25.11.2013/ 2.12.2013/9.12.2013/16.12.2013/13.01.2014
USTAWA O OBYWATELSTWIE POLSKIM
Obywatelstwo - status jednostki, więź prawna łącząca jednostkę z państwem,
Europejska konwencja o obywatelstwie -1997; Polska podpisała w 99 ale do dziś nie została jeszcze ratyfikowana, więc nie jest jeszcze źródłem powszechnie obowiązującego prawa; w niej- definicja obywatelstwa. Nie jest to prawo unijne, bo pochodzi od Rady Europy.
Zgodnie z tą konwencją: obywatelstwo to prawna więź między osobą a państwem i nie wskazująca na pochodzenie etniczne tej osoby.
Nie jest to suma praw i obowiązków, tylko przesłanka do uzyskania uprawnień.
Od lat 50 obserwuje się zmniejszanie znaczenia obywatelstwa przez rozwój praw człowieka, bo szereg naszych praw został przekwalifikowany z praw i wolności obywatela na prawa i wolności człowieka.
Art. 34 Konstytucji: obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców (obojga) posiadających to obywatelstwo; inne przypadki normuje ustawa. Obywatelstwa nie można utracić, chyba że w wyniku zrzeczenia się go.
Konwencja haska dotycząca kolizji ustaw o obywatelstwie z 1930r.: Władze państwa powinny traktować osobę, która ma więcej niż jedno obywatelstwo, jakby posiadała tylko jedno (tam, gdzie na stałe mieszka), ale nie weszło to w życie, bo nie została ratyfikowana przez wystarczającą liczbę krajów.
Konwencja nowojorska o obywatelstwie kobiet zamężnych: z 1957, dotyka równouprawnienia.
Postanowienia konstytucji przestawiają najpowszechniejszy sposób nabywania obywatelstwa polskiego i niewymagający żadnych specjalnych wniosków. Możemy mówić także że jest to ważniejszy sposób bo zawarty w akcie hierarchicznie wyższym.
Materia ustawowa: należy to wiązać z konstytucyjnymi postanowieniami, w których wskazane jest ustawowe regulowanie (doprecyzowanie) wskazanych kwestii. Taką materią ustawową jest właśnie unormowanie innych przesłanek pozwalających nabyć obywatelstwo polskie w ustawie przez wyraźne odesłanie w konstytucji.
Nie można pozbawić obywatelstwa polskiego, więc pojawiają się problemy wielokrotnego obywatelstwa (tzn. jeśli Polak nabędzie inne obywatelstwo- nie pozbawia się go poprzedniego choć w wielu innych państwach to obowiązuje)
Obecna ustawa o obywatelstwie jest czwartą kompleksową regulacją na ten temat. Wcześniejsze: 1921, 1951, 1962.
Art.2: Zasada ciągłości obywatelstwa polskiego. Przepis ten zagwarantował nienaruszalność naszych praw podmiotowych. Wejście w życie nowej ustawy nie rodzi konieczności potwierdzania, ponownego nabywania obywatelstwa. Jest to podstawa prawna dla bycia obywatelem dla osób, które nabyły obywatelstwo przed wejściem w życie tej ustawy.
Art. 14: zasada krwi. Małoletni nabywają obywatelstwo przez urodzenie z rodziców Polaków lub urodzenie na terytorium RP a jego rodzice są nieznani.
W ustawie z 1962roku jest przepis o utracie obywatelstwa polskiego osób, które nabyły obywatelstwo na mocy ustawy z 1921r. i posiadały inne obywatelstwo państwa obcego. Chodziło tu o mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, którzy mieli podwójne obywatelstwo: czechosłowackie i polskie. Dziś niemożliwa jest taka regulacja, bo naruszałaby art.34 konstytucji.
Zasada ciągłości nie dotyczy praw i obowiązków obywateli (te się zmieniają).
Art.3: dotyczy zjawiska podwójnego czy wielokrotnego obywatelstwa (zjawiska w zasadzie niepożądanego).
Regulacje innych państw czasem wprowadzają zakaz posiadania wielokrotnego obywatelstwa. Jednak w prawie polskim od ustawy z 1961r. mówi się tylko o traktowaniu osoby posiadającej wielokrotne obywatelstwo (w tym polskie) jako obywatela polskiego dla organów stosujących polskie prawo. Osoba ta nie może powoływać się na posiadanie także innego obywatelstwa i wynikające z niego prawa i obowiązki. Ustawa z 1951r. i z 1921r. nie dopuszczała posiadania wielokrotnego obywatelstwa w ogóle!
Osoba może powoływać na inne obywatelstwo, ale nie może chcieć być traktowanym jako cudzoziemiec wobec organów polskich.
