Wykład 12 15.05.2008

Wykład 13 29.05.2008

W II RP sędziów mianował Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Kolegia Administracyjne.

Sędzia Sądu Grodzkiego - nominacja ograniczona cenzusem kwalifikacyjnym

Sędzia Sądu Okręgowego, Apelacyjnego, Najwyższego - nominacja ograniczona cenzusem kwalifikacyjnym oraz wymagana była rekomendacja z elementami kooptacyjnymi.

Po II Wojnie Światowej w latach 1949-50 nastąpiła reforma sądownictwa. Wymagany był cenzus kwalifikacyjny, nominacja była ograniczona tym cenzusem oraz wiązała się z decyzją Rady państwa - Rada Państwa nominowała sędziów

Współcześnie

20.12.1989 - Ustawa reformująca sądownictwa

1989 r powołano KRS i miała ona powoływać sędziów niezależnie od władzy politycznej, składała się z 26 członków- przedstawicieli 3 grup władzy ( wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej)

Obecnie obowiązuje ustaw z 27.07.2001 r. o Krajowej radzie Sądownictwa

Krajowa Rada Sądownictwa

Skład - 25 członków:

1. Sędziowie z tytułu sprawowanej funkcji (2)

• I Prezes SN

• Prezes NSA

Sędziowie wybierani według pewnego klucza (15) (są powoływani na okres kadencji Rady)

4 posłów wybieranych przez Sejm i 2 senatorów wybieranych przez Senat na okres kadencji Sejmu i Senatu

1 osoba wskazana przez Prezydenta

Minister Sprawiedliwości

Zadania KRS

zbiera się na zebraniach i podejmuje uchwały, zebranie odbywają się nie rzadziej niż raz na 2 miesiące, wymagane jest kworum ½ członków aby podjąć uchwałę

• Stoi na straży niezawisłości sędziów i niezależności Sądów

• Rozpatruje kandydatów na sędziów i przedstawia Prezydentowi kandydatów do powołania - NAJWAŻNIEJSZE !!

• Rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku

• Uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem

• formułuje wnioski do TK o sprawdzenie aktów normatywnych

• wybiera Rzecznika Dyscyplinarnego dla sądów powszechnych

• wyraża opinię w sprawach powołania czy odwołania prezesa KRS

Utrzymanie powagi Sądów

Sędziowie mają pewne atrybuty związane z utrzymywaniem powagi Sądów np.

• odpowiadanie na stojąco każdej osoby, do której zwraca się sąd

• zasada że wstaje się przy wejściu Sądu

• strój urzędowy

• odpowiednie urządzenie sal sądowych

• Uprawnienia co do „ policji sesyjnej” - jest to zespół pewnych uprawnień przewodniczącego składu sędziowskiego np. kary porządkowe

Przewodniczący składu orzekającego :

• Może upomnieć osobę, która zachowuje się nieodpowiednio, a po bezskutecznym upomnieniu może wydalić z Sali obrad - dotyczy to publiczności

• Wobec uczestników - gdy mimo uprzedzenia o skutkach, nadal zachowują się niewłaściwie mogą zostać wydaleni z Sali

• W razie cięższego naruszenia spokoju obrad lub obrazy sądu można nałożyć karę porządkową - wykonywane są natychmiastowo ! bądź grzywnę albo pozbawienie wolności do 7 dni

• Sąd może wydalić całą publiczność gdy ta zachowuje się nieodpowiednio

• Ławnicy, prokurator i adwokaci tez mogą naruszyć powagę sądu - sąd nie karze ich, a np. zawiadamia Izbę Adwokacką

Udział czynnika społecznego w sądownictwie

( udział obywateli w wymiarze sprawiedliwości)

• Jeżeli obywatele wchodzą do wymiaru sprawiedliwości to wnoszą do niego „ społeczne poczucie sprawiedliwości”

• Obywatele wchodzący do wymiaru sprawiedliwości rozpowszechniają wiedzę prawniczą- jest to bardzo korzystne dla obu stron

Modele sądownictwa odnośnie uczestniczenia obywateli w wymiarze sprawiedliwości

1. Sądy Przysięgłe - to forma udziału czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości. Przedstawiciele społeczeństwa wnoszą do składu orzekającego elementy opinii społecznej. Sędziowie przysięgli czy ławnicy wynoszą informacje z sali sędziowskiej.

