Prawo konstytucyjne ćwiczenia sem.III, Prawo, Prawo konstytucyjne


PRAWO KONSTYTUCYJNE-to zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.

POLSKIE KONSTYTUCJE

Konstytucja 3 maja-3 maj 1791

Konstytucja Księstwa Warszawskiego-22 lipca 1807

Konstytucja Królestwa Polskiego-27 listopad 1815

Konstytucja marcowa-17 marca 1921

■ Konstytucja kwietniowa-23 kwietnia 1935

■ Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej-22 lipca 1952

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej-2 kwietnia 1997

MAŁE KONSTYTUCJE

20 luty 1919

► 19 luty 1947

► 17 październik 1992

KONSTYTUCJA (od łac. constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować) - akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.

FUNKCJE KONSTYTUCJI

♦ prawna-polega na pełnieniu przez Konstytucję roli aktu prawnego w zakresie regulowanych przez nią skutków społecznych, politycznych i gospodarczych.

♦ stabilizacyjna-polegająca na utrwaleniu czegoś w pewnej niezmiennej formie

♦ programowa-określająca otwartość Konstytucji na przyszłość i wyznaczanie przez nią celów

♦ integracyjna-odnosząca się do integracji obywateli z państwem, którego zasady reguluje Konstytucja

♦ organizatorska-Konstytucja określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa a także państwowe struktury wewnętrzne

♦ wychowawcza-dotycząca z jednej strony upowszechnienia określonych wartości, zasad i idei, z drugiej zaś równocześnie stymulująca przyjmowanie nowych.

KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI

CECHY KONSTYTUCJI

◘ szczególna treść-polega na zakresie ( szerokości ) regulowanych przez nią materii i na sposobie (głębokości, szczegółowości) ich regulowania. Materia Konstytucji to całokształt kwestii ustrojowych tzn.

+ ogólne zasady ustroju państwowego

+ ustrój naczelnych organów państwa

szczególna forma-polega na jej:

= szczególnej nazwie

= trybie powstania

= trybie zmiany

= szczególnej systematyce ogólnej-podział na rozdziały

szczególna moc prawna-przyznanie Konstytucji najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego

PREAMBUŁA-w preambule zwraca się uwagę na doniosły dla Narodu moment dziejowy, wiążący się z odzyskaniem w 1989r. pełnej suwerenności. Jest w niej wyraz bogatej tradycji narodowej, akcentując szczególnie bogatą historię polskiej państwowości.

Występują dwie przeciwstawne koncepcje:

  1. wstęp nie ma charakteru prawnego, bo nie jest artykułowany

  2. ma charakter prawny, bo stanowi część składową Konstytucji

ZASADY OGÓLNE KONSTYTUCJI

1.Zasada suwerenności Narodu-Naród sprawuje władzę w państwie przez swych przedstawicieli wybranych w wyborach demokratycznych.

2. Zasada niepodległości i suwerenności Państwa-jest to niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz samodzielność w regulowaniu spraw wewnętrznych.

3. Zasada demokratycznego państwa prawnego-idea demokratycznego państwa prawnego zalicza przede wszystkim:

-zakaz działania prawa wstecz

-ochrona praw nabytych

-obowiązek jednolitego stosowania prawa

-zasada proporcjonalności

4. Zasada społeczeństwa obywatelskiego

+ zasada pluralizmu politycznego-wyraża swobodę tworzenia i działania partii politycznych

+ samorząd terytorialny ma gwarantować podmiotowość obywatela jako mieszkańca danej jednostki terytorialnej

+ ważną rolę odgrywają też związki zawodowe jako organizacje zrzeszające pracowników

5. Zasada podziału władz-ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, wykonawczą Prezydent i Rada Ministrów, a sądowniczą sądy i trybunały.

