Epikur (341 p.n.e.-270 p.n.e.) Grecki filozof, twórca epikureizmu. jeden z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej. Epikura nie wiadomo zbyt wiele, gdyż nie zachowały się do dzisiaj żadne jego oryginalne dzieła Wiadomo na pewno, że w Mytilene i Lampsacus założył szkoły filozoficzne. Natomiast w Atenach, w którym założył szkołę filozoficzną zwaną często „Ogrodem”. Skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali epikureizm - dla którego kluczowym pytaniem było jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym, jak żyć, żeby być szczęśliwym. Mimo takich założeń pierwotnych epikureizmu, jego koncepcje metafizyczne, zwłaszcza w teorii poznania, miały później znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych.
Sokrates (469roku p.n.e. -399 roku p.n.e.)Jeden z największych filozofów greckich. Żył w Atenach, gdzie nauczał prowadząc dysputy z przypadkowymi przechodniami na ulicach miasta, zyskując sobie zarówno popularność jak i wrogość. Został skazany na śmierć przez wypicie cykuty za bezbożność i psucie młodzieży. Niemniej tradycyjnie przyjmuje się, że do oryginalnych pomysłów Sokratesa, które później zaadaptowali jego uczniowie do swoich systemów filozoficznych należy: wiara w absolutne znaczenie pojęcia dobra i cnoty, tożsamość dobra i wiedzy, stworzenie systemu edukacji, zwanego dialektyką. Sokrates był również twórcą metody indukcyjnej.
Zdefiniował DUSZĘ: rozumne, świadome JA, jeżli ma dusza jest istota rozumną: -rozum powianien władać nad sfera cielesną -istnienie wartości nadaje sens życiu -prawda jako naczelna wartość -ludzi nie można dzielić na dobrych i złych ale na mądrych i głupich -nikt nie ma wiedzy gotowej „wiem że nic nie wiem”
Platon (427 roku p.n.e. - 347 roku p.n.e.) Biograf i przekaziciel myśli Sokratesa, jego najwybitniejszy uczeń. Założyciel sławnej Akademii Platońskiej, która przetrwała 1000 lat. Platon uznawał dualizm świata: świat idei - niedostępny zmysłom oraz świat materialny. Świat idei to według Platona jedyny, prawdziwy świat, wszystko inne jest cielesne, ulotne, przemijające. Istnieją dwa światy: IDEALNY-idee są bytem, MATERIALNY- zmysłowy, nie jest bytem, zawsze powstaje, jest zmienny. Cechy światów: idee są samoistne i absolutne, wieczne, doskonałe. Rzeczy- byt niesamoistny, wielość, zmienność, nidoskonałosc, czasowość. Dlatego też najbardziej w człowieku interesowała go dusza, jako czynnik idealny, niezniszczalny, który trwa poza śmierć. Dusza przed urodzeniem przebywa w świecie idei i tam zdobywa wiedzę o tym, co dobre. # czesci duszy: D.ROŚLINNA- regulacja funkcji fizjologicznych, wartośc umiarkowana. D. ZMSŁOWA- elementarny psychizm:emocje, kieruje się wartością męstwa. D.ROZUMNA- wartością jest prawda, wieczna Platon jest również autorem koncepcji idealnego państwa, w którym władzę sprawowaliby filozofowie, kierując się ideami dobra, prawdy i piękna. Według niego filozofowie stoją na szczycie drabiny społecznej, bo posiedli cnotę mądrości. Pozostali obywatele zajmują w państwie pozycję w zależności od osiągniętej doskonałości.Jego idea państwa idealnego nigdy nie została zrealizowana. Filozofia Platona, szczególnie jego nauka o duszy i niewidzialnym świecie idei silnie oddziaływała na chrześcijaństwo.
