Wykład 2 - 08.10.08, Patofizjologia


Choroba jest proc dynamicznym, który z jednej strony można sprowadzić do działania czynników patogennych (chorobotwórczych) zaburzających równowagę homeostatyczną oraz …. Choroba w tym ujęciu rozwija się wówczas, gdy zaburzenia przeważają nad mechanizmami wyrównawczymi. Taka sytuacja może się rozwinąć trzema drogami:

Trzeba zwrócić uwagę na to, że źródłem zmian chorobowych mogą być też same mech regulacyjne - w tych sytuacjach mówi się o patologicznych mechanizmach regulacyjnych.

Może to pojawiać się wtedy, gdy regulacja w zasadzie nie ulega zmianie, a zmieniają się jedynie warunki wewnątrzustrojowe (wewnątrz organizmu), dzięki którym dany mech regulacyjny staje się patologiczny.

Po drugie ta sytuacja pojawia się też, gdy sam proces podlega zmianom, co powoduje wystąpienie objawów choroby.

Przykładem pierwszego rodzaju patologicznych mechanizmów regulacyjnych są te, które odpowiadają za homeostazę stężeń fosforu i wapnia we krwi. Zmniejszone stęż Ca i często towarzyszące mu zwiększone stęż fosforanów jest fizjologicznym bodźcem do zwiększonego wydzielania przez przytarczyce parathormonu. Nie tyle chodzi o podwyższone stęż fosforanów, co o zmianę proporcji stosunku stężeń Ca i fosforanów we krwi. Wyrzucony parathormon:

i w ten sposób dochodzi do normalizacji Ca i fosforanów we krwi. Jest to sytuacja prawidłowa, działająca bardzo precyzyjnie. W przypadku hipokalcemii dochodzi do pobudzenia przytarczyc.

W niektórych zaburzeniach np w niewydolności nerek ten mechanizm bywa niepotrzebnie uruchamiany, bowiem dochodzi do zatrzymania fosforanów i podwyższenia ich stęż we krwi, co z kolei jest bodźcem dla przytarczyc do wyrzutu parathormonu ze wszystkimi tego konsekwencjami (oddziaływaniem parathormonu na kości i ich odwapnieniem) rozwija się stan patologiczny nazywany OSTEODYSTROFIA NERKOWA. Tak więc mech fizjologiczny mający znaczenie dla utrzymania stęż jonów Ca we krwi staje się w tym wypadku przyczyną rozwoju zmian chorobowych.

Ten sam mechanizm bywa uruchamiany z innego powodu: właściciele karmią rosnące psy samym mięsem myśląc, że jest to dobre. Ale taka dieta składająca się głownie z mięsa zawiera niedobór Ca i nadmiar fosforanów. W konsekwencji dochodzi do podwyższenia stęż fosforanów we krwi, rozwija się hipokalcemia i uruchamia się mechanizm pobudzenia przytarczyc i wydzielania parathormonu ze wszystkimi tego konsekwencjami. Jest to tzw. (osteodystrofia pokarmowa - dietetyczna)

Przykładem innego rodzaju zaburzeń związanych z uruchomieniem fizjologicznych mechanizmów regulacyjnych, które są przyczyną chorób może być niepotrzebne w pewnym sensie pobudzenie układu renina-angiotensyna-aldosteron. Z fizjo wiemy, że regulacja zawartości wody i sodu w org zachodzi przy udziale kom aparatu przykłębuszkowego (w nerkach) i warstwy kłębuszkowej kom kory nadnerczy.

