Pytania do zaliczenia: Socjologia procesów migracyjnych dr Stefan M. Marcinkiewicz
Czym zajmuje się socjologia procesów migracyjnych?
•Socjologia procesów migracyjnych -subdysycyplina socjologii badająca przyczyny i skutki migracji z perspektywy socjologicznej i w kategoriach tej dyscypliny naukowej,
Wymień i omów kryteria G. Standinga różnicujące mobilność migracyjną od innych rodzajów mobilności.
•kryterium przestrzenne- migracja jako przemieszczenie na pewną odległość, przekroczenie granic administracyjnych, zmiana otoczenia ekonomicznego, społecznego i/lub instytucjonalnego,
•kryterium miejsca zamieszkania(pobytu) -migracja jako trwała lub częściowo trwała zmiana miejsca zamieszkania,
•kryterium czasu- minimalny czas trwania mobilności, czy też przebywania w nowej przestrzeni społecznej, ekonomicznej; umożliwia oddzielenie migrantów od turystów,
•kryterium aktywności- migracja wiąże się ze zmianą miejsca zamieszkania i/lub zmianą miejsca wykonywania różnego rodzaju czynności -szczególnie pracą zawodową,
Wymień i omów rodzaje migracji z uwagi na przyczyny.
•ekonomiczne,
•polityczne,
•ekologiczne(np. klęski żywiołowe).
Na czym polega migracja wewnętrzna?
-„wewnętrzna” -odbywa się wewnątrz danego kraju lub jednostki administracyjnej
Na czym polega migracja zewnętrzna?
-„zewnętrzna” -w przypadku przekraczania granic państwa lub jednostki administracyjnej.
Jakie migracje określa się poprzez pojęcia cyrkulacji?
wahadłowe
Wymień podstawowe formy migracji wg W. Zelinsky'ego?
•ruch ze wsi do miast,
•ruch wewnątrz miast lub między miastami,
•ruchliwość międzynarodowa i wędrówki ku rubieżom(polegające na zasiedlaniu nie zamieszkanych dotąd terytoriów),
•cyrkulacja (ruch powtarzalny lub cykliczny, często krótkotrwały, u którego podłoża nie kryje się intencja trwałej zmiany miejsca zamieszkania).
Czym jest reemigracja?
•reemigracja (powrót z emigracji),
Czym różni się repatriacja od ewakuacji?
•repatriacja(zorganizowany przez państwo powrót z danego terytorium),
•ewakuacja(zorganizowany przez państwo wyjazd spowodowany konieczności uniknięcia zagrożenia),
Czym jest strumień migracyjny?
•Strumień migracyjny -ogólna liczba migracji z miejsca A do miejsca B w określonym czasie
Wymień i omów prawa migracyjne Ravensteina.
1. Wielkość strumienia migracyjnego jest odwrotną funkcją odległości, tzn. częstsze są migracje na krótkie dystanse. Głównymi ośrodkami absorpcji migrantów są centra handlowe lub przemysłowe.
2. Migracje przebiegają etapami w kierunku ośrodków o coraz wyższym poziomie rozwoju np. migracje ludności wiejskiej do miast, potem do innych lepiej rozwiniętych miast, następnie poza granicę kraju.
3. Każdy przepływ wywołuje równoważny przepływ powrotny.
4. Mieszkańcy wsi są bardziej skłonni do migracji niż mieszkańcy miast.
5. Wśród migrantów krótkodystansowych dominują kobiety.
6. Rozwój technologiczny sprzyja migracji.
7. Migracjom sprzyjają:
•uciążliwe prawo,
•wysokie podatki,
•nieatrakcyjny klimat,
•nieodpowiednie otoczenie społeczne, bowiem ludzie dążą do poprawy swojej sytuacji materialnej.
•Prawa te oddają specyfikę XIX wiecznych procesów industrializacji i urbanizacji.
•Migracje są tutaj ukazane jako konsekwencje modernizacji, a ich przyczyna tkwi w różnorakich asymetriach rozwoju gospodarczego i społecznego.
•Migracje nabierają charakteru ekonomicznego (zarobkowego).
Które prawa Ravensteina można by uznać za obowiązujące?
NIE WIEM
Wskaż ogólne założenia teorii W. Zelinsky'ego.
W ujęciu Zelinsky'ego proces modernizacji ma nieodwracalny charakter i przebiega:
-od społeczeństwa tradycyjnego (z naturalnie zdeterminowaną pozycją społeczną i lokalizacją geograficzną),
-do społeczeństwa nowoczesnego (z możliwością swobodnego przemieszczania się w przestrzeni geograficznej i społecznej).