Arystoteles (384 roku p.n.e. - 322 roku p.n.e.) przez 20 lat był uczniem Platona w Akademii w Atenach, a później Platon był uczniem Sokratesa. W ten sposób. Oddzielił się od koncepcji Platońskiej-totalny sprzeciw: istnieje tylko jedn rzeczywistość, nie ma świata idealnego, bytem jest każda indywidualna rzecz. Byt skład się z MATERI(budule, tworzywo nieokreślone plastycznie, gotowe dać się ukształtować) i FORMY (zespół cech garunkowych) Dzieło Arystotelesa rozciąga się w pięciu głównych kierunkach: logiki, opartej na analizie języka, w celu poznania świata ludzkiej myśli; filozofii przyrody; metafizyki, czyli filozofii oznaczającej „naukę o bycie jako bycie; etyki i polityki badającej człowieka przyciąganego przez dobro w przyjaźni i kontemplacji oraz współpracującego z innymi ludźmi w państwie; poetyki i retoryki dotyczącej człowieka wyrażającego się w twórczości literackiej i mowie, mającej na celu przekonanie słuchacza. Jest twórca nawy Etyka, stworzył teorię charakteru, Dusza+ rozum teoretyczny+ rozum praktyczny- służy do rozwiązywania problemów życia codziennego.
Kartezjusz (1596-1650) - francuski szlachcic, filozof, fizyk i matematyk. Bardzo zdolny i wszechstronny. Za jedyną słuszna naukę uznał matematykę, w innych, według niego, panował chaos. Twórca nowożytnego racjonalizmu (cogito ergo sum 'myślę, więc jestem') opartego na wzorach rozumowań matematycznych oraz na zasadzie sceptycyzmu metodycznego. Autor skrajnego dualizmu myślenia i cielesności (rozciągłości). Współtwórca m.in. geometrii analitycznej i praw optyki.
W Rozprawie o metodzie mówił o tym jak powinna wyglądać nauka:
trzeba najpierw określić podstawowe zasady nauki, przyjąć jakieś twierdzenia, jasne i wytłumaczalne pojęcia, niejasne należy odrzucić. Przyjmować tylko to co jest i to jest prawdą. Nauka przestrzegając tych zasad lepiej byłaby rozumiana. nauka musi być podzielna na mniejsze części. w nauce zaczyna się od pojęć prostych a następnie brnie się w coraz trudniejsze i szuka się pomiędzy nimi związków. badacz musi dokładnie analizować proces poznawczy a to po to by czegoś nie przeoczyć, nie opuścić, by nie popełnić błędu. Za taką doskonałą naukę można przyjąć matematykę.
Koncepcja moralności. człowiek w swym postępowaniu musi stosować się do praw i obyczajów obowiązujących w jego kraju człowiek będzie nieugięty i zdecydowany w działaniach mimo, że może być kierowany złymi pobudkami człowiek powinien dokonać przeglądu zawodów i wybrać ten, który będzie dla niego najlepszy).
Istnienie człowieka= świadomość, Bóg i przyroda. 1)istnienie myśli i świadomości- istnienie JA jako podmiot myślący 2)świadomość myśląca jest niedoskonała-myślenie doskonałe- Bóg 3)w świadomości istanieje przekoanie że przyroda istnieje- gwarancją jest Bóg. BYT: substancja materialna i duchowa, cos co istnieje naprawdę, niezależny, autonomiczny. Teoria poznania- skrajny racjonalista, tylko dzięki rozumowi możemy odpisać istnienie, ostoja pewności jest rozum a gwarancją Bóg.
