Czas wolny jako szansa realizacji doniosłych funkcji życia społecznego i rozwoju człowieka dorosłego.
Ogólnie przyjęta definicja czasu wolnego stworzona została przez wybitnego francuskiego socjologa Joffre Dumazediera, według którego „czas wolny to zajęcia, którym jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla odpoczynku, rozrywki, rozwoju swoich wiadomości lub kształcenia, swego dobrowolnego udziału w życiu społecznym, po uwolnieniu się od obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych”.
Wycofanie się z życia zawodowego wymaga przystosowania się do zmieniających się warunków życia. Jedni nie mają z tym problemów gdyż zdają sobie sprawę z tego, że jest to normalna kolej rzeczy, inni natomiast mogą mieć z tym kłopot gdyż czują się niepotrzebni, odrzuceni, wyeliminowani, czasem popadają w zaburzenia natury psychicznej. Przejściu na emeryturę mogą towarzyszyć zmniejszone kontakty interpersonalne i aktywność psychiczna, poczucie nieodwracalności i bezużyteczności.
Okres emerytalny to czas, kiedy osoby starsze nie mają obowiązków związanych z pracą zawodową, mogą zająć się sobą, rozwijać swoje hobby, podtrzymywać kontakty ze znajomymi. Zagospodarowanie czasu wolnego w dużej mierze zależy od preferencji i zainteresowań ludzi starszych. Po zakończeniu pracy zawodowej można rozwijać się, i zająć się tym, co sprawia im przyjemność, pobudza wyobraźnię, a nawet odkryć swoje nowe talenty.
gerontologiczne, społeczne i edukacyjne problemy rozwoju ludzi starszych
gerontologiczne: pozwala uświadomić im zmiany, jakie wiek wywołuje w stosunkach międzyludzkich. Obserwacja procesu starzenia się ludzi, należących do różnych warstw społecznych, mających różny poziom wykształcenia, rozmaite zawody i sytuacje rodzinne, wskazuje na znaczenie gerontologii i nauk z nią współpracujących oraz na to, że funkcjonowanie w roli emeryta wymaga teoretycznego i praktycznego przygotowania. Brak takiego przygotowania prowadzi do wielu trudności, niepowodzeń, klęsk życiowych, depresji i lęków, np. przed samotnością, które tylko przyspieszają proces starzenia.
Społeczne: rodzina jest - niezależnie od wieku - najważniejszą grupą społeczną dla każdego człowieka, naturalnym środowiskiem życia. Prawidłowo funkcjonująca - daje człowiekowi wielowymiarowe wsparcie. Niestety, we współczesnym świecie coraz częściej staje się źródłem problemów. Problemy te wiążą się z przeobrażeniami we współczesnej rodzinie (zmiana struktury i modelu rodziny z wielopokoleniowej na model rodziny nuklearnej). Ponadto notuje się wzrost rozwodów i związków nieformalnych. Dość powszechne staje się oddawanie człowieka starszego do domu opieki społecznej. Fakt ten odbierany jest jako wyjątkowo bolesny przez osoby starsze. Prowadzi to do konfliktów w rodzinie, zrywania więzi, osamotnienia, depresji. Rewolucja naukowo-techniczna przyczyniła się do utraty prestiżu osoby starszej (roli mędrca, przywódcy, doradcy). Współcześnie osoba starsza staje się coraz bardziej uzależniona od innych w wielu sferach życia codziennego. Osoby starsze coraz częściej same muszą zmagać się z przeciwnościami losu oraz z negatywnymi skutkami starzenia się. W rodzinach patologicznych - rodzina bywa źródłem udręki. Trudna sytuacja osób opiekujących się - frustracje. Poważny problem - przemoc wobec osób starszych.
Edukacyjne:
obiektywne i subiektywne środowisko edukacyjne człowieka dorosłego
Wymiar obiektywny - odnosi się do normy społecznej oraz do formy życia ludzkiego określonej ramami chronologicznymi (przyjmując je jako normy formalno - prawne).
Wymiar subiektywny - który wyraża się w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych postrzega siebie jako osobę dorosłą i która uzewnętrznia normy przypisywane tej fazie życia, realizując określony jej wzór.
Całokształt elementów zewnętrznych, wpływających na funkcjonowanie i rozwój jednostki, włączając instytucje edukacyjne i mniej zorganizowane wpływy edukacyjne, służące ukształtowaniu społecznie korzystnej osobowości
· F. Znaniecki- węziej: odrębne środowisko, stworzone przez społeczeństwo dla wsparcia potrzeb edukacyjnych jednostki
· Środowisko edukacyjne: rodzinne, lokalne, instytucji oświatowej (szkoły, uczelni), wojska, więzienia.
