egzamin e´z gleb, ! uczelnia, Gleboznawstwo


Gleba -jest naturalnym ciałem przyrody składającym się z fazy stałej, ciekłej i gazowej, występuje w wierzchniej warstwie skorupy Ziemskiej, zajmuje określoną przestrzeń i jest opisywana na podstawie obecności poziomów lub warstw, które różnią się od materiałów macierzystych, a które powstały na skutek dopływu, odpływu, przepływu oraz transformacji energii i materii, i jest w stanie utrzymywać rośliny w środowisku naturalnym

Czynniki glebotwórcze:

Skała macierzysta -charakter skały macierzystej może wywierać głęboki wpływ na cechy całkowicie wykształconych gleb np. ruch wody w głąb profilu zależy całkowicie od składu mechanicznego gleby. Skład chemiczny i mineralogiczny skały oddziałuje na produkty wietrzenia i decyduje o danej roślinności na danym terenie np. tempo wietrzenia skał i przebieg procesy glebotwórczego są niejednakowe i wytwarzają różne typy gleb (np. dioryt w klimacie umiarkowanym ulega kaolinizacji i daje gleby bielicowe, w klimacie wilgotnym ulega lateryzacji i wytwarza gleby laterytowe)różniące się właściwościami morfologicznymi, fizycznymi i składem chemicznym skały macierzystej występują szczególnie wyraźnie w pierwszych stadiach tworzenia się gleb; występowanie skał wapiennych w rejonie klimatu wilgotnego przeciwdziała zakwaszaniu gleb powstałych z tych skał, mimo że klimat sprzyja zakwaszeniu; skały macierzyste dostarczają glebom składników mineralnych, wpływają na skład mechaniczny, mineralogiczny i chemiczny oraz ich cechy morfologiczne a w szczególności na miąższość poprzecznych poziomów genetycznych; także gatunki roślinności drzewiastej występującej na glebach wapiennych przyczynia się do opóźnienia zakwaszenia gleb i jak w tym szczególnym przypadku procesu glebotwórczego.

Klimat -z ogólnego punktu widzenia klimat jest najważniejszym czynnikiem w procesach glebotwórczych. W znacznym stopniu określa on charakter wietrzenia; np. temperatura i opady wywierają znaczny wpływ na procesy fizyczne i chemiczne, istotne jeżeli chodzi o ukształtowanie profilu; przy sprzyjających warunkach klimat może mieć decydujący wpływ na ostateczne ukształtowanie się profilu glebowego.

Znaczenie organizmów żywych:

- okrywa roślinna zmniejsza natężenie naturalnej erozji, zwalniając szybkość zmywania warstw powierzchniowych

Ukształtowanie terenu - może przyspieszać albo opóźniać działanie czynników klimatycznych. W terenie równym płaski szybkość odpływu nadmiaru wód jest znacznie mniejsza niż w terenie falistym. Ślinę urzeźbienie terenu przyczynia się od naturalnej erozji warstw powierzchniowych, w wyniku której może nastąpić spłycenie gleby. Ukształtowanie terenu ma znaczenie nie tylko ze względu na modyfikację wpływów klimatycznych, ale również jako główny czynnik w lokalnych warunkach.

Czas - długość okresu jaki upłynął od momentu rozpoczęcia wietrzenia materiałów skalnych odgrywa dużą rolę w procesach tworzenia się gleb. Najlepszym dowodem znaczenia czasu w procesach glebotwórczych może być porównanie gleb terenów polodowcowych z glebami terenów nie dotkniętych zlodowaceniem. na ogół wpływ skał macierzystych wyraźniej się uwidacznia w glebach terenów polodowcowych niż na terenach poza zasięgiem zlodowacenia. Jest to wynikiem stosunkowo późnego ustąpienia lodowca, tak, że czas jaki upłynął od jego zniknięcia okazał się zbyt krótki, aby procesy glebotwórcze mogły w wyraźny sposób wyeliminować dominujący wpływ osadów lodowcowych.

