8. Główne postulaty metodologiczne neopawłowistów

• Prymat badań specyfiki poszczególnych cech układu nerwowego nad badaniami konfiguracji cech

• Prymat analizy matematyczno-statystycznej nad opisem cech

• eksperyment laboratoryjny jako podstawowa metoda badań

• koncentracja na reakcjach mimowolnych

• dobór wskaźników psychofizjologicznych i bioelektrycznych albo odruchowo-warunkowych

• rezygnacja z postawy oceniającej

9. Cechy układu nerwowego wyodrębnione przez neopawłowistów

• dynamiczność układu nerwowego, szybkość powstawania i zanikania procesów

• labilność układu nerwowego, szybkość przechodzenia hamowania w pobudzenie i na odwrót

• aktywność może być rozumiana dwojako:

• jest to cecha odnosząca się do względnie stałych różnic indywidualnych wśród ludzi w zakresie aktywacji. Opiera się to na przejawach zapisów rytmu alfa w zapisie EEG. Są osoby, które mogą być poniżej 23% rytmów alfa, inni od 23-50%, a jeszcze inni od 50-75 %, a w czwartej grupie powyżej 75%. Te różnice okazały się względnie trwałe i odzwierciedla to różnice w procesie aktywacji (Eysenck).

• sposób drugi - zmęczenie - rzadziej jest używany w literaturze, jest właściwością, która tłumaczy łatwość powstawania i zmiany aktywacji u tego samego osobnika. Tutaj jest to podobne do pobudzalności.

10. Biologicznie uwarunkowane cechy osobowości związane z typologią Pawłowa

• ekstrawersja - u Eysencka wpływ pawłowizmu jest bardzo widoczny, ale wprowadził pewne zmiany. Inaczej rozumiał proces pobudzenia i hamowania

• neurotyczność

• lęk

• cechy RTT (regulacyjnej teorii temperamentu)

• żwawość (odpowiednik koncepcji ruchliwości)

• wytrzymałość (odpowiednik wrażliwości)

• wrażliwość sensoryczna (odpowiednik wrażliwości)

11. Interakcyjna koncepcja temperamentu A. Thomasa i Stelli Chess.

Jest ważna ze względu na znaczenie interakcji temperamentu ze środowiskiem. Jest to podejście interakcyjne. Wyjaśnia zachowania człowieka w sytuacjach trudnych.

• temperament jako cechy stylistyczne, odnoszące się do charakterystyki zachowania. Wg Thomasa i Chess temperament na uwarunkowania biologiczne. Natomiast niekoniecznie odwołuje się uwarunkowań genetycznych. Jest to narzędzie do badania dzieci, Koncepcja należy do koncepcji opisujących, bo temperament to pewien styl działania, charakterystyki odnoszą się do zachowania, a nie do organizmu. Ich badania trwały 23 lata

• opis cech dokonany w oparciu o wyniki badań podłużnych (NYLS - Nowojorskie badania podłużne), wg nich cechy temperamentalne pozostają niezmienne, ale w ciągu życia zmieniają się przejawy tych cech.

• kategorie temperamentu:

• aktywność

• rytmiczność - związane z cyklem dobowym (ze snem), u niektórych dzieci to widać

• zbliżanie się = wycofywanie - związane z nieśmiałością

• łatwość przystosowania - zdolności przystosowawcze, przejawia się w zahamowaniu na pobudzenie otoczenia. Duże zdolności to szybkość w wypełnianiu poleceń

• próg reagowania - odpowiednik wrażliwości sensorycznej

• siła reakcji

• jakość nastroju - proporcje emocji pozytywnych do negatywnych u dziecka

• roztargnienie - oznacza łatwość rozproszenia uwagi u dziecka, jak szybko można tę uwagę odwrócić

• zasięg uwagi - zakres uwagi, ile ważnych elementów dziecko jest w stanie kontrolować

• wytrwałość - to jak długo dziecko jest w stanie wykonywać jakąś czynność

• stałość charakterystyk temperamentalnych i zmienność ich przejawów na przestrzeni życia jednostki

• obserwacyjne i poparte analizą czynnikową występowanie układów (konstelacji) cech temperamentu:

• temperamentu łatwego

• temperamentu wolno - rozgrzewającego się

• temperamentu trudnego - w publikacjach angielskich jest określenie trudne dziecko

• pojęcie dobroci dopasowania - konsekwencje teoretyczne i praktyczne.

