Nauka administracji
Wykład I z dnia 03.10.2004 (I semestr)
Słowo administracja pochodzi od łacińskiego słowa ministrare, które oznacza działalność służebną, wykonawczą w celu spełnienia cudzej woli.
- dominare - używano dla zaakceptowania pozycji pana domu;
- imperare - władztwo w celu spełnienia własnej woli, używano słowa dla podkreślenia władzy wojskowej;
- regnare - używano w celu uwypuklenia własnej władzy, dotyczyło władcy, króla, cesarza.
Minister - I sługa królewski,
ad- z łac. wzmacnia znaczenie słowa, które poprzedza (wzmacnia znaczenie słowa ministrare).
Administracja - sługa ustroju, aparat wykonawczy władzy politycznej, sługa prawa, prawu podlega i prawa musi przestrzegać, jej zadaniem jest wykonywanie prawa.
Administracja (wg Stanisława Kasznicy) - jest tym co pozostaje po wyodrębnieniu ustawodawstwa i sądownictwa (def. negatywna, XIX w.).
Administracja (wg. prof. Jana Bocia) - to część aparatu państwowego realizująca na podstawie ustaw zadania o charakterze organizacyjnym i kierowniczym, jest to organizacja składająca się z różnorodnych jednostek, a jej tworem są organy administracji państwowej i samorządowej (początek XX w.).
Administracja - to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także organy samorządu terytorialnego, zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach.
Administracja - to określona organizacja i jej działalność dla realizacji określonych zadań.
Administracja jako organizacja składa się z różnych jednostek organizacyjnych skupionych wokół organów, tzn. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje (nadane prawem) określone w ustawach, jednostek stanowiących zamknięty układ organizacyjny mający realizować zadania publiczne.
Jeśli administracja stanowi fragment aparatu państwowego, to mówimy o administracji państwowej, czyli o administracji w znaczeniu wąskim (składa się z państwowych jednostek).
Administracja jako organizacja może składać się z państwowych jednostek samorządowych, jednostek administracji i innych jednostek realizujących zadania publiczne - mówimy wtedy o administracji w znaczeniu szerokim.
Administracja jako organizacja może składać się wyłącznie z instytucji i organizacji pozapaństwowych powołanych przez ustawy i wyposażonych przez te ustawy w kompetencje do realizowania zadań państwowych (administracja publiczna w znaczeniu wąskim).
Administracja jako działalność
- jeśli wykonywana jest przez państwo, to jest to administracja państwowa;
- jeśli zadania publiczne wykonywane są przez całą rzeszę instytucji państwowych i pozapaństwowych, to jest to działalność w znaczeniu szerokim;
- jeśli działalność podejmowana jest przez podmioty niepubliczne, które nie mają na celu realizacji zadań publicznych, to jest to administracja prywatna;
Obecnie administracja, to zarządzanie, gospodarowanie, a dopiero potem działalność służebna.
Cztery funkcje administracji:
1) sfera reglamentacyjno-porządkowa - funkcja administracji, która pojawiła się na początku (sfera nakazów, zakazów), sfera administracji pierwotnej - regulowanie tego co wolno, a czego nie wolno;
2) zaspokajanie podstawowych potrzeb w skali masowej - usługi, sprawy interwencyjne;
3) zarządzanie gospodarką narodową - wejście w sferę życia gospodarczego (monopole, koncesje, wydawanie pozwoleń).
4) aktywizowanie ludności do współdziałania w realizacji zadań państwa (uświadamianie obywateli na to jaki mają wpływ na sytuację) - początek XX w.
Nauka administracji niema długiej tradycji, jest dyscypliną młodą powstałą na początku XX w.; funkcjonują też nazwy: nauka o administracji, nauka o administrowaniu.
Definicje:
Prof. Strarościak
Nauka administracji - to nauka o związku zjawisk zachodzących w procesie administrowania.
Prof. Jełowiecki
Nauka administracji - to nauka zajmująca się organizacją i funkcjonowaniem administracji państwowej.
Prof. Kowalewski
Nauka administracji - to dyscyplina dotycząca badań nad prawidłowością zjawisk administracyjnych.
Prof. Zbigniew Leoński
Nauka administracji - to nauka społeczna opierająca się na metodach empirycznych (poznawczych, badawczych), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza o istniejących w danym ustroju administracji publicznej zjawiskach.
