Ped. resocjalizacyjna-zajmuje się problemami defektów czy niedorozwoju motywacji, zachowań i postaw zaistniałych z powodu dysfunkcji środowiska społeczno-kulturowego powodującego zjawisko desocjalizacji.
Ped.resocjalizacyjna-zajmuje się patologicznym społecznie zachowaniem dzieci i młodzieźy i naprawie, naprawa polega na wychowaniu resocjalizującym.
Wychowanie resoc.-polega na przezwyciężaniu negatywnego ustosunkowania do zbioru norm wyznaczających jednostce określone obowiązki i uprawnienia.Celem tych oddziaływań jest eliminowanie względnie trwałych negatywnych ustosunkowań do oczekiwań społ., które stanowią rezultat dotychczasowych doświadczeń społ. Jednostki a więc są efektem przebiegu i niedostatków dotychczasowych procesów socjalizacji.
Działy pedresocj.:
- teoria wychowania resocjalizującego-stanowi zespół twierdzeń o zależnościach występujących w procesie resocjalizacji między faktami wychowawczymi i ich uwarunkowaniami, twierdzenia te są wykorzystywane w praktyce wychowawczej, szczególnie w diagnozowaniu przypadków.
- teleologia wychowania resocjalizującego- nauka o celach wychowania, stanowiących odniesienie do działań, bazuje głównie na aksjologii i etyce.
-metodyka wychowania resoc.-dotyczy metod, technik i środków wychowania res.
Małoletni - 13/16 lat; sąd zajmuje się nimi ponieważ rodzice są niewydolni wychowawczo; proces resocjalizacji ma na celu zmianę negatywnych ustosunkowań do norm na takie, które jednostka będzie respektować i akceptować.
Młodociani - 17/21 lat; w sytuacji przestępstwa odbywają karę w normalnym zakładzie karnym.
Funkcje ped. resocjal.:
1.Deskryptywna(diagnostyczna) - empirycznie rozpoznaje określony stan rzeczy odnoszący się do dewiacyjnego zachowania przed rozpoczęciem procesu resocjalizacji diagnozowanej jednostki, a także po jego zakończeniu.
Zachowanie dewiacyjne - odchylenie od uznawanych wzorców społ.; zboczenie w sensie odrzucenia powszechnie akceptowanych wartości.
Dewiacje ujmujemy w 3 kategoriach:
- gwałcenie obowiązujących w danym syst. społ. norm moralnych, prawnych oraz przyjętych zasad współżycia - dotyczy zachowań przestępczych.
- dotyczy stanów psychopatologicznych co jest związane z nieprawidłową psychiką jako następstwo organicznych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym - w wyniku uszkodzenia mózgu.
- dotyczy sposobu życia świadczącego o statystycznej anormalności społecznej człowieka, tzn. zachowanie wskazujące na nienormalność, odbieganie od statystycznego życia człowieka.
Diagnoza resocjalizacyjna - stanowi rozpoznanie stopnia odchylenia od normy w zakresie społ. funkcj. Jednostki dokonywane na podstawie charakterystycznych cech lub ich symptomów, a także wyjaśnienie przyczyn odchylenia.
Norma - synonim prawidłowości tego co być powinno zgodnie z oczekiwaniami społ.
Zachowanie normalne-wystep. U większości ludzi w podobnym wieku w takim samym środow.
2.Eksplanacyjna - wyjaśniająca zależności występujące w procesie resocjalizacji(pomiędzy badanym a zjawiskiem negatywnym-patologia); żeby określić zależności posługujemy się zmiennymi empirycznymi.
Metody:
Metoda ind. przypadków
Sondaż diagnostyczny
Techniki badawcze:
Techniki proste ankieta wywiad
Tech.skomplikowane z prostych info. tworzymy
Przystosowanie społ.nastawione jest na zaspokajanie potrzeb, wyznacza model zachowań prospoł., a także model zdrowej społ. osobowości. Istotą przystosowania społ. jest akceptowanie i respektowanie wymagań jakie stawia jednostce społ. PS zapobiega konfliktom.