• trudny temperament - jest ważny za opisanie mechanizmów, które odpowiadają za przystosowanie dziecka do środowiska. Dla tego celu Thomas i Chess wprowadzili pojęcie dobroci dopasowania. Zwykle rodzice mają jakieś wymagania i oczekiwania względem dziecka. Jest mniejszy bądź większy stopień dopasowania.

12. Charakterystyka „trudnego temperamentu” wg Thomasa i Chess.

Jest to układ kilku cech temperamentu:

• brak rytmiczność funkcji biologicznych

• tendencja do wycofywania się - dziecko unika nowych kontaktów

• małe zdolności przystosowawcze, z zaskoczeniem reagują na polecenia

• przewaga negatywnych reakcji emocjonalnych

• słabiej nasilone - mała aktywność i większe roztargnienie

Ten układ nie sprzyja dobremu dopasowaniu i przystosowaniu. Rodzice oczekują czego innego, dziecko naraża się na konflikt. Może on odnosić się do rodziców lub rówieśników, szkoły. Powstają nowe napięcia ze względu na tą interakcję zmieniają się warunki rozwojowe dziecka. Ta idea została rozwinięta w temperamentalnej koncepcji ryzyka. Brak zgodności prowadzi do niekorzystnych następstw dla podmiotu.

13. Teoria tempermantu EAS A. H. Bussa i R. Plomina

Także odnosi się do dzieci, ale ma odniesienie i do dorosłych

• występowanie tych samych cech u dzieci oraz dorosłych umożliwia och pomiar oraz analizę opartą na założeniach i metodach genetyki zachowań człowieka.

• aktywność

• emocjonalność

• towarzyskość

(wszystkie wspólne dla dzieci i dorosłych)

• nieśmiałość - tylko u dzieci

• temperament to zespół dziedziczonych cech osobowości, które ujawniają się już we wczesnym okresie życia jednostki. Cechy te SA zdeterminowane genetycznie i ujawniają się już w 1 roku życia człowieka.

• trzy zasadnicze cechy określające strukturę temperamentu to:

• emocjonalność (emotionality)

• aktywność (activity)

• towarzyskość (sociability)

Pierwotnie wyodrębniano także impulsywność (impulsivity), której genetycznego uwarunkowania jednak nie potwierdzono.

MODEL PEN I PIĘCIOCZYNNIKOWY MODEL OSOBOWOŚCI (PMO)

Jest to koncepcja 3 superczynników (PEN):

• psychotyczność

• ekstrawersja

• neurotyczność

1. Poziomy organizacji zachowania wg H. J. Eysencka

Jeżeli jakaś cecha jest stale angażowana to powstanie reakcja nawykowa. Jesteśmy w stanie wskazywać typowe zachowania np. ekstrawertyków, ale mogą także specyficznie się zachowywać. Np. ekstrawertyk może czasami zachowywać się w sposób dla niego nietypowy np. jak introwertyk

2. Definicja 3 sperczynników PEN w ujęciu Eysencka (źródło: Sternberg, 1999)

• ekstrawersja (E) - tendencja do kierowania aktywnością na zewnątrz, do czerpania satysfakcji z aktywnego uczestniczenia w otoczeniu fizycznym i społecznym

• neurotyczność (N) - poziom stałości, zrównoważenia emocjonalnego

• psychotyczność (P) - wysoki poziom tej cechy typowy jest dla ludzi aspołecznych, chłodnych, nietroszczących się o innych.

3.

4. Czynniki osobowości (temperamentu wg Eysencka

• psychotyzm P:

• agresywny

• chłodny

• egocentryczny

• bezosobowy

• twórczy

• aspołeczny

• brak empatii

• impulsywny

• gruboskórny

• ekstrawersja E:

• towarzyski

• żywy

• aktywny

• asertywny

• śmiały

• beztroski

• dominujący

• wybuchowy

• poszukujący doznań

• neurotyczność N:

• lękliwy

• depresyjny

• poczucie winy

• spięty

• płochliwy

• niska samoocena

• irracjonalność

• emocjonalność

21.04.2008 Wykład 7

---