• Typu angielskiego

• Typu francuskiego

Sądy typu angielskiego:

Powstały w wyniku długotrwałej ewolucji. Do 1933 roku zaczęto upraszczać system sądów przysięgłych (do 1939 roku system był najdoskonalszy). Sądy przysięgłych funkcjonują w najcięższych sprawach karnych. Funkcjonowały 2 ławy: wielka (duża) ława - 23 członków - decyzję większością głosów; mała ława - 12 członków - jednomyślność wymagana.

• Wielka ława - sprawowała wstępną kontrolę materiału, decydowała o dopuszczalności oskarżenia. Jeśli werdykt był pozytywny, to sędzia zawodowy mógł wnieść do sądu oskarżenie. W sądzie mamy małą ławę i sędziego (2 zespoły sędziowskie).

• Mała ława - jest na rozprawie; 12 sędziów obywatelskich a za stołem sądu był sędzia zawodowy (prowadził posiedzenie i zwracał się z pytaniami do małej ławy czy oskarżony jest winny czy nie). Sędzia udzielał małej ławie pouczenia przed pójściem jej do sali narad (mówił, co będzie, jaka kara, gdy uznaje za winnego, a co jak będzie niewinny). Mała ława podejmowała werdykt czy jest winny (sędzia ustalał kwalifikację kary i karę) czy niewinny (sędzia umarzał postępowanie).

Sąd typu angielskiego bardzo upowszechnił się w świecie. Istnieje wiele odmian tego systemu.

System francuski:

Wprowadzono go w 1791 roku we Francji. Ten system również oddziaływał na cały świat (kolonie, wzór prawniczy). Ten system właściwie przestał istnieć w 1945 roku, bo przeprowadzono daleko idącą reformę sądownictwa. Założeniem tego systemu było, że sądy przysięgłe są powoływane tylko w sprawach poważnych (zbrodnie). Zbrodnie sądzono w ten sposób, że istniała ława (12 osób), spełniała podobną rolę jak w systemie angielskim (przysłuchiwała się rozprawie prowadzonej przez 3 sędziów zawodowych - tzw. trybunał). Główne różnice pomiędzy systemem angielskim a francuskim:

• Mała ława we francuskim odpowiadała na szereg pytań przedstawionych jej przez trybunał po zakończeniu rozprawy (pytania zmierzały do rekonstrukcji stanu faktycznego). O winie decydował trybunał (kara, winien czy nie winien, kwalifikacja prawna czynu).

• Decyzje ławy zapadały większością głosów a w angielskim jednomyślnie.

W XX wieku system sądów przysięgłych zaczął zanikać. W Polsce też istniały sądy przysięgłych (po wyzwoleniu do 1931 roku w zaborze austriackim istniał sąd przysięgłych na szczeblu sądów okręgowych. Był wzorowany na systemie francuskim. Werdykt ławy dotyczył winy, zapadał na obradach rady. Sędzia trybunału udzielał ławie wyjaśnień. Sądy zlikwidowano, bo stwierdzono, że w orzekaniu były one zbyt emocjonalne, a za mało racjonalne). W 1944 roku rząd polski uchylił ustawę o zniesieniu sądów przysięgłych, ale nie zostały one przywrócone (nie wydano decyzji, aktów). W latach 1948 - 50 zrezygnowano z sądów przysięgłych i powołano sądy ławnicze.

1. Sądy Ławnicze

• Sądy ławnicze - pojawiły się w Niemczech w XIX wieku. Polegają one na formalnym uprawnieniu sędziów zawodowych i ławników (każdy ma 1 głos). Jest jeden zespół orzekający: jeden sędzia zawodowy i 2 ławników. Decyzje podejmowane są większością głosów, wspólnie orzekają we wszystkich sprawach.

Zalety systemu ławniczego:

• Ławnicy reprezentują opinię publiczną i społeczne poczucie sprawiedliwości.

• Ławnicy w swoim środowisku wyjaśniają politykę orzekania.

• Ławnicy wnoszą do orzekania własną wiedzę, doświadczenie.

• Obecność ławników skłania wszystkich do większej staranności w wykonywaniu zadań, przestrzegania zasad.

• Obecność ławników podnosi niezależność sądów.

W Polsce funkcjonują sądy ławnicze w sądach 1. instancji w sprawach karnych i cywilnych (sądy rejonowe i okręgowe).

• Sprawy karne - są sądzone z obecnością ławników. Są wyjątki, że sąd złożony jest z 1 osoby, z reguły występuje skład 3-osobowy (1 sędzia i 2 ławników), albo 5-osobowy (2 sędziów i 3 ławników). Możliwe jest zastąpienie składu 3-osobowego składem zawodowym (szczególna zawiłość).