Czym jest przejście demograficzne?
Do zjawisk modernizacyjnych, wywierających wpływ na przejście mobilności przestrzennej, należy przede wszystkim demograficzne przejście.
Wymień i omów fazy rozwoju cywilizacyjnego wg W. Zelinsky'ego?
-I faza -społeczeństwo tradycyjne -sporadyczne migracje i cyrkulacje, tylko w ramach dobrze znanej przestrzeni (np. polowanie, pastwisko),
-II faza -społeczeństwo we wczesnej fazie transformacji -masowe wędrówki ze wsi do miast, jako skutek przeludnienia i industrializacji,
-III faza -społeczeństwo w późnej fazie transformacji- silna nierównowaga demograficzna, duże cyrkulacje między wsią a miastem, również w ramach aglomeracji,
•IV faza -społeczeństwo zaawansowane -duża dynamika migracji i różnorodności form mobilności
•V faza -społeczeństwo super zaawansowane -w sytuacji populacji ustabilizowanej, w której jest zerowy poziom przyrostu naturalnego(niski poziom śmiertelności i rozrodczości),
Wymień ogólne założenia teorii „push-pull”.
•Teoria push-pull sformułowana przez Everetta Lee (University of Pennsylvania) jest najbardziej znaną koncepcją socjologiczną dotycząca migracji.
Czynniki, które wpływają na decyzję o migracji i o dalszych losach migranta:
•czynniki związane z miejscem pochodzenia (czynniki wypychające -push factors),
•czynniki związane z obszarem przeznaczenia(czynniki przyciągające -pull factors),
•przeszkody pośrednie,
•czynniki osobiste
•Potencjalni migranci porównują miejsce pochodzenia i lokalizacją docelową.
•Czynniki mogą być obojętne, sprzyjać lub zniechęcać do migracji.
•Migracja jest wynikiem nie tylko działania czynników, lecz ich subiektywnej percepcji.
•Należy wziąć pod uwagę tzw. przeszkody pośrednie, które mogą w różnym stopniu hamować mobilność (np. koszt dotarcia).
•Decyzja migracyjna nie jest wyłącznie prostą kalkulacją zysków i strat, lecz musi istnieć wystarczająco silny bodziec mobilizujący. (człowiek jako istota z reguły nie mobilna)
Co wpływa na to, że człowiek może stać się migrantem w teorii H. Saundersa?
•Negatywna rozbieżność między zamierzeniami a warunkami życia powoduje, że jednostka staje się potencjalnym migrantem.
Czym jest tzw. eksport napięć anomicznych w teorii napięć anomicznych Joachima-Hansa Hoffman-Novotnego?
•Imigracja rodzi napięcia w systemie „przyjmującym”. Napływ imigrantów zwiększa dystanse strukturalne (np. ze względu na wykształcenie, kwalifikacje). np. imigranci przyjmują pracę za niższą stawkę.
•Powstaje zjawisko, które Hoffman-Nowotny określa mianem Unterschichtung (undercasting). Migranci zajmują najniższe pozycje w strukturze społecznej, tworzą nową warstwę poniżej już istniejących warstw, ze znacznie ograniczoną mobilnością społeczną.
Jak postrzegana jest migracja w teorii politycznej Aristida Zolberga?
•Migracja jest traktowana jako pewne odchylenie od norm obowiązujących we współczesnym świecie. Migrant zakłóca obowiązujący porządek prawny (suwerenność polityczna) lub społeczny (integralność społeczeństwa).
Co jest motywem migracji wg Johna Hicksa?
•powodem migracji jest zróżnicowanie korzyści ekonomicznych netto (głównie zróżnicowanie płac),
Co jest czynnikiem rozwoju gospodarczego krajów zacofanych gospodarczo według teorii rozwoju gospodarczego Gustava Ranis'a i Johna Fei'a?
-sposoby i warunki przejścia od zacofanej gospodarki do gospodarki rozwiniętej.
Wymień cechy peryferiów, semiperyferiów i centrum w teorii systemu światowego I. Wallersteina.
•Centrum -różnorodna aktywność ekonomiczna: od masowej produkcji poprzez międzynarodowe usługi po zaawansowaną gospodarkę rolną; wysoki status i wysokie zarobki; dominują sektory o wysokiej wydajności, produkujące dobra wysoko przetworzone.