Pod wpływem obniżenia ciś tętniczego krwi, a co za tym idzie obniżenia się ciś w tętniczkach doprowadzających krew do kłębuszków nerkowych, pod wpływem zmniejszenia objętości krwi krążącej, zmniejszenia ukrwienia nerek albo spadku stęż sodu we krwi dochodzi do uwalniania z kom aparatu przykłębuszkowego enzymu proteolitycznego zwanego reniną. Ona przy udziale enzymu konwertującego (pomijamy te fazy) doprowadza do odszczepienia od angiotensynogenu peptydu angiotensyny II, która pobudza kom warstwy kłębuszkowej kory nadnerczy do zwiększonego wydzielania aldosteronu. On zwiększa zatrzymywanie sodu i wody w organizmie oddziałując na kanaliki nerkowe. To jest dobre gdy spada ciś tętnicze lub gdy spada stężenie sodu we krwi.

Ten mechanizm może stać się patologiczny, niekorzystny z pkt widzenia org np wtedy, gdy powodem niedokrwienia nerek staje się niewydolność mięśnia sercowego. W niewydolności serca pogarsza się ukrwienie wszystkich narządów, w tym nerek. Aparat przykłębuszkowy zostaje pobudzony do wydzielania reniny, co w konsekwencji prowadzi do powstania angiotensyny i wyrzutu aldosteronu. A więc w niewydolności mięś sercowego dochodzi do niepotrzebnego (z pkt widzenia interesów organizmu) zatrzymania sodu i wody w org, a to w konsekwencji jest przyczyną pojawiania się charakterystycznych dla niewydolności mięś serca obrzęków sercowych, które mają charakter obrzęków zastoinowych.

Ale regulacja patologiczna może też powstawać na skutek zmian dotyczących jej samej. Przykładem tego rodzaju regulacji patologicznej może być gorączka. Rozwój gorączki jest następstwem przestawienia ośrodka termoregulacji na wyższy niż normalnie poziom regulacji temperatury.

Czasami mech regulacyjny zaczyna reagować na nieadekwatne podniety i wówczas przestaje być celowy.

Ciekawostka: odruch wymiotny ma charakter obronny i jest celowy jeśli wystąpi po spożyciu toksycznych pokarmów. Bywa, że odruch wymiotny powstaje w wyniku niedotlenienia org (hipoksji) czy też jest skutkiem zwiększenia ciś śródczaszkowego. Dla zapalenia mózgu i opon mózgowych charakterystyczne są też wymioty - powstają w wyniku pobudzenia ośr wymiotnego, ale trzeba ten odruch uznać za niecelowy). Odruch kaszlu może być celowy, gdy chodzi o odkrztuszenie wydzieliny zalegającej w drogach oddech, czy też ciała obcego, które tam się znajdzie. Odruch ten pojawia się też w suchym zapaleniu oskrzeli, zapaleniu opłucnej czy w następstwie drażnienia przewodu słuchowego zewnętrznego. W takich wypadkach kaszel jest postrzegany jako niepotrzebny.

Zagadnienia wchodzące w zakres nauki o istocie choroby, o samych chorobach zwanej nozologia - to nauka o chorobach, omawia pojęcia dotyczące samych chorób.

Zrozumienie istoty choroby może ułatwić uświadomienie sobie cech ogólnych, które odróżniają chorobę od stanu prawidłowego czyli od zdrowia. Usystematyzujemy i podamy pojęcia, które są z tym związane.

Podstawowym kryterium patologii zjawisk jest ich HETEROMETRIA (heterus- obcy, metrus- mierzyć) to nie zwykłość wymiarów zjawiska w organizmie [odmienność wymiarów danej cechy od wartości uznanych za normę]. Chodzi o to, że jakieś wymierne zjawiska chorobowe w sposób istotny statystycznie różnią się od podobnych zjawisk u osobnika zdrowego. [mają one odmienne wymiary, wartości od tych uznane za normę]

Przekraczanie normy dla danego zjawiska (zarówno w dół jak i w górę) jest patologiczne - stąd konieczność do znajomości norm w stosunku do podstawowych wskaźników fizjologicznych. Heterometria- gdy następuje odchylenie od norm.

