WYKŁAD 1 FIZJOLOGIA PRACY W KSZTAŁTOWANIU BEZPIECZNYCH WARUNKÓW Fizjologia nauka o czynnościach i procesach zachodzących w żywym obrebie , (także człowieka) obejmująca jego narządy i układy. Def zdrowia wg WHO jest to stan pełnej harmonii 3ech dobrostanów : fizycznego , psychicznego - społecznego Ukł ruchowy człowieka- obejmuję tzw. Cz. Bierną obejmująca kości , stawy, m. szkieletowe, ukł nerwowy. Pobudza i kontroluje czynności mięśni. Mechanizm homeostazy jest stanem równowagi wew. Org. Ludzkich wyposażony jest w wew. System automatycznej kontroli wielu procesów życiowych, którego działanie umożliwia utrzymanie odpowiedniej temp. I stężenia glukozy we krwi.. Głównym koordynatorem całego procesu homeostazy jest niewielki obszar międzymózgowia zwany podwzgórzem za pomocą 2 systemów(autonom ukł nerw. I ukł wydalania wew. Inaczej hormonalnego) obejmuje kontrole nad prawidłowym funkcjonowaniem org. Homeostaza- obejmuje org. Związane z kontrolą ciepłoty ciała przy wzroście temp podwzgórza za pośrednictwem autonom ukł nerw. Wysyła informacje do gruczołów potowych znajdujących się w skórze powoduje to wydzielania na powierzchni skóry potu i jego parowanie , a w efekcie całkowitego ochłodzenia org. Równiż podwzgórze za psrednictwem autonom . ukł erw. Kieruje procesem rozszerzenia i kurczenia naczyń krwionośnych co ma pośrednio wpływ na przepływ krwi przez sórę jej temp. I wymianę ciepła z otoczenia Wydalnośc fizyczna- zdolność org do wykonywania długotrwałego lub ciężkiego wysiłku fizycznego, któryangazuje duże gr mieśnie, bez szybkiego narastającego zmeczenia. Zdolnośc szybkiego likwidowania zaburzeń homeostazy wywołanych wysiłkiem . Wydalanie fiz jest związane ze zmęczeniem . Zeleży od sprawności funkcju współdziałających w pokrywaniu zapotrzebowania tlenowego, wielkości rezerw energetycznych , sprawności regulacju ciepłoty ciała, sprawności regulacju endokrynologicznej przemian energetycznych , kordynacji nerwowo-mięsniowej i czynników psychologicznych. Zmęczenie: zmniejszenie zdolność do pracy spowodowana przez wysiłek.
Zasada antropocentryzmu: ta obliguje do oceny wszystkich działań ergonomicznych z punkt widzenia dobra człowieka , jako twórcy obiektów technicznych i warunków organizacyjnych oraz jako użytkownika i operatora. Punktem odniesienia i kryterium przydatności wytworu jest tzw. „Czynnik ludzki” , czyli zespół cech psychofizycznych człowieka. . Fakty tej zasady : Człowiek traktuje naukę , technikę i organizację jako środki osiągania celów , człow jest kreatorem planów i koncepcji organizowania optymalnych warunków pracy i życia , człow zna swoje słabości i granice możliwości przystosowawczych , uwzględniając czynnik ludzki , realizuje ideę humanizacji techniki. Zasada optymalizacji: w ergonomii jest rozumiana jako ustalenie najkorzystniejszych warunków dla funkcjonowania systemu lub jego elementów. 4 gł cele : A. niezawodnośc funkcjonowania systemu, B. efektywnośc funkcjonowania systemu , C bezpieczeństwo i higiena pracy i życia , D poczucie komfortu i dobrostanu człowieka . Warunki optymalne są pojeciem rozciągłym , rozmytym , nie są punktem , lecz strefą lub polem , w dodatku płynnym , niestałym , zależnym od różnych czynników otoczenia i psychofizycznego stanu człowieka. Zasada parsimony : nazywana jest tez zasada ekonomii środków, albo zasada oszczędności środków. W procedurach działania zasada parsimony sprowadza się do następujących reguł: Prostoty myślenie i komunikowania , ekonomii środków działania, strategii, czasu , podziału funkcji w organizowaniu badań i wdrożeń, regułę „kolumny japońskiej” , czyli prostoty w konstruowaniu obiektów technicznych , regułę artefaktu , czyli poprzez estetyczną atrakcyjność obiektu stworzyć korzystny nastrój i dobre samopoczucie w obcowaniu z nim , regułę antystresu lub obniżenia stresu do minimum . Zasada transgresji: wg Kozeleckiego znaczy przekraczanie pewnych granic w zaistniałej rzeczywistości, przełamywanie przestarzałych schematów, odrzucanie utartych form i struktur , a także przekraczanie granic własnych osiągnięć .
|
Ośrodkowe : polega na narastaniu uczucia ciężkości pracy i bólu mięsni , zmniejszeniu motywacji, koncentracji uwagi i sprawności psychomotorycznej. Obwodowe: zmęczenie prawiących mięsni przejawiające się zmniejszeniem siły i szybkości ich skurczu aż do całkowitej utraty zdolności do prac Zmęczenie przewlekłe jest to stan w którym dochodzi do zaburzeń w działaniu mechanizmów kontrolujących funkcje fizjologiczne organizmu ) przede wszystkim ukł nerw.) i rozwój stanów patologicznych . Ukł nerwowy jest zaangażowany przez cały czas w wykonywanie przez na czynność tym także bierze udział zarządzaniem ruchu. Jego elementami są neurony , które wychwytują sygnały z różnych części org lub otoczenia i analizując początkują jakąś czynność np. skurcz mięsni Ukł nerw, skł się z 2och części ukł nerw i obwodowego. Obwodowy ukł berw skł się z systemu somatycznego i ukł autonom . Ukł somatyczny spełnia podwójną funkcję 1. zbiera inf z narządów zmysłu org i przekazuje do centralnego ukł nerw. 2 . Przesyła sygnały od centralnego ukł nerw do mięśni w odpowiedzi na otrzymanie inf inicjującej w te sposób ruch Obwodowy ukł nerw przekazuje tylko inf czuciowe i ruchowe pomiedzy centralnym ukl nerw a mięśniami, gruczołami, narządami zmysłu. Nieodgrywaja żadnej roli w analizowaniu sygnałów czuciowych czy tez inicjowaniu sygnałów ruchowych. Za czynności te odpowiada centralny ukł nerw który skł się z mózgu, rdzenia kregowego . Obciążenie fizjologiczne związane jest z funkcjonowaniem narządów i ukł człowieka związanych z charakterem wykonywaniu pracy. Nie ma obiektywnych metod pozwalających je dokładnie określic . Ma ono cechy wysoko zindywidualizowane i trudno wyodrębic wspólne uwarunkowanie wynikające z charakteru wykonywania pracy. Pułat Hemwy: to sumaryczny wskaźnik charakteryzujący się sprawnością ukł krążenia i ukł oddech. Jest t zdolność pobierana z tlenu przez org zwana często wydolnością aortową. Obciążenie bezwzględne: ilośc energii wydatkowej przez org w jednostce czasu(moc). Może być również wyrazona w jednostce objętości tlenu pobieranego przez org. Na min lub tez w jednostce pracy zew wykonywanej w określonym czasie. Obciążenie względowi: stosunek między zapotrzebowaniem tlenu podczas wykonywania pracy a maxymalnym pobieraniem tlenu przez or Zasada asymilacji nowoczesnej teorii w ergonomii : W badaniach ergonomicznych na szczególną uwagę zasługują nast. Systemy teoretycznecybernetyka, - teoria informacji :jest działem cybernetyki ogólnej i ma podst. znaczenie w systemach ergonomicznych człowiek technika i człowiek organizacja . Nośnikiem informacji są ciągi sygnałów. Teoria ta zajmuje się zagadnieniami języków i komunikatów, ilością informacji i ich znaczeniem . -Teoria modelowania lub podobieństwa . Podstawowym jej pojęciem jest model jako układ imitujący wyróżnione, istotne cechy innego układu. Może mieć formę konstrukcji -Teoria decyzji , gir i strategii: ma szczególne znaczenie w sytuacjach wyboru najlepszego rozwiązania spośród różnych możliwych wariantów. Teoria decyzji racjonalnej zajmuje się określeniem optymalnych warunków matematycznych (algorytmów) jakie muszą być spełnione , aby decyzje były racjonalne. Teoria decyzji psychologicznej stara się wyjaśnić jak ludzie podejmują decyzje i jakie popełniają błędy . Powyższe teorie uzupełniają się . -Teoria zbiorów rozmytych : bada zmienność, rozmytość, nieostrość, wielostronność , przypadkowość, płynność związków między zjawiskami i ich zależność. Kluczowe pojęcia w ergonomii : software : miękkość podsystemu człowieka , hardware : twardość podsystemu techniki w układzie człowiek- technika RĘCZNE PODNOSZENIE I PRZENOSZENIE CIĘŻARÓW Sprawność fizyczna: opisujemy jako zdolność wykonywania pracy fizycznej , mierzą cechami motoryczności - siła wytrzymałości, szybkością i zręcznością. Wydolność fizyczna: zdolność wykonywania wysiłków fizycznych bez głębszych zaburzeń homeostazy i umiarkowanych przez nie objawów zmęczenia. Wydolność fizyczna zależy od sprawności funkcji współdziałających w pokrywaniu zapotrzebowania tlenowego , wielkości rezerw energetycznych, sprawności regulacji ciepłoty ciała, sprawności regulacje endokrynologicznej przemian energetycznych, koordynacji nerwowo- mięśniowej i czynników psychologicznych. Wydolność ukł sercowo- płucnego opisuje się jako zdolność przenoszenia tlenu w ukl sercowo-płucnym , określając ją maksymalną zdolnością zużywania tleny. Wydolność tego układ zależy przede wszystkim od wieku .Pułap tlenowy: maksymalne zużycie tlenu w jednostce czasy.