Prof. Franciszek Langchamps)
Nauka administracji - to nauka społeczna zajmująca się administracją publiczną w jej szeroko rozumianym otoczeniu, ma charakter badawczy, wyraża się w twierdzeniach spostrzegawczych i sprawdzalnych w stosunku do rzeczywistości administracyjnej, nie może natomiast tych twierdzeń wartościować; efektem takich badań jest obiektywny obraz rzeczywistości administracji (badanie administracji takiej jaką ona jest).
Przedmiot badań nauki administracji
- otoczenie (środowisko, w którym działa administracja oraz wzajemne związki jakie zachodzą między otoczeniem a administracją);
- struktury organów administracyjnych i wzajemne powiązania aparatu administracyjnego (budowa organów, ich struktura)
- kadry w administracji (ci, którzy tworzą organy, selekcja, dobór kadr, szkolenia);
- funkcjonowanie aparatu administracyjnego jako całości (czy sprawny, przestarzały);
- problematyka kontroli funkcjonowania administracji;
- technika w administracji (zarządzanie administracją przy użyciu nowoczesnych technik informatycznych);
Związki nauki administracji z innymi dyscyplinami (prawem administracyjnym i polityką administracyjną).
Przedmiotem nauki administracji - są przepisy prawne będące podstawą struktur i metod działania organów administracji oraz praw i obowiązków obywateli, nakładanych w przepisach prawa administracyjnego (bada treść przepisów prawa administracyjnego).
Przedmiotem polityki administracyjnej - jest przewidywanie skutków działania i wykorzystywanie możliwości działania prawa; drugi element przedmiotu zainteresowania polityki to przygotowywanie i wykorzystywanie programów działania administracji, weryfikacja i realizacji, ocenianie i wartościowanie metod działania, sposobów pracy, wysuwanie postulatów dotyczących zmian w całokształcie funkcjonowania administracji.
Zadaniem polityki administracyjnej - jest analizowanie przepisów prawa, wysuwanie prognoz na przyszłość.
Metoda badawcza - to pewien świadomy sposób postępowania dla osiągnięcia zamierzonego celu.
Nauka administracji - to nauka interdyscyplinarna, która czerpie z innych nauk, charakteryzuje się wielością metod badawczych wywodzących się ze statystyki, socjologii, psychologii społecznej, wykorzystuje metody historyczne, metody porównawcze.
Metody:
- obserwacja
- ankieta
- analiza materiałów urzędowych
- analiza konkretnych przypadków
- eksperyment
- porównanie
- wnioskowanie
Wykład II z dnia 16.10.2004
Czynniki kształtujące admin. publ. (mające wpływ na kształt i funkcje admin. publ.):
1)ustrój państwa
2)panujące poglądy na świat
3)uwarunkowania historyczne
4)czynnik normatywny - przepisy prawa
5)teren działania admin.
6)środowisko, otoczenie w którym działa admin.
7)poziom kultury społeczeństwa
8)wymogi racjonalnej organizacji pracy (postęp techniczny)
Ad 1. Wpływ ustroju na model admin. publ.
Model państwa absolutnego (policyjnego) - przyczyny powstania: przyczyny gospodarcze, przemiany (rozwój handlu, komunikacji, techniki i taktyki prowadzenia wojen), rozpad organizacji stanowych, recepcja prawa rzymskiego, teoria podziału władz.
Cechy:
-silny panujący (np. carska Rosja), który ma pod swoją pieczą wojsko, skarb, silny zawodowy aparat urzędniczy
Cechy admin.:
1)zawodowy aparat urzędniczy opłacany przez panującego stanowił przedłużenie jego woli (np. ukaz carski)
2)hierarchiczna organizacja szczeblowa aparatu urzędniczego działająca na zasadzie bezwzględnego posłuszeństwa (scentralizowany)
3)panujący w każdej chwili może wkraczać w działalność niższych szczebli i przejąć załatwienie sprawy
4)kierownicza rola
5)następuje rozdział między sądownictwem, a admin. (podział klasyczny) - panujący kontroluje admin. i sądy nie mają w to wglądu - samowola admin.
