PRAWO DYPLOMATYCZNE

25.02.2008

POCZĄTEK FUNKCJI DYPLOMATYCZNYCH

Mianowanie i objęcie funkcji przez szefa misji dyplomatycznych

Początek misji

1. Tryb mianowania szefa misji dyplomatycznej

Kto powoływał? W przeszłości:

• monarchia - czynne i bierne prawo legacji - monarcha

• Wenecja - stare republiki odpowiedzialne za prawo legacji - ciało kolegialne - senat

• USA - Konstytucja (1787 r.); art. 2 - prawo legacji - Prezydent za zgodą senatu

w Polsce: - monarchia elekcyjna

• królowie elekcyjni: Henryk Walezy

• ministrowie rezydenci - towarzyszyli królowi w czynnym i biernym prawie legacji

• Stanisław August Poniatowski (jego herb - ciołek) chcąc powołać posłów potrzebna była opinia sejmu; swoboda królewska znacznie ograniczona)

• powołanie Rady Najwyższej Narodowej 1794 r.

• wydział interesów i spraw zagranicznych (przejęcie prawa legacji)

• wykluczenie roli króla

2. Agrément - pytanie o zgodę, zapytanie, wyrażenie zgody

• zgodnie ze zwyczajem - posła można było nie przyjąć (niezgodne z prawem naturalnym przyjęcie posłów nadzwyczajnych, którzy przyjeżdżali w misjach celowych ad hoc)

do XIX wieku uważano, że posłów stałych rezydentów można nie przyjąć, posłów nadzwyczajnych trzeba było przyjąć - inaczej oznaczało to złamanie prawa międzynarodowego

• ważnym powodem odmowy przyjęcia posła były animozje personalne

• nuncjusz apostolski; Papież - cesarzowi Francji: listę kandydatów w celu wyrażenia przez cesarza i króla aprobaty/dezaprobaty; Papież nie opiniował (rozwiązanie jednostronne)

• zapytanie: czy osoba posła będzie mile widziana?

• zgoda na daną kandydaturę

• wymóg konsultacji wyłącznie w stosunkach między Stolicą Apostolską a cesarzem i królem Francji

• forma ustna bądź pisemna (nota bibliograficzna)

W co wyposażony był poseł?

a) pełnomocnictwa (plenipotencje)

- dotyczą nie tylko misji celowych, np. negocjacji traktatów pokojowych

- posiadali je ministrowie rezydenci, ambasadorzy

- podpisywane przez władcę, kontrasygnowane przez kanclerza

b) instrukcje (wyjaśnienia)

- jawne - sejm partycypował przy ich redagowaniu; wyjaśnienie pełnomocnictw, charakterystyczne dla Polski

- tajne - tylko do wiadomości posłów

c) listy uwierzytelniające (dowód mianowania)

- tytulatura władcy - kilka stron, eksponowano prośbę o danie wiary

- imperium Otomańskie - większa waga przywiązana wysyłaniu dyplomatów wyposażonych tylko w listy

d) listy polecające (wola wysyłającego)

- kierowane od monarchy to monarchy i przezeń podpisywane

e) salwargardie (glejt)

- odpowiednik listy żelaznego

- chroniące posła podczas konfliktu zbrojnego, w trakcie tranzytu przez wrogie państwo

- nietykalność posła

f) paszporty (prośba o pomoc)

- pod koniec XVI w.

- wystawiane przez władcę, kancelarię królewską

- zawierały żądanie udzielenia pomocy posłowi kierowane do poddanych władcy przyjmującego i żądanie do innych poddanych na trasie przejazdu poselstwa

Poseł wyposażony był w klucz do szyfrowania depesz - szyfry numeryczne (decyfranci)

BREWE a BULLA czyli dekret papieski, pełnomocnictwo

BREWE BULLA

- od łac. breve - list, streszczenie - od łac. pieczęć, dokument

- mniej uroczysty - bardziej uroczysty

- zapowiadał nuncjusza - zapowiadał legata papieskiego

Skąd posłowie czerpali wiedzę jak się zachować na terytorium danego obcego dworu ?