Jak twierdzi Dzierżymir Jankowski edukacja dorosłych „Jest czynnym udziałem w modyfikowaniu warunków rozwoju psychofizycznego jednostki młodocianej i dorosłej,
wspomaganiem tego rozwoju przez wyzwalanie jej własnych sił rozwojowych,
ukazywanie nie zawsze przez nią uświadomionych jej własnych możliwości,
rozwijanie w bezpośrednim środowisku warunków wielostronnej, korzystnej aktywności edukacyjnej, a także jest kompensowaniem psychofizycznych deficytów rozwojowych,
korygowaniem i usuwaniem zaburzeń procesu rozwojowego,
a w przypadku stanów patologicznych (psychicznych i społecznych) żmudnym odbudowywaniem poprzez resocjalizację i psychoterapię zdolności normalnego zaspokajania wszystkich podstawowych potrzeb ludzkich oraz konstruktywnego funkcjonowania w społeczeństwie”
4. działalność zawodowa i edukacyjno- społeczne problemy środowisk pracy
Dorośli są mocno wrośnięci w kulturę, w której się wychowali. Bardzo ciężko zmienić te wartości u osoby dorosłej ponieważ nauczanie czegoś nowego osoby dorosłej polega na „wymazaniu” tego co on wie na dany temat i wpojeniu innych wartości. Jest to trudny proces bo wymaga nie tyle nauki co zmiany. Dziecko jest jak tabula rasa-od razu można je czegoś nauczyć.
Dorosły aby się czegoś nauczyć musi postawić sobie cel pragmatyczny. Dorośli są osobami krytycznymi-są dociekliwi i nieufni. Człowiek dorosły podczas nauki próbuje włączyć nową wiedzę do starej, próbuje zrozumieć, nie są ważne regułki tylko zrozumienie tematu. Osoba dorosła jest ukształtowana, stawia sobie cel pragmatyczny, próbuje go zrozumieć i zaakceptować.
5. wielka rola edukacji kulturalnej rozwijanej wśród ludzi dorosłych i znaczenie aktywności kulturalnej dla każdej jednostki
Edukacja kulturalna jest to całościowy proces służący rozwojowi i doskonaleniu wszystkich sfer człowieka: fizycznej, intelektualnej, etycznej, moralnej, estetycznej, społecznej itd. Na edukację kulturalną składają się m.in.:
Wychowanie estetyczne
Aktywność artystyczna - jest to aktywność nie tylko twórców dzieł sztuki ale również odbiorcy, dla którego sztuka jest źródłem emocji i przeżyć.
Najpopularniejsze z instytucji życia kulturalnego dorosłych to przede wszystkim domy kultury. Podstawowe cechy tych ośrodków to:
zlokalizowanie w dużym obiekcie,
Ośrodki kultury w większości przypadków posiadają kilkanaście pomieszczeń takich jak: sala widowiskowo-kinowa, pracownie specjalistyczne, biblioteki, czytelnie, sale ekspozycyjne, kawiarnie i pomieszczenia klubowe itp.
odpowiednio liczna i wykwalifikowana kadra, odpowiednie specjalistyczne przygotowanie tej kadry do organizowania i realizacji zajęć kulturalno-oświatowych.
Skupienie szeregu małych grup rozwijających działalność kulturalno-oświatową i animacyjną, zaliczamy do nich - zespoły artystyczne, kluby miłośnicze,
Realizacja określonych usług technicznych i organizacyjnych na rzecz ruchu społecznego,
Dysponowanie absolutnie autonomią programową
Domy kultury prowadzą wielokierunkową działalność edukacyjno-oświatową i kulturalną. Do ich podstawowych działań zaliczyć można:
Edukacja kulturalna społeczeństwa i wychowanie poprzez sztukę
Rozwój amatorskiego ruchu artystycznego oraz zainteresowania wiedzą i sztuką
Rozwój folkloru, rękodzieła ludowego i artystycznego poprzez np. tworzenie zespołów folklorystycznych, opracowywanie pieśni i tańców swoich regionów,
Zaspokajanie potrzeb oraz zainteresowań kulturalnych
Termin aktywność oznacza czynną postawę podmiotu. Aktywność kult. Będzie obejmowała kilka dziedzin kultury: sztukę, literaturę, naukę, ale wyłącznie w jej funkcjach poznawczych a nie praktycznych, zabawę, obyczaj, światopogląd oraz świadomość regulującą odnośne zachowania symboliczne człowieka czy całych grup spol. ( językowe, artystyczne, obyczajowe, zabawowe).
Aktywność kult. można poddać analizie typologicznej. Andrzej Tyszka zastosował dwie pary kryteriów:
asceza - relaks
codzienność - odświętność
Asceza to ćwiczenie, wysiłek twórczy, przezwyciężanie trudności percepcyjnych, nauka rzeczy nowych, koncentracja psychiczna na zadaniach poznawczych.
Relaks to rozrywka, a wiec czynności które nie absorbują sil, bawią, nie wiążą się z przezwyciężaniem trudności, są przyjemne.
Codzienność- zwyczajność, spontaniczność, swoboda, łatwość, normalność, cechujących człowieka o silnie rozwiniętych potrzebach kulturalnych i motywach skierowanych na wielostronna realizacje.
Odświętność- nadzwyczajność, szczególność, atrakcja, czy rytualizacja, będąca epizodami w życiu lub spełnieniami wymogów kulturowych właściwych grupie, w której jednostka uczestniczy.