6)władze administracyjne działają w oparciu o tworzące się na kontynencie europejskim odrębne prawo admin. (administracja tworzy prawo dla siebie - obowiązuje ono obywatela)
7)rozdział prawa na prawo publiczne i prawo prywatne
8)utrata znaczenia zwyczaju i utrata znaczenia aktów ciał stanowych - na kontynencie
9)admin. tworzy prawo dla siebie, które sama może zmienić, może działać wstecz, jest instrumentem panującego, wiążące dla obywatela
10)ius politiae - prawo nakazów i zakazów (prawo policyjne)
Model państwa liberalnego (kapitalistycznego) - rola, funkcja państwa jako nocnego stróża:
1)zapewnienie obrony - rola wojska
2)koncentracja na zapewnieniu obywatelom bezpieczeństwa i porządku publicznego
3)zapewnienie działalności wolnokonkurencyjnej gospodarki kapitalistycznej
4)w sferze gospodarki - działalność uzupełniająca przez państwo
5)przeciwstawianie się działalności państwa w sferze socjalnej
Cechy charakterystyczne:
1)ograniczanie w stopniu max wpływu admin. na obywateli
2)ochrona porządku prawnego przed naruszeniem ze strony admin.
3)związanie admin. ustawą (postać państwa kapitalistycznego - monarchia, a potem republika)
4)doskonale zorganizowany zawodowy aparat urzędniczy
5)sam. ter. (Napoleon podzielił na departamenty administracyjnie i obszarowo) - myśl rewolucyjna - jak pomóc obywatelowi
6)dualizm władzy - na tym samym terenie władza państwowa (rządowa) i na tym samym terenie sam. ter.
Model liberalnego państwa prawnego.
Cechy:
1)admin. podporządkowuje się prawu powszechnie obowiązującemu i stanowionemu przez Parlament (inny podmiot)
2)jeśli admin. publ. wkracza w sferę praw i obowiązków obywatela musimieć upoważnienie wyraźne ustawowe
3)obywatelowi służą określone prawem gwarancje realizacji jego uprawnień wobec władz admin.
4)wprowadzenie sądownictwa administracyjnego
W państwie prawa normy konstytucyjne wyznaczają ramy organizacji i funkcjonowania admin. i realizacji przez nią zadań publ. Administracja winna realizować zadania, które:
1)zapewniają obywatelowi bezpieczeństwo
2)zapewniają obywatelowi ochronę socjalną
3)zadania w dziedzinie oświaty
4)zapewniają podstawowa opiekę zdrowotną
5)nie ingerować w konstyt. prawa i wolności obywatelskie
6)nie może dyskryminować i ingerować w wolności sumienia, wyznania itp.
7)nie może zawiesić wykonywania zadań publ.
Państwo prawne - państwo prymatu prawa nad polityką i ekonomią!!! - konsekwencja - państwo nie może dopuścić do prywatyzacji niektórych dziedzin - ograniczenie prywatyzacji zadań publicznych; współczesna admin. nie jest tylko władzą wykonawczą, jest organizatorem działań publ., administracją świadczącą, podmiotem stosunków cywilnoprawnych, regulatorem gospodarki, aktywizującym społeczeństwo.
Model państwa socjalnego.
Cechy:
1)aktywna rola admin. w sferze organizowania działań na rzecz dobra publ., powszechnego, interesu publ.
2)państwo dobrobytu
3)państwo i admin. ma być siłą aktywną, ma rozwijać działalność gosp. i ingerować tam gdzie kapitał prywatny nie może podołać zadaniom istotnym z punktu widzenia społeczeństwa i z punktu widzenia gospodarki
4)ma zapewniać opiekę zdrowotną
5)wprowadzać renty i ubezpieczenia np. na wypadek bezrobocia
6)zapewniać opiekę nad młodzieżą.
Jest to model admin., który przemija; państwo socjalne jest nadopiekuńcze, wyręcza obywatela; skutki: społeczeństwo staje się bierne, nieudolne, nieaktywne; niekontrolowany przyrost ludności.
Wykład III z dnia 07.11.2004
Poglądy na świat i na ustrój państwa - czynnik kształtujący administrację.
Ogólne poglądy na świat oddziałują na administrację dwukierunkowo:
- mogą stanowić czynnik kształtujący poglądy na ustrój państwa i administracji;
- mogą stanowić motyw świadomego działania administracji przy rozstrzyganiu spraw administracyjnych.
Każde świadome działanie człowieka jest motywowane podobnie jak działalność administracji publicznej.