EUROPA POLSKA

- ceremoniał opracowany w formie regulaminu - brak ujednolicenia, spisanego wzoru,

publikowany ceremoniał niejednolity

- diariusz ceremonialski w Rzymie - improwizacja

- Wenecja - nawiązanie do własnych precedensów

- nieporozumienia spowodowane mało

wystawnym przyjęciem (np. posłowie

holenderscy pośredniczący między Polakami i

Szwedami w 1627r. uważali że zostali

niegodnie przyjęci)

3. Ceremoniał, czyli jak przyjmowano posłów ?

Wzory

WSCHÓD + WENECJA ZACHÓD

tradycja bizantyjska tradycja dworu papieskiego, a następnie

francuskiego za panowania Ludwika XIV

Zwyczaje związane z poselstwem

• poseł winien powiadomić dwór o fakcie przybycia na terytorium (mogły spotkać go nieprzyjemności)

• w niektórych państwach na granicy - witanie eskortą, która towarzyszyła poselstwu, orszakowi do granic miasta docelowego pobytu

• poza granicami miasta - celu podróży - poselstwo było witane przez przedstawiciela dworu przyjmującego

• obieraną tymczasową, często fikcyjną siedzibę poza granicami miasta docelowego pobytu, z której utrzymywano kontakty z odpowiednimi urzędnikami dworu: mistrzem ceremonii, marszałkiem, wezyrem

Charakterystyczne:

• uroczysty wjazd - nie przysługiwał posłom niższym rangą,

- przepych

- kilkuset osób w orszaku, stale rosnący (miejscowi dygnitarze, familie, oddziały gwardii)

- kareta lub rumak (mistrz ceremonii daje do dyspozycji poselstwa)

- rzeczywista rezydencja

• uroczysta audiencja publiczna (nazajutrz)

- król: siedzi, udaje że wstaje, a poseł go powstrzymuje, stoi, wychodzi posłowi naprzeciw

- poseł: stoi lub siedzi na krześle, taborecie, sofie..

- mowa poselska popisem erudycji i retoryki

- złożenie listów uwierzytelniających - początkiem oficjalnego pełnienia funkcji

- audiencja „prywatna” w gabinecie głowy państwa

- dary

• uczta u władcy (np. w Moskwie i Rzymie)

• wizyty (królowej, następcy tronu, korpusu dyplomatycznego) nie tego samego dnia co listy uwierzytelniające, harmonogram prezydencji

• mowa

- frazesy - wyrażające wolę współpracy, sympatia, życzenia dobrego zdrowia, utrzymania dobrych stosunków, zapytanie o zdrowie władcy wysyłającego

- na mowę poselską odpowiadał kanclerz, wezyr

- z czasem wymagano wcześniej tekstu wystąpienia

- odp. cesarz i papież

faux-pas

misja Pawła Działyńskiego od Jana III do Elżbiety królowej Anglii w 1597

- w tonie pouczeń i skarg, królowa wyszła, aluzja do królów elekcyjnych

- Działyński strofował królową, że Anglia postępuje niehonorowo, że zabrania handlu z Hiszpanii kupcom gdańskim

Ceremoniał wschodni

• upokarzające dla posłów obcych władców (np. turecki)

• równoczesna uniżoność posłów sułtana na dworach władców europejskich (np. poseł tatarski czołgał się na klęczkach do Władysława IV i pocałował jedynie brzeg królewskiego płaszcza)

• długotrwałe oczekiwanie na granicy (np. wysłany przez Stolicę Apostolską Tomasz Aleksandrowic czekał prawie rok na pozwolenie w 1766r.)

• czasem mimo czekania na granicy nie dopuszczano do audiencji (np. Piotr Zborowski w 1568r. nie został dopuszczony do sułtana)

• rozmowy z wezyrem i wielkim dragomanem (nazajutrz lub kilka dni po uroczystym wjeździe)

• uczta u wezyra, J. Gniński, poseł króla Polska Jana III Sobieskiego do sułtana Mahomata IV, 1677r.

posłowie otoczeni byli przez urzędników cesarskich, ubrani w specjalne kaftany dla bezpieczeństwa sułtana, połony z uderzeniem czołem w ziemię, by oddać sułtanowi cześć; konieczność oddania broni (buntowali się Hiszpanie przed oddaniem szabli)

U cara - ucałowanie dłoni- poseł katolicki - car ostentacyjnie mył rękę

Stolica Apostolska - Papież

• misje obediencyjne

- wiadomość o przybyciu posła do bram miasta

- oficjalne zawiadomienie o przybyciu (dot. papieskiego majordoma i kardynałów, którzy wraz z familiami musieli uczestniczyć we wjeździe)

