Przedmiot i zakres ubezpieczenia
Przedmiotem ubezpieczenia kredytu kupieckiego są potencjalne straty majątkowe wywoływane u kredytodawców, z powodu nieotrzymania od kredytobiorców, w sytuacjach określonych w umowie ubezpieczenia, należności za udzielony kredyt. Ubezpieczenie to dotyczy zatem wierzytelności przysługujących sprzedającemu od nabywcy towarów lub usług. Wierzytelność taka wynika z umowy kupna-sprzedaży łączącej sprzedawcę i kupującego albo z umowy o świadczenie usługi zawartej między wykonawcą usługi a jej nabywcą. Z rachunkowego punktu widzenia po stronie sprzedającego powstaje należność od nabywcy, dlatego też w przypadkach tych możliwe jest stosowanie określenia ubezpieczenie należności.
Na szkodę, jaką ponosi sprzedający w wyniku uchybienia kupującego w zapłacie ceny za wydaną rzecz lub wykonaną usługę składa się strata oraz utracone korzyści. Zgodnie bowiem z art. 361§2 k.c., naprawienie szkody obejmuje straty, jakie poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkody nie wyrządzono. Nie odpowiada on natomiast za szkodę, jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Jeżeli jednak, wskutek zwłoki dłużnika, świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. W przypadku świadczeń pieniężnych, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi; jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe
Umowa ubezpieczenia kredytu kupieckiego jest odrębną umową w stosunku do umowy łączącej kredytodawcę z kredytobiorcą, wobec czego zasady odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę poniesioną przez kredytodawcę mogą odbiegać od zasad odpowiedzialności dłużnika (kredytobiorcy) za tę szkodę. Jeżeli szkoda w ogóle nie powstała nie ma przedmiotu ubezpieczenia, ale może zaistnieć również taka sytuacja, w której szkoda po stronie kredytodawcy powstała, ale kredytobiorca nie ponosi za nią odpowiedzialności, np. udowodni, że dochował należytej staranności wykonując zobowiązanie (np. złożył polecenie przelewu w banku, natomiast kredytobiorca nie otrzymał zapłaty w wyniku bankructwa banku). Wtedy od treści umowy ubezpieczenia zależy, czy należne będzie odszkodowanie z tej umowy.
Zakres podmiotowy ubezpieczenia obejmuje wszystkich odbiorców w kraju i za granicą zaakceptowanych przez ubezpieczyciela, z którymi ubezpieczający realizuje sprzedaż
z odroczonym terminem płatności. Z zakresu ochrony najczęściej wyłączone są podmioty nie podlegające prawu upadłościowemu oraz podmioty z krajów, które wyłączone są z odpowiedzialności Ubezpieczyciela.
Przedziały czasowe
Ubezpieczenie należności podobnie jak większość produktów z zakresu ubezpieczeń finansowych cechuje swoista specyfika, objawiająca się w praktyce przesunięciem w czasie okresu ubezpieczenia i okresu odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Okres ubezpieczenia rozumiany jest jako okres, w którym realizowana jest sprzedaż podlegająca ubezpieczeniu, najczęściej jest to okres 12 miesięcy. Tak więc należności z tytułu sprzedaży dokonanej w ostatnim dniu okresu ubezpieczenia obejmowane są ochroną, pomimo tego, że termin ich płatności przypada na czas, w którym zawarta wcześniej umowa ubezpieczenia może już nie obowiązywać, tak więc okres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń istotnie się wydłuża. Uzależniony jest on od maksymalnego dopuszczalnego okresu kredytowania.
Przedziały czasowe w ubezpieczeniu kredytu kupieckiego
Należy zwrócić szczególną uwagę na możliwe opóźnienie w płatności, nie skutkujące koniecznością informowania Towarzystwa o braku płatności. W większości wypadków wynosi ono do 60 dni, licząc od pierwotnego terminu płatności
W praktyce mogą wystąpić takie sytuacje, w których okres ochrony ubezpieczeniowej pokrywa się z okresem odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeń. Nie jest wówczas ważne kiedy powstaje należność, ale kiedy powstaje szkoda z jej tytułu.
Zasady ustalania sum ubezpieczenia i wysokości składek
W umowie ubezpieczenia należności nie ma precyzyjnie określonej jednej sumy ubezpieczenia. Na ogół każdy kredytobiorca ma wyznaczany odrębny limit kredytowy podlegający ubezpieczeniu. Może to być limit wyznaczany po indywidualnej ocenie wiarygodności konkretnego kredytobiorcy albo limit ustalany z pominięciem tej oceny określany mianem limitu automatycznego w przypadku tzw. „klienta nienazwanego”. Limit kredytowy oznacza maksymalną kwotę kredytu kupieckiego udzielonego przez ubezpieczającego jego dłużnikowi, bez względu na liczbę wystawionych faktur
i pojedynczych dostaw. Kwota limitu kredytowego ustalana jest indywidualnie dla każdego dłużnika przez ubezpieczyciela na wniosek ubezpieczającego. Można zatem mówić o dwóch limitach kredytowych: wewnętrznym, ustalanym w oparciu o procedury kredytowe kredytodawcy oraz ubezpieczeniowym, który wyznacza wysokość należności obejmowanych ubezpieczeniem, przy czym sprzedaż po cofnięciu lub anulowaniu limitu, czy po jego przekroczeniu odbywa się wyłącznie na ryzyko ubezpieczającego.
Limit kredytowy, ustalony przez ubezpieczyciela ma przeważnie charakter odnawialny,
a należności obejmowane są nim w kolejności ich powstawania. Jego wysokość uzależniona jest od wyniku przeprowadzonej oceny kredytobiorcy
W odniesieniu do pewnej grupy klientów, określanych mianem „klientów nienazwanych”, tj. takich, z którymi obroty nie przekroczyły założonego poziomu, zakład ubezpieczeń zwalnia kredytodawcę z obowiązku ich zgłaszania do ubezpieczenia, obejmując nim ich należności. W takich sytuacjach, ubezpieczający może samodzielnie ustalać limity kredytowe dla dłużników do poziomu samodzielnego podejmowania decyzji, ustalonego
w umowie ubezpieczenia przy spełnieniu określonych warunków:
ubezpieczający nie dysponuje żadnymi informacjami, które uzasadniałyby nie udzielenie kredytu,
ubezpieczający ustala wysokość całkowitego limitu kredytowego dla poszczególnego klienta z należytą starannością,
ubezpieczający nie otrzymał odmowy ustalenia limitu kredytowego dla należności od danego kredytobiorcy w ciągu ostatnich 6-12 miesięcy, licząc wstecz od daty wystawienia faktury, z której należności mają być objęte ochroną ubezpieczeniową,
ubezpieczający przyznał kredyt w oparciu o aktualną pisemną informację
z wywiadowni gospodarczej;kredytobiorca prowadzi działalność gospodarczą od określonego czasu, minimum jednak 12 miesięcy,
współpraca kontrahenta z ubezpieczającym trwa przez minimalny określony okres czasu (najczęściej 6 miesięcy), zrealizowano minimalną liczbę dostaw (najczęściej 3) w kredycie kupieckim na łączną kwotę nie mniejszą niż założony poziom (od 5 do10 tyś), z których płatność została uregulowana. Należy zwrócić uwagę na fakt, że potrącenia i kompensaty nie są uznawane jako pozytywne doświadczenia płatnicze, podobnie jak regulacje należności poniżej określonej wartości jednostkowej np. 200 zł;
posiadanie przez ubezpieczającego, na dzień spełnienia pozostałych warunków, aktualnych dokumentów rejestrowych kontrahenta.
Po przekroczeniu wyznaczonego poziomu obrotów z określonym kredytobiorcą występuje po stronie ubezpieczającego kredytodawcy obowiązek wystąpienia do ubezpieczyciela o przyznanie indywidualnego limitu kredytowego.
W umowach ubezpieczenia zazwyczaj określona jest zasada automatycznego wygasania limitu kredytowego, o ile zaistnieją określone okoliczności. Najczęściej limit kredytowy wygasa, jeżeli:
kredytobiorca opóźnia się z zapłatą należności przez określony czas,
do wiadomości ubezpieczającego trafiają informacje o okolicznościach świadczących o prawdopodobnej niewypłacalności kredytobiorcy, np. o zgłoszeniu wniosku
o upadłość dłużnika, złożeniu przez niego wniosku o otwarcie postępowania układowego.
W praktyce suma ubezpieczenia bywa limitowana maksymalnym poziomem odpowiedzialności ubezpieczyciela. Uzależniony jest on od wysokości składki ubezpieczeniowej zapłaconej w danym roku lub składki minimalnej, pod warunkiem jej zapłaty i najczęściej jest jej 30 lub 40 krotnością.
Składka ubezpieczeniowa stanowi dla ubezpieczającego cenę usługi ubezpieczeniowej, którą nabywa on na rynku, a tym samym jeden z parametrów decydujących o wyborze oferty ubezpieczeniowej. Z praktycznego punktu widzenia składka powinna odzwierciedlać ponoszone ryzyko oraz koszty funkcjonowania zakładu ubezpieczeń wraz z narzutami. Szacując ją poddaje się analizie ryzyko pojedynczej umowy ubezpieczenia, w znacznej mierze bazując na dotychczasowym doświadczeniu wierzyciela w kredytowaniu, uwzględniając następujące elementy w perspektywie 2-3 lat:
wysokość należności przeterminowanych i ich rozkład czasowy;
wysokość należności uznanych za stracone, dochodzonych na drodze sądowej,
wysokość należności odzyskanych w drodze windykacji;
liczbę kontrahentów, z którymi przerwano współpracę z tytułu stałego niewywiązywania się z zobowiązań, czy ogłoszonego bankructwa.
Najczęściej spotykane w praktyce zasady naliczania składki odnoszą się do obrotu oraz salda należności w określonych w umowie ubezpieczenia momentach. Składka od obrotu jest bezpośrednio zależna od całości zrealizowanego obrotu, a odpowiedzialność ubezpieczyciela ograniczona jest wysokością przyznanego limitu kredytowego. Ponadto w praktyce często występuje sytuacja, w której stan należności wynikający z obrotu jest wyższy niż odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń wynikająca z wysokości limitu kredytowego. Powoduje to paradoksalną sytuację z punktu widzenia ubezpieczonych polegającą na tym, że mimo iż płacą oni składkę część ich należności ze względu na przekroczenie przyznanych limitów może nie być ubezpieczona. Rozwiązaniem tego problemu jest umożliwienie wstępowania do ubezpieczenia na miejsce już uregulowanych należności następnych, pomimo tego, że w momencie ich powstawania nie były ubezpieczone.
W przypadku składki naliczanej od salda istotny jest termin, w którym określa się stan należności. Składka w rzeczywistości odpowiada tutaj ponoszonemu ryzyku, a ewentualne opóźnienia w regulowaniu należności mogą skutkować koniecznością opłacenia składki dodatkowej. Pojawiającą się wadą jest problemowy sposób jej wyliczania i trudności kontroli jej rozliczania, szczególnie w przypadku krótkiego terminu udzielanego kredytu. Uśrednia się wówczas stan należności z kilku przedziałów czasowych, a pomimo tego w dalszym ciągu może to stanowić dla ubezpieczającego pokusę takiego zarządzania sprzedażą aby płacić jak najmniejszą składkę.
W przypadku uzależnienia naliczania składki od wartości obrotu, który w momencie zawierania ubezpieczenia jest szacunkiem, nierzadko bardzo dokładnym, wynikającym z zawartych kontraktów, a nieraz tylko przybliżonym, obliczanym na podstawie szacunków opartych na wielu czynnikach, takich jak np. koniunktura rynkowa, relatywna konkurencyjność sprzedawcy i oferowanego towaru, potencjalny rynek odbiorców, często stosowaną procedurą jest zawarcie tzw. umowy obrotowej. Zawiera ona wówczas trzy elementy:
składkę minimalną, która nie zależy od wielkości sprzedaży w kredycie kupieckim,
a jej wysokość ustalana jest z góry celem zabezpieczenia interesów ubezpieczyciela. Jej przesłanką jest wysoka kosztochłonność obsługi tego typu ubezpieczenia, przy niepewnych przychodach, szczególnie w sytuacji, gdy składka opłacana jest z dołu,składkę depozytowo-zaliczkową, która stanowi zaliczkę na poczet ewentualnej kary umownej należnej ubezpieczycielowi w przypadku naruszenia przez ubezpieczającego warunków umowy. Składka ta jest zwracana po zakończeniu umowy o ile nie zaistniały negatywne dla ubezpieczyciela okoliczności, a których zabezpieczeniem była owa składka,
składkę wyrównawczą, będącą iloczynem stawki za ubezpieczenie i rzeczywiście zrealizowanego obrotu.
Zaznaczyć jednak należy, że istnieje pewna minimalna wartość obrotów, których ubezpieczenie nie jest ekonomicznie uzasadnione, chociażby z tego powodu, że wielkość składki mogłaby nie wystarczyć na pokrycie kosztów związanych z realizacją konkretnego projektu, stąd m.in. konieczność wprowadzenia składki minimalnej.
U wszystkich ubezpieczycieli występują podobne warunki rozliczania składek.
W przypadku składki od salda, jest ona rozliczana w oparciu o miesięczne raporty sald należności. W przypadku składki od obrotu, jej rozliczenie następuje najczęściej kwartalnie. W obu przypadkach na koniec roku następuje rozliczenie składki minimalnej oraz odniesienie jej do składki zapłaconej. Konsekwencją takiego rozliczenia może być ewentualna dopłata lub zwrot nadpłaconej składki.
Możemy wyodrębnić następujące sposoby opłacania składki:
opłacanie składki z dołu w określonych interwałach czasowych,
opłacanie składki zaliczkowej,
opłacanie składki z góry jednorazowo lub ewentualnie w ratach.
Dodatkowym elementem składki ubezpieczeniowej są opłaty wnoszone za rozpatrzenie wniosku o nadanie limitu oraz odnowienie limitu z początkiem każdego roku ubezpieczeniowego. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że w zależności od struktury kredytobiorców, w sposób znaczący mogą one wpływać na rzeczywisty koszt ubezpieczenia.
6
okres ochrony ubezpieczeniowej (najczęściej 1 rok) - t1
zawarcie umowy ubezpieczenia
koniec umowy ubezpieczenia (rozliczenie składki)
t
okres odpowiedzialności ubezpieczyciela tn (max)
max okres kredytu kupieckiego
brak płatności
Z1
Z2
Z0
terminy płatności kolejnych faktur
sprzedaż objęta ubezpieczeniem
(opłacanie składki)
tn (max) = t1 + m max - m min
gdzie :
tn (max) - max okres odpowiedzialności. ubezpieczyciela,
t1 - okres ubezpieczenia,
m max - max termin płatności,
m min - min termin płatności,
okresy:
z0 - z1 - windykacja we własnym zakresie przez kredytodawcę
z1 - z2 - windykacja przez ubezpieczyciela lub za jego pośrednictwem
z2 - wypłata odszkodowania (w przypadku bezskutecznej windykacji)
windykacja należności
Prawne formy zabezpieczenia wierzytelności
Zabezpieczenia osobiste
Zabezpieczenia rzeczowe
Weksel in blanco
Poręczenie wekslowe (awal)
Poręczenie cywilne
Gwarancja bankowa
Przelew wierzytelności
Ubezpieczenie kredytu
Pozostałe
Zastaw na zasadach ogólnych i zastaw rejestrowy
Przewłaszczenie rzeczy ruchomych na zabezpieczenie
Hipoteka
Blokada środków pieniężnych
Kaucja
Pozostałe
Wyszukiwarka