Jeśli poglądy uznane przez państwo stają się oficjalnie uznane - to stają się celem administracji.
Doktryny polityczne i prawne mogą wywierać znaczący wpływ na administrację.
Poglądy akceptowane przez społeczeństwo są doktryną panującą i mają wówczas wpływ na administrację publiczną np. XVIII - wieczny racjonalizm - absolutyzm oświecony - państwo policyjne, absolutne; koncepcje liberalizmu - utworzenie państwa prawnego; doktryna Russo - umowa społeczna - idea wolności, równości - państwo republikańskie; Monteskiusz - trójpodział władzy; faszyzm - oparcie władzy na wodzostwie; doktryna marksistowska, również wpływ islamu na funkcjonowanie urządzeń admin. w państwie;
Zespół czynników aksjologicznych o chrześcijańskich źródłach - wprowadzone w porządek prawny; czynnik normatywny - przepisy prawne:
1)związanie administracji prawem powszechnie obowiązującym - związanie całej działalności admin. i wszystkich jej organów
2)działalność admin. ma co do zasady charakter wykonawczy
3)poddanie kontroli działalności całej admin. przez niezawisły sąd
4)odpowiedzialność prawna organów i osób wykonujących admin. za wykonywane zadania
Związanie admin. prawem oznacza, że wszystkie działania organów muszą mieć:
1)podstawę prawną
2)mogą być podjęte tylko dla wykonywania zadań publicznych związanych prawem, określonych prawem
3)prawo określa procedury działania admin.
4)wiąże się z potrzebą uniemożliwienia organom dowolności działania bądź swobody działania
5)związanie admin. przepisami o charakterze materialnym (sfery działań poszczególnych działów np. energetyka, budownictwo), ustrojowym, procesowym (wskazują jak).
Charakter admin. jako sfery wykonawczej:
-cała admin. publ. w odróżnieniu od prywatnej jest uregulowana prawem (Art. 7 Konstyt.)
-admin. nie tylko wykonuje ale tworzy prawo typu wykonawczego
Znaczenie granic ingerencji ustawodawcy w działalność admin. publ.:
1)postulat nie krępowania i nie blokowania działań admin. w sferze działalności o charakterze organizatorskim , w charakterze usług dla obywatela
2)potrzeba kontroli legalności działań admin.
Technika prawodawcza w admin. (czy tworzyć przepisy ogólne, czy tworzyć przepisy szczegółowe regulujące poszczególne przypadki?).
Trzy rodzaje postulatów wysuwających się w stronę przepisów ustawodawstwa admin.:
1)demokratyzacja procesu administracyjnego (konsultacje itp.)
2)dyrektywy prakseologiczne (prakseologia - nauka o sprawnym działaniu) przy okazji konstruowania przepisów prawa przez admin.
3)uwarunkowania aksjologiczne (wartości)
4)normy moralne, obyczajowe, estetyczne, techniczne np. bezpieczeństwo i higiena pracy
Wykład IV z dnia 20.11.2004
Uwarunkowania współczesnej admin. w sferze ingerencji w prawa i obowiązki obywatela.
Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne są przesłanką ingerencji admin. w sferę praw i obowiązków obywatela są materialne możliwości państwa, a także polityka społeczno-gospodarcza.
Cele ingerencji - interes publiczny - przesłanka ingerencji w sferę prywatną 1 obywatela
Cele - wartości podstawowe, których realizacja leży w ostatecznym zamierzeniu podmiotów administrujących.
Te wartości podstawowe:
1)mogą być celem działania admin. samym w sobie np. dobra publ.
2)mogą być warunkiem działalności admin., a co za tym idzie warunkiem ingerencji admin.
Wartości podstawowe: interes publ., interes indywidualny, interes państwowy, zbirowy, ogólnospołeczny, dobro publiczne, dobro powszechne, użyteczność publ., słuszny interes obywatela, czy strony.
Interes - (nie jest to pojęcie zdefiniowane w przepisach prawa) jest to wartość motywacyjna ujawniająca się w kontrowersyjnego zbiegu dwóch zachowań przejawianych zależnie przez co najmniej dwa podmioty lub grupy podmiotów.