Blaise Pascal (1623-1662), francuski filozof, matematyk, fizyk i publicysta, uważany powszechnie za następcę Descartes'a i prekursora egzystencjalizmu. Propagował zasadę rozdziału nauki od religii i rozumu od wiary. Pascal skonstruował arytmometr, sformułował prawa podzielności liczb całkowitych oparte na sumowaniu cyfr, opracował metodę wyznaczania współczynników dwumianu dowolnego stopnia, wprowadził metodę indukcji matematycznej, był prekursorem całkowych metod obliczania pól i objętości, badał zjawiska hydrostatyczne, a w 1653 sformułował jedno z podstawowych praw hydrostatyki zwane prawem Pascala Stwierdził więc, że wiedza nie ma sensu, jest próżnością i szaleństwem, zaś rozum ludzki w konfrontacji z doniosłymi zagadnieniami natury etycznej i religijnej jest kompletnie bezradny i nieudolny. Ponieważ rozum nie potrafi wyprowadzić człowieka z tego chaosu zwątpienia, Pascal rezygnując z kompetencji rozumu, opowiedział się za porządkiem serca "Serce ma swoje prawa, których rozum nie zna."Najważniejszą obserwacją, jakiej dokonuje człowiek w swoim życiu, jest stwierdzenie własnej słabości oraz zrozumienie, że świat jest wydany na łup pozornie nic nieznaczących przypadków, których rzeczywiste znaczenie jest jednak olbrzymie - "gdyby Kleopatra miała krótszy lub dłuższy nos, całe oblicze ziemi wyglądałoby inaczej"
Baruch Spinoza(1632-1677), pochodził z rodziny żydowskiej. Znał łacinę i grekę, co pozwoliło mu przestudiować całą scholastykę średniowieczną. Za swoje poglądy filozoficzne został wykluczony z gminy żydowskiej. Utrzymywał się ze szlifowania kamieni szlachetnych, ale żył skromnie, gdyż w owych czasach nie było to zajęcie zbyt intratne. Spinoza przeciwstawił się dualizmowi kartezjańskiemu. Jego zdaniem jest tylko jeden byt, jedna substancja, którą jest Bóg. Do takiego wniosku doszedł analizując Descartes'a definicję substancji. Według niego ta definicja pasuje tylko i wyłącznie do Boga, bo tylko on jest jeden, istnieje sam przez się i nie jest niczym ograniczony. Z tego wniosku wynikał kolejny: wszechświat nie może istnieć poza Bogiem, a więc wszechświat jest Bogiem. W ten sposób Spinoza doszedł do monizmu panteistycznego: Bóg = wszechświat. Cały świat jest mechanizmem. Człowiek, jego czyny, zachowania społeczeństw, czy decyzje na szczeblu państwowym są koniecznymi wytworami deterministycznie rozwijającej się przyrody. Wolność, według Spinozy, istnieje tylko w sensie uświadomienia sobie konieczności Materia i myśl wobec tego są tylko dwoma przymiotami jedynej istniejącej substancji, którą jest Bóg, i która jest zarówno myśląca, jak i rozciągła. Te dwie rzeczywistości nie stykają się ze sobą w żadnym punkcie, ale wypływają z natury Boga i są względem siebie równoległe. Ludzkie czyny, słowa i myśli, będąc wynikiem koniecznego procesu, nie są wolne. W związku z tym Spinoza radzi postępować zgodnie z naturą, czyli zgodnie z rozumem. A zatem nie można oceniać czynów ludzkich w kategoriach dobra i
Gottfried Wilhelm Leibniz(1646-1716), filozof i matematyk niemiecki. Urodził się w Lipsku. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny polskich emigrantów W dziedzinie matematyki Leibniz opracował rachunek różniczkowy sformułował idee rachunku całkowego, opracował metodę całkowania graficznego, różniczkową teorię krzywych, a około roku 1670 skonstruował maszynę liczącą.Leibniz chciał uporać się z dualizmem kartezjańskim. Wyprowadził więc prawo ciągłości. Twierdził, że w naturze nie ma nagłych "przeskoków", są tylko ciągłe przejścia i ciągłość ta występuje w całym wszechświecie. Każda rzecz, każde zjawisko, jest przejściem między innymi rzeczami i innymi zjawiskami. Leibniz uważał przy tym, że substancji jest wiele (nie jedna lub dwie). Gdyby tak nie było, nie można by obserwować takiej mnogości rzeczy. Owe substancje są proste, zupełnie niepodzielne oraz nierozciągłe. Wynika z tego, że nie mogą być one materialne - materia jest przecież podzielna. Te proste substancje to jakby byty matematyczne. Leibniz nazywał je monadami. Świat monad jest ułożony hierarchicznie, a między nimi zachowana jest harmonia - tak doskonała, że Leibniz nazywa w ten sposób zorganizowany wszechświat "najlepszym z możliwych światów". Położenie monad w owej hierarchii jest zależne od ich zdolności poznawczych. Leibniz podał następującą kolejność:Monady nagie (tj. ciała nieorganiczne), roślinne, zwierzęce, ludzkie, absolutnie centralna (absolut).