6. Zasada społecznej gospodarki rynkowej

=wolność działalności gospodarczej

=ochrona własności prywatnej

=solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych

7. Zasada przyrodzonej godności człowieka

+jest niezbywalną cechą człowieka

+jest nienaruszalna

+przysługuje każdemu człowiekowi w jednakowym stopniu

III IDEE PRZEWODNIE OKREŚLAJĄCE CAŁY SYSTEM PRAW I WOLNOŚCI

  1. Zasada godności człowieka, która:

►określa godność jako przyrodzoną i niezbywalną cechę człowieka

►określa ją jako źródło wolności i praw człowieka i obywatela

►nadaje godności przymiot nienaruszalności

►ustanawia po stronie wszystkich władz publicznych obowiązek poszanowania i ochrony godności człowieka

►jest to ogólna wartość konstytucyjna, stanowiąca źródło, fundament i zasadę całego porządku konstytucyjnego

  1. Zasada wolności człowieka

▼wolność-zakaz zmuszania kogokolwiek do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje, gwarantuje poddanie wolności człowieka ochronie prawnej, ale jednocześnie zobowiązuje, aby każdy szanował wolności i prawa innych

▼w aspekcie pozytywnym-swoboda czynienia wszystkiego, co nie jest przez prawo zakazane. Człowiek nie musi więc wskazywać podstawy prawnej swoich działań

▼w aspekcie negatywnym-oznacza, że nałożenie na jednostkę nakazu podjęcia określonego działania może nastąpić jedynie wtedy kiedy prawo to przewiduje.

C. Zasada równości

◄wszyscy są wobec prawa równi, oznacza to prawo do równego traktowania przez władze publiczne

◄zakaz stosowania dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym

◄Konstytucja dodatkowo zaznacza kilka aspektów szczególnych:

+oddzielnie formułuje zasadę równości dla kobiet i mężczyzn

+wprowadza zasadę równouprawnienia Kościołów i innych związków wyznaniowych

+oddzielnie formułuje zasadę równości prawa wyborczego

OBYWATELSTWO-jest to przynależność państwowa osoby fizycznej, łącząca się z uprawnieniami i obowiązkami określonymi przez prawo danego państwa.

PRAWO OBYWATELSKIE-zespół praw przyznanych jednostce przez porządek prawny określonego państwa w oparciu o kryterium przynależności państwowej.

WOLNOŚĆ OBYWATELSKA-kategoria praw podstawowych służących zapewnieniu obywatelom strefy wolnej od ingerencji państwa.

OBOWIĄZKI-wypływają z dwóch zobowiązań, będących konsekwencją ograniczonego, politycznego władztwa państwa wobec obywatela oraz jego emocjonalnego związku z własnym państwem:

1-do posłuszeństwa

2-do wierności wobec Ojczyzny-państwa

PRZESŁANKI OGRANICZENIA OCHRONY PRAW I WOLNOŚCI

1.PRAWA I WOLNOŚCI OSOBISTE

-prawo do życia -wolność przemieszczania się

-nietykalność osobista -wolność sumienia i religii

-prawo do ochrony prywatności -wolność wyrażania poglądów i opinii

-prawo do rzetelnej procedury sądowej(prawo do sądu, do obrony)

2.PRAWA I WOLNOŚCI POLITYCZNE

-prawo związane z udziałem w życiu publicznym(prawo kandydowania w wyborach, pr. Inicjatywy ustawodawczej, pr. dostępu do służby publicznej, pr. składania petycji, wniosków, skarg w interesie publicznym, własnym i osób trzecich)

-wolność zgromadzeń

-wolność zrzeszania się

3.PRAWA I WOLNOŚCI EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE

-prawo własności -prawo do zabezpieczenia społecznego

-swoboda działalności gospodarczej -prawo do ochrony zdrowia

-uprawnienia pracownicze -prawo do nauki

-prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska

ŚRODKI OCHRONY PRAW I WOLNOŚCI

Podstawowym środkiem ochrony jest droga sądowa, tylko w tej procedurze możliwe jest dochodzenie przez jednostkę. Konstytucja ustanawia także dwie dalsze procedury:

○ skargę konstytucyjną-każdy może wnieść bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego w razie naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej

○ wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich-każdy może wystąpić o pomoc w ochronie swych wolności i praw naruszonych przez organy władzy publicznej

KATALOG PODSTAWOWYCH OBOWIĄZKÓW:

→ obowiązek wierności Rzeczypospolitej

→ obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej

→ obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych

→ obowiązek dbałości o stan środowiska

SPOSOBY NABYCIA OBYWATELSTWA

zasada krwi:
Dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie z rodziców, z których co najmniej jedno posiada obywatelstwo polskie, bez względu na miejsce urodzenia dziecka w Polsce czy za granicą.

zasada ziemi:
Zasada ta ma zastosowanie, gdy dziecko urodzi się lub znalezione zostanie na terytorium RP, a oboje rodzice są nieznani lub nieokreślone jest ich obywatelstwo, bądź nie mają żadnego obywatelstwa. Dziecko takie z mocy prawa nabywa obywatelstwo polskie.

○ nastąpić może z mocy prawa

○ na wniosek osoby zainteresowanej

○ przez zawarcie małżeństwa z osobą mającą obywatelstwo polskie

UTRATA OBYWATELSTWA

Na podstawie wniosku(zrzeczenia się) osoby zainteresowanej.

Prezydent RP nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa.

WŁADZA USTAWODAWCZA ORAZ ZAGADNIENIA Z USTAWY Z DN. 12 KWIETNIA 2001 R. O ORDYNACJACH WYBORCZYCH DO SEJMU I SENATU

► SEJM:

-izba wyższa

-władza ustawodawcza

-460 posłów

-wybory powszechne, bezpośrednie, równe, proporcjonalne i tajne

-może być wybrany: obywatel Polski, który ma czynne prawo wyborcze i ukończone 21lat

-kadencja trwa 4lata

-ponosi odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub Trybunałem Stanu

SENAT

-izba niższa

-władza ustawodawcza

-100 senatorów

-wybory powszechne, bezpośrednie, tajne

-może być wybrany: obywatel Polski, który ma czynne prawo wyborcze i ukończone 30lat

-kadencja trwa 4lata

-ponosi odpowiedzialność przed Sądem Powszechnym lub Trybunałem Stanu

czynne prawo wyborcze-prawo wybierania posłów i senatorów ma każdy obywatel Polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat

bierne prawo wyborcze-prawo do kandydowania, ma każdy obywatel polski mający prawo wybierania, czyli mający czynne prawo wyborcze

nie mają prawa wybierania osoby:

-pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu

-pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu

-ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu

Państwowa Komisja Wyborcza-organ stały. Skład: 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego, 3 sędziów Sądu Najwyższego, 3 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wskazują ich prezesi odpowiednich sądów, a powołuje prezydent.

Kompetencje:

-sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego

-sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisów wyborców

-powołanie Okręgowych Komisji Wyborczych oraz rozwiązywanie Okręgowych i Obwodowych Komisji Wyborczych po wykonaniu ich ustawowych zadań

-rozpatrywanie skarg na działalność Okręgowych Komisji Wyborczych

-ustalanie wzorów urzędowych formularzy, druków wyborczych, wzorów pieczęci Okręgowych i Obwodowych Komisji Wyborczych

-ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania i wyników wyborów

Okręgowe Komisje Wyborcze- tworzone są odrębnie dla poszczególnych wyborów. Skład: od 7 do 11 sędziów. Zgłaszani są przez Ministra Sprawiedliwości, a powołuje ich Państwowa Komisja Wyborcza.

Kompetencje:

-sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez Obwodowe Komisje Wyborcze

-rejestrowanie okręgowych list kandydatów na posłów oraz kandydatów na senatorów

-ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania i wyników wyborów w okręgu wyborczym

-rozpatrywanie skarg na działalność Obwodowych Komisji Wyborczych

-wykonywanie zadań zleconych przez Państwową Komisję Wyborczą

Obwodowa Komisja Wyborcza-powoływane odrębnie dla każdych wyborów czy referendum. Skład: od 6 do 10 osób powołanych spośród wyborców przez wójta(burmistrza, prezydenta miasta).

Kompetencje:

-przeprowadzenie głosowania w obwodzie

-czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i w czasie głosowania

-ustalenie wyników głosowania w obwodzie i przekazanie ich właściwej Okręgowej Komisji Wyborczej.

Zgłaszanie kandydatów na posłów

Prawo zgłaszania kandydatów (list) przysługuje partiom politycznym oraz wyborcom. Partie tworzą koalicję wyborczą dla zgłoszenia wspólnych list kandydatów, a wyborcy(przynajmniej 15)muszą utworzyć komitet wyborczy. Kandydat musi wyrazić pisemną zgodę i złożyć oświadczenie lustracyjne. Lista okręgowa musi być poparta 5 tys. podpisami wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym. Lista kandydatów na liście nie może przekraczać dwukrotności ogólnej liczby mandatów w danym okręgu. Listy zgłaszane są do Okręgowej Komisji Wyborczej a rejestrowane są przez Państwową Komisje Wyborczą.

Zgłaszanie kandydatów na senatora

Prawo zgłaszania przysługuje partiom politycznym i wyborcom-jedni i drudzy tworzą w tym celu komitety wyborcze. Kandydat musi wyrazić zgodę i złożyć oświadczenie lustracyjne. Zgłoszenie kandydatury musi być poparte podpisami co najmniej 3 tys. wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym. Kandydata rejestruje Okręgowa Komisja Wyborcza.

Okręg wyborczy-jednostka terytorialna w ramach której wybierana jest określona liczba posłów lub senatorów. W skład każdego okręgu wchodzi pewna liczba obwodów głosowania.

Obwód głosowania-jednostka terytorialna w ramach której oddaje głosy określona grupa wyborców.

→w celu przeprowadzenia wyborów do Sejmu tworzy się wielomandatowe okręgi wyborcze. W okręgu wyborczym wybiera się co najmniej 7 posłów.

→w celu przeprowadzenia wyborów do Senatu tworzy się na obszarze poszczególnych województw okręgi wyborcze. W okręgu wyborczym wybiera się od 2 do 4 senatorów.

■ Ogłaszanie wyników wyborów

Państwowa Komisja Wyborcza podaje do publicznej wiadomości wyniki wyborów Sejmu i Senatu oraz przekłada marszałkowi Sejmu i Sądowi Najwyższemu sprawozdanie z wyborów.

Ważność wyborów

O ważności wyborów rozstrzyga Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Sąd Najwyższy ma na to 90 dni.

Wygaśnięcie mandatu posła lub senatora

Następuje to w razie:

-odmowy złożenia ślubowania

-śmierć posła(senatora)

-utrata prawa wybieralności

-zrzeczenie się mandatu

-naruszenie przepisów o niepołączalności

-orzeczenie sądu o złożeniu przez posła(senatora)fałszywego oświadczenia lustracyjnego

-naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

■ Uzupełnienie składu izby

►jeśli wygaśnie mandat posła to stosuje się technikę wstąpienia następnego kandydata z tej samej okręgowej listy wyborczej, który uzyskał największą liczbę głosów w wyborach.

►jeśli wygaśnie mandat senatora to jedyną możliwością jest przeprowadzenie wyborów uzupełniających.

Zarządzenie wyborów

Wybory do Sejmu i Senatu odbywają się łącznie. Zarządza je prezydent nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji izb.

W razie skrócenia kadencji wybory muszą zostać zarządzone na dzień przypadający nie później niż 45 dni od dnia zarządzenia o skróceniu kadencji.

Sposób obliczania wyników wyborów w Sejmie i Senacie

→W wyborach do Sejmu ustala się liczbę głosów oddanych na każdą z okręgowych list wyborczych oraz ilość głosów oddanych na każdego kandydata z danej listy

→W wyborach do Senatu ustala się liczbę głosów oddanych na poszczególnych kandydatów.

♦ System d' Honda-metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia. W Polsce wybrano następujący sposób - jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo maja listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równa liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów glosowania, w których na dana listę oddano większą liczbę głosów.

Protesty wyborcze-skierowany do sądu wniosek wyborcy wskazujący określone uchybienie w przeprowadzeniu wyborów i domagający się unieważnienia w całości lub w części.

●Prawo wniesienia protestu ma:

-każdy wyborca

-pełnomocnik każdego komitetu wyborczego

●Podstawą protestu może być:

-dopuszczenie się przestępstwa przeciwko głosowaniu

-naruszenie przepisów ordynacji dotyczących: głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów.

●Protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego najpóźniej 7 dnia od ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą. Jest on rozpatrywany przez 3 sędziów w ramach Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego który wydaje opinię.

PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

1.Zasada powszechności-określa krąg podmiotów którym przysługują prawa wyborcze i wymaga by wszystkim w zasadzie dorosłym obywatelom państwa przysługiwało co najmniej czynne prawo wyborcze ( SEJM, SENAT)

2.Zasada równości-każdy wyborca dysponuje jednakową liczbą głosów, a więc każdy głos ma równą wagę i znaczenie (SEJM)

3.Zasada bezpośredniości-wyborcy głosują bezpośrednio na kandydatów, którzy w wyniku głosowania uzyskują mandat (SEJM, SENAT)

4.Zasada tajności głosowania-zagwarantowanie każdemu wyborcy, że treść jego decyzji wyborczej nie będzie mogła być ustalona i ujawniona.(SEJM, SENAT)

5.Zasada proporcjonalności-każda z partii zgłaszająca listy kandydatów otrzymuje mandaty w stosunku proporcjonalnym do liczby uzyskanych głosów.(SEJM)

■ KADENCJA-okres, na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw i w jakim realizuje on swe zadania, funkcjonując w chwilowym składzie pochodzącym z wyborów.

Kadencja przedłużona-jedyny wyjątek w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego art. 228 ust 7 zakazuje przeprowadzania wyborów w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego i w okresie 90 dni po jego zakończeniu, kadencja gdyby akurat przypadał jej koniec uległaby odpowiedniemu przedłużeniu.

Kadencja skrócona

może wynikać z własnej decyzji Sejmu tzw. samorozwiązanie. Uchwałę taką Sejm musi podjąć większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

► może nastąpić mocą decyzji prezydenta :

+ obligatoryjnie, w procesie tworzenia rządu-w razie niezdolności Sejmu do wyrażenia wotum zaufania rządowi powołanemu przez prezydenta bądź niezdolności do wybrania własnego składu rządu.

+ fakultatywnie, w procesie uchwalania ustawy budżetowej-w razie niezdolności izb do jej przyjęcia w okresie 4 miesięcy.

Pierwsze posiedzenie izb-zwołuje je prezydent na dzień przypadający w okresie 30 dni od dnia wyborów, jeżeli wybory były rezultatem skrócenia kadencji Sejmu, w okresie 15 dni od dnia wyborów.

ŹRÓDŁA PRAWA

1. Cechy systemu źródeł prawa:

- hierarchiczność

- normatywna koncepcja źródeł prawa

- dualizm źródeł prawa

2. Cztery podstawowe konkluzje źródeł prawa

♦ regulacja systemu źródeł prawa powinna zostać ujęta w sposób całościowy w specjalnie temu poświęconym rozdziale konstytucji-do tekstu konstytucji z 1997 włączono rozdział III „Źródła prawa” po raz pierwszy dokonując takiego całościowego unormowania

♦ regulacja systemu źródeł prawa powinna się opierać na zasadzie hierarchicznej jego budowy, zapewniającej konstytucji i ustawom pozycję nadrzędną

♦ regulacja systemu źródeł prawa powinna wyjaśniać miejsce, jakie w tym systemie zajmują umowy międzynarodowe

♦ regulacja systemu źródeł prawa powinna opierać się na rozróżnieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego oraz przepisów o charakterze wewnętrznym.

3. Dualistyczny charakter systemu źródeł prawa-polega na rozróżnieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego oraz przepisów o charakterze wewnętrznym.

+ Istotą przepisów prawa powszechnie obowiązującego jest ich zakres obowiązywania-mogą one wiązać wszystkie podmioty w państwie. Akty prawa powszechnie obowiązującego ujęte są w hierarchiczny system pozwalający na ścisłe wyznaczenie rangi każdego z tych aktów. Zamknięty system źródeł prawa:

=w aspekcie przedmiotowym-oznacza, że konstytucja wyczerpująco wymieniła formy aktów, w jakich mogą być zawierane normy o powszechnie obowiązującym charakterze.

Konstytucja do źródeł powszechnie obowiązującego prawa zalicza:

- konstytucję

- ustawy

- ratyfikowane umowy międzynarodowe

- rozporządzenia

- akty prawa miejscowego

Inne przepisy konstytucyjne dają podstawę do uznania, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa mogą być także:

- rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy(tylko w sytuacji nadzwyczajnej, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie)

- przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska, jeżeli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym

=w aspekcie podmiotowym-oznacza, że konstytucja wymieniła w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa. Gdy chodzi o prawo stanowione przez polskie organy państwowe, to:

- na poziomie konstytucyjnym wyłączne prawo stanowienia ma parlament w szczególnej procedurze przewidzianej przez art.235

- na poziomie ustaw zwykłych wyłączne prawo stanowienia ma parlament, a tylko w sytuacji nadzwyczajnej, przewidzianej w art.234, mogą być wydawane przez prezydenta rozporządzenia z mocą ustawy

- na poziomie rozporządzeń prawo ich stanowienia mają tylko te organy, którym konstytucja przyznała taką kompetencję, to znaczy: prezydent, Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej oraz przewodniczący komitetów, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

- na poziomie prawa miejscowego kompetencja do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego przysługuje organom samorządu terytorialnego oraz terenowym organom administracji rządowej, które muszą działać na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych.

+ Istotą aktów prawa wewnętrznego jest ograniczony zakres ich obowiązywania, mogą być kierowane tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty.

Otwarty system źródeł prawa:

= prawodawca nie wymienił wyczerpująco wszystkich aktów wewnętrznych, nie zamknął on katalogu aktów prawa wewnętrznie obowiązującego, więc jest to katalog otwarty.

Każdy akt prawa wewnętrznego musi odpowiadać następującym wymaganiom:

♠ może być adresowany tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu ten akt

♠ może obowiązywać tylko te jednostki, a nie może działać na zewnątrz, w szczególności nie może być podstawą decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów

♠ może być wydany tylko w ramach ustawy, która musi określać ogólną kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego

♠ musi być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem

4. Prawo krajowe- system źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

+ Zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa-oznacza, że każdemu typowi aktu normatywnego przysługuje określona ranga w stosunku do typów pozostałych. Podstawowymi konsekwencjami tej hierarchizacji są:

-wymóg zgodności aktów niższego szczebla a aktami wyższego szczebla

-wymóg by uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu danego szczebla mogło dokonać się tylko przez wydanie nowego aktu tego samego szczebla

-zakaz normowania pewnych materii przez akty poniżej określonego szczebla, co znajduje wyraz zwłaszcza w koncepcji tak zwanej wyłączności ustawy

-zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez uprzednio udzielonego upoważnienia w akcie wyższego szczebla