Przy ocenie wartości tych wskaźników - zwłaszcza w odniesieniu do zwierząt trzeba uwzględnić, że normy bywają różne - zależnie od rasy danego gatunku czy w odniesieniu do zwierząt gospodarskich do ich produkcyjności. Inne są normy w odniesieniu do podstawowych wskaźników fizjologicznych tj. temperatura. częstość skurczów serca.

U krów wysokoprodukcyjnych wartości zwykle są wyższe niż u krów przeciętnych. Niektóre wskaźniki fizjologiczne u zwierząt wysokoprodukcyjnych ich wartości trzeba by uznać za patologiczne a u krów wysokomlecznych mieszczą się jeszcze w normie.

Samo kryterium heterometrii nie zawsze jest wystarczające do stwierdzenia istnienia chorób, dlatego trzeba brać pod uwagę inne okoliczności tj. czas i warunki powstawania danego zjawiska.

Pewne zjawisko o cechach heterometrii może być w pewnym czasie i pewnych warunkach patologiczne a w innych trzeba je uznać za prawidłowe.

Jest to 2 kryterium w patologii zjawisk niezwykłość czasu i warunków powstawania HETEROCHRONIA (chronus -grec. czas). Przykładem heterochronii może być sytuacja: przyspieszenie częstości oddechów: bywa stanem fizjologicznym lub patologicznym. Jeśli stwierdzimy je u konia po gonitwie to będzie stan fizjologiczny, ale gdy występuje w stajni, w spoczynku to będzie to stan patologiczny.

Nie wystarczy określić wartość liczbową (normę) trzeba też określić okoliczności!!

Np. pojawienie się cukru w moczu może być stanem fizjologicznym, gdy mocz jest badany po spożyciu posiłku zawierającego wiele węglowodanów. Ale gdy jest ten mocz badany na czczo to jest to patologiczny stan.

Trzecim kryterium stanów patologicznych jest HETEROTOPIA nieprawidłowość miejsca występowania jakiegoś zjawiska może być cechą stanów patologicznych. [niewłaściwe miejsce występowania zjawiska: np. przekrwienie błony śluzowej żołądka po posiłku jest zjawiskiem fizjologicznym, a przekrwienie spojówek, będzie świadczyło o staniem zapalnym.]

Przykład: jeśli hormon adrenokortykotropowy jest wytwarzany w przysadce to jest wszystko w porządku, ale gdy jest wytwarzany poza przysadką np. przez kom nowotworu (zwykle płuc) to jest to stan patologiczny. Określamy stęż hormonu we krwi i oceniamy podwyższenie stęż - jeśli jego wytwarzanie ma związek z wytwarzaniem go w innych miejscach (=ektopowych) to może być to przykład heterotopii jakiegoś zjawiska.

W przebiegu chorób ma miejsce zjawisko, zwane heterokrazją. Jest stwierdzane przede wszystkim w przebiegu badania płynów ustrojowych, przede wszystkim krwi. O heterokrazji mowa jest wówczas gdy ma miejsce zmiana składu płynów ustrojowych. Gdy dochodzi do zaburzeń stosunku poszczególnych frakcji białkowych w osoczu

Czwarte kryterium patologii zjawisk ustrojowych: HETEROPOIOTIA - (poiotia - jakość) jakość jakiegoś zjawiska [pojawienie się nieprawidłowych składników]. Przykładem może być nawet transformacja kom nowotworowych. Skutek transformacji: z jakiś komórek org powstają kom całkowicie odmienne/inne nazywane wtedy kom nowotworowymi

W niektórych stanach chorobowych pojawiają się subst, związki, które w stanach fizjologicznych we krwi nie są obecne. Przykładem takiej sytuacji jest cukrzyca ketonowa czy też pojawianie się zw ketonowych: we krwi, wydychanym powietrzu, a nawet w mleku w przebiegu ketozy u bydła. Te sytuacje zakwalifikujemy jako przejawy heteropoiotii.

przerwa

Choroba przejawia się objawami. Nauka o objawach chorób to symptomatologia. Objawy chorób z kolei klasyfikuje się na objawy podmiotowe i objawy przedmiotowe. Objawy podmiotowe to objawy subiektywne, który odczuwa chory. Z objawami podmiotowymi jest kłopot w odniesieniu do zwierząt bo one mówią jak się czują tylko w noc wigilijną. W tym wypadku o objawach mówi właściciel zwierzęcia.