•Peryferium- monokulturowość o głównie rolniczym charakterze, także wydobycie surowców; niski status i niskie dochody.
•Semiperyferium -pomost między skrajnymi elementami systemu, twór pośredni między centrum a peryferium; stanowi jakby bufor między skrajnościami; jest „lepszy” niż peryferium a „gorszy” niż centrum; centrum wobec peryferium i peryferium wobec centrum.
Jak wyglądają migracje ludności między peryferium a centrum w teorii systemu światowego I. Wallersteina?
-Mieszkańców centrum i peryferiów cechują odmienne zachowania migracyjne, których geneza tkwi w odmienności warunków instytucjonalnych i społeczno-ekonomicznych.
-W warunkach międzynarodowego podziału pracy jako efektu postępującej specjalizacji, peryferie stanowią rezerwę siły roboczej, która może zasilić kraje centrum.
-Migracje nielegalne są migracjami zarobkowymi, które wiążą się szczególnie z nierównowagą rozwojową. Nielegalni imigranci są efektywni pod względem ekonomicznym: pracują za niższe stawki, nie wiążą się z innymi kosztami utrzymania pracowników. Ponadto są łatwym obiektem represji, mają niewielkie możliwości protestu i forsowania swoich interesów.
-W czasie recesji centrum chroni się przed jej negatywnymi skutkami poprzez zwolnienia, które dotykają szczególnie imigrantów i zmuszają ich do powrotu do kraju. W ten sposób koszty kryzysu przenoszone są z centrum na peryferium.
Jakie sektory na rynku pracy wyróżnili Peter Doeringer i Michael Piore w teoria dualnego rynku pracy?
•Sektor pierwotny -wysokie stawki płac, dobre warunki pracy, stabilność zatrudnienia, szanse awansu, podporządkowanie wielu aktywności procedurom administracyjnym, wejście oparte na zasadzie kapitału ludzkiego: kwalifikacji i umiejętności; jest chroniony przez układy instytucjonalne przed niepewnością gospodarki rynkowej.
•Sektor wtórny- prace niskopłatne, złe warunki pracy, ograniczone szanse awansu, duża zmienność (często brak reguł lub tworzone arbitralnie); wejście do sektora oparte w małym stopniu o kwalifikacje i umiejętności, bardziej bazuje na wieku, płci czy sile fizycznej.
Który sektor rynku pracy przyciąga migrantów w teoria dualnego rynku pracy?
Wtórny? nie jestem pewna
Czym są enklawy imigranckie zdaniem Alejandro Portes'a?
•Enklawy to skupiska imigrantów, tworzone przez pionierów i zasilane przez następnych przybyszy. Organizują one życie ekonomiczne określonej grupy etnicznej, a następnie pozostałej części społeczeństwa.
Jakie rodzaje koszów migracyjnych wyróżnił Larry Sjaastad w mikroekonomicznej teorii migracji?
-koszty pieniężne,
-koszty psychiczne (rozłąka z rodziną, przyjaciółmi),
-koszty alternatywne (koszt utraconych możliwości).
Jakie czynniki motywacyjne (kategorie) wyróżnili Gordon F. De Jong i James T. Fawcett w psychologicznym podejściu do badań nad migracjami?
-bogactwo (płace, stabilność zatrudnienia, dostępność zatrudnienia, posiadanie własności),
-status (wykształcenie, zawód, sposób życia, wpływ na innych),
-komfort(łatwa i przyjemna praca, akceptowalna społeczność, komfortowe mieszkanie),
-stymulacja(możliwość podejmowania nowych wyzwań, spotkania nowych ludzi, aktywność),
-autonomia(niezależność finansowa, wolność wypowiedzi, prywatność, samodzielność),
-afiliacja(rodzina, przyjaciele bycie częścią społeczności, związek małżeński),
-moralność (dobre życie, praktyki religijne, dobry przykład dla dzieci, społeczność o pozytywnym klimacie moralnym).
Jakie są główne założenia podejścia teoretycznego do badania migracji wchodzącego w nurt Nowej Ekonomiki Migracji Pracowniczych?
-praca jest specyficznym czynnikiem produkcji, m.in. dlatego, że osoby pracujące muszą się przemieszczać razem z nią,
-potencjalni pracownicy posiadają uczucia i wolną wolę, z których wynikają różnorodne zachowania,
-jednostki działają w układach odniesienia, migracje mogą mieć na celu zmianę własnej pozycji wewnątrz grupy odniesienia, ewentualnie zmianę grupy odniesienia,
-potencjalny migrant funkcjonuje w pewnym układzie instytucjonalnym, a decyzja migracyjna nie ma charakteru indywidualnego, ale jest podejmowana wspólnie przez migranta oraz inne osoby (rodzina, krewni, znajomi),
-zmienia się układ kosztów i korzyści, które są dzielone.