Zasada równouprawnienia osób posiadających obywatelstwo polskie i innego państwa- osoba ta ma takie same prawa i obowiązki. Status obywateli polskich nie powinien być różnicowany ze względu na ilość obywatelstw posiadanych. Są jednak wyjątki (ale nie od zasady wyłączności, tzn. nadal są traktowani jak obywatele polscy), np.
- nie podlega ta osoba (jeśli stale zamieszkuje poza granicami RP) powszechnemu obowiązkowi obrony, któremu podlegają wszyscy obywatele polscy ze względu na wiek i stan zdrowia.
- państwo nie może wykonywać opieki dyplomatycznej na rzecz jednego ze swych obywateli w stosunku do państwa, którego tenże jest również obywatelem.
Prawo polskie nie różnicuje obywateli polskich ze względu na ilość posiadanych obywatelstw, osoba ta może sprawować urzędy nawet prezydenta, sędziego itd. Są też jednak wyjątki: żołnierz zawodowy, naczelnik urzędu skarbowego, szefem czy funkcjonariuszem ABW, inspektorem nadzoru budowlanego… osoba posiadająca tylko obywatelstwo polskie.
Art.4: mówi o 4 sposobach nabycie obywatelstwa polskiego: z mocy prawa, przez nadanie, przez uznanie za obywatela polskiego, przywrócenie obywatelstwa polskiego. A więc 2 mechanizmy: ex lege (z mocy prawa, nie jest konieczna żadna aktywność organu administracji publicznej) i z mocy aktu indywidualnego.
Regulacje bezpośrednio i pośrednio regulujące prawa i obowiązki. Bezpośrednie, np. obowiązek posiadania dowodu osobistego wynikający z ustawy. Pośrednie: akt administracji konkretyzuje prawo czy obowiązek, który w sposób ogólny jest zapisany w ustawie (np. przyznanie obywatelstwa, cudzoziemiec musi czekać na decyzję co do tego)
Art.5: obywatelstwo małżonka nie rozciąga się ex lege na drugą osobę. Zasada równouprawnienia małżonków w zakresie nabywania obywatelstwa
Ustawy nie zmieniają stanu faktycznego tylko stan prawny.
Zasada w znaczeniu normatywnym: kształtuje normę prawną o zasadniczym charakterze (determinują działania ustawodawcy-nie może wprowadzić innych rozwiązań)
Zasada o charakterze opisowym: opis jakiejś regulacji prawnej, który nie wnosi nic poza uporządkowaniem.
Art.5 ma właściwie charakter opisowy bo nie wnosi nic nowego. Gdyby znalazł się w konstytucji- byłby normatywny, ale w ustawie tylko potwierdza jej inne ustalenia (w 4 mamy sposoby nabywania obywatelstwa i tam nie ma nic o małżeństwie).
Nie zawsze tak było- dawniej hołdowano jednolitości obywatelstwa w rodzinie.
Konwencja z Nowego Jorku: postanawiała o nie nabywaniu ex lege obywatelstwa przez żony (obligatoryjnie)i w zamian za to o pewnych ułatwieniach w nabywaniu obywatelstwa przez żony obywateli. Ratyfikowana przez Polskę w 1959, ale już ustawa z 1951r. wprowadzała te postanowienia. Wiec: cudzoziemki nie nabywały już obywatelstwa polskiego ex lege przez małżeństwo, ale wystarczało samo oświadczenie woli żony by nabyć obywatelstwo. Funkcjonowało to do 2000r.
Art.30 podp 2 jest jedynym przepisem wiążącym obywatelstwo z małżeństwem (ułatwia nabycie obywatelstwa przez małżeństwo i przebywanie na terenie RP- wtedy możliwe uznanie za obywatela) Nie ma tu jednak narzucania obywatelstwa polskiego. Jednak zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego jest trudno otrzymać a prawo stałego pobytu mogą uzyskać tylko obywatele UE.
Art.6: Zgodnie z art. 14 i 15 małoletni nabywa obywatelstwo ex lege w określonych przypadkach. Art.6 zaś decyduje, że jeśli okazuje się, że zmieniły się założenia przed upływem roku od urodzenia dziecka, to uwzględniane są one w obywatelstwie dziecka. Np. okazuje się, że nie-Polak jest ojcem. Zmiany w ustaleniach są skuteczne w ograniczonym zakresie czasowym: wyjątkiem jest orzeczenie sądu.
Art.7: Uzyskanie obywatelstwa polskiego przez rodziców rozciąga się na małoletniego. Przy jednym z rodziców- przy spełnieniu innych przesłanek
Art. 8: Małoletni, który ukończył 16 lat- musi wyrazić zgodę na zmianę swojego obywatelstwa.
Art.10: wprowadza ograniczenia co do stosowania innych przepisów. Co do zasady: w sprawach obywatelstwa stosuje się KPA. Oznacza to, ze można złożyć odwołanie od decyzji administracyjnej, zaskarżać rozstrzygnięcia do sądu administracyjnego. Wyjątkami są nadanie obywatelstwa przez prezydenta RP oraz zrzeczenie się obywatelstwa- tu nie stosuje się KPA (nie ma formalnej kontroli w tych przypadkach)
Uznanie za obywatela: novum
ROZDZIAŁ 2: nabycie z mocy prawa
Art.14: nie ma znaczenia, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim czy też nie.