Objawy przedmiotowe to objawy obiektywne, uchwytne w badaniu lekarskim.

Zwykle objawy podmiotowe mogą się pojawiać wcześniej niż objawy przedmiotowe. Właściciel zauważa, że kot jest osowiały. Przy określaniu chorób warto też znać pojecie zespołu chorobowego zwanego też czasami nieprawidłowo bo obcojęzycznie: syndromem chorobowym.

Pod terminem zespołu chorobowego określa się wiele objawów razem występujących i określających daną jednostkę chorobową.

Pojęcia związane z rozwojem chorób:

Między zadziałaniem czynnika patogennego a ujawnieniem się objawów choroby zwykle upływa pewien czas. Gdy rozpatrujemy choroby zakaźne ten czas między wniknięciem czynnika zakaźnego przez wrota zakażenia (miejsce wniknięcia czynnika zakaźnego) do ujawnienia się pierwszych objawów choroby mówi się o okresie wylegania choroby STADIUM INCUBATIONIS W tym okresie czynnik zakażający namnaża się, a później rozprzestrzenia. Ten okres wylęgania bywa bardzo różny w odniesieniu do różnych chorób zakaźnych - od godzin do tygodni a nawet miesięcy.

W przypadku, gdy mówimy o chorobach tła innego niż zakaźne nie używa się terminu okres wylegania ale okres utajenia choroby - ono może też być bardzo rożne w czasie.

Gdy chodzi o działanie czynników takich jak urazy to nie ma okresu utajenia - objawy się pojawiają od razu. W wypadku niektórych uszkodzeń, chorób narządów wew np nerek czy gruczołów wydzielania wew ten okres utajenia (gdzie mimo uszkodzenia nie ma objawów) jest bardzo długi. Wynika to z tego, że te narządy dysponują dużą rezerwą czynnościową. Mimo ich uszkodzenia trudno jest wykazać zaburzenia . Przykładem mogą być nerki. Dopiero gdy ok. 90% kory nerek zostanie uszkodzone dochodzi do podwyższenia stęż mocznika i kreatyniny we krwi i przekroczenia granic norm dla tych wskaźników.

Dlatego można od dawcy pobrać nerkę dla kogoś nie wywołując poważnych chorób w zakresie czynności nerek u tego dawcy. Podobnie jest z nadnerczami: objawy niedoczynności pojawiają się przy ich bardzo dużym zniszczeniu.

Gdy rozwijające się zaburzenia zaczynają przeważać nad możliwościami ich kompensacji pojawiają się pierwsze objawy choroby zwane zwiastunami choroby [Mówi, się ze są to objawy prodromalne (gr. dromos - zwiastun)] i choroba wchodzi w okres zwiastunowy STADIUM PRODROMALE. W tym okresie pojawiają się już pierwsze objawy, ale są to zawsze objawy nieswoiste czyli występujące w przebiegu licznych chorób i na podstawie objawów zwiastunowych można się domyślać, że w org rozwija się choroba, ale nie wiadomo o jaką chorobę chodzi.

Można też w stadium prodromalnym określić objawy przedmiotowe np podwyższenie temp ciała, przyspieszenie oddechów, tętna - mało charakterystyczne.

W miarę rozwoju choroby pojawiają się objawy swoiste właściwe/charakterystyczne dla określonej choroby. Wtedy jest szansa na postawienie rozpoznania o ile lekarz nauczył się objawów choroby.