5. Konstytucja:

+ znajduje się na szczycie hierarchii źródeł prawa

+ jest ustawą zasadniczą państwa

+ cechy to: szczególna treść, forma i moc

6. Ustawa konstytucyjna:

+ nie istnieje obecnie możliwość stanowienia jej

7. Ustawa:

► jest to

+ akt parlamentu

+ o charakterze normatywnym

+ zajmujący najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa krajowego(podporządkowany jednak konstytucji)

+ o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, przy czym niektóre materie mogą być regulowane tylko w drodze ustawy lub z jej wyraźnego upoważnienia

+ dochodzący do skutku w szczególnej procedurze, która znajduje unormowanie konstytucyjne

►szczególna moc prawna ustawy polega na kilku elementach:

= ustawa (normy w niej zawarte) mają samoistnie moc powszechnie obowiązującą-do wydania i obowiązywania ustawy nie jest potrzebne jakiekolwiek szczegółowe upoważnienie

= ustawa(normy w niej zawarte) może być zmieniona, uchylona lub zawieszona tylko przez inną normę ustawową, a nigdy przez normę niższego rzędu

= ustawa może zmieniać, uchylać lub zawieszać każdą inną normę prawną prawa krajowego

= bez wyraźnego przyzwolenia ustawy w systemie prawa krajowego nie może się znaleźć jakakolwiek norma powszechnie obowiązującego prawa.

8. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

- dokonanie nadaje umowie moc wiążącą dla państwa

- po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i podlega bezpośredniemu stosowaniu

- za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową

- ratyfikowana przez Prezydenta

- uchwala ją Sejm, udział w procesie ustawodawczym bierze również Senat

9. Nie ratyfikowane umowy międzynarodowe

+zawierane przez Radę Ministrów

+nie mogą być źródłem powszechnie obowiązującego prawa, oznacza to, że postanowienia w nich zawarte mogą działać jedynie w sferze prawa wewnętrznego tzn. wiązać tylko jednostki organizacyjnie podporządkowane organowi, który zawarł umowę międzynarodową

+nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów zewnętrznych

10. Rozporządzenia

= akt podstawowy, może być wydany tylko na podstawie ustawy w celu jej wykonania na podstawie szczegółowego upoważnienia

= upoważnienie to powinno wskazywać:

  1. organ właściwy do wydania rozporządzenia-rozporządzenie musi wskazywać organ uprawniony bądź zobowiązany do jego wydania, niedopuszczalna jest subdelegacja tzn. że organ wskazany w upoważnieniu nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi

  2. zakres spraw przekazanych do uregulowania-zakres spraw musi być jasno określony i nie jest dopuszczalne wyjście poza ten zakres

  3. wytyczne dotyczące treści aktu-nie mogą sprzeciwiać się celowi ustawy, a ich stopień szczegółowości zależeć będzie od regulowanej materii

= rozporządzenia wydaje:

-Prezydent

-Rada Ministrów

-Prezes Rady Ministrów

-Minister kierujący działem administracji rządowej

-powołany w skład Rady Ministrów przewodniczący komitetu

-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

= jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego

= musi zostać opublikowany w Dzienniku Ustaw

= podlegają kontroli przez Trybunał Konstytucyjny jak też przez sądy powszechne i administracyjne

11. Rozporządzenie z mocą ustawy

+ Prezydent na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w okresie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie

+ rozporządzenie te ma charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa

+ podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

+ podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższej sesji

12. Akty prawa miejscowego

- akty prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły

- podlegają kontroli sądownictwa administracyjnego

- są dwa typy aktów:

+ przepisy wykonawcze do odrębnych ustaw

+ przepisy porządkowe

13. Akty prawa wewnętrznego

- odnoszą się tylko do jednostek podległych organowi, który ustanowił te akty

- nie składają się na wzajemnie powiązany system

- kompetencje do stanowienia aktów prawa wewnętrznego ma charakter otwarty

- akty są powiązane z systemem aktów prawa powszechnie obowiązującego



Wyszukiwarka