Pod koniec życia Leibniz stworzył tzw. przyczynową koncepcję czasu. Według niej, gdyby wszystkie zdarzenia (rzeczy) ustawić w łańcuch w ten sposób, aby każde poprzednie ogniwo zawierało racje dostateczne dla zdarzeń tworzących kolejne ogniwo, otrzymalibyśmy porządek przyczynowy pokrywający się z porządkiem czasowym zdarzeń. Ten zbiór rzeczy jest uporządkowany: współistnienie rzeczy to przestrzeń, następstwo rzeczy to czas.
John Locke(1632-1704), filozof angielski.skoncentrował się na problematyce teoriopoznawczej. Zasadniczym punktem jego filozofii był nie problem istoty bytu, ale problem poznania tego bytu. Uznał, że celem filozofii jest zbadanie źródeł, pewności i granicy ludzkiego poznania, a także podstaw ludzkich wierzeń oraz przeświadczeń. Chciał wyjaśnić, w jaki sposób umysł tworzy pojęcia o rzeczach i jakie jest kryterium pewności poznania, a to wszystko za pomocą metody historycznej, która zakłada:
Zbadanie pochodzenia pojęć i idei, które człowiek dostrzega w swoim umyśle oraz prześledzenie drogi otrzymywania tych pojęć, Według Locke'a, idea to wszelka rzecz będąca przedmiotem myśli. Idei wrodzonych nie ma - w umyśle nie ma nic, czego wcześniej nie byłoby w zmysłach, a co za tym idzie, umysł człowieka w momencie narodzin to tabula rasa. Punktem wyjścia w poznaniu jest zawsze jakaś konkretna rzecz lub zjawisko, lecz przedmiotem poznania jest idea tej rzeczy, tj. wrażenie zmysłowe, wyobrażenie tej rzeczy. Idąc tym tropem Locke stwierdził, że substancja jest wytworem ludzkiego umysłu, fikcją, którą człowiek wymyśla po to, by wiele cech
rzeczy odnieść do jakiejś jednej podstawy.
George Berkeley (1685-1735), filozof irlandzki. Był duchownym anglikańskim. Sporo podróżował; przez trzy lata prowadził działalność misyjną w Ameryce Północnej Berkeley chciał oczyścić całą naukę z elementów materialistycznych. Według niego filozofia powinna być badaniem mądrości, której twórcą jest Duch. Zdaniem Berkeley'a pojęć ogólnych nie ma ani w umyśle, ani poza nim. Twierdził, że człowiek nie jest w stanie wyobrazić sobie jakiejś rzeczy "w ogóle", zawsze będzie miał na myśli rzecz konkretną (np. konkretną, jedyną w swoim rodzaju, łaciatą kargulową mućkę).Berkeley twierdził, że istnieje tylko to, co postrzegamy, albo raczej - co jest postrzegane. My też istniejemy, jeśli jesteśmy przez kogoś postrzegani. Stąd jego słynne "esse est percipi" - istnieć, to być postrzeganym. Zatem substancja, będąca pojęciem ogólnym i niepoznawalnym zmysłowo, nie istnieje. A skoro materia jest określona jako substancja istniejąca niezależnie od postrzeżeń, to jej również nie ma. Nie ma również ciał, które przecież należą do świata materii. Co zatem jest? Według Berkeley'a, naprawdę istnieją tylko umysły, które udzialają "istnienia" swoim postrzeżeniom.