Czego dotyczy „relatywna deprywacja” i „teoria grup odniesienia” w badaniach nad migracjami?
•Nowa Ekonomika Migracji Pracowniczych wykorzystuje termin relatywnej deprywacji-zadowolenie z dochodów jednostki nie wynika wyłącznie z wysokości tych dochodów, ale także od dochodów osiąganych przez inne osoby wchodzące w obręb jej grupy odniesienia porównawczego.
•Migracja może być działaniem zmierzającym do zmiany własnej pozycji, ewentualnie skutkiem niezadowolenia z własnych działań oraz ich rezultatów w odniesieniu do grupy.
Jaką zależność zachowań migracyjnych uwypuklił Jacob Mincer w koncepcji „tied stayers” i „tied movers”?
•Mincer stwierdził, że rezultatem analizy może być podporządkowanie decyzji jednego z partnerów, czasami dana osoba nie migruje, ze względu na powiązania z inną osobą -„tied stayer” lub na odwrót, podejmuje decyzje o migracji -„tied mover”.
Jakie funkcje rodziny związane z zachowaniami migracyjnymi wyróżniła Sarah Harbison?
-Rodzina jest jednostką ekonomiczną- podstawowa jednostka gospodarcza, podejmująca decyzje o produkcji, konsumpcji; poziom dyskusji na temat zaangażowania w mobilność przestrzenną.
-Rodzina jest jednostką socjalizującą- sfera przekazywania i internalizacji norm, reguł, wzorców zachowań; instytucja przygotowująca do życia w społeczeństwie poprzez przekazywania norm dotyczących różnych sfer życia, także dotyczących migracji.
-Rodzina jest grupą społeczną i elementem składowym sieci- rodzina pośredniczy między jednostką a szerszym otoczeniem społecznym; rodzina wpływa na interakcje z krewnymi, ustanawia obowiązki i przywileje, staje się ważnym elementem tworzenia sieci migracyjnych; sieć ta umożliwia nie tylko przepływ informacji, ale także kapitału społecznego (np. pomoc w znalezieniu pracy, funkcje towarzyskie) i kapitału ekonomicznego (np. wsparcie finansowe).
Czym jest „nominowanie migrantów”?
•Nominowanie migrantów -polega na tym, że mobilnymi stają się osoby zajmujące określone pozycje w gospodarstwie domowym (np. większy odsetek migrujących młodych kobiet z niskim wykształceniem).
W jaki sposób zachowania migracyjne dywersyfikują i minimalizują ryzyko rodziny?
•Decyzja migracyjna staje się decyzją minimalizującą i dywersyfikującą ryzyko, poprzez różne układy alokacyjne zasobu pracy.
Czym są sieci migracyjne?
•Sieci migracyjne (wg Douglasa S. Massey'a) -to układy interpersonalnych więzi, które łączą migrantów, byłych migrantów i nie migrantów w regionach pochodzenia i przeznaczenia więzami pokrewieństwa, przyjaźni i wspólnego pochodzenia.
Wymień funkcje sieci migracyjnych.
-zabezpieczenie migrantów przed kosztami i ryzykiem związanymi z migracją,
-izolowanie migrantów od społeczeństwa przyjmującego i presja w kierunku utrzymywania kontaktów ze społecznością wysyłającą,
-wpływ na to, które gospodarstwa domowe i jacy członkowie migrują,
-wpływ na wybór krajów/regionów docelowych,
-wpływ na aktywność migrantów w miejscu migracji,
-spełnianie roli kanału przekazywania informacji, dóbr i struktur normatywnych,
-wpływ na rozmiary i dynamikę migracji.
Czym jest kapitał społeczny?
•Kapitał społeczny jest pewną sumą zasobów aktualnych i potencjalnych, do których jednostka lub grupa ma dostęp i które akumuluje z racji posiadania trwałej sieci wzajemnych znajomości i uznawania się o mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych stosunkach, cechujących tę sieć.
Z czego wynika dynamika migracji w koncepcji instytucji migracyjnych?
Dynamika migracji wynika z instytucjonalizacji migracji.