Interesy mogą być formułowane w sposób partykularny (jednostkowy, szczegółowy) albo łączny, przez różne podmioty z zewnątrz admin. np. podmioty władzy ustawodawczej; organy partii polit.; przedsiębiorstwa, banki, spółki, czyli podmioty z sektora prywatnego; lobby przedsiębiorstw prywatnych zorganizowane w formach przewidzianych prawem; grupy społeczne np. stowarzyszenia lub niezorganizowane formalnie grupy społ.; interes mogą też kreować poszczególni obywatele - interesy tych podmiotów mogą być przesłankami ingerencji admin.; interesy grup tych podmiotów są wartościami zawsze zewnętrznymi wobec organów admin., co oznacza, że organy admin. mają własne zadania, kompetencje, ale nie maja własnych interesów w obrębie tych zadań i kompetencji.
Organy admin. publ. realizują określone interesy, ale zawsze cudze, pełnią one rolę nie kreatora, a rolę arbitra.
Trzy kategorie interesów:
1)publiczny (społeczny)
2)państwowy
3)indywidualny (jednostkowy)
Nie ma przedsięwzięć, które w efekcie końcowym nie byłyby adresowane do jednostki - podstawowym celem dobro jednostki.
Interes publ. (społeczny) jest narzędziem kształtowania sytuacji jednostki i jest określony jako interes dający się potencjalnie odnieść do wielu niezindywidualizowanych adresatów, traktowanych jako wspólny podmiot. Ma on sprzyjać realizacji interesów indywidualnych
Uwarunkowania polityczne jako kolejna sfera uwarunkowań współczesnej admin.
Uwarunkowania polityczne - pojęcie zbiorcze, równoważne z całością polityki mającej istotne znaczenie dla rozwoju ingerencji admin.
Polityka:
-w samej admin (dotyczy podmiotów wybieralnych lub nadawalnych) - jej źródła leżą w samej admin., przy jednoczesnym braku zależności od podmiotów wobec admin. zewn.
-wobec admin. - mechanizmy tworzenia admin.; jak ma funkcjonować.
Polityka dla ingerencji admin. ma trojakie znaczenie:
1)polityka wpływa na określony stan ingerencji w obrębie tego samego obowiązującego prawa
2)polityka decyduje o treści prawa (na każdym poziomie - ustawodawczym również)
3)polityka wpływa na określony stan ingerencji w granicach nowego prawa
Ingerencja admin. to też uwarunkowania techniczne - wprowadzanie nowości technicznych w sferze admin.
Kryteria oceny przez obywatela uwarunkowań technicznych:
1)na podstawie istniejących relacji miedzy sferą publiczną a prywatną
2)formułowane na podstawie doświadczeń innych państw (brać należy pod uwagę różnice i podobieństwa)
3)kryteria - korzystanie z własnych doświadczeń, z własnej praktyki
Przy wprowadzaniu postępu technicznego nie należy naruszać praw i wolności obywateli.
Ograniczenia wprowadzania postępu technicznego w sektorze publ.:
1)finansowe
2)uwarunkowania polityczne
3)uwarunkowania merytoryczne - spowodowane istniejącymi przepisami prawa
Postęp wywołuje skutki dla obywatela:
1)ograniczenie oddziaływania na obywatela wszystkich prawodawców na rzecz prawodawcy, który wprowadza dany system informatyczny
2)likwidacja określonej polityki wobec admin. i samej admin.
3)obywatel ma zmniejszoną możliwość kontroli administracji
4)może być potrzeba zmiany przepisów prawa w zakresie kompetencji organów
5)brak osobistego, humanistycznego podejścia admin. do obywatela
Zasięg ingerencji admin. jest efektem kompromisu między granicą, do jakiej jest ingerencja potrzebna, a do jakiej jest możliwa.
Pozaprawne reguły ingerencji administracji (normy moralne):
1)normy moralne są obojętne dla treści norm prawnych
2)norma moralna staje się dodatkowym kryterium postępowania regulowanego prawnie, co znajduje odzwierciedlenie w normie prawnej
3)norma moralna i prawna zupełnie się pokrywają
Wykład V z dnia 04.12.2004
Struktura administracji.
Dwojaka postać:
1)oparta na zasadzie dualizmu władzy (występowania dwóch rodzajów władzy na tym samym terenie)
2)występowanie zjawiska centralizacji i decentralizacji - występuję obie struktury: admin. rządowa - scentralizowana (związana z hierarchicznym podporządkowaniem) i samorządowa - zdecentralizowana (w Konstyt. - ustrój zapewnia decentralizację; zasada domniemania kompetencji - prawo wielkiej reszty - wykonuje zadania nie zastrzeżone dla innych jednostek).
W systemie admin. rządowej - dwa rodzaje zależności:
1)organizacyjna - możliwość wydawania wiążących poleceń, możliwość nadzoru, kontroli i kierownictwa przez organy nadrzędne; prawo substytucji - możliwość wydania aktu za podwładnego, za organ podporządkowany
2)osobowa - oznacza wpływ na obsadę personalną stanowisk (ministrów - Premier, kierowników urzędów centralnych - minister lub Premier, wojewody przez Premiera, kierowników zespolonych służb - przez wojewodę); możliwość karania - kary służbowe lub dyscyplinarne; rozdzielanie awansów
Koncentracja i dekoncentracja.
W każdym systemie zdecentralizowanym istnieje dekoncentracja (rozproszenie kompetencji), ale nigdy odwrotnie.
Koncentracja występuje tylko w systemie scentralizowanym.
Cechy organów centralnych (struktura):
1)objęcie zasięgiem działania terytorium całego kraju
2)jednostkowość w skali kraju
W strukturze organów centralnych wyróżniamy:
1)organy o charakterze państwowym
-Prezydent (mniej organ niż więcej)
-NIK
-RPO
-KRRiT
(trzy ostatnie - charakter ogólnopaństwowy - rola stróża)
2)o charakterze rządowym
-RM
-Prezes RM
-ministrowie
-urzędy centralne podporządkowane Premierowi lub poszczególnym ministrom
Uprawnienia Prezydenta (głównie reprezentacyjne):
-przyjmowanie delegacji i uczestnictwo w delegacjach
-funkcja przewodniczącego Radzie Gabinetowej
-obsada stanowisk - Premier
-nadawanie nominacji sędziowskich, nominowanie Prezesów, generałów, Szefa Sztabu Gen.
-inicjatywa ustawodawcza, ratyfikowanie i podpisywanie umów
-wydawanie rozporządzeń - uprawnienia prawotwórcze
-uprawnienia administracyjne - nadawanie odznaczeń, tytułu profesorskiego
Podmioty wykonujące administrację rządową w terenie:
1)podmioty, które są tą admin. - wojewoda, organy admin. niezespolonej, administracja zespolona
2)wykonują admin. na zasadach delegacji lub pełnomocnictw - organy jednostek sam. ter. I organy innych samorządów (zawodowych lub gospodarczych)
Wojewoda - przedstawiciel rządu w terenie, realizuje te zadania, które przewiduje dla niego rząd; jest podporządkowany Prezesowi RM; sam ma uprawnienia w stosunku do admin. zespolonej, niezespolonej i sam. ter. Do admin. zespolonej - uprawnienia kierownicze i kontrolne (zależność organizacyjna i osobowa) - admin. zespolona w ramach jednego urzędu (może wydawać wiążące polecenia, powoływać kierowników służb, inspekcji i straży; w stosunku do admin. niezespolonej - uprawnienia kierownicze; w stosunku do sam. ter. - uprawnienia kontrolne, gdy zadania przekazane z zakresu admin. rządowej, jak również zadania przekazane na zasadzie porozumienia; posiada uprawnienia prawotwórcze - akty prawa miejscowego, projekty dokumentów rządowych, plany operacyjne związane z zagrożeniami; uprawnienia reprezentacyjne - współpraca z innymi państwami; Jako organ wyższego stopnia - wydaje decyzje w II instancji
Wykład VI z dnia 22.01.2005
Służba publiczna (pojęcie szersze niż służba cywilna, urzędnicy) obejmuje wszystkie osoby pracujące w wyróżnionych konstytucyjnie władzach - z wyboru, powołania, nominacji, zatrudnione na umowę o pracę, realizujące zadania ustawowe poszczególnych władz, nazywane w przepisach prawa urzędnikami, funkcjonariuszami, pracownikami, osobami pełniącymi funkcje (definicja obejmuje członków organów kolegialnych, społecznych organów pomocniczych, pracowników urzędów).
Pierwsza polska regulacja dotycząca służby cywilnej pochodzi z 1922 roku. Prawo wspólnotowe nie reguluje poszczególnych admin. w państwach członkowskich, każdy kraj sam reguluje funkcjonowania admin. i sam ją kształtuje.