Nabywanie obywatelstwa przez więzy krwi.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka stanowi, że każdy ma prawo do obywatelstwa, nikomu nie może być odmówione prawo do obywatelstwa, ale nie jest to akt prawnie wiążący.
Inny akt (już prawnie wiążący): Międzynarodowa Konwencja o Obywatelstwie (?) Jednak trudno wskazać konkretne państwo odpowiedzialne za wypełnienie prawa do obywatelstwa.
Nabycie obywatelstwa jest skutkiem tylko pewnego zdarzenia określonego w artykule. Nie jest wymagana jakakolwiek aktywność jednostki. Tym zdarzeniem, które kreuje węzeł prawny jest urodzenie dziecka.
Punkt 1: zasada krwi w szerokim rozumieniu - ius sanquinis (wymagane tylko jedno z rodziców) Nie ma prawnego znaczenia miejsce urodzenie dziecka. Nie ma także znaczenia, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim.
W dawniejszej ustawie: Rodzice mogli wybrać inne niż polskie obywatelstwo jeśli jedno z nich było cudzoziemcem przez oświadczenie woli. Dziecko wówczas traciło obywatelstwo polskie.
Punkt 2: zasada ziemi - ius soli; nie eliminuje w obecnym brzmieniu przypadków bezpaństwowości. Jego podstawowym celem jest możliwie największa eliminacja przypadków bezpaństwowości. Powinno się domniemywać, że dziecko znalezione na terenie danego państwa urodziło się ta tym terenie.
Art.16: nigdy wcześniej fakt przysposobienia dziecka nie kreował węzła obywatelstwa ex lege. Można było się co najwyżej ubiegać o to. Przysposobienie następuje na mocy orzeczenia sądu. Jedyny sposób nabycia obywatelstwa przez czynność konwencjonalną (czynność konwencjonalna- czynność prawna, czynność psycho-fizyczna, które nabierają pewnego konwencjonalnego znaczenia np. zawarcie małżeństwa) np. z ustawy o repatriacji- nabycie obywatelstwa przez przekroczenie granicy (pewna czynność faktyczna) zaś orzeczenie sądu o przysposobieniu pełnym jest czynnością prawną.
Przysposobienie pełne/ niepełne: wyróżniane przez doktrynę ale nie przez przepisy prawa. Pełne- skutkuje tym, że między przysposabianym a przysposobionym powstają takie same więzi jak rodzic-dziecko i obejmuje to także rodzinę przysposabiającego. Niepełne- obejmuje tylko przysposabiającego i przysposobionego.
Wtórne sposoby nabycia obywatelstwa:
NADANIE OBYWATELSTWA
Rozdział 3: Naturalizacja przez Prezydenta w formie POSTANOWIENIA (akt ten nie podlega kontrasygnacie). Może być naturalizowany każdy cudzoziemiec.
Przesłanki naturalizacji: brak żadnych konkretnych wymogów.
Wniosek cudzoziemca przechodzi przez wiele rąk. Wojewoda przekazuje ministrowi wniosek z własną opinią. Tenże Minister Spraw Wewnętrznych także przekłada swoja opinię Prezydentowi. Ułatwia to prezydentowi podjęcie decyzji, bo mają oni bliższą wiedzę o tym cudzoziemcu i odciążają Kancelarię Prezydenta od badania konkretnych cudzoziemców.
Art.26 i 27: cudzoziemiec otrzymuje akt nadania obywatelstwa lub zawiadomienie o odmowie nadania aktu.
UZNANIE ZA OBYWATELA PL:
Art.: 30: UZNAJE SIĘ za obywatela polskiego osobę, która spełnia pewne warunki. Osoby te mają więc prawo podmiotowe do obywatelstwa.
Art. 31: wyjątki, gdy nie uznaje się za obywatela: niespełnienie warunków lub jeśli nadanie obywatelstwa stanowiłoby zagrożenie dla obronności Pl.
Prawo stałego pobytu: tylko dla obywateli Unii Europejskiej
Ostateczna decyzja może być zaskarżona do Sądu Administracyjnego
Zrzeczenie się obywatelstwa Polskiego
Władztwo administracyjne: podmiot jest poddany kompetencji administracji, jest nierównorzędność stron wynikająca z przepisów kompetencyjnych, które dają administracji kompetencje do kształtowania sytuacji prawnej innego podmiotu. Każda decyzja uprawniająca także ma charakter władczy.
Ustawa o repatriacji:
Dwa sposoby nabycia obywatelstwa: z mocy prawa i uznanie za repatrianta (art.16)