Co Thomas Faist rozumie pod pojęciem „ponadnarodowej przestrzeni społecznej”?
•Ponadnarodowa przestrzeń społeczna- „relatywnie stałe strumienie ludzi, dóbr i usług przepływające przez granice międzynarodowe, które wiążą osoby mobilne i nie mobilne w obu lokalizacjach.”
Na czym polega zjawisko skumulowanej przyczynowości w odniesieniu do migracji (D. Massey)?
•Akt migracyjny generuje kapitał społeczny, poprzez uruchomienie powiązań migranta z innymi, i przez to zwiększa prawdopodobieństwo kolejnych migracji z danej społeczności.
Jaka jest geneza polskich migracji zagranicznych z lat 90. w świetle koncepcji „migracji niepełnej”?
Źródłem masowych migracji zagranicznych w latach 80. i 90. XX w. był komunistyczny projekt przyspieszonej modernizacji Polski(skok z pułapki zapóźnienia do nowoczesnego społeczeństwa miejsko-przemysłowego).
Na czym polegała strategia „oszczędnej urbanizacji”(niedourbanizacji) w PRL i jaki jest jej związek z procesami migracyjnymi?
Strategia oszczędnej urbanizacji zahamowała transformację polskiej wsi.
Bezrobocie wiejskie („przeludnienie wsi”) zostało tylko zmniejszone i ukryte.
Zamiast migracji do miast coraz więcej było dojazdów do pracy, w rytmie dziennym, tygodniowym lub sezonowym(chłoporobotnicy).
Peryferyjne regiony (małopolskie, opolskie, podkarpackie i podlaskie), w których „niedourbanizacja” zatrzymała tak wielu mieszkańców i nauczyła ich „życia na huśtawce”, stały się w latach 90. głównym źródłem masowych migracji zagranicznych.
Jaka była rola kapitału społecznego w okresie PRL i jak wiązało się to z procesami migracyjnymi?
W PRL migracja jako strategia życiowej nie tylko bardziej dochodowa, ale i bardziej prestiżowej. Migracja zapewniała awans społeczny, dzięki wzrostowi zamożności, wiedzy i doświadczenia.
Hasło migrantów z okresu PRL: „tam zarabiać, tu wydawać” -sensowność powrotów, czyli zamiar migracji czasowych, raczej niż emigracji na stałe.
Powrót pozwalał na maksymalizację korzyści i satysfakcji, gdyż grupą odniesienia migranta pozostawało środowisko w Polsce, a nie nowe otoczenie w zamożniejszym kraju docelowym.
Jakie czynniki z okresu PRL wpływały na umiędzynarodowienie migracji?
-kryzys gospodarczy w końcu PRL,
-postępujące rozluźnienie polityki paszportowej,
-ekspansja czarnego rynku walut, oferującego bardzo wysokie kursy wymiany ,
-dochody z pracy za granicą (lub międzynarodowego „handlu turystycznego”) pozwalały w krótkim czasie spełniać potrzeby i aspiracje, na które w Polsce trzeba było pracować nieporównywalnie dłużej,
Jaka jest różnica miedzy migracjami z okresu późnego PRL a migracjami z lat 90. XX w.?
Lata 70. i 80.
Stosunkowo wysoki koszt wyjazdu (zdobycie paszportu, wizy itp.)
Wyjazd jako trampolina do spektakularnego sukcesu: awans społeczny, dzięki wzrostowi dochodów, wiedzy i doświadczenia.
Rozwój sieci migracyjnych.
Lata 90.
Obniżenie kosztów transferowych (ceny biletów).
Dochód relatywnie duży, ale dużo mniejszy niż w latach 80. Stąd konieczność ponawiania wyjazdów. Wyjazd pozwala utrzymać rodzinę, ale nie zapewnia awansu społecznego.
Rozwój infrastruktury transportowej.
Powstanie polskich nisz na rynkach pracy.
Wyjazdy jako „dojeżdżanie do pracy” -migracja jako strategia życiowa.
Na czym polega „garb demograficzny” i jak może zostać rozładowany w koncepcji europejskiego cyklu migracyjnego?
garb demograficzny -nadmiar ludności, która ma często niskie kwalifikacje, jest zakleszczona w strukturze społecznej, głównie poprzez osadzenie w środowiskach wiejskich i małomiasteczkowych
Wymień i omów strategie migracyjne wyróżnione przez J. Eade, S. Drinkwater'a, M. Garapicha , którzy badali zjawisko „nowej migracji” w Wielkiej Brytanii?
???