- rola kardynała protektora - opiekun misji, pośrednik między oficjelami dworu, oddaje karocę, wysyła dworzanina na powitanie do dyspozycji, służył radą gdzie się zatrzymać u bram

- winnica Juliusza III - hotel poselski

- służba do rezydencji (urządzenie się)

- incognito na prywatnej audiencji do papieża (spotykał się z kardynałem-nepotem spokrewnionym z papieżem)

Prywatnie u papieża

- kardynał nepot wprowadza posła i skłaniał głową przed papieżem,

- poseł ujrzawszy papieża po wejściu do Sali klękał na jedno kolano, wstawał, zbliżał się do niego, ponownie klękał, lecz na dwa kolana opierając się o podłogę, całował papieżowi stopę

- na klęcząco zaczynał przemówienie

- papież nakazywał mu powstać i zająć miejsce siedzące

- po audiencji poseł ukazywał chęć odprowadzenia kardynała, który zwykle odmawiał, następowało pożegnanie

familia - służba, dwór kardynała i biskupów

10.03.2008 r.

Uroczysty wjazd

• nie przysługiwał rezydentom, np. misje obediencyjne, misje dot. krucjat

• ceremoniarz papieski - odpowiedzialny

• zwłoka źle widziana - jeśli poseł nie mógł wcześniej uzgodnić to znaczyło, że był źle zorganizowany

• obecność obowiązkowa: kardynałowie, służba i dworzanie na czele z majordomami

• dobrowolnie: posłów rezydentów, baronowie i szlachta (traktowała to jednak jako atrakcje)

• obecność domowników posłów rezydenckich innych państw

• 3 etapy: wjazd, powitanie u bram, pożegnanie przy rezydencji

• popis oratorski przy witaniu szlachty rzymskiej - zainteresowanie konsystorzem

• spory o pierwszeństwo

• gwardia papieska + orkiestra

Konsystorz publiczny - audiencja publiczna jako swoiste wyróżnienie

• był audiencją dotyczącą tylko wizyt monarchy, ale też po powrocie nuncjuszy z misji poselskich, oraz przy poselstwach negocjujących

• nie dot. republik i zakon joanitów

• papież miał swobodę wyboru, ale np. w pałacu watykańskim

• I sala „królewska” - zawsze misje obediencyjne

• II zwana „drugą salą po wielkiej znajdującą się między dwoma kaplicami” papieska, książęca

• pałac św. Marka, Bazylika św. Jana na Lateranie, Sala klementyńska pałacu watykańskiego w Watykanie

• papież nie miał swobody przy wyborze Sali tylko miejsca

• w godzinach południowych (11, 12 lub 13)

• czas trwania (1,5 - 3 h)

Uczestnicy

• „poseł złożył obediencję Ojcu św. i Stolicy Apostolskiej”, a zatem papieżowi i kardynałom

• posłowie - rezydenci (dobrowolnie)

• orszak poselski, przyjaciele i stronnicy władcy wys.

• publiczność

• dywersja kardynalska - poselstwo w latach 70. XVI od króla Stefana Batorego Pawła Uchańskiego do papieża zbojkotowane przez kardynałów francuskich (H. Walezy - podważanie do korony prawa obecnego króla - Batory)

• problem z dotarciem na miejsce i dotrzymywaniem godziny - rola adwokata konsystorialnego -> zabawiał audytorium, papieża do czasu przyjazdu papiestwa, referował często fikcyjną sprawę, żeby stwarzać pozory że papież nie czeka na posła

• kardynałowie diakoni (ubrani w fiolet)

• posłowie - rezydenci

• kapitan gwardii, prałaci i kurialiści

• ubiór papieża - humerał (biała szata), alba, kapa, na głowie - mitra

Przebieg audiencji

• z rezydencji do pałacu koło zamku św. Anioła - wystrzały

• chwila wytchnienia w apartamentach kardynała nepota

• 1 posła 4 biskupów wprowadzało, jeżeli 2 - to 6

• grupie przewodził ceremoniarz papieski

• 3x należało przyklęknąć przed dojściem do tronu

• przed papieżem na dwa kolana i ucałować stopę, a następnie w dłoń

• po powitaniu, składanie listów uwierzytelniających

• papież je odbierał i bez zaglądania dawał sekretarzowi

• mowa obediencyjna (długa referowana przez specjalnych wynajętych oratorów w łacinie lub po włosku) i odpowiedź sekretarza

• posłami byli świeccy i duchowni

• poseł towarzyszył papieżowi przy okazji opuszczania Sali i w trakcie obiadu

Musiało paść zdanie: poseł składa obediencję i przyjęcie obediencji

Homagium - pocałunek papieża w pantofel; wyraz złożenia hołdu, podkreślenie relacji między władcą lennym a lennikiem

Bierne prawo legacji

• funkcja „ przystawa (do 2 poł XVIII w):

• dbanie o bezpieczeństwo i zapewnienie utrzymania i ograniczenie kontaktów z ludnością miejscową

• nadużycia powodem większej staranności w obsadzaniu tej funkcji

• z czasem towarzyszą tylko posłom tatarskim i tureckim

• trudności w podróżowaniu w czasach bezkrólewia

• król przyjmował posłów na stojąco w asyście senatorów-rezydentów i ministrów (skierowanych do niego)

• posłów wysłanych do Rzeczpospolitej przyjmowano na sejmie

• faworyzowano przyjmowanie nuncjuszy - król przyjmował ich z odkrytą głową i szedł im na powitanie

• w czasach bezkrólewia ceremoniałowi „przewodniczył” interrex na polu elekcyjnym, przed zgromadzonymi przedstawicielami i stanu senatorskiego i „rycerskiego”

Polska specyfika

• na mowę odpowiadał:

• kanclerz w imieniu króla

• prymas w imieniu senatu

• marszałek izby poselskiej w imieniu senatu rycerskiego

• nuncjusza przyjmował król z odkrytą głową

• król wyjeżdżał naprzeciw nuncjusza

• poza pierwszą audiencją uzgadnianą z marszałkiem, kolejne należało negocjować z podkomorzym koronnym

2 rodzaje posłów

- poselstwa wielkie - od króla i Rzeczpospolitej

- poselstwa mniejsza - sprawowane w imieniu króla

Ceremoniał:

• odgrywał kluczową rolę

• starannie go przestrzegano

• jego naruszenie traktowano jak obrazę monarchy, wysyłającego poselstwo

Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18. 04. 1961 r. (w życie 24.04. 1964 r.)

KLASY SZEFÓW MISJI DYPLOMATYCZNYCH

• Ambasadorów i nuncjuszy

• posłów, ministrów i internuncjuszy akredytowani przy głowie państwa

• chares d'affaires en pied

charge d'affaires ad interim

Ambasador

• z języka celtyckiego

• w XIII w rozpowszechnił się we Włoszech

• w XVII w. opanował Europę

• tylko „on” ma prawo do stosowania grzecznościowego tytułu ekscelencji

• mówimy o nich też „nadzwyczajny i pełnomocny” co było próbą zrównoważenia dysproporcji między posłami nadzwyczajnymi (kiedyś dotyczył misji specjalnych)

Szef misji

• każde państwo może akredytować szefa misji w więcej niż 1 państwie chyba, że państwa przyjmujące się temu sprzeciwią (art., 5 ust 1)

• jeżeli państwo wysyłające akredytuje szefa misji dyplomatycznej w 1 lub kilku państwach może ustanowić misję kierowaną przez charge d'affaires ad interim, w każdym z państw, gdzie szef misji nie ma swojej stałej siedziby (Art. 5 ust 2)

Obywatelstwo

• członkowie personelu dyplomatycznego są obywatelami państwa wysyłającego (w zasadzie ! )

• członkowie personelu mogą być mianowani spośród obywateli państwa przyjmującego jedynie za jego zgodą, która może zostać cofnięta

ZADANIE czemu służą powyższe zapisy konwencyjne i jakie są przykłady

służą unikaniu konfliktu interesów, lojalności i problem z zakresem przywilejów i immunitetów; przykład: nuncjusz Stolicy Apostolskiej w Polsce - Kowalczyk

Mianowanie i objęcie funkcji przez szefa misji dyplomatycznej

regulowane przez ustawodawstwo wewnętrzne

wniosek ministra

sprawa zagranicznych

prezydent RP mianuję i odwołuje szefów polskich misji dyplomatycznych (ambasadorowie i posłowie)

zgoda premiera

Agrement

• obligatoryjna procedura w odniesieniu do klasy I i II klasy

• franc. Zezwolenie, zgoda

• wymagana przy awansowaniu posła do klasy ambasadora

• wymagana przy awansowaniu charge d'affaires

• w przypadku attache wojskowych morskich i lotniczych, państwo przyjmujące może zażądać aby ich nazwiska były mu uprzednio przedłożone celem wyrażenia na nie zgody (approbation) art. 7

zapytanie o agrement - w formie noty dyplomatycznej do protokołu dyplomatycznego MSZ RP albo od państwa wysyłającego noty do właściwej terytorialnie ambasady RP za granicą