David Hume (1711-1776), szkocki filozof i historyk. poddał krytyce pojęcie substancji. Funkcja tego pojęcia polega na łączeniu faktów równoczesnych - kolor, kształt, zapach itp. pewnej rzeczy są przypisywane do czegoś jednego, tj. do jednej substancji. Według Hume'a, owej substancji, która miałaby być zwornikiem łączącym fakty obserwowane w tym samym momencie, nie ma, gdyż przyjmując, że ona istnieje, dochodzi się do nielogicznych wniosków. Kiedy patrzyliśmy na pewną roślinę przed trzema miesiącami i patrzymy na nią dziś, to usilnie twierdzimy, że jest to ta sama roślina. A przecież kwiaty już zwiędły, liście opadły i w ogóle wygląda zupełnie inaczej niż wtedy - według Hume'a jest to już zupełnie inny byt. Również świadomość człowieka nie jest bytem istniejącym realnie. Odnosimy tylko takie wrażenie jakoby ona istniała i trwała niezależnie od naszych postrzeżeń. Jest to złudzeniem. Według Hume'a jaźń jest jedynie strumieniem zmieniających się aktów psychicznych.
Immanuel Kant (1724-1804), filozof niemiecki Prowadził niewyobrażalnie uregulowany tryb życia - podobno ludzie regulowali "od niego" swoje zegarki. Kant stwierdził, że dotychczasowa metafizyka nie ma żadnej wartości poznawczej, a jej twierdzenia nie są pewne.. Według Kanta To nie przedmiot kształtuje poznający go podmiot, ale to podmiot kształtuje poznawaną rzeczywistość. Innymi słowy, nie myśl jest zależna od rzeczy, lecz rzecz zależą od myśli. Poznajemy świat nie takim, jakim on jest, ale takim, jakim go sobie konstruuje nasz umysł. Dzieje się tak, gdyż w umyśle istnieją formy zmysłowego poznania, zwane przez Kanta kategoriami, które nie pochodzą od poznawanej rzeczywistości, lecz są wbudowane (wrodzone) w strukturę aparatu poznawczego człowieka. Kategorie te mogą niejako "wypełniać się" wrażeniami płynącymi ze świata i dzięki temu możliwe jest poznanie Najważniejsze- choć pozwalające wypowiadać jedynie zdania spostrzegawcze o świecie - to przestrzeń i czas: ETYKA KANTA: wolnośc, bezinteresowność, rozumność, nie potrafimy uzasadnić istnienia Boga i jego nieistanienia, możliwości poznania daje etyka obowiązku, człowiek jest istota dualistyczną: biologiczna i duchową, człowiek okresla zasaday i reguły którymi kieruje się w życiu, nadaje sens swojemu życiu, człowiek jest celem samym w sobie, Bógjest gwarantem sprawiedliwości
Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831), filozof niemiecki. Mimo tego, iż był fatalnym wykładowcą i mówcą, zyskał sobie wielki rozgłos i sławę największego filozofa niemieckiego - nazywano go urzędowym filozofem Prus..Hegel zakwestionował zasadę niesprzeczności. Według niego, każdemu prawdziwemu twierdzeniu odpowiada nie mniej prawdziwe przeczenie - każdej tezie odpowiada antyteza. Z tych przeciwieństw wyłania się synteza, która staje się kolejną tezą. Jest to tzw. prawo dialektyczne będące naczelną zasadą filozofii, którą zbudował. stwierdził, że myśl jest pierwotna, a rzeczy są wytworami myśli, a więc świat to właściwie jedna rzeczywistość, dualizm myśli i materii jest fikcją. A ponieważ myśl ma charakter logiczny, to i cały świat ma taki charakter. Dlatego też prawo dialektyczne jest naczelnym i powszechnym prawem bytu. Zatem sprzeczność stanowi najgłębszą naturę rzeczywistości. Każda postać bytu wyłaniająca się z przeciwieństw (tezy i antytezy) jest kolejnym ogniwem w łańcuchu rozwojowym ewoluującego bytu. W takim "trójrytmie" rozwija się świat. BYT: jest natura idealną, rozwija się,jest normą idealną, jest całością, rozwija się według praw dialektu. TEZA: zjawisko podlegające rozwojowi, urzeczywistnienie się sił przeciwstawnych.