Humifikacja - proces rozkładu, przebudowy, syntezy różnych związków organicznych z udziałem organizmów glebowych, prowadzących di powstania nowych związków organicznych zwanych próchnicą (humusem)

Humifikacja zachodzi gdy szczątki organiczne dostaną się do wilgotnej i nagrzanej gleby, wówczas są one atakowane przez różnorodne organizmy glebowe (bakterie, grzyby) i rozkładane do produktów prostych.

Wszystkie poziomy

PROCES BIELICOWY polega na selektywnym wypłukiwaniu w głąb profilu gleby produktów rozkładu minerałów glebowych i substancji organicznych. Przemieszczaniu ulegają przede wszystkim tlenki żelaza i glinu w postaci kompleksowych związków z substancjami humusowymi np. kwasami bulwowymi. Dzięki temu występujący pod poziomem akumulacyinym tzw. poziom eluwialny ulega charakterystycznemu wybieleniu, a wzbogacone w wymyte składniki, leżący niżej poziom iluwialny uzyskuje barwę rdzawą lub ciemnobrunatną i zostaje w mniejszym bądź w większym stopniu scementowany. Wzbogacony silnie poziom nazywa się orsztynem. Bielicowanie przebiega najbardziej typowo w piaszczystych, ubogich i kwaśnych, biologicznie mało aktywnych glebach leśnych, głównie lasów iglastych

Proces oglejenia polega na redukcji (odtlenianiu) mineralnych części utworu glebowego w warunkach dużej wilgotności i w obecności substancji organicznej. Związki żelaza trójfazowego, mające zabarwienie brunatnordzawe lub żółtordzawe przechodzą, w wyniku tego biochemicznego procesu (przy udziale mikroorganizmów beztlenowych w obecności substancji organicznej) w związki żelaza dwuwartościowego wskutek czego stają się ruchliwe i są wymywane przez wodę, a poziomy lub warstwy zasobne w związki żelaza przybieraj ą barwę zielonkawą, niebieskawą lub popielatą.

Oglejenie pod wpływem procesu postępującego od dołu w wyniku działania wysokich wód gruntowych zwie się OGLEJENIEM ODDOLNYM; poziom (lub warstwa) glejowy oznaczany jest symbolem 'G', a gleba glejowa zaliczana jest do podtypu gleb gruntowo-glejowych;

Oglejenie wytworzone pod wpływem wód opadowych zwie się OGLEJENIEM ODGÓRNYM; poziom lub warstwa oglejona oznaczana jest symbolem 'g', a gleba glejowa zaliczana jest do podtypu gleb opadowoglejowych (pseudoglejowych).

Efektem oglejenia gleb jest barwa o odcieniu niebiesko zielonym. Wyróżnia się

- plamiste- sporadyczne plamy, mało widoczna forma

- zaciekowe- wzdłuż kanałów pokorzeniowych, podobnie jak plamiste w istotny sposób nie pogarsza warunków prawidłowego rozwoju roślin uprawnych.

- marmurkowate- to wynik dalszego rozwoju oglejenia plamistego i zaciekowego, plamy i zacieki tworzą miazgę glejową

- całkowite- kolejny etap rozwoju oglejenia marmurkowego. Obejmuje cały poziom

Płowienie(przemywanie)- polega na przemieszczaniu przez przesiakające wody opadowe cząstekilastych w głąb profilu gl, bez ich chemicznego rozkładu. Cząstki te zostają osdzone w środkowej cześici profilu gl-zanik działalności wody opadowej, tworząc charakt,teksturalny poziom wzbogacania zbudowany z frakji koloidalnych,wolnych tl Fe, wodorotl Fe,Al, a także wymywanych weglanów lub w niewielkim udziale zdyspergowanych zw próchnicznych.

Murszenie - zachodzi w odwodnionych warstwach gleb organicznych (torfowych, mułowych), a więc w warunkach tlenowych. Polega na fizycznych i fizykochemicznych zmianach zachodzących w subst. org. a przede wszystkim w jej koloidalnej części. Odwodniona masa kurczy się, pękając dzieli się na agregaty (bryły), które w dalszej fazie murszenia dzielą się na drobinę, przybierając czasami wielkość ziaren (zanika struktura włóknisto-gąbczasta torfu).Wyróżnia się gleby słabo, średnio i silnie murszałe w zależności od stopnia procesu powstaje poziom murszowy

Opis profilu glebowego:

-częśc ogólna:nr odkrywki gl, data wykonania, miejscowość, lokalizacja odkrywki(w odniesieniu do charakt punktów terenu), roślinność, rodzaj użytkowania gl, jednostka fizjograficzna, rzezba terenu, stosunki wodne, stopień zagrożenia erozją, skład gat d-nu i runa.

-część szczegółowa(dla każdego poziomu genetycznego'):miąższość i głebokość wyst€powania danego poziomuw profilu gl,określenie poziomów genetycznych i diagnostycznych, skład granulometryczny(uziarnienie), barwa, struktura, stan uwilgotnienia, oglejenie, ph, zawartość CaCO3, obecność konkrecji, ukorzenienie, przejścia poziomów gl, gł€bokość pobrania próbek, szkic profilu, określenie poziomu wody gruntowej, określenie typu próchnicy, określenie typu, podtypu, rodzaju i gat gl, siedliskowy typ lasu

Cechy rozpoznawcze składu granulometrycznego(uziarnienia) gl w warun teren

Metodą organoleptyczną- na jej podstawie ustala si€ grup€granulometryczną gleby.Na podstawie grup granulometrycznych poszczególnych poziomów genet określa się gat gl dla całegoprofilu gl:

-utwory szkieletowe(kamienie, żwiry)- przewaga kamieni i żwiru, cząstki są luzne, rozpadają się bardzo łatwo, brak cementacji

-utwory piaszczyste(piaski)- w stanie suchym szorstkie w dotyku, wyczuwalny głównie piasek, agregaty z reguły nietrwałe, rozsypują się przy dotknięciu;w stanie wilg nieplastyczne, sypkie, łatwo nasiąkają wodą, nasycone tworzą płynną masę, nie dają si€ wałeczkować

-utwory gliniaste(gliny): w stanie suchym rozcieraja się niezbyt trudno(poza gliną ciężką), wyczuwalna różnoziarnistość, szorstkie w dotyku; w stanie wilgotnym mocno chłoną wodę, słabo pęcznieją, na ogół zwięzłe i plastyczne, dająsię wałeczkować

-utwory pyłowe( pyły): w stanie suchym łatwo się rozcierają, w dotyku sypkie(jak mąka), części grubszych nie wyczuwa się, słabo przywierają do ręki, łatwo sie rozpyjają; w stanie wilg brak zwięzłości i plastyczności, w wodzie rozpływją się, z trudem dają się wałeczkować, kruszą sie i łamią

- utwory ilaste[ił]: w stanie suchym trudno rozcierają się, nie wyczuwa si€ piasku, tłuste w dotyku, mocno przywierają do ręki, zbite tworzą twarde grudki, dają błyszczącą rysę; w stanie wilg powoli chłoną wodę, zwięzłe, przywierają do ręki, bardzo plastyczne, łatwo dają się wałeczkować

Rodzaje oglejenia- 1. plamiste-najsłabiej zaznaczająca się forma oglejenia, charakt się wyst sporadycznych plam na tle barwy gl 2.zaciekowe-powstaje najczęscie wzdłóż kanałów pokorzeniowych i uwidacznia się w postaci pionowych smug i zacieków. Oglejenie zaciekowe i plamiste nie pogarsza w isotnym stopniu warunków prawidłowego rozwoju roślin 3.marmurkowe-jest wynikiem dalszego rozwoju oglejenia plamistego i zaciekowego, plamy i zacieki łączą się ze sobą,tworząc mozaukę zaciekową na tle właściwej gl 4.całkowite-dalszy etap marmurkowego, strefa oglejenia uwidacznia się wyraźnie i obejmuje cały poziom gl. Oglejenie marmurkowe a zwłaszcza całkowite jest w glebach zjawiskiem niepożądanym, świadczy o okresowym lub stałym niedoborze tlenu i złej przewiewnościgl(aeracji)