Rozwój społ.oznacza proces powstawania specyficznie ludzkich form funkcjonowania psychiki lub oznacza też proces stawania się członkiem społ., czyli jest to proces nabywania umiejętności, które są potrzebne w interakcjach społ.
Dojrzałość społ.oznacza umiejętność zaspokajania potrzeb drogą społeczną i wtedy mówimy o zachowaniach prospoł.; nabywanie umiejętności, które są przydatne.
Kompetencje odpowiedzialność, zgodność, oznacza pewną właściwość, która pozwala człowiekowi przejawiać aktywność prospoł.
Kompetencje społ. jednostką kompetentną społ jest człowiek, który chce i potrafi dostosować się do zwyczajów i norm, do standardów zachowania. Kompetencja dotyczy umiejętności warunkujących bycie akceptowanym przez otoczenie społ.Są one warunkowane temperamentem, charakterem, świadomością społ. w postaci empatii.
Socjalizacja przystosowanie do specyficznego środowiska wytworzonego przez człowieka, proces w którym jednostka ma kontakt z innymi ludźmi.Trwa całe życie.
Socjalizacja naturalna
Socjalizacja instytucjon.
Poczucie koherencji poczucie związku z grupą społ., rodziną; to globalna orientacja życiowa człowieka powodująca, że napływające z zewnątrz do niego info. są ustrukturalizowane, wytłumaczalne, a zasoby odpornościowe są wystarczające do sprostania wymogom środowiska.
Aktywność jednostki przejaw zachowania się w sytuacji w której istnieje dla niej określony układ nagród i kar. Zmienia się wtedy gdy nagrody i kary ulegają zmianie niekorzystnej z punktu widzenia motywów jednostki.
ROZWÓJ MORALNY CZŁOWIEKA:
1. Anomia - wczesne dzieciństwo; zachowanie jest regulowane przyjemnością; amoralne.
2. Heteronomia - od wieku przedszkolnego do 10 roku życia; uczy się zachowań moralnych przez naśladownictwo rodziców; naśladowanie jest bezkrytyczne, dziecko akceptuje naśladowanie zachowania, uświadomione nagrody i kary;
a) faza egocentryzmu-ok. 5 r.ż.; potrafi dostosować się do norm, ale żeby mieć z tego korzyści; egoizm; nie zdolne do przeżywania poczucia winy; nie ma winy jest niezadowolenie.
b) faza konformizmu-pow. 5 r.ż.; wyraża się w chęci uzyskania aprobaty ze strony dorosłych; troska o poprawność; zdolność do przeżywania winy; powielanie zachowań dorosłych; osoby ważne to te, które dają poczucie bezpieczeństwa.
3. Socjonomia - od 10 do 12/13 r.ż.; stopniowe wyzwalanie się spod wpływu dorosłych, potrzeba uznania, przynależności do grupy rówieśniczej, liczenie się z opinią grupy, rodzina ma słaby wpływ.
faza konwencjonalizmu moralnego - dążenie do zgodności z normami, zwyczajami grupy; jednostka zdolna jest do przeżywania wstydu z powodu zachowania niezgodnego z normą; potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji, samourzeczywistnienia; tu zachodzi proces wykolejeniaspoł.; klasa szkolna jest odbiciem tych procesów; akceptacja przez grupę - zaspokaja ona potrzeby psychiczne.
4. Autonomia moralna - od 13 do 21 r.ż.
a) faza pryncypializmu 13/15 lat; normy przyswojone wcześniej są akceptowane i uznawane za własne; świadomość przestrzegania norm jest źródłem satysfakcji, a przekraczanie ich naraża na wyrzuty sumienia; buduje się super ego, odzywa się sumienie; w psychice człowieka powstaje kontrola wewn. Pod wpływem wzmacniania wewn.
Rola społ aby była pozytywna musi spełnić 3 warunki:
1. nie może być narzucana, pełniona pod przymusem, nie ulega wówczas internalizacji(uwewn.)
2.musi mobilizować do wysiłku, dawać grtyfikację psychiczną, bo nagroda wzmacnia zachowanie
3.musi budzić przychylną ocenę grup znaczących dla jednostki.
Pojawia się ocena własnego „ja'. Uogólniona ocena własnych możliwości, których źródłem są opinie, reakcje rodziców, rówieśników, bliskich osób na postępowanie, porównywanie siebie z kolegami, stosunek własnego zachowania. Własne „ja” stanowi wartość, własne potrzeby psychiczne, społeczne, które przez jednostkę są akceptowane, wówczas pojawiają się uczucia empatyczne.
b) faza racjonalizmu - 15/16 lat; w zachowaniu jednostka kieruje się dążeniem do następstw najbardziej korzystnych, nie normą; relatywizm moralny - uwzględnianie w ocenie różnych czynników, okoliczności; młodzież kieruje się dobrem własnym, ale akceptuje też normy; konfliktowe sytuacje rozwiązuje na własną korzyść; zachowanie staje się bardziej racjonalne.
c) faza idealizmu moralnego - 17/21 lat; jednostka zdobywa wiedzę; zastanawia się nad własnym życiem; trwa dopóki mamy ideały; ugruntowuje samoocenę.
Każda jednostka może zatrzymać się na jakimś etapie rozwoju moralnego. Rozwój ten zależy od grupy społecznej.
CZYNNIKI ZABURZAJĄCE ROZWÓJ MORALNY:
* brak obiektu przywiązania emocjonalnego dziecka, powoduje powstanie zjawiska deprywacji macierzyńskiej pełnej - zupełny brak kontaktu emocjonalnego z osobami najbliższymi, nie dochodzi do kształtowania potrzeb emocjonalnych; i deprywacji częściowej - jest wynikiem emocjonalnego odrzucenia przez rodziców, towarzyszy temu nieprawidłowe zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, dzieci są znerwicowane, lękliwe, są to dzieci niezrównoważone emocjonalnie;
* nadmiar opiekuńczości matki - zbyt bliski kontakt z rodzicami, przesadna opieka prowadzi do uniemożliwienia odczucia braku emocjonalnego, dziecko nie umie starać się o kontakt emocjonalny, jednostronny układ nagród i kar - przeważają nagrody, oczekuje takiego kontaktu jak z rodzicami od innych osób-spotyka opór-wybuch agresji;
* niski poziom samoakceptacji, zaniżona samoocena - pojawia się gdy rodzice negatywnie oceniają dziecko w okresie dzieciństwa, nadmiernie chroniące postawy przynoszą negatywne skutki w kontaktach z rówieśnikami; niska samoocena może być źródłem agresji; wysokie poczucie własnej wartości ogranicza rozwój moralny;
* niezgodność rodziców w sprawach wychowania - niekonsekwencja nagród i kar powoduje brak poczucia bezpieczeństwa, chwiejność lękową, rozdwojenie postaw;
* brak więzi emocjonalnych w rodzinie lub wyłącznie „objawy” więzi. Czynniki zagrażające więziom emocjonalnym w rodzinie: konflikty między rodzicami/alkoholizm/, niepełna struktura rodzinna, wielodzietność rodzin, stosowanie kar cielesnych/brak kontroli/, przestępczość członków rodziny.
TEORIA PSYCHOANALIZY FREUDA:
Super ego: sumienie odzywa się, gdy nasze zachowanie jest niezgodne z tym, co wiemy o tym konkretnym zachowaniu.
Źródeł desocjalizacji należy szukać w dominującej w osobowości funkcji sfery id. Id stymuluje zachowanie do jak najszybszego zaspokojenia potrzeby.
Jednostki dewiacyjne charakteryzuje słabo rozwinięta sfera ego.
Typy przystosowania społ.:
1. HIPOMANIAK - niedorozwój ego; brak poczucia winy;
2. HIPOPARANOIK - super ego jest przerośnięte, kompleks winy kierowany na zewnatrz;
3. AUTORYTARNY - przerośnięte super ego, kompleks winy kierowany do wewnatrz;
4. LUDZKI - normalnie rozwinięte sfery, kompleks winy jest konstruktywny, adekwatnie ocenia siebie i innych.
Diagnoza resoc. pozwala na wyodrębnienie jednostek z zaburzeniami w zachowaniu w 2 kategoriach:
1. przypadki, które należy i można skutecznie resocjalizować;
2. przypadki, w których oddziaływania wychowawcze nie odniosą skutku, gdyż wymagają innej interwencji niż wychowawcza, np. psychiatrycznej, opiekuńczej, medycznej. Warunkiem koniecznym w resocjalizacji są nie zaburzone funkcje intelektualne jednostki i nie zaburzona osobowość, co powoduje, że osoba resocjalizowana ma świadomość swego postępowania.
NIEPRYSTOSOWANIE EMOCJONALNE
Dzieci moralnie zaniedbane-ich zachowanie nie jest stymulowane przez bodźce rozwojowe.
Dzieci nieprzystosowane emocjonalnie/Han-Ilgiewicz/ - jednostkę nieprzystosowaną emocjonalnie charakteryzuje stan zagrożenia, z którego usiłuje się ono uwolnić stosując środki naiwne, często nie odpowiadające jej faktycznemu rozwojowi. Względnie rzadko jest to niedorozwój sfery inteligencji, spotykamy się raczej z błędnym rozumowaniem, z przewagą impulsów działania popędowego niż racjonalnego. Przeważająca większość tych jednostek zdradza jednak opóźnienia emocjonalne.
Dziecko nieprzystosowane emocjonalnie/Stott/ - to takie, które nie działa w swoim najlepszym interesie. Motywacja jego działania jest nierealistyczna i jest dowodem zaawansowania frustracji. Swoim działaniem stwarza sobie wiele kłopotów, których samo nie jest w stanie rozwiązać, a których mogło uniknąć. Konsekwencją takiego działania jest brak sukcesu i złe samopoczucie, co powoduje, że cierpi z tego powodu; dziecko świadome swojej sytuacji.
Nieprzystosowanie emocjonalne/Konopnicki/ - jest wewnętrznym stanem jednostki wyrażającym się na zewnątrz określonymi manifestacjami.
Cechy nieprzystosowania:
- niepowodzenia szkolne - skutek silniejszych zaburzeń emocjonalnych
- skłonność do kłamstwa i przechwalania się
- niezdolność do współdziałania w sytuacjach wymagających tego
- częste marzenie na jawie
- przejawy nieuzasadnionego lęku, bojaźliwość
- chroniczne przejawianie nieszczęścia swego i depresji
- preferowanie samotnych zabaw, prac
- trzymanie z daleka rówieśników, opory przy zwróceniu się o pomoc, niszczenie cudzej własności
Typy zachowań dzieci nieprzystosowanych emocjonalnie:
^ zachowanie demonstracyjno-bojowe otwarte - skutkiem ekstrawertywnych cech osobowości, ukierunkowanych neurotycznie, histerycznie lub psychopatycznie, dzieci są pobudzone ruchowo. Ich zachowania są manifestacją nastrojów wewnętrznych.
1. wrogość w stosunku do dorosłych - agresywne zwracanie uwagi na siebie, wrogość otwarta. Ma na celu likwidowanie uczucia miłości do rodziców - zastępowana jest nienawiścią.
2. wrogość w stosunku do rówieśników - słabsze napięcie, biją się często z kolegami, są wrażliwi na uwagi.
^ zachowanie zahamowane - jest uwarunkowane cechami introwertywnymi(wycofywanie się), jednostki nastawione na siebie - nerwowe;
- wycofywanie się z interakcji z rówieśnikami
- wycofywanie się z kontaktów
- reakcje lękowe w sytuacjach trudnych
- unikanie konfliktów
- autoagresja, próby samobójcze
4 cechy charakteryzujące dzieci nieprzystosowane emocjonalnie:
1. rzadko lubiane przez rówieśników
2. podejrzliwe, brak zaufania
3. izolacja
4. potrzeby psychiczne zaspokajają okrężną drogą.
Symptomy nieprzystosowania emocj.:
Lenistwo, kłamstwo, nieposłuszeństwo, picie alkoholu, narkotyki - zagłuszanie lęku przed odpowiedzialnością, wagary, ucieczki.
WYKOLEJENIE SPOŁECZNE:
/Czapow/ jest to względnie trwałe negatywne ustosunkowanie do oczekiwań społ. wyznaczających role społ.
2 formy wykolejenia społ.:
1. wykolejenie przestępcze - potrzeby ważne życiowo zaspokajane są wyłącznie na drodze przestępstw; recydywa
2. wykolejenie uznane - wiemy o przestępstwach, ale są one nie zależne od instytucji
Przejawy wykolejenia obyczajowego/demoralizacji/:
- czyny nierządne: prostytucja(jawna i ukryta) dziewcząt i chłopców
- gwałty zbiorowe
- żebractwo
- alkohol i narkotyki
Przyczyny wykolejenia społ.:
1.Endogenne(podmiotowe) - wewnętrzne, które dotyczą czynników biologicznych w sensie nieprawidłowego funkcjonowania systemu nerwowego, spowodowane urazami mózgu.
^ negatywne działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego
^ przyczyny psychiczne - pochodne biologicznych - nieprawidłowa osobowość, która ujawnia się w postaci psychopatii i schizofrenii. Elementy strukturalne jednostki psychopatycznej: nieumiejętmność nawiązywania kontaktów z innymi w oparciu o związki uczuciowe; występowanie deficytu lęku
2.Egzodenne(przedmiotowe)/społeczne - negatywnie działające bodźce otoczenia zewnętrznego zaburzające funkcje emocjonalne, oddziaływują na psychikę:
^ rodzinne: niekorzystne związki emocjonalne z rodzicami, przemoc, kary cielesne, brak kontroli wychowawczej
^ alkoholizm rodziców
^ zdezorganizowana struktura formalna rodziny
^ niski standard ekonomiczny
^ niski stopień wykształcenia rodziców
^ przestępczość w rodzinie
2 typy dzieci społecznie wykolejonych:
1. typ niezsocjalizowany, agresywny - dzieci odrzucone przez rodziców, głównie przez matki; dzieci niechciane, czują się oszukane , widzą siebie jako ofiarę, nie odczuwają winy za czyny, są mściwe, nie umieją respektować norm społ. i prawnych. Cechy takiego dziecka: napastliwość, okrucieństwo, zaczepność, bunt wobec każdego autorytetu, złośliwość, brak poczucia winy;
2. typ zsocjalizowany, destruktywny - to dzieci zdrowe z przeciętną psychiką; rodzice nie dostarczali im pozytywnie społ norm i wzorów zachowania; brak opieki i kontroli wychowawczej; dokonują drobnych kradzieży, nie są mściwe. Cechy charakterystyczne: chętne przebywanie w towarzystwie osób zdemoralizowanych, późne powroty do domu, wagary i ucieczki, kradzieże grupowe;
3 stadia wykolejenia:
1. wystąpienie u dziecka uczucia odtrącenia, brak miłości, frustracja prowadzi do negatywnych reakcji obronnych w celu zwrócenia na siebie uwagi; powoli narasta agresja w stosunku do rodziców;
2. wrogie manifestacje wobec rodziców przenoszą się na nauczycieli; próby zjednania życzliwości przez nauczycieli - agresja dzieci; nieletni wykazują tendencje do zaspokajania swych potrzeb poza domem rodzinnym; rozwydrzenie seksualne; alkohol i narkotyki; niepowodzenia szkolne, wagary;
3. dotyczy zachowań przestępczych - zrzeszanie się w grupy przestępcze:
^ grupy chuligańskie - działalność zabawowa polegająca na stosowaniu przemocy, zbiorowe popełnianie czynów poniżających godność osobistą ludzi; agresja ku nim;
^ zorganizowane grupy dokonujące rabunków, włamań, kradzieży; irracjonalna chęć posiadania przedmiotów i zadawania bólu ludziom, którzy staną im na drodze; tworzą więź grupową, która jest manifestowana np. przez tatuaże.
Proces wykolejenia/H. Sionek/ polega na narastaniu pod wpływem wadliwego wychowania ujemnych cech osobowości. Coraz bardziej ubożeje życie wewnętrzne, narastają zaburzenia emocjonalne, impulsywność, lekkomyślność, nieobliczalność.