Wprowadza się wspólne standardy admin. publ.:
-w ustawie o służbie cywilnej
-zalecenie do stosowania europejskiego kodeksu admin.
-WMO - wspólna metoda oceny - jest to instrument unijny do oceny funkcjonowania admin. publ.
Podstawowym zadaniem WMO jest:
-promowanie najlepszych rozwiązań w admin. publ. państw członkowskich,
-sporządzanie raportów, w których porównuje się dostępność usług admin. w poszczególnych krajach;
-ocena jakości zarządzania w admin. publ. - porównanie instytucji i instrumentów stosowanych w poszczególnych krajach
-WMO jako prosty instrument samooceny instytucji admin.
-pozwala na objęcie wszystkich działań instytucji sektora publ. (metody Holistyczne - całościowe)
-umożliwia instytucjom publ. określenie swoich mocnych i słabych stron
-może być stosowany przez kraje kandydujące do UE
Administracje unijne - na każde 100 tys. mieszkańców przypada 7 funkcjonariuszy unijnych i 320 krajowych; w Polsce 884 urzędników na 100 tys. mieszkańców; w 15-tce (przed przystąpieniem Polski do UE) zatrudnionych było ok. 30 tys. urzędników, obecnie - ok. 70 tys.
System rekrutacji, oceny i awansów.
Pracownicy podzieleni na 4 kategorie:
A)administratorzy i pracownicy merytoryczni
B)asystenci i pracownicy biurowi
C)pracownicy sekretariatów
D)pracownicy fizyczni
Każda z kategorii dzieli się na szczeble (stopnie): kategoria A - 8 szczebli, kategorie B i C - po 5 szczebli, kategoria D - 4 szczeble.
Każda kategoria - inne zadania i inne wynagrodzenie.
Kategoria A:
Dyrektor Generalny - A1 (powyżej 16 tys. EUR)
Dyrektor Wydziału - A2
Kierownicy Wydziałów - A3
Główny Administrator - A4 i A5
Administrator - A6 i A7
Z-ca Administratora - A8 (najniższe wynagrodzenie - 4 tys. EUR)
Wymagania: wykształcenie wyższe, 10 lat stażu pracy (12 lat w Polsce) i biegla znajomość dwóch języków unijnych urzędowych.
Obowiązki:
-tworzenie nowego prawodawstwa
-uczestnictwo w negocjacjach z państwami trzecimi
-pomoc we wdrażaniu wspólnotowej polityki rolnej
-tworzenie procedur legislacyjnych w UE
-interpretacja i zastosowanie prawa unijnego
-kontrola zarządzania finansami instytucji unijnych
Tłumacze - grupa LA (najniższa LA7 - zastępca tłumacza pisemnego i ustnego; najwyższa LA3 - kierownik wydziału ds. tłumaczy)
Kategoria B:
Asystent Administracyjny - B1
Młodszy asystent Admin. - B2 i B3
Z-ca Asystenta admin. - B4 i B5
Wymagania: dyplom szkoły pomaturalnej, 2-letnie doświadczenie zawodowe w danej dziedzinie, 1 z jęz. oficjalnych unijnych (niemiecki, francuski lub angielski).
Najniższe wynagrodzenie w kategorii B - 3 tys. EUR, najwyższe 7 tys. EUR.
Obowiązki: odpowiadają za wdrożenie polityki unijnej we wszystkich dziedzinach UE - w zakresie technologii informatycznych, polityki celnej, konkurencji itp.
Archiwiści - również kategoria B
Kategoria C (urzędnicy wykonujący prace administracyjne i sekretarskie):
Kierownik Naczelny Kancelarii, albo Główny Sekretarz - C1
Kierownik Kancelarii - C2
Sekretarka - C3
Asystent Kancelaryjny - C4
Maszynista - C5
Najniższe wynagrodzenie - 2.400 EUR, najwyższe - 4.500 EUR.
Wymagania: minimum szkoła średnia, 3 lata doświadczenia zawodowego, biegła znajomość 1 z języków unijnych.
Kategoria D (wykwalifikowani i niewykwalifikowani robotnicy) - posłańcy, kierowcy, pracownicy stołówek - najniższa płaca w D4 2.400 EUR.
Co do zasady w UE - stali funkcjonariusze - w drodze konkursu.
