Teoria wychowania -zagadnienia na egzamin
Wykład1
Teoria wychowania - subdyscyplina pedagogiki, nauka o kształtowaniu osobowości człowieka w różnych warunkach społecznych.
Teoria - synteza wielokrotnie opisywanej rzeczywistości (analizowanie) szeroko rozumiane wychowanie.
Osobowość człowieka kształtują różne czynniki, a głównie:
1 Zadatki wrodzone - czynnik biologiczny, człowiek rodzi się z jakimiś zadatkami, które nie przesądzają o tym kim jest.
2. Szeroko rozumiane środowisko geofizyczne, kulturowe ma wpływ na kształtowanie mentalności, osobowości
3. Aktywność własna - człowiek odkrywa swoje zdolności na różnych etapach życia.
4. Wychowanie - wpływ środowiska na osobowość człowieka - zajmuję się tym teoria wychowania.
Wychowanie - ma zdolności osobotwórcze, najbardziej intensywne zwyczaje, ma najbardziej intensywny wpływ na rozwój człowieka. Powołane instytucje mają wpływać na wychowanie człowieka, mają działanie ukierunkowane na wychowanie.
Wykład2
Kryteria stwierdzające, kiedy dana dziedzina staje się nauką:
1. Wyraźne sprecyzowany przedmiot badań
2. Określone metody badań
3. Język opisu faktów, zjawisk procesów
4. Rozpoznanie praw rządzące badaną rzeczywistością.
Ad1. Przedmiot badań- teoria wychowania - przedmiot zainteresowań, czym zajmuje się teoria wychowania.
Przyjmuje się że przedmiotem badań Teorii Wychowania jest szeroko rozumiany proces dydaktyczno - wychowawczy, każdy proces odbywa się w czasie i przestrzeni.
Formalne elementy struktury procesu dydaktyczno - wychowawczego:
Aby mógł wystąpić ten proces muszą być: ktoś, kogo się naucza i wychowuje i ktoś, kto naucza i wychowuje
Program nauczani
Cel, do którego zmierzamy - cel przesądza o doborze kształcenia przez nauczającego
Sytuacje dydaktyczno wychowawcze np. lekcja, klasa
Stosowanie odpowiednich metod do przekazu treści, wartości, realizacji celów.
Ad.2 Metody za pomocą, których możemy poznawać.
W procesie poznawania bierze udział wiele zmiennych:
zmienna wychowawczo niezalezna - kwalifikacje wychowawczo dydaktyczne wychowawcy, program.
zmienna pośrednicząca np. atrakcyjność klasy, popularność ucznia w klasie
obserwacja:
Obserwacje ogólne
Obserwacje skategoryzowane
Obserwacje uczestniczące
- badania sondażowe
- eksperyment pedagogiczny
- metody statystyczne
- badania monograficzne (opis funkcjonowanie jednostki, placówki)
- psychodramy
- socjodramy
Ad3. Język, którym się posługujemy powinien być językiem społecznej komunikatywności
Ad4. Rozpoznanie prawa praktyki lub prawidłowości rządzące procesem dydaktyczno - wychowawczym
Klasyczna definicja prawa naukowego:
Dla każdego X, jeżeli X jest A, to X jest B.
W każdych warunkach X, jeżeli pojawi się A nieuchronnie występuje B.
Wykład3.
Próba formułowania pewnych modeli osobowości na podstawie różnych przesłanek.
Budowanie definicji osobowości
Budowanie teorii osobowości
Budowanie modelowych osobowości
Każdy człowiek rodzi się równy pod względem praw formalnych i prawnych. Nie ma dwóch identycznych jednostek.
Allpore - codzienna obserwacja wychowania w rodzinie.
Człowiek jest funkcją ewolucji biologicznej i kulturowej. Teoria ewolucji nie jest tylko hipotezą, jest dość argumentów biologicznych, kulturowych potwierdzających ja.
Dobry wychowawca wykazuje:
- umiejętność do nawiązywania kontaktu z innymi
- umiejętność obserwacji jednostki na tle grupy
Maria Grzegorzewska - prekursorka pedagogiki specjalnej.
Osobowość wszechstronnie rozwinięta
- ma nastawienie praspołeczne
- wielość zainteresowań
- tendencje do twórczego działania
- zdolności poznawcze - rozwijanie
2. Osobowość transgresyjna - ma tendencje do przekraczania dotychczasowych opinii (autor tej teorii Józef Kozierecki)
transgresje: psychologiczna, prywatna, historyczna
3. Osobowość autonomiczna
S.Hessen zaproponował 3 etapy rozwoju moralnego człowieka
- anomia - od urodzenia do 7 r. ż.
- heteronomia - coś, co pochodzi z zewnątrz od 7 - 24, 25 r.ż - do końca rozwoju biologicznego
- autonomia - po 25 r. ż.
Kryterium pracy (wg Szewczyka) jako przejaw autonomii, jest kryterium mało ostrym do oceny autonomicznego istnienia.
Osobowość wychowawczo - efektywna - umiejętność stosowania różnych stylów (wychowania) kierowani.
