Opracowała
mgr Marzena Stradomska
nauczyciel
Szkoły Podstawowej im. Z. Kopra w Słupi
PROPOZYCJE DYKTAND I ĆWICZEŃ
DO REALIZACJI NA KÓŁKU ORTOGRAFICZNYM
Zakres trudnych ortograficznie wyrazów odpowiada treściom zawartym w programie nauczania oraz podręczniku. Powtarzalność niektórych wyrazów pozwala na dogłębną analizę umiejętności i czujności ortograficznej uczniów.
Podane teksty mogą być traktowane jako dyktanda do:
· PISANIA Z PAMIĘCI
· PISANIA ZE SŁUCHU
· PISANIA Z KOMENTOWANIEM
KLASA II
październik -
Nadeszła słotna jesień. Dzień jest krótki. W ogródku zwierzęta robią zimowe zapasy. Królik szuka zielonych ogórków, a żaba przed żmiją testuje nową kryjówkę. Dzięcioły, wróble i sójki rozglądają się za pożywieniem. Wszystkie zapasy schowają przed burzą.
listopad -
Kończy się późna jesień. Dzień jest krótki. Drzewa zrzuciły wszystkie liście. Zwierzęta zrobiły już zimowe zapasy. Jeż szukał grzybów, a wiewiórka orzechów. Jaskółki i wróble dziobią dojrzałą, czerwoną jarzębinę. Śnieg i mróz dają znak, że nadchodzi zima.
grudzień -
Drzewa iglaste dzieci często nazywają choinkami. Do tych drzew, które zamiast liści maja igły zaliczamy: świerk jodłę, sosnę, modrzew, kosodrzewinę, cis. Gdy kalendarz dobiega końca, nadchodzą święta, mróz i śnieżynki dają sygnał, by ubierać choinkę.
styczeń -
Zuchy i harcerze nie hałasują. Bawią się z humorem na huśtawce. Hania haftuje chusteczki, a Grażynka tego nie umie. Niegrzeczny Hubert wącha herbatę i chleb. Na nieznanym horyzoncie nie pojawiły się chmury. Hutnik pracuje w hucie, góral na hali. Hymn i chorągiew to symbole narodowe.
luty -
Kubuś Puchatek, Prosiaczek i Kłapouchy to bohaterowie lektury. Przysmakiem misia jest miód, a Prosiaczek lubi żołędzie. Przyjaciele zawsze chcą być blisko siebie i pomóc innym.
marzec-
Wiosna dotarła do ogródków i sadów owocowych. Wszystkie drzewa i krzewy przyozdobiły się w białe lub różowe kwiaty. Niestety grasują też szkodniki. Mszyce, stonki i gąsienice zjadają pędy młodych roślin.
Dziękujemy żabom, kretom szpakom i jeżom za pomoc.
kwiecień -
Kończy się długi rok szkolny. Dzieci wyjeżdżają na zasłużony wypoczynek w góry lub nad morze. Krzyś, Hubert i Helenka odprowadzają wesołą gromadkę kolegów na dworzec autobusowy. Oni sami wyjadą do cioci na wieś. Zamieszkają nad dużą rzeką. Będą chodzić do lasu na grzyby i borówki. Pomogą robić porządki w ogródku warzywnym i na podwórku.
KLASA III
Wycieczka do lasu.
Był wrześniowy słoneczny dzień. Wybraliśmy się na wycieczkę do lasu. Jaś zauważył wiewiórkę skaczącą z gałęzi na gałąź. Marzenka spostrzegła ukryte wśród liści paproci czerwone muchomory. Zachowywaliśmy się bardzo cicho.
Słuchaliśmy głosów lasu. Usłyszeliśmy pukanie dzięcioła i szelest liści. Za grubym pniem zobaczyliśmy jeża, który szukał pożywienia. Spacerowaliśmy dróżką wśród brzóz i dębów.
Późna jesień.
Późną jesienią przyroda układa się do zimowego snu. Ptaki odleciały do ciepłych krajów, wiewiórki zebrały orzechy i żołędzie do dziupli, a niedźwiedzie śpią już w swoich gawrach. Zimą pod śniegiem pożywienia będą szukać: zając, lis, dzięcioły i wróbelki. Drzewa i krzewy przykrywa już śnieg. Jest dla nich ochroną przed wichrem i mrozem. Dzieci cieszą się, że nadchodzi zima. Będą jeździć na sankach, łyżwach i nartach.
Na przerwie.
Jesteśmy uczniami klasy trzeciej. Już ze szkolnego podwórka słychać hałas panujący na korytarzach naszej szkoły. Z każdej strony dochodzą różne dźwięki: krzyk, wrzask, stukot, szum i pisk. Największego harmideru narobią zawsze pierwszaki. To właśnie one, gdy zadzwoni dzwonek na przerwę jak huragan wybiegają na korytarz. Staramy się być dla nich opiekunami i przyjaciółmi, aby w trakcie swoich zabaw nie zrobiły sobie krzywdy.
Podwieczorek u Halinki.
Podwieczorek u Halinki zapowiadał się udanie. Mama upiekła kruche ciasteczka, ciocia Basia przygotowała herbatę. Halinka z Krzysiem nakryli stół obrusem w różowe róże i czekali na gości. Pierwszy przyszedł Jaś z książką pt. „O psie, który jeździł koleją” - chciał ją głośno czytać. Tuż po nim wpadł jak burza rudy Zdzisio i krzyczy - „Będziemy oglądać film na wideo, przyniosłem „W pustyni i w puszczy”. Po chwili za oknem usłyszeliśmy Józka, Jurka i Maćka, pragnęli grać w piłkę nożną. Szkoda, że każdy chciał robić co innego. Pogodziła nas babcia Krysia.
Duża przerwa.
Gdy zadzwonił dzwonek dzieci wyjęły kanapki i wybiegły przed szkołę. Dziewczynki wzięły gumę i zaczęły skakać. Chłopcy wyjęli z szafy piłkę i rozpoczęli grę w siatkówkę. Pani stanęła obok, żeby pilnować porządku. Uważnie przyglądała się grającym, skaczącym i biegającym uczniom. Na szczęście jesteśmy tak grzeczni, że nasza pani też może na przerwie odpocząć.
Wiosenne porządki.
Przyroda budzi się już do życia. Można to zauważyć na każdym kroku. Trawa się zieleni, na drzewach pojawiły się pąki. Na klombach rozkwitły żółte żonkile i czerwone tulipany. W stawie koncertują żaby, a na łące świerszcze. Pogoda jest zmienna. Czasem mocno przygrzewa słońce, a czasem jest chłodno i burzowo. W nocy bywają przymrozki, ale i tak cieszymy się, że jest wiosna.
W bibliotece.
Dzisiaj odbyło się spotkanie uczniów z panią bibliotekarką. Zaprosiła ona dzieci na wędrówkę wśród książek. Pokazała półkę, na której znajdują się lektury niezbędne w klasie II, przypominając jak należy postępować, aby wypożyczyć książkę, rozdała dzieciom zakładki wykonane z kolorowych wstążek. Szczególną uwagę dziewcząt przyciągnęły kolorowe albumy wprowadzające w świat zwierząt. Od razu wywiązała się interesująca rozmowa. Wyszli stamtąd snując plany dotyczące nowych książek. - Sądzę, że będą tu częstym gościem - stwierdziła Małgosia, która dotąd była najlepszą uczennicą.
Klasowy dyżurny.
Jacek szedł szybko do szkoły, nie zważając na wielkie okoliczne kałuże, które pozostały po wczorajszej burzy. Chciał zdążyć przed pierwszym dzwonkiem. Od dziś był klasowym dyżurnym. Do niego należało podlanie kwiatów w dużych doniczkach, nakarmienie jeża Tuptusia i przygotowanie mokrej gąbki do ścierania tablicy. Ostrożnie postawił ciężki wazon na biurku i włożył do niego świeżo ścięte różyczki z babcinego ogrodu. Wtedy do klasy weszły trzy koleżanki i z uznaniem pokiwały głowami. Jackowi należały się słowa pochwały. Chłopiec porządnie się napracował, aby w klasie było czysto i miło.
Wakacyjne plany.
Zbliżają się wakacje. Niektóre dzieci pojadą w góry. Hania i Józek spędzą wakacje w Zakopanem, będą podziwiać piękno Tatr. Kolejką wyjadą na Gubałówkę, skąd popatrzą na Giewont i inne tatrzańskie szczyty. Zaplanowali również wędrówkę nad Morskie Oko. Na góralskim targu zrobią rodzicom prezenty. Hania myślała o haftowanej serwecie lub góralskiej chuście dla mamy. Na pewno mama się ucieszy.
Piórnik Oli.
Ola dostała na urodziny różowy piórnik. Jest z niego bardzo dumna. Ułożyła tam równiutko swe różnokolorowe ołówki, pióro i żółtą gumkę. Tylko temperówka w kształcie kuli nie chciała się w nim zmieścić. Ola próbowała różnych sztuczek, aby znaleźć na nią jakiś sposób. Ten sprawunek uznała wkrótce za nieudany. Powróciła więc do swojej starej temperówki, która przypominała swym kształtem żaglówkę. Porzucona od dawna leżała w ostatniej szufladzie biurka. Ta bez trudu ułożyła się w piórniku. Ola mogła już bez przeszkód zasunąć zamek.
ĆWICZENIE 1
W miejsce kropek wpisz odpowiednie litery i uporządkuj je w kolejności alfabetycznej. Podkreśl wyrazy z „ó” niewymiennym. Uzasadnij, że w pozostałych wyrazach „ó” jest wymienne.
„ó” - g-ra, jask-łk-, kr-lo-a, r-ż-, p-łk-, mr-wk-, ub-stw-, wr-b-l, zw-j,
oł-we-, up-r, str-ż, ł-dk-, c-rk-, b-r
„u” - b-ra-, f-jar-a, n-r-k, j-tr-, E-r-pa, c-b-la, a-b-z, dr-k, l-str-, reb-s, z-p-,
w-je-, t-li-an, kar-z-la, m-zy-
ĆWICZENIE 2
- tworzenie wyrazów z sylab
Wyszukaj wyrazy w rozsypance i zapisz je:
3 wyrazy jednosylabowe
3 wyrazy dwusylabowe
2 wyrazy trzysylabowe
1 wyraz czterosylabowy
Żółw przy gó stróż o kłót ka ra wek mózg ciół pół gó nia łó ja rek ka
Wyszukaj w rozsypance wyrazy i zapisz je:
4 wyrazy jednosylabowe
3 wyrazy dwusylabowe
2 wyrazy trzysylabowe
1 wyraz czterosylabowy
deł ku mur ku słup gu łuk za ro wu ro pu ma lust ko jek twa plusk py
ĆWICZENIE 3
Przeczytaj zdania. Podkreśl wyrazy z literką „ó” i wypisz je. Objaśnij ich pisownię.
Czwórka przyjaciół wybrała się na wycieczkę. Samochód zawiózł ich do starego lasu. Tutaj dzieci wesoło się bawiły. Potem długo leżały na wygrzanej ściółce.
Mądrej głowie dość przysłowie - praca w grupach .
Uczniowie wybierają numer wyrazów i redagują przysłowia.
1. (złamać, kózka) Gdyby kózka................................ .
2. (żelazo, gąrące) ..................................................... .
3. (babka, dwoje) ..................................................... .
4. (buty, chodzić) ..................................................... .
5. (wymówka, główka) .............................................. .
6. (Bóg, Kuba) ..................................................... .
7. (dzban, dopóki) ..................................................... .
8. (czubić, lubić) ..................................................... .
9. (lżej, baba) ..................................................... .
10. (przyjaciel, poznać) ............................................... .
Łamigłówka
Ostatnia litera odgadniętego wyrazu jest zarazem pierwszą następnego.
1. Pomieszczenie, w którym mieszka samochód.
2. Bardzo wolne zwierzę.
3. Wysoki dom, w którym mieszka bardzo dużo ludzi.
4. Podnosi go atleta.
5. Świeci nocą.
6. Niewielki ptaszek.
ĆWICZENIE 4
Połącz wyrazy parami i podkreśl literę „ż”.
śnieg jeżozwierz jak kolega ciężar ciężarówka koleżanka jeż śnieżyca jakże
ĆWICZENIE 5
Napisz zdrobnienia od podanych wyrazów.
struga - strużka sługa - ....................
noga - .................... droga - ....................
Zagadka
Pijesz z niej herbatę, lecz to nie jest szklanka.
Ma uszko, jest mała i zwie się ...................... .
ĆWICZENIE 6
- rymowanka i zagadki.
Chmury bardzo duże przyniosą nam ........................ .
Gruszki i jabłka w sadzie dojrzały. Liście na drzewach pozłaca jesień.