Procedura uzyskania „agrement” (Z fr. zgody, zezwolenia)

opuszczający placówkę szef misji lub charge d'affaires ad interim (tymczasowy) -> przekazuje notę z zapytaniem czy osoba desygnowana na szefa misji jest mile widziana i czy państwo przyjmujące nie sprzeciwi się objęciu przez nią funkcji?” + curriculum vitae osoby desygnowanej -> MSZ państwa przyjmującego: odpowiedź udzielana jest dotychczasowemu szefowi misji, a w razie jego nieobecności charge d'affaires, zwkle w ciągu 3-5 tygodniu, ma charakter poufny ( a odmowa nie musi być uzasadniona

09.04.2008

FAZA II PROCESU AKREDYTACJI

Nowo mianowany LISTY UWERZYTELNIAJĄCE wizyta wstępna msz p.p.

Szef misji dyplomatycznej - dowód oficjalnego mianowania przez

I lub II klasy głowę p.w. danej osoby szefem misji

dyplomatycznej

- rodzaj generalnego pełnomocnictwa

- zawierają min: tytuł głowy p.p., cel misji

Chęć utrzymania dobrych stosunków,

zalety mianowanej osoby

- sporządzone w 2 egzemplarzach

(uwarunkowania historyczne, mowa - listy)

I zapieczętowany dla głowy państwa uroczysta audiencja

II kopia uprzednio wręczana msz p.p. u głowy p.p.

*podpis głowy p.w.

*kontrasygnata msz p.w.

UWAGA

Czas złożenia ich (lub kopii) - zależnie od zwyczaju - oznacza początek pełnienia funkcji oraz miejsce w porządku pierwszeństwa.

LISTY ODWOŁUJĄCE POPRZEDNIKA

Często zwane listami ZWALNIAJĄCYMI wystawiane przez głowę państwa wysyłającego

Wystawia je głowa państwa przyjmującego! W odniesieniu do swoich przedstawicieli

Po przyjęciu listów odwołujących

(czasami praktykowane w monarchiach)

PORADNIK DLA PRZEDSTAWICIELSTW DYPLOMATYCZNYCH W POLSCE - MSZ

• przyjazd/odjazd przedstawiciela dyplomatycznego

• wita/żegna szef Protokołu Dyplomatycznego MSZ lub jego zastępca w dni robocze od godz. 8:00 do 21:00

• Międzynarodowe Lotnisko im. F.Chopina - zarezerwowana sala VIP-owska

• Jeżeli przyjedzie w niedziele - powitanie w poniedziałek w rezydencji

• Wizyta u dyrektora Protokołu Dyplomatycznego MSZ

• Przekazanie kopii listów uwierzytelniających i odwołujących poprzednika

• Uzgodnienie terminu audiencji u głowy państwa przyjmującego

• Audiencja u głowy państwa przyjmującego - Polska

• W dniu, w którym wyznaczona została audiencja o ustalonej godzinie do rezydencji ambasadora przyjeżdża szef Protokołu Dyplomatycznego (PD) wraz z Adiutantem (1 samochód); PD pełni honory gospodarza przybywa także odpowiednia liczba samochodów by przewieźć członków ambasady

• Na samochodzie z prawej strony flaga RP

• Przed pałacem prezydenckim

• Przyjazd ambasadora

• Odegranie hymnu państwa reprezentowanego przez ambasadora

• Osoby towarzyszące opuszczają środek transportu

• Dowódca KRWP składa meldunek ambasadorowi

• Ambasador składa pokłon sztandarowi KRWP (delikatne skinienie głowy), maszeruje przed KRWP w takt marszu generalskiego

• Ambasador pozdrawia żołnierzy „czołem żołnierze” KRWP odpowiada „Czołem Panie ambasadorze”

• Osoby towarzyszące udają się do pałacu prezydenckiego

• W pałacu prezydenckim

• Wejście do Sienii Wielkiej Pałacu Prezydenckiego

• Po przyjeździe adiutant zwraca listy uwierzytelniające, które przyjął na czas podróży

• W sieni wielkiej ambasadora wita Dyrektor Biura Spraw Międzynarodowych Kancelarii Prezydenta

• Przejście do Sali obrazowej - ambasador robi sobie zdjęcie na tle flagi Polski

• Szef gabinetu powiadamia prezydenta

• Do Sali wchodzą ministrowie i dyrektorzy - głównie właściwi podsekretarze MSZ

• Gospodarz zawsze będzie stał po lewej stronie gościa honorowego

• Ambasador wita prezydenta skinieniem głowy

• Prezentacja- szef PD przedstawia ambasadora - pełne nazwisko, godność, tytuł

• Ambasador podchodzi do prezydenta z listami, przekazuje je, uścisk dłoni, który inicjuje głowa państwa

• Nie są wygłaszane przemówienia

• Przedstawienie rodziny

• Ambasador zaproszony na audiencję prywatną do Biblioteki, pozostali udają się do Sali zimowej na kawę/ herbatę

• Ambasador i osoby towarzyszące powracają do Sali Obrazowej - zapoznanie rodziny, członków przedstawicielstwa, dyrektorów

• Prezydent nie wraca z biblioteki

• Przed pałacem prezydenckim

• Odegranie hymnu RP

• Samochód z proporcem p.w. - odjazd

• Strój

• Mężczyzna - garnitur (ciemny) strój narodowy, uniform dyplomatyczny)

• Kobieta - garsonka, suknia przedpołudniowa, strój narodowy, kapelusz i rękawiczki fakultatywnie

• Mianowanie charge d'affaires

• Mianowany przez msz p.w. -

• listy wprowadzające - na stałego charge d'affaire adresatem jest msz p.p. nie jest wymagana procedura agrement

• wizyta wstępna - kopie listów na ręce dyrektora PD msz; oryginalny list - na ręce msz

• charge d'affaires ad interim

• odpowiada za niego szef misji dyplomatycznej

• nominacja musi być notyfikowana przez msz p.p.

• nie przysługują mu przywileje i immunitety dostępne szefowi misji

• wakat - śmierć ambasadora, powołuje msz p.w.

16.04.2008

STYL ŻYCIA AMBASADORA - POZYSKIWANIE ŁASK

• wyzbyć się własnych uczuć, postawić na miejscu władcy

• spodobać się

• uniknąć wszystkiego co narusza dumę monarchy

• umieć odpowiednio chwalić

• unikać prawd nieodpowiednich dla uszu monarchy

• nie być zbyt natarczywym

21.04.2008

DYPLOMACJA WOJSKOWA - attache obrony

Historia

• w starożytności i w średniowieczu zdobywanie informacji o potencjale militarnym NIE należało do funkcji poselskich

• dopiero 2 połowa XVII wieku dała początek realizacji przez przedstawicieli dyplomatycznych funkcji obserwacyjnej w dziedzinie wojskowości

• zainteresowanie dyplomatów potencjałem militarnym państwa przyjmującego wiązało się z określaniem ich mianem „Szpiegów” lub „Szpiegów honorowych”

• osobami które zbierały te informacji były osoby cywilne nie wojskowe

• zmiana w tej praktyce nastąpiła dopiero w czasach napoleońskich

• w 1806 roku mianuje sekretarzem poselstwa swojego oficera w Wiedniu, celem zbierania informacji o sile i dyslokacji wojsk austriackich,

• wbrew praktyce Dyrektoriatu, powierza pełnienie misji dyplomatycznych wojskowym

• początkowo (XVII i XVII w) do zadań „obserwatora ds. wojskowych” należało uzgodnienie przemieszczenia wojsk sojuszniczych oraz informowanie dowództwa zaprzyjaźnionych armii o działaniach przełożonych

• wojna siedmioletnia lat 1756-63 obnażyła nieudolność prób koordynacji działań armii sojuszniczych o w konsekwencji przyczyniła się do uzupełnienia misji dyplomatycznych misjami wojskowymi (m. in. Francja wysłała do Rosji i Szwecji kilku oficerów w celu unifikacji działań na froncie)

• pierwsi attache wojskowi byli wysyłani za granicę na krótko

• Brytyjczycy długo lekceważyli instytucję attache wojskowi; zmiany przyniosła dopiero wojna krymska (1853-1856), kiedy wysłano oficjalnych łączników tzw. komisarzy królowej do sztabów generalnych ps. sprzymierzonych w Paryżu, Turynie i Konstantynopolu, gdzie pozostali mimo zakończenia działań zbrojnych;

• w zależności od praktyki poszczególnych ps. róznie ich nazywano: rzeczoznawcami wojskowymi, informatorami wojskowymi (Prusy), agentami wojskowymi (Rosja) i wreszcie a.w. (Hiszpania);

• od 1857r. a.w. umieszczano na liście personelu dyplomatycznego

• przykładem nietaktu było mianowanie przez Bismarcka w 1871 r. przedwojennego a.w. w Paryżu (hr. Waldersee), powojennym charge d'affaires;

• na przełomie XIX i XX wieku wiele ps. włączało a.w. w skład delegacji na konferencje w charakterze ekspertów (np. konferencje haskie z 1899 i 1907 r., dotyczące kodyfikacji prawa wojennego)

• przed wybuchem I wojny światowej było 305 attache, w tym 218 attache wojskowych i 87 attache morskich

• attache wojskowi po powrocie z misji, rzadko zajmowali stanowiska dowódcze, gdyż byli wykorzystywani w charakterze oficerów łącznikowych z siłami zbrojnymi ps. sprzymierzonych oraz ekspertów analizujących dane dotyczące zbrojnych ps. w których przebywali;

• wykładnią funkcji w dziedzinie wojskowości była austriacka instrukcja

„Instrukcja dla oficerów sztabu generalnego kwatermistrzostwa przydzielonego do przedstawicielstwa zagranicznego”

wyd. w Austrii w 1810 r.

• oficer przekazuje raporty ambasadorowi

• ambasador instruuje oficera w sprawie kontaktów z władzami państwa przyjmującego

• oficer poznaje siły zbrojne państwa przyjmującego: stan osobowy, gotowość bojową, pobór rekruta, zaopatrzenie;

• zadaniem oficera jest lektura prasy, obserwowanie budowy umocnień koncentracji wojsk oraz zawieranie znajomości i pozyskiwanie informatorów, a także: komplementowanie kalendarzy wojskowych, list oficerów, ustaw dot. budżetów wojskowych, regulaminów wojskowych i map;

• głównym celem jest informacja o składzie i kierunku ruchu wojsk w przededniu wybuchu wojny;

Przykłady niegodnego postępowania attache wojskowych:

Przykład 1.

Dwaj attache wojskowi Prus w Waszyngtonie w trakcie I wojny światowej organizowali akcje sabotażowe w amerykańskich zakładach przemysłowych produkujących na potrzeby państw Ententy

Efekt: po dekonspiracji zostali wydaleni z USA

Przykład 2

Francuski attache wojskowy w Hadze gen. Boucabeille angażując niemieckich dezerterów nawoływał w trakcie I wojny światowej do dezercji żołnierzy z armii pruskiej.

Efekt: wydalenie

Dwudziestolecie międzywojenne

• zakaz wysyłania ps. centralne a.w

• po klęsce Prus w 1918 r. część a.w. rezydujących w Berlinie, znalazła zatrudnienie w komisji międzynarodowej nadzorującej zawieszenie broni, inni uczestniczyli w pracach rozbrojeniowych

• jeszcze inni działali w międzynarodowych komisjach kontroli, których zadaniem było prowadzenie dochodzeń w różnych sprawach spornych, np. gdy w 1925 r. Liga Narodów dowiedziała się o incydencie na granicy bułgarsko-greckiej, po wystosowaniu żądania o zaprzestanie działań zbrojnych, zwróciła się z prośbą do Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch o pomoc w regulacji sporu - wskazane ps. wysyłały swoich attache wojskowych rezydujących w Belgradzie, celem nadzorowania wycofywania sił stron konfliktu z regionu granicznego

• attache wojskowi Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Belgii rezydujący w Berlinie przejęli w 1927 r. zadania Międzyalianckiej Komisji Kontroli; do ich kompetencji należało nadzorowanie wykonywania przez Niemcy postanowień traktatu wersalskiego; zachowywali się różnie: jednych cechowała niemoc wobec oczywistego łamania przez Niemcy warunków demilitaryzacji (a.w Wielkiej Brytanii), inni (a.w. Francji) byli nieprzejednani

• w 1936 roku było już 46 attache lotniczych (debiutantką w obsadzie tego stanowiska była Francja)

• w 1936 roku całkowita liczba attache wojskowych, morskich i lotniczych wynosiła 459 (liderką była Francja - 50, II miejsce zajmowała Wielka Brytania - 38, II - USA z 34 a.w.; Polska - 13) WNIOSKI