• Sprawy cywilne - ławnicy występują rzadziej (w sprawach ubezpieczeń społecznych, prawa pracy i sprawach rodzinnych). Normalnie występuje skład 1-osobowy (1 sędzia zawodowy) lub 3 sędziów zawodowych (gdy sprawa jest szczególnie zawiła lub ma precedensowy charakter).

Wybór ławników:

Kandydat nie musi spełniać wysokich kwalifikacji (nieskazitelny charakter, obywatelstwo polskie, prawa polityczne, kwalifikacje etyczne). Osoba powinna być w wieku powyżej 30 lat, zatrudniona lub zamieszkująca w miejscu powołania go, co najmniej od roku. Wybór jest dokonywany wieloetapowo:

• Trzeba ustalić listę osób, czy miejsc

• Kolegium sądu ustala ilu ławników jest potrzebnych do sądu rejonowego, okręgowego w danym okręgu

• Prezes sądu daje listę radzie gmin (zgłaszanie kandydatów - przedstawiają ich zakłady pracy, związki zawodowe, grupa co najmniej 25 obywateli, prezesi sądów; wybory są tajne przez radę gmin)

• Ławnik sprawuje kadencję przez 4 lata

• Mogą być powoływani ławnicy dodatkowi (nie biorą udziału w głosowaniu, cały czas są obecni na rozprawie).

Ławnicy organizują samorząd i radę ławniczą (organizują one szkolenia ławników).

ORGANIZACJA SĄDÓW POWSZECHNYCH

3 szczeble sądów powszechnych:

1. Sądy rejonowe (tworzy się dla jednej lub kilku gmin w obrębie województwa)

2. Sądy okręgowe (tworzony jest dla obszaru właściwości 2 sądów rejonowych, lub więcej - okręg sądowy)

3. Sądy apelacyjne (tworzony jest dla obszaru właściwości co najmniej 2 okręgów sądowych - okręg apelacyjny).

Sądy dzielą się na wydziały:

• Wydziały cywilne

• Wydziały karne

• Wydziały zwane sądami

Struktura sądów powszechnych:

• Sąd rejonowy

• Wydział cywilny

• Wydział karny (rozstrzyga spory o wykroczenie w 2. instancji)

• Wydział rodzinny i nieletnich (sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, demoralizacji i czynów popełnionych przez nieletnich, leczenie osób uzależnionych)

• Wydział pracy (sąd pracy)

• Wydział ubezpieczeń społecznych (tylko w mieście, gdzie ma siedzibę sąd okręgowy)

• Wydział ksiąg wieczystych

• Wydział gospodarczy (sąd gospodarczy)

• Sąd grodzki (wydział miejscowy lub zamiejscowy sądu rejonowego) - sprawy o wykroczenia, drobne przestępstwa skarbowe)

• Sąd okręgowy

• Wydział cywilny

• Wydział karny

• Wydział penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych

• Wydział pracy (sąd pracy)

• Wydział ubezpieczeń społecznych

• Wydział gospodarczych

• Sąd apelacyjny

• Wydział cywilny

• Wydział karny

• Wydział pracy i ubezpieczeń społecznych

• (W Warszawie) wydział lustracyjny

Podział sądów ze względu na właściwość:

1. właściwość rzeczowa sądów powszechnych (rejonowych) - należą do niej wszystkie sprawy, które nie zostały wyraźnie przekazane innemu sądowi. Do sądów okręgowych (jako 1. instancji) należą poważne przestępstwa wymienione w 17 art. KPC, art. 25 KPK. 2 katalogi spraw: ze względu na wagę spraw; ze względu na szczególną zawiłość sprawy.

2. Właściwość funkcjonalna

• Sądy rejonowe działają jako sądy 1. instancji, mają katalog zastrzeżonych dla siebie spraw (np. sprawy z zakresu egzekucji cywilnej, przesłuchiwanie świadków)

• Sądy okręgowe m.in. rozpatrują sprawy 2. instancji, ale też są 1. instancją. Maja też sprawy, które przepisy im przypisują (np. nadzór penitencjarny, przedterminowe zwolnienie z zakładu karnego, opinie o przedmiocie ekstradycji za granicę).

Sąd apelacyjny jest sądem odwoławczym od orzeczeń sądów okręgowych (1. instancja jako są lustracyjny

1

---