|
Wysiłek fizyczny -praca miesni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej czynności zmian w org. Rodzaje wysiłku : Wysiłki ogólne: występują gdy zaangażowane jest ponad 30 % Wysiłki max: wystepują wtedy gdy zapotrzebowanie na tlen podczas wykonywania pracy jest równe indywidualnej wartości Va.2max Wysiłki supramax: wytępują wtedy gdy zapotrzebowa nie na tlen przekracza Va 2max Wysiłki submax : występują wtedy gdy zapotrzebowanie a tlen jest mniejsze Va2max WYKŁAD 2 CHARAKTERYSTYKA FUNKCJONOWANIA MIĘSNI W CZASIE PRACY DYNAMICZNEJ Skurz mięśni :izotoniczny, izomeryczny Praca dynamiczna: jest definiowana jako praca wykonywana przeważającym skurcz m.izotonczicznych i krótkotrwałym skurczów izomerycznych. Skurcz izotoniczny: zachodzi wtedy jeżeli 1 z przyczepów mięsnia jest wolny , w wyniku pobudzenia następuje sprawdzenie maksymalna szybkością . Skurcz izomeryczny: zachodzi wtedy gdy 2 przyczepy są unieruchomione opór przekracza wielkość siły ,maksymalnej skurczu w efekcie powoduje w mięśniu pobudzonym wzrost napięcia natomiast jego długośc nie zmienia się. Powoduje ograniczenie przepływu krwi już przy poziomie 10-15%MVC .Oznacza to zmniejszenie ilości dostarczanych substratów i akumulację katabolitów zakłócających procesy przemiany materii. Metody pomiaru wydatku energetycznego w czasi wysiłku - kalorymetria bezpośrednia -kalorymetria pośrednia- - na podst równoważnika energetycznego - ciągły rejestr pracy serca - Metody opisowe Analiza energetycznych zmian zachodzących podczas wysiłku jest często stosowana metoda oceny zdarzenia . Na stanowisku pracy wydatek energ często jest stosowany jako energ. Kryteria ciężkości pracy fizycznej. Wydatek energetyczny: ilośc energii cieplnej produkowanej przez org podczas wykonywania czynności roboczych Metoda kalorymetrii bezpośr: wydatek energetyczny podczas wysiłku można ocenic na podst pomiaru ilości ciepła wykonwywanego w specjalnych komorach kalorymetrycznych .
Podczas podnszenia i przenoszenia przedmiotów , parametrami określającymi warunki pracy są : wysokośc początkowa położenia przedmiotu Vo, odległośc w poziomie linii środka ciężkości Ho, wymiary podnoszonego przedmiotu W, położenie końcowe przedmiotu Vd , Hd oraz masa i częstośc powtórzeń czynności podnoszenia NIOSH National Institute for Occupational Safety and Health : stanowi narzędzie służące przede wszystkim projektantom do przestrzennej optymalizacji stanowiska pracy I organizacji czynności podnoszenia ciężarów. Kryterium biochemiczne : jest określone wartości ciśnienia między kręgami L5(lędźwiowym) i S1(krzyżowym). Przy którym nie korzystne skutki obciążenia odcinka lędźwiowi-krzyżowego kręgosłupa przy sporadycznym podnoszeniu , są częściowo ograniczone Kryterium psychofizyczne- wartość maksymalnej siły mięśniowej lub maksymalnej masy podnoszonego ciężaru, możliwa do zaakceptowania dla 75% pracujących kobiet i 99% pracujących mężczyzn . Kryterium to ogranicza obciążenie pracowników , gdyż uwzględnia ich własną ocenę wydolności i możliwości wykonania wysiłku . Ma ono zastosowanie do prawie wszystkich rodzajów podnoszenia , z wyjątkiem częstego podnoszenia 6 podst zmiennych opracowanych przez NIOSH: -Masa podnoszonego ciężaru w kg, -pozioma odległość między środkiem ciężkości masy podnoszonego ciężaru a punktem środkowym położonym miedzy kostkami stawów skokowych,w cm , - poziom z którego podnoszony jest ciężar w cm , - wysokośc na jaką ciężar musi być podniesiony w cm , - częstotliwośc podnoszenia w ciągu min jaka jest wymagana na stanowisku pracy , - czas trwania podnoszenia w h ,- kąt asymetrii pozycji ciała w stopniach , - sposób chwytu podnoszonego ciężaru . Wskaźnik oceny obciążenia przy podnoszeniu ciężarów LI Wskaźnik LI umożliwia względną ocenę poziomu obciążenia fizycznego związanego z podnoszeniem . Poziom obciążenia fizycznego jest określany przez stosunek masy podnoszonego ciężaru do zalecanej wartości granicznej. Przy podnoszeniu i przenoszeniu należy pamiętac o : Wykonywaniu łagodnych i płynnych ruchów, nieskręcaniu tułowia, rozkładaniu mas , w miarę możliwości , symetrycznie po obu stronach tułowia.
|
Metoda kalorymetrii pośredni: Zasada kalorymetrii pośredni opiera się w zależności , pomiędzy zaloeżnościa między ilościa energii uwolnionej w procesach metabolicznych . Praca fizyczna statyczna : istota jej SA skurcze izomeryczne.Stanowią inny bardzo istotny rodzaj aktywności mięśniowej . Metoda oparta a poziomie wentylacji płuc w praktyce przemysłowej do pomiaru wydatku eregetycznego często stosuje się metodę opartą na wynikach pomiaru objętości wydechowej lub wdechowej powietrza czyli wentylacji płuc. Zależnośc między częstotliwościa skurczów serca i kosztów energetycznych może być opisana w następujący sposób M=4,0*HR-255 Metody Tabulacyjne: przy braku możliwości wykonywania pomiaró jedną z wyżej wymienionych metod mat.tez możemy określic za pomocą szacunkowej metody . KSIĄŻECZKA PRZYDATNOŚCERGONOMICZNYCH ZASAD METODOLOGICZNYCH DO BADANIA RYZYKA WYPADKOWEGO W PRACY Ergonomia: nauka o pracy, czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Twórcą pojęcia "ergonomia"jest Wojciech Jastrzębowski, który zdefiniował ergonomię jako naukę o używaniu nadanych. Zasad podejścia kompleksowego: Podejście kompleksowe zauważył Franus. Grupa kompleksowa składa się ze specjalistów z różnych dyscyplin, natomiast gr zespołowa składa się z badaczy jednej dyscypliny. Zasada podejścia systemowego: System wg Ludwiga von Bertalandffiego jest zbiorem elementów pozostających we wzajemnych zależnościach i oddziaływaniach. Najważniejszymi regułami podejścia systemowego są: -ujmowanie całościowe badanego obiektu , wnikanie w wewnętrzne struktury podsystemów i elementów oraz ich hierarchiczne powiązania , badanie dynamiki zależności między podsystemami i elementami, badanie wszystkich aspektów funkcjonowania podsystemów, poznanie tez warunków otoczenia, tła i jego wpływu na system, śledzenie wpływu nadsystemów i subsystemów na system , śledzenie rozwoju , postępu , stabilności , fluktuacji, sterowania w systemach . Metoda systemowa zapewnia wiązanie cząstek wiedzy. Zasada dominaty : Dominata rozumie się jakikolwiek czynnik , składnik, element , zjawisko, cechę , przedmiot, który w danym systemie wyróżnia się pod jakimś względne dominuje nad innymi . Dominantami są też nazwane cechy „ mocne” najsilniej wpływające na całość systemu . Masa przemieszczanego przedmiotu nie może przekracza 500kg przy czym na jednego pracownika nie może przypadac jej więcej niż” 25 kg - przy pracy stałej , 42 kg przy pracy dorywczej .
|