Nietzsche Friedrich (1844-1900), niemiecki filolog klasyczny. W jego twórczości można wyróżnić trzy okresy: 1) kultu sztuki, 2) kultu nauki, 3) kultu siły i indywidualności. Rozwinął relatywistyczne teorie: poznania i wartości. Był krytykiem współczesnej mu moralności. Uporządkował na nowo systemy aksjologiczne, dowodził, że poznanie ludzkie, tak jak wszystkie czynności człowieka, wypływa z potrzeb życiowych i jest im podporządkowane Dokonując krytyki i przewartościowania systemów aksjologicznych Nietzsche podkreślał, że każdy ma taką moralność, jaką ma naturę. A ponieważ natura jest słaba lub silna, wyróżniał moralność panów i niewolników. Pierwsi cenią: dostojność, godność osobistą, stanowczość, sprawność, pewność działania, bezwzględność w osiąganiu celów. Drugich cechuje: skłonność do litości, miękkość serca, uległość, altruizm, niepewność. Uważał, że współczesnych cechuje moralność niewolników Przyczynę tego stanu rzeczy upatrywał w próbie realizacji takich założeń, jak: 1) równość, 2) wolność, 3) wpisanie w normy i prawa wartości moralnych.
Freud Sigmund (1856-1939) - austriacki neurolog i psychiatra, profesor uniwersytetu w Wiedniu. Twórca psychoanalizy, jej teorii i metod. Pierwszy ukazał rolę nieświadomych mechanizmów motywacyjnych w życiu człowieka. Stworzył podstawy współczesnej psychologicznej teorii motywacji, jest też uważany za twórcę nowoczesnej psychoterapii. Największe dzieła to: Wstęp do psychoanalizy, Człowiek, religia, kultura, Totem i tabu, Kultura jako źródło cierpień. Jego poglądy są ważne ze względu na ciekawą hipotezę tłumaczącą powstanie człowieka, kultury, instytucji ludzkich. Wyłonienie się człowieka z pośród zwierząt. Zdaniem Freuda śmierć praojca, pierwsza uczta totemiczna, zakaz kazirodztwa są początkiem ludzkości. Powstaje religia, prawa postępowania, powstaje społeczeństwo. Teoria ta nie daje się ani przyjąć ani obalić. Jak widać wszystko co powstał jest wynikiem wielu wyrzeczeń. Te społeczeństwa, które tego nie rozumieją muszą upaść. Religie właśnie chcą wpłynąć i ograniczyć niektóre dziedziny. A wszystko po to aby społeczeństwo mogło się rozwijać
Tomasz z Akwinu- pochodził z rodziny hrabiów, nie wzbraniał się przed duchowieństwem, przekazany do zakonu benedyktynów. Podjął studia na Uniwersytecie Neapolitańskiem. Chciał się poświęcić nauce. Dzieła jego: summa teologiczna i filozoficzna. Prawda jest jedna i pochodzi od Boga, możemy poznać ją przez rozum i wiarę, prawdy zawdzięczamy Bożemu objawianiu, poznanie prawdy jest potrzebe do zbawienia. BYT- każda rzecz istniejąca w poznaniu rzeczywistości, musi obejmować istotą i istnienie, najwyższym bytem jest Bóg. Bóg-anioł-ludzie-zwierzęta-nieższe formy materii orzywionej-materia nieozywiona. Stworzył 5 dowodów na istnienie Boga: Ciała są w ruchu; istnieje zatem Pierwszy Poruszyciel.
Zdarzenia mają powody; jest zatem Pierwsza Przyczyna. Rzeczy istnieją; jest zatem ich Stwórca. Najwyższe dobro istnieje; ma ono zatem swoje źródło. Rzeczy są przemyślane; służą zatem jakiemuś celowi.
Schopenhauer Arthur (1788-1860), filozof niemiecki. Nawiązywał do I. Kanta, inspirowała go także odkrywana wówczas na Zachodzie filozofia indyjska. Człowiek nie jest istota rozumna lecz biologiczną, definiują go popędy, życie ludzkie nie istnieje bez wartości które są subiektywne.