W 2002 - EBSK (Europejskie Biuro Selekcji Kadr) - przeprowadzanie i organizacja konkursu na stanowiska w UE, po pomyślnym przejściu - zatrudnienie na okres próbny: kategorie A i B - 9 m-cy, kategorie C i D - na okres 6 m-cy.
Oprócz stałych funkcji instytucje zatrudniają personel czasowy, lub stażystów (skromna pomoc finansowa), staże od 3 do 5 m-cy.
Zarobki i przywileje: pensja urzędnika unijnego składa się z kilku elementów: podstawowe wynagrodzenie określa Rada UE po konsultacji z Komisją - publikowane w dzienniku urzędowym Wspólnoty; oprócz podstawowego wynagrodzenia dodatki: 16 % pensji za prace poza krajem ojczystym, po 5% pensji - koszty zakwaterowania za granicą na małżonka, na dzieci, na kształcenie; każdemu nowo zatrudnionemu przez pierwsze 15 dni wypłaca się kieszonkowe: w kategorii A - ok. 100 EUR dziennie, w kategorii C - ok. 60 EUR dziennie. Urzędnicy unijni zwolnieni są z podatku krajowego, płacą tylko podatek unijny (wspólnotowy) - od 8 do 45 %; UE posiada własny system emerytalny - każdy kto przepracował w instyt. unijnych min. 10 lat; składka emerytalna - ok. 8% pensji.
Zarobki europarlamentarzystów:
-odpowiadające wynagrodzeniu podstawowemu posła krajowego ( w Polsce ok. 10 tys. PLN)
-na hotel - 262 EUR dziennie (diety)
-12.500 EUR jednorazowo na zatrudnienie asystenta i zakup sprzętu
-3.600 miesięczna kwota na utrzymanie biura
-koszty podróży - zwrot za bilet w klasie biznes.
Do 2003 istniał bardzo prosty system awansów (oparty na systemie francuskim) - co 2 lata awans. Obecnie system awansów zależy od punktowej oceny pracy. Obejmuje ona efekty pracy i sposób ich osiągnięcia (sposób osiągnięcia - posiadane zdolności i postawa): za efekty max 10 pkt., za zdolności - 6 pkt., za postawę - 4 pkt. Dodatkowo każdy Dyrektor Generalny dysponuje socjalną pulą punktów, w zależności od liczby podwładnych pracowników.. Z tej puli może max przyznać jednemu pracownikowi 10 pkt. (16 pkt. - pracownik przeciętny).
Od C5 do A3 - w drodze konkursów, na stronach internetowych EPSO - jawne, ogłaszane - zasada równości, niedyskryminacji.
Kandydat tylko raz posługuje się danymi, potem otrzymuje nr identyfikacyjny.
Warunki, jakie trzeba spełniać:
-limit wiekowy (jeśli jest podany)
-doświadczenie zawodowe (czasem)
-posiadać obywatelstwo kraju członkowskiego
-posiadać pełnię praw cywilnych i obywatelskich
-uregulowany stosunek do służby wojskowej
-zaświadczenie o niekaralności
-zalogowanie się na stronie internetowej EPSO
Konkursy 3-etapowe:
1)test wstępny w jednym z 3 języków roboczych - sprawdzian wiedzy z wybranej przez kandydata specjalności - prawo, ekonomia, audyt, ochrona środowiska, wiedza ogólna o UE (przykład pytania do kategorii A8: ilu mieszkańców liczy UE od maja 2003; proste o UE - egzamin ustny)
2)egzamin pisemny test wyboru i wypracowanie na 1 z trzech podanych tematów - test sprawdza wiedzę specjalistyczną, zdolności analityczne, logicznego myślenia, wyciągania wniosków
3)rozmowa kwalifikacyjna - egzamin ustny, może być w jęz. ojczystym - zapraszani kandydaci, którzy zdobyli określoną liczbę pkt. (wysoką) - koszty pokrywa budżet.
Po pomyślnym przejściu 3 etapów osoba umieszczana jest na liście osób najlepiej przygotowanych do pracy, nie ma jednak gwarancji zatrudnienia - instytucje unijne wybierają kandydatów.
Kategoria A1 i A2 - system nominacyjny ( z nowo przyjętych krajów - 51 osób).
Każdy kraj ma prawo oddelegowania ekspertów narodowych, finansowanych z budżetu (2 albo 3-letnie doświadczenie zawodowe).
12