Metoda terapeutyczna Snoezelen
Początkowo metoda Snoezelen była stosowana w pracy z ludźmi głęboko upośledzonymi. Z czasem obszar jej zastosowania rozszerzył się i sięga od małego dziecka w relacji z rodziną, poprzez przedszkole, aż do szkoły. Obszarem zastosowania są również kliniki i szpitale oraz zakłady psychiatryczne dla dzieci i młodzieży.
Snoezelen ( w wymowie "Snucelen" ) to połączenie dwóch wyrazów: "Snuffelen", czyli węszyć, śledzić oraz "doezelen", czyli drzemać, gapić się, być wpółśnie.
Terapia ta została utworzona w Holandii w latach siedemdziesiątych do pracy z ludźmi najciężej upośledzonymi. Za Snoezelen stoi multifunkcjonalna koncepcja: w szczególnie przyjemnie urządzonej sali, oddziałowuje się na zmysły za pomocą światła, dźwięku i elementów dźwiękowych, zapachów oraz muzyki. Działają one na poszczególne obszary percepcyjne rozluźniająco lub też aktywująco. Metoda ta wytwarza dobre samopoczucie, w miłej atmosferze pacjenci pozbywają się strachu, nabierają poczucia bezpieczeństwa.
Snoezelen jest zarówno terapią, jak i wspieraniem i stosowana jest na wszystkich etapach rozwoju - od małego dziecka do osób w podeszłym wieku. Zakres działań uczenia i terapii jest ściśle ze sobą powiązany, więc pożądana jest współpaca między pedagogami i terapeutami. W Snoezelen również konieczna jest diagnostyka wsparcia, która obejmuje całą paletę różnych składników. Należy poznać ogólną sytuację chorego, jego możliwe problemy i jego otoczenie. Terapia może być wspieraniem. Wspieranie może być też terapią.
Diagnostyka jest ważnym warunkiem podjęcia decyzji, co do określenia środków wsparcia i terapii. Celami Snoezelen są:
1. aktywizacja do przyśpieszenia procesów rozwoju i nauki,
2. percepcja podstawowych bodźców,
3. pośredniczenie w doświadczaniu środowiska i gotowości życiowej,
4. rozbudowa elementarnych związków,
5. umiejętności komunikacji niewerbalnej,
6. integracja w strukturach społecznych,
7. tworzenie możliwości odprężenia.
Należy obserwować czy dzieci, młodzież i dorośli zawsze dobrze się czują w pomieszczeniu Snoezelen i czy mogą się w nim odprężyć. Otrzymują tam bodźce wizualne i słuchowe, czuciowe i wibracyjne, kinestetyczne i proprioceptyczne, jak również zapachowe i ewentualnie smakowe.
W aspekcie pedagogicznym Snoezelen wyróżnia się szczególną swobodą i samodzielnością w doborze działania. Zadaniem każdego pedagoga jest obmyślenie dokładnego planu przed każdymi zajęciami. W czasach wysokich wymagań w domu, szkole i pracy i przy silnych psychiczno - emocjonalnych obciążeniach, istnieje duże zapotrzebowanie na metody odprężenia. Sala do Snoezelen stwarza atmosferę do samodyscyplinowania się i przeciwstawiania się codziennemu stresowi. Sterowane fantazjowanie, medytacje, jak i odpowiednie techniki oddychania, pomagają pozostać w tym stanie również po zajęciach. Osoba prowadząca daje do dyspozycji różne bodźce - optyczne, akustyczne, zapachowe, czuciowe - i może je zmieniać, zgodnie z życzeniem większości grupy. Powinno się stymulować poszczególne organy poprzez odpowiednie materiały i przyjemną atmosferę ogólną. Cicha muzyka, przyćmione światło, wygodne siedzenia, możliwość położenia się i przyjemne zapachy dodatkowo wspomagają atmofserę dobrego samopoczucia. Najróżniejsze techniki dotyku i masażu stymulują wrażliwość powierzchni skóry pacjenta. Różne urządzenia do leżenia i siedzenia pobudzają zmysł stania, napięcia, siły i ruchu. W przyjemnie urządzonej sali spokoju, za pomocą właściwie dobranej muzyki, można intensywniej odczuwać własne ciało i lepiej się w siebie wsłuchać. Niektóre techniki oddychania i odprężania nauczane są po to, aby można było lepiej odczuwać poszczególne części ciała oraz lepiej nimi poruszać.
Sala Snoezelen szczególnie fascynuje poprzez kolorowe wyposażenie. Działanie kolorów ma wpływ na psychikę i może być celowo zastosowane we wspieraniu i terapii. Głównym aspektem wspierania jest nakierowywanie uwagi na optyczne sygnały. Szczególne znaczenie ma dobór muzyki. Muzyka działa na system limbiczny i mocno oddziałowuje na psychikę. Muzyka synchronizuje oddychanie, pozwala zapomnieć o bólu i poprawia reakcje immunologiczne. Melodie wywołują silne emocje a ludzie z syndromem apalicznym, jak również z chorobami typu Alzheimer, reagują bądź też przypominają sobie utwory muzyczne i piosenki z czasów ich dzieciństwa. Żywy i zmieniający się rytm działa stymulująco i motywująco. Ważne są również miłe zapachy, które wspomagają procesy uspokajania i rozprężania, uwalniają od strachu ale i aktywują. W pokoju Snoezelen jest możliwość wyłączenia się, oderwania i wyciszenia. Za pomocą odpowiedniej muzyki, przyjemnych obrazów i dźwięków, a także poprzez zapachy taki stan spokoju i odprężenia można szybko przywołać. Techniki oddechowe, jak również rozgrzewające ćwiczenia wspierają tą relaksację. Regularne fazy odprężenia prowadzą do spokojnego i opanowanego stanu, który utrzymuje się nawet poza zajęciami Snoezelen. W metodzie tej bardzo istotny jest kontakt i zaufanie. Osoba prowadząca zajęcia np. pedagog lub personel medyczny oddziałuje szczególnie poprzez empatyczne zachowanie, miłą melodię mowy, przyjacielską mimikę i gestykulację na dobre samopoczucie uczestników zajęć. Snoezelen jest więc interwencją o cechach terapeutycznych, która w zależności od diagnozy i środków leczenia, względnie odpowiednich kwalifikacji, znajduje zastosowanie albo czysto terapeutyczne, albo pedagogiczne.