Gdy zaczynają się pojawiać objawy swoiste to choroba wchodzi w okres narastania objawów STADIUM INCREMENTI. [W miarę narastania tych już typowych objawów, choroba wchodzi w okres pełnoobjawowy, wchodzi w stadium manifestacionis. W którym pojawiają się wszystkie charakterystyczne dla danej choroby objawy.]

Objawy charakterystyczne dla danej choroby w pełni się uwidaczniają aż wreszcie dochodzi do sytuacji zwanej szczytem choroby ACME s. FASTIGIUM.

stadium szczytowe choroby , STADIUM ACMES - objawy choroby są w pełni rozwinięte, wtedy jest największa szansa rozpoznania choroby.

Od tego momentu zależnie od przebiegu choroby, choroba może zmierzać ku wyzdrowieniu i wtedy wchodzi w okres ustępowania objawów STADIUM DECREMENTI [lub na szczycie objawów może dojść do zejścia śmiertelnego]. To ustępowanie choroby może przebiegać dwojako:

albo też ustępowanie może być

Całkowite ustąpienie choroby zależy od jej charakteru, mechanizmów przystosowawczych i stosowanego leczenia. Może to być wyzdrowienie całkowite, powrót do stanu normalnego, jak przed zachorowaniem i wtedy mówi się, że dochodzi do całkowitego wyzdrowienia RESTITUTIO AD INTEGRUM.

Bywa, że wyzdrowienie ma charakter częściowy, pozostawia trwałe następstwa choroby i mówi się, że ma miejsce RESTITUTIO CUM DEFECTUM - mimo wyzdrowienia pozostają ślady przechorowanej choroby.

Gdy choroba kończy się wyzdrowieniem albo nawet powrotem do pełnego zdrowia to proces ten przebiega zwykle stopniowo. Okres zdrowienia nazywamy okresem rekonwalescencji (reconvalescentio) jeśli natomiast mech kompensacyjne org nie wystarczają, gdy stosowane leczenie jest nieskuteczne to choroba kończy się śmiertelnie i wówczas mówi się o zejściu śmiertelnym EXITUS LETALIS [są kłopoty z określaniem zejścia śmiertelnego u zwierząt bo często mówi się "pies zdechł". My jako weterynarze nie możemy stosować takiego języka. W stosunku do zwierząt gospod mówi się, że "koń/krowa padła".]

Terminy odnoszące się do przebiegu choroby: Przebieg choroby może być

Wyróżnia się też inne postaci: gdy choroba ma szczególnie wyrażone objawy i krótki, często śmiertelny, przebieg może mieć charakter:

Choroby o charakterze przewlekłym mogą być takimi od samego początku i wtedy się je określa jako choroby pierwotnie przewlekle.

Trzeba też dodać, że w przebiegu chorób (szczególnie tych przewlekłych) może dochodzić do okresowego zmniejszenia nasilenia objawów bądź do zaostrzenia objawów choroby.

Gdy objawy choroby się nasilają to mówi się o zaostrzeniu tych objawów choroby EXACERBATIO.

Czasami dochodzi do zmniejszenia nasilenia objawów choroby i mówi się, że choroba zwolniła swój przebieg i ma miejsce REMISSIO.

Jeśli na pewien czas objawy choroby zupełnie znikają mówi się o przerwie lub przepuszczaniu choroby INTERMISSIO.

Jeśli choroba po wyzdrowieniu pojawia się ponownie to określa się to jako nawrót choroby RECIDIVA. W przebiegu chorób mogą się pojawić powikłania czyli komplikacje COMPLICATIONES - często w przebiegu chorób wirusowych zakażenia bakteryjne komplikują ich przebieg (te zakażenia są komplikacjami), a więc to są inne zakażenia od tych co spowodowały pierwszą chorobę.

PATOFIZJOLOGIA, wykład 2, dn. 08.10.2008, Strona 4 z 5,


Wyszukiwarka