Bociany od nas już odleciały, wrzosy zakwitły, bo to już .................. .
Gdy go trzesz, a potem jesz, to masz oczy pełne łez. (........................)
ĆWICZENIE 7
Podane zdania uzupełnij wyrazami z ramki.
( Pszczyna, pszenica, kształcić, kształt, pszczoła )
Bardzo spodobał nam się ........................... nowego samochodu pana Jacka.
Grażyna ................................... się, by zostać lekarką.
................................ i żyto, to często występujące na naszych polach zboża.
.............................. schroniły się w ulu przed burzą.
W tym roku wybieram się do ........................................ .
Nauka piosenki ortograficznej na mel. Krakowiaczek jeden.
Są pewne zasady, gdzie „er zet” się pisze,
Chcemy je przypomnieć. Prosimy o ciszę.
Dworzec, bo dworcowy, lekarz, bo lekarski,
Marzec, bo marcowy, kucharz, bo kucharski.
Po literach takich, jak: „pe, be, de, te, ka”,
Cztery nam zostały: „gie, jot, wu, i ce cha”.
Brzoza i przecinek, patrzeć, spojrzeć, drzewa,
Krzew, chrzęst, zgrzyt i wrzesień - zapamiętać trzeba.
Są też tu wyjątki, gdziee sz piszemy:
Kształt, pszenica, pszczoła, inne pominiemy.
Ortografia nasza jest co nieco trudna,
Ale za to wierzcie, nie jest taka nudna.
ĆWICZENIE 8
- Wyprawa Krzysia.
Uzupełnij tekst wyrazami tak, by zawierały trudność ortograficzną.
Krzyś wyruszył na ......................, jednak nie znalazł ani jednego........................ .
Niesie w koszyku leszczynowe ................................................... .
Przez lilowe ........................................ przebiegł zając.
W oddali płynie .................................. .
W gałęziach .............................. czerwienią się korale .................................. .
Na .............................. przysiadła wrona.
Niebo jest .............................., co oznacza nadchodzącą ............................... .
W oddali słychać grzmot. Oj ........................!
Zmykaj Krzysiu do domu!
ĆWICZENIE 9
Z podanych rzeczowników i przymiotników utwórz odpowiednie związki wyrazowe: ( handel, chleb, chłopak, chusteczka, hala, chciwość, chód, herbata )
hardy .................................... higieniczny ....................................
suchy .................................... chłodna ..........................................
hutnicza ................................ chorobliwa ....................................
hurtowy ................................ chwiejny .......................................
Zagadki
Lubi w błocie życie, spotkasz go w Afryce ................................... .
Dziwna to zwierzyna, zadowala ją padlina .................................... .
ĆWICZENIE 10
Do podanych wyrazów dopisz wyrazy pokrewne, w których „ch” wymienia się na „sz”.
grzech - ..................................... piechota - .......................................
proch - ...................................... ucho - ............................................
śmiech - .................................... piach - ............................................
Lech - ........................................ suchy - ............................................
Do podanych wyrazów dopisz wyrazy bliskoznaczne, rozpoczynające się od „h” lub „ch”.
szczególny - ................................... pensjonat - .....................................
zimny - ........................................... szczodry - ......................................
skąpy - ........................................... szczupły - ......................................
kask - ............................................. grzmot - .........................................
farmer - ......................................... obłok - ...........................................
ĆWICZENIE 11
Przeczytaj wierszyk i podkreśl wyrazy z „ch”. Ułóż zdania z czterema wybranymi wyrazami.
Chińczyk pewien chytry, chłop na schwał, uwierzcie,
śpiewał w chińskim chórze, bawiąc w Budapeszcie.
Teraz samochodem jedzie do zbójników,
by z niewoli odbić rodzinę chomików.
Gdzie go można spotkać?
Co to za sekrety?
Chińczyk ten istnieje tylko w snach, niestety.
ĆWICZENIE 12
Uzupełnij wierszyk wyrazami z ramki i pięknie przeczytaj:
( bohater, hejnał, hiacynt, hura, błahy, hymn )
................................ - rycerz smoka pokonał,
grano mu .........................., dano mu konia.
Królewna .......................... rzuciła wdzięcznie,
wszyscy krzyczeli: „..........................., młodzieńcze”!
Nie był to ........................... powód do dumy;
.............................. o młodzieńcu śpiewają tłumy.
ĆWICZENIE 13
W puste miejsca wpisz „h” lub „ch”.
W ...otelu była uroczystość. Goście przyje...ali samo...odami.
Kelner zagrał na ...armonijce ...ymn powitalny. Ku...arka ubrała ...aftowany
Fartuszek i podała sok z mar...wi. Na ...wilę uci...ł ...ałas, bo wszyscy
...ętnie pili sok.
ĆWICZENIE 14
Napisz wyrazy w liczbie mnogiej wg wzoru.
ząb - zęby dąb - .......................
gołąb - .................... błąd - .....................
żołądź - ................... wąż - ......................
ĆWICZENIE 15
Uzupełnij brakujące litery.
Dzieci pisz- dyktando. Nauczyciel przygl-da się dzieci--.
Przestał interesować się much- fruwaj-c- przy ścianie i patrzy na Zosi-,
Która daje ści-gać koleżank--.
ĆWICZENIE 16
Zaczynając od pierwszej i przeskakując co trzecią literę odczytaj i napisz zdanie.
M A K I T O Ę N I D E D Z R U Y K S G I R A M O Ł
E W Ę N U Z K R I S O A Z I M U L I K N D U A Ę P S
B Z D U M L S N G I R A E B C D D E Z F G I H I A J
K Ł L Ł O M N P O P I R S Ę T V T W Y N Z A A B C
Ś D E C F G I H I E J K S L Ł Ę M N P O P Ó R S W
ĆWICZENIE 17
Uzupełnij zdanie wyrazami z ramki.
(śnieg ciasto śmiech dzień koziołek śmietnik)
Mama upiekła ..................... . Wczoraj przez cały ................... padał ................. .
Lubię czytać o przygodach .......................... Matołka. Śmieci wyrzuca się do ..................... . .......................... to zdrowie.
ĆWICZENIE 18
a) Wpisz do tabelki wyrazy z ramki: po lewej stronie te, które są zmiękczone przez kreskę, po prawej stronie te , które są zmiękczone przez „i”.
b) Sprawdź, jaka głoska (spółgłoska czy samogłoska) znajduje się po zmiękczeniach przez kreskę, a jaka po zmiękczeniach przez „i”.
c) Uzupełnij zdanie mądrej sowy.
Przed znakiem ..........głoski piszemy ć, ź, ś, ń, dź.
Przed znakiem ..........głoski piszemy ci, zi, si, ni, dzi.
( hańba ziarno myśl księżyc bańka ślad osioł wycieczka zioła Oleńka
ciekawy środa )
ĆWICZENIE 19
a) Przepisz zdania, wstawiając brakujące litery.
O rękę królewny ...unegundy starał się pewien młody książę.
...rólewna jednak nie chciała go widzieć, bo książę miał śmieszne imię ...erakliusz. Dopiero, gdy mężny młodzieniec stoczył walkę ze smokiem ...arłokiem, królewna zgodziła się zostać jego żoną.
b) Jakie imiona nosili: królewna, książę i smok?
c) Jeśli nie pamiętasz, połącz odpowiednie sylaby w wyrazy.
-ne, -ra-, Ku-, ar-, -kliusz, He-, -łok, -da, -gun-
d) O czym musisz pamiętać, zapisując imiona i nazwiska?
ĆWICZENIE 20
Przepisz list. Rozdziel zdania. Pamiętaj o formach grzecznościowych pisanych wielką literą.
Cześć Jurek!
dziękuję ci serdecznie za książki i przybory dzięki tobie nie będę miał zaległości w nauce napisz, co słychać u ciebie w szkole czy twój kolega Józio już wyzdrowiał pozdrów go ode mnie chyba mnie pamięta. a babcia nie może się doczekać listu jeśli wujek i ciocia nie mają czasu to może ty do nas napiszesz.
Michaś
ĆWICZENIE 21
a) Podkreśl przeczenia. b) Dopisz przeczenia.
a) Grześ leży w łóżku. Nie chodzi do szkoły, ale się uczy, bo nie jest leniem.
Nie chce mieć zaległości w nauce. Na razie nie może jeszcze dużo pracować,
ale już rwie się do książek.
b) Mama ......pozwala mu się przemęczać. ......chce, aby jej synek zdał za wszelką cenę. Zdrowie jest bezcennym skarbem i ......można go trwonić.