Konkrecje żelazisto-manganowe-składają się gł z tl Fe, Al i Mn, często z mniejszą lub większą domieszką zw org. Tworzą różnego rodzaju drobne, ciemnobrunatne skupienia(pieprze), rurki żelaziste- na gl piaszczystych dookoła korzeni roślin, konkrecje-o kształtach nieregularnych, różnej wielkości groszki-ich obecność świadczy o zmiennych warunkach wodno-powietrznych w gl, pseudofibry- nagromadzenia zw Fe wpostaci cienkich, pofałdowanych warstewek, wyst w gl bielicowych i rdzawych, rudawce(orsztyny)- silnie zbite warstwy piaszczysto-próchniczno-żelaziste,spotykane głownie w poziomach iluwialnych gleb bielicowych i gruntowoglekowych, tworzaone często przeszkode dla korzeni roślin oraz z racji nagromadzenia tl Al są strefą toksycznego oddziaływania na młode korzenie, rudy darniowe- przeważnie zbrylone, twarde osdy uwodnionego tl Fe wyst na podmokłych łąkach i bagnach, powstają przy udziale mikroorgan ze zw Fe nanoszonych przez wodę w obniżenia z sąsiednich i wyżej położonych obszarów.

Próchnica leśna-naturalna mieszanina róznych subst organ i min-organ, które gromadzą się w glebie oraz na jej pow i są różnymi stadiami przetworzenia (humifikacji) szczątków roślin i zwierząt, głównie pod wpływem organ gl. W skład próchnicy leśnej wchodzą wchodzą więc szczątki roślinne i zwierzęce w różnym stopniu rozdrobnione i naturalnie przetworzone, natomiast do próchnicy nie należą świeżo opadłe szcztątki roślinne, nie związane z gl i które mogą być rozwiewane przez wiatr. Próchnica wyst jako domieszka w min częsci profilu gl to endopróchnica, a zalegająca na pow min-ektopróchnica. Budowę i właściwości próchnic leśnych kstałtują gł d-an z runem leśnym, właściwości gl(szczeg wodne) oraz warunki mikroklimatyczne. W zależności od warunków tworzenia sie i rozkładu mat organ poziom organ O dzielimy na:

Frakcje granulometryczne:

I.Części szkieletowe(pow 2mm śr): A. kamienie(pow 75):-duże(pow500),średnie(250-500),małe(75-250); B.Żwiry(2-75): -gruby(20-75),-średni(5-20), drobny(2-5); II.Części ziemiste(poniżej 2mm): A.piasek(0,05-2): -b.gruby(1-2), -gruby(0,5-1), -średni(0,25-0,5), -drobny(0,1-0,25), -b.drobny(0,05-0,1). B.pył(0,002-0,05), C.ił(poniżej 0,002)

Podział utworów gl na grupy i podgrupy granulometryczne:

1.Piaski-piasek luźny(p):piasek pow 85%,pył i ił pon15% - p.słabogliniasty(ps):piasek 80-95%,pył i ił 5-20% - p.gliniasty(pg): piasek 70-90%,pył i ił 10-30%. 2.Gliny- g.piaszczysta(gp):piasek pow 65%, pył i ił pon 30% i piasek pow 47%, pył 0-55%, ił 0-7%; -glina lekka(gl):piasek 55-65%, pył 15-37%, ił 8-20%. - glina(g):piasek 30-55%, pył 25-45%, ił 8-25%. - g.średnia(gs):piasek 40-80%, pył 0-25%, ił 20-35%. - g.ciężka(gc): piasek 20-50%, pył 25-45%, ił 25-35%, - g.pylasta(gpł):piasek 5-40%, pył 45-60%, ił 15-35% 3.Pyły: p.piaszczysty(płp):piasek 25-55%, pył(pł) 45-75%, ił 0-15%, -p.ilasty(płi):piasek 0-25%, pył pow 60%, ił 15-35%. 4.iły- i.piaszczysty(ip):piasek 45-65%, pył 0-20%, ił 35-55%, - i.pylasty(ipł): piasek 0-25%, pył 40-65%, ił 35-60%. - ił(i): piasek 0-45%, pył 0-40%, ił 35-60%, -ił ciężki(ic): piasek 0-40%, pył 0-40%, ił pow 60%


Wyszukiwarka