• korpus attache miał zwyczajowo przydzielonego opiekuna którym był oficer państwa przyjmującego; jego zadaniem było kontrolowanie przepływu informacji (np. gdy w 1938 r. zdymisjonowano przeciwnego wojennie szefa niemieckiego sztabu generalnego gen. Becka, a.w. ps. w. gościli na manewrach w Prusach Wschodnich aby uniemożliwić im obecność w Berlinie);

Druga Rzeczypospolita

• a.w. wchodzili w skład ambasad i poselstw jako ich pracownicy

• podlegali szefowi Sztabu Generalnego i doń kierowali sprawozdania i raporty bez konieczności informowania szefa misji

• celem podkreślenia pokojowych zamiarów, od połowy lat 20-tych XX w. ograniczało liczbę a.w. praktykując łączenie funkcji (np. a.w. w Paryżu płk dypl. Wojciech Fyda, pełnił funkcje attache morskiego i attache wojskowego przy poselstwie w Brukseli)

• nominacje a.w. należały do kompetencji Sztabu Generalnego

• minister spraw zagranicznych wyrażał pisemną zgodę na nominację

• starania o uzyskanie zgody państwa przyjmującego na kandydaturę attache wojskowego znajdowały się w gestii MSZ;

Po II wojnie światowej

Attache wojskowy -- attache obrony (=woskowy, morski, lotniczy)

Funkcje:

• zbieranie informacji wojskowych

• reprezentowanie swoich sił zbrojnych i ich dowództwa w państwie przyjmującym

• doradztwo i pomoc szefowi misji dyplomatycznej w sprawach wojskowych

• art. 5 KW '61 środki dozwolone - do zbierania informacji wojskowych, środki dozwolone przez prawo:

- międzynarodowe

- wewnętrzne p.p.

* utrzymując kontakty z obywatelami p.p.

* robiąc prasówki

* uczestnicząc w ćwiczeniach i manewrach zaproszenie władz p.p.

* zwiedzając jednostki i poligony

Zabronione jest :

szpiegostwo

przekupstwo

wykradanie informacji niejawnych (ważne rozróżnienie co w p.p. jest niejawne i tajne)

Approbation - art. 7. KW '61- fakultatywne agrement

Z zastrzeżeniem postanowień artykułów 5.8.9. 11 państwo wysyłające może mianować według swojego uznania członków personelu misji. W przypadku

przykłady państw które na swoje teryt nie przyjmuje attache wojskowych !! ZAD. DOM

Organizacja wojskowej służby dyplomatycznej (RP)

• osobom wyznaczonym do wykonywania zadań ministra obrony narodowej w placówce dyplomatycznej nadaje się stopień dyplomatyczny:

• attache obrony (wojskowego, morskiego, lotniczego 3-4 lat lub

• zastępcy attache (wojskowego, morskiego, lotniczego) 2-3 lat

Minister wł. ds. zagranicznych i minister obrony narodowej określają w drodze zarządzenia zasady wykonywania obowiązków służbowych przez attache obrony

Funkcje dyplomatyczne - KSERO

Ataszat wojskowy - to samodzielna jednostka administracyjna działająca w ramach struktury przedstawicielstwa dyplomatycznego

ataszat wojskowy

- zakres merytoryczny sprawy administracyjne

- sprawy personalne budżet

nadzór polityczny

sprawy protokolarne

Minister Obrony Narodowej Szef misji dyplomatycznej

Attachat obrony w strukturze ambasady i MON

ustawa o powszechnym obowiązku obrony RP

prezydent parlament (sejm, senat)

premier

minister spraw zagranicznych minister obrony narodowej

ambasador MON

w. polityczny radca prawny inspektorat wsi

w. prasy i współpracy kancelaria biuro ataszatów wojskowych

kulturalnej

Pomoc i służenie radą

• stopeń attache obrony = randze radcy ambasady

• stopnie dyplomatyczne a.w. nadaje dyrektor generalny służby zagranicznej na wniosek ministra obrony narodowej

• a.o. jest członkiem CD i przysługują mu immunitety i przywileje dyplomatyczne

ceremoniał - rola kluczowa

- jego naruszenie - uchybienie godności władcy

- starannie go przetrzegano

Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18.04.1961 roku - weszła w życie 24.04.1964 - 4 klasy szefów misji dyplomatycznej:

• ambasador, nuncjusz

• posłowie, ministrowie i internuncjusze

• charge d'affaires en pied, ad interim

Ambasador:

---