- wysoka samoocena ( trzeba często rozmawiać z samym sobą)
- stosunek do formalnej litery prawa
Trudności wychowawcze:
Zaburzenia wychowawcze we współczesnym świecie
Teoria - konflikt pokoleń - pokoleń. Szczepański
Etapy kryzysu:
- szkoła
- podjęcie pracy
- małżeństwo
wykład4.
Trudności wychowawcze cd.
W. Hugo „ Ten otwiera drzwi, kto zamyka więzienia”
„Ten najmądrzejszy, kto zna najwięcej głupstw, a najmniej ich popełnia”
Londyn „ Niektóre rodzaje prawdy są kłamstwem i te właśnie cieszą się największym uznaniem”
Przyczyny, trudności niepowodzeń, dewiacji, przemocy w ośrodkach opiekuńczych i wychowawczych.
Trudności wychowawcze - wielość przyczyn utrudniających realizację celów, działalności dydaktyczno - wychowawczej.
Rodzaje przyczyn trudności wychowawczych:
1. Zewnętrzne - egzogenne
2. Wewnętrzne - endogenne (mają charakter biologiczny)
Ad1.Zewnętrzne:
Zjawiska dotyczące procesów społeczno - gospodarczych
Natury kulturowej
Przemieszczanie ludzi
Dewastacja o charakterze ekologicznym
Wojny, terroryzm
Ad2. Wewnętrzne: te, które tkwią w naszych sferach psycho - fizycznych
Akceleracje somatyczne
Dzieci bite mają zmiany w korze mózgowej
Retardacja - opóźniony rozwój
Skłonność do chorób
Homoseksualizm
Neurotyczność
Niska inteligencja
Brak kontroli zewnętrznej
Agresywność
Skrajny egoizm
Podatność na wpływ osób zdemoralizowanych
Różne objawy psychopatii.
Przyczyny natury pedagogicznej:
Sytuacje wychowawcze
Toksyczni rodzice, nauczyciel
Negatywny wpływ środowiska szkolnego
Nieodpowiednie metody nauczania
Rodzaje nieprzystosowania:
Formalne
Społeczne
Wolicjonalne ( z własnej woli)
Sytuacje dezintegrujące jedność nauczania i wychowania
- cele nauczania nie pokrywają się z celami wychowania.
Stern podzielił człowieka na sferę instrumentalną - kształtuje ją nauczania i na sferę motywacyjną - dotyczy ona światopoglądu mądrości zajmuje się tym wychowanie i jest to sfera wolicjonalna.
Sytuacje manipulacyjne
Sytuacje wychowawczo - konfliktowe
Sytuacje wychowawczo - obojętne
Brak dociekliwości
Uleganie stereotypom
Ustalić przyczyny odchodzone od normy i przywrócenie jednostki przez resocjalizację do normalnego społeczeństwa.
Przemoc - specyficzna forma działań destrukcyjnych, dewiacyjnych. Użycie siły przeważające w stosunkach między ludzkich, patologizacje życia społecznego i jednostkowego. Przemoc jest:
Fizyczna
Psychiczna
Strukturalna
Seksualna
Dominuje przemoc psychiczna.
Przemoc strukturalna - np. w szkole polega na kontrolowaniu i zmuszaniu do określonych zachowań (ograniczeń możliwości)
Przemoc fizyczna - ograniczanie swobody, popychanie, bicie
Wulgaryzm językowy jako przemoc.
Wykład5.
Współczesne problemy nauki o wychowaniu.
Procesy wychowania ujmujemy w kategoriach bardzo szerokich.
Tendencja do zawężeń, degradacji, pedagogiki jako nauki o wychowaniu
Homokreator - człowiek twórczy
Antypedagogika - krytyka szkoły jako instytucji przyczyniającej się do rozwoju nacji.
Pod wpływem potrzeb rodzi się działanie. Przyczyną rozwoju człowieka jest działanie, pod wpływem, którego rodzą się potrzeby.
Teologia immanentna
Teologia transcendetalna
Teologia religijna - nauki społeczne, socjologia, psychologia
Sądy orzekające
Sądy wartościujące
Sądy prognostyczne
Sądy postulujące
Cele ogólne
Cele naczelne
Cele etapowe
Cele operacyjne
Najczęściej cele łączą się z koncepcją postaw i potrzeb.
4 kategorie celów jako punkt odniesienie do potrzeb, postaw:
Wyrażające świat wartości - cele ideowe
Wyrażające stosunek do społeczeństwa - cele społeczne
Wyrażające postawy wobec innych - cele interpersonalne
Wyrażające postawy wobec samego siebie - cele intrapersonalne
Trudności przy formułowaniu celów:
- wyprowadzane są z czynników poza pedagogicznych
- wyprowadzone z całości życia człowieka - z samego człowieka
- rozwój moralny człowieka
- ideologiczność celów - ideologizacja życia, upolitycznienie celów.
Aksjologia - nauka o wartościach.
2 grupy, z jakich wyprowadzamy cele:
A) grupa naturalistyczna - wyprowadzamy cele z ogólnoludzkiej natury - antropologie, z indywidualnych właściwości osobowych człowieka. Podporządkujemy systemy działania indywidualnemu istnieniu człowieka, z losu z doświadczenia ogólnego człowieka.
B) grupa socjologiczna - wyprowadzamy cele z empirycznego życia społeczeństwa
- z przesłanek
- z życia społecznego
- z wartości transcendentalnej