PSYCHOLOGIA - 1879- powstanie psychologii, od 1955 działa w Polsce jako przedmiot uniwersytecki. zajmowali się nią filozofowie, dusza była traktowana jako wewnętrzne życie.

ZAINTERESOWANIA PSYCHOLOGII:

● czynności (praca, nauka, zabawa) ● wytwory czynności (spostrzeżenia, pojęcia, sądy, poglądy, postawy, wiedza, umiejętności) ● cechy człowieka (temperament, potrzeby, motywy postępowania, zainteresowania, różnice indywidualne między ludźmi, wzajemne wpływy osób i ich współżycie, możliwości i ich rozwój, inteligencja)

PSYCHOLOGIA - jest nauką o regulacji wzajemnych stosunków istot żywych i ich środowisku. zasadniczym jej przedmiotem jest człowiek i jego Zachowanie się. Człowiek jest traktowany jako podmiot działania a przedmiotem jest ludzkie zachowanie. Psychologia jest naukowym badaniem zachowania ludzi, co ludzi porusza i jaka jest ich psychika.

CELE PSYCHOLOGII WG. ZIMBARDO:

● opisywanie tego co się dzieje ● wyjaśnianie tego co się dzieje

● przewidywanie tego co się zdarzy, jak człowiek się zachowa

● sterowanie tym co się dzieje ● podnoszenie jakości życia przez zmienianie tego co się dzieje

PYTANIA STAWIANE PSYCHOLOGII: ● Formy zachowania i związki tych form z cechami osobowości. Na ile cechy indywidualne określają jego zachowania? ● Przewidywanie zachowania się człowieka w różnych sytuacjach, warunkach. Na ile czynniki sytuacyjne, inni ludzie, środowisko wpływają na nasze zachowania?

Psychologowie próbują się dowiedzieć czy możliwe jest przewidzenie zachowań. Człowiek i jego zachowanie są ze sobą ściśle powiązane. Człowiek to aktywny podmiot i autor zachowania się.

Psychologia jako zachowanie się:

Najwyższe, celowe, specyficzne zachowania.

DZIAŁANIA - ciąg czynności nakierowanych na przedmiot zachowania się.

Zachowanie celowe osiąga u człowieka najwyższy poziom i jest dla niego charakterystyczne.

PROCESY UWARUNKOWANIA SIĘ: ● zachodzące w osobniku, fizjologia osobnika, biologia ● obiektywna sytuacja w otoczeniu, sytuacja, w której człowiek się znalazł.

W PSYCHOLOGII KLASYCZNEJ (introspekcyjnej) uznano, że przedmiotem psychologii powinny być świadome przeżycia wewnętrzne (wrażenia, spostrzeżenia, pamięć) czyli to wszystko czego nie da się zobaczyć. Badania te mogą odbywać się drogami pośrednimi czyli na podstawie zeznań innych ludzi.

BEHAWIORYZM - przeciwieństwo psychologii klasycznej. Uznano, że ważniejsze jest to co człowiek robi i czym się zajmuje. Behawioryzm zajmował się analizą zachowań człowieka, tym co jest widoczne (obserwacja, badanie zachowania się i reakcji na bodźce). Zwrócono uwagę, że nie tylko wnętrze jest ważne, rozwinęła się tutaj problematyka nagród i kar, uczenie się ze zrozumieniem.

PSYCHOLOGIA WG. ZYGMUNTA FROYDA - Ludzka aktywność i zachowania uwarunkowane są przez nie zawsze uświadomione siły determinujące zakres świadomości. Bywa, że ktoś nie zawsze rozumie w jaki sposób i dlaczego tak się zachowuje. Są to nieuświadomione doświadczenia i procesy, które kierują naszym zachowaniem. Należy świadomie i celowo się zachowywać i być autorem zachowania się. Obecnie specyficzną formą aktywności są działania świadomie kierowane.

SEGMENTY ZACHOWANIA (główne problemy i zainteresowania psychologii): ● aktywność człowieka ● wewnętrzna organizacja człowieka (cechy indywidualne człowieka) ● wzajemne stosunki z otoczeniem

DWUKIERUNKOWE PROCESY AKTYWNOSCI:

● proces przystosowywania się do otoczenia- wyraża się to w zmianach organizmu w stosunku do otoczenia, jesteśmy pod ciągłym wpływem otoczenia (geograficznego, fizycznego, społecznego) np. reakcja człowieka na zmianę temperatury

● proces oddziaływania człowieka do otoczenia- człowiek przystosowuje otoczenie do własnych potrzeb, zmienia je i przekształca

POZIOMY STEROWNOŚCI REGULUJĄCE AKTYWNOŚĆ:

● poziom wegetatywny- najbardziej prymitywny, podstawowy poziom

● poziom fizjologiczny (roślinny)źródłem aktywności są enzymy i hormony

● poziom neurofizjologiczny- aktywność typowa dla zwierząt, jej źródłem jest napięcie nerwowe i tendencja do likwidacji tego napięcia

●poziom świadomościowy- można o nim mówić w odniesieniu do ludzi i zwierząt, u których rozwinęła się kora mózgowa (siedlisko świadomości)

→ świadomość ekstrospekcyjna- możliwość obserwowania świata zewnętrznego

→ świadomość introspekcyjna- świadomość własnych stanów, przeżyć i możliwość wyrażania ich

→ świadomość „ja”- bycie autorem zachowań, świadomość podmiotu

Charakterystyczne dla rozwoju człowieka jest to, że stawia sobie coraz wyższe cele. działanie człowieka jest związane z przekształcaniem rzeczywistości.

CZYNNOŚCI CZŁOWIEKA WYWOŁYWANE SĄ PRZEZ:

● potrzeby (mówimy tu o zachowaniu celowym) ● zachowania reaktywne (nasze reagowanie na dochodzące do nas bodźce) ● zachowania celowe ( podejmowane dla realizacji określonych celów)

Człowiek podejmuje działania i czynności, realizuje postawione sobie wcześniej cele i zadania przez co się rozwija. Celowe zachowania są regulowane przez różne bodźce. Człowiek działa w ścisłym związku ze środowiskiem, brak takiego związku prowadzi do zaburzeń. człowiek jest elementem wyróżnionym w środowisku.

TROJAKI RODZAJ ZWIĄZKU CZŁOWIEKA ZE ŚRODOWISKIEM:

● ludzie potrzebują swojego środowiska ● ludzie podlegają oddziaływaniu środowiska ● ludzie sami oddziałują na otoczenie, przekształcają je i kształtują

GRUPY CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH DOTYCZĄCYCH ZACHOWANIA I AKTYWNOŚCI:

● czynności poznawcze- związane z odbiorem informacji, ważną rolę odgrywa spostrzeżenie, operacje związane z odbieraniem informacji, przechowywanie (pamięć), myślenie, rozwiązywanie problemów

● czynności ustosunkowawcze- obejmują naszą ocenę odebranych informacji, problematyka emocji i uczuć

● czynności wychowawcze- nasze reakcje oraz podejmowane decyzje

OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA

TEORIA OSOBOWOŚCI- osobowość rozpatruje się jako układ dyspozycji, trwałe właściwości człowieka niedostępne obserwacji ( osobowość jako konfiguracja cech)

TEORIA CECH- właściwości cech i cechy, którymi można opisać zachowanie człowieka. Pojawiła się tendencja do zmniejszenia dużej ilości cech, którymi moglibyśmy opisać zachowania

TEORIA CZYNNIKÓW- dotyczy cech bardziej ogólnych związanych z wyższym poziomem zachowania się.

Teoria cech i teoria czynników sprowadza się do opisu jednostki, teorie te należą do statycznych koncepcji osobowości.

TEORIA NAWYKU-(behawiorystyczna) całe nasze zachowanie wyznaczone jest przez bodźce zewnętrzne, człowiek uczy się odpowiednich zachowań w określonych sytuacjach bodźcowych przez co wyznaczane są nawyki.

W nawiązaniu do statycznych koncepcji osobowości powstały dynamiczne koncepcje osobowości

Teoria psychoanalityczna Zygmunta Freuda stwierdza, że osobowość cechuje struktura warstwowa złożona z: it-ono, ego-ja, nadjaźń

It-ono - zachowania uruchamiane są poprzez wrodzone popędy

Ego - warstwa świadoma, jej funkcją jest realizacja popędów

SUPEREGO (nadjaźń)- na tę warstwę składa się zachowanie związane z normami, wzorami społecznymi, kulturą, według których należy się zachowywać, nie można tu mówić o zachowaniach popędowych

Każdy z nas jest niepowtarzalną indywidualnością. Pewne cechy człowieka są względnie stałe tzn. nie zmieniają się w ogóle bądź w bardzo małym stopniu

ZŁOŻONOŚĆ CZŁOWIEKA i możliwości charakteryzowania człowieka wynika z tego, że człowiek jest:

● bytem biologicznym ● istotą społeczną ● istotą świadomą tzn. jest aktywnym podmiotem działania ● istotą aktywną- przekształca środowisko do swoich potrzeb

OSOBOWOŚĆ- kompleks właściwości człowieka, które zapewniają stałość i organizacje zachowań oraz nadają niektórym elementom zachowania piętno indywidualne.

ELEMENTY OSOBOWOŚCI:

● zdolności ● temperament ● zainteresowania ● charakter

● światopogląd

obecnie dodajemy jeszcze

● potrzeby ● obraz świata i własnej osoby ● postawy

W psychologii problematyka osobowości stanowi najważniejsze zagadnienie. Powstają tutaj 2 pytania:

● Jakie procesy sprawiają, że formują się zespoły cech tworzących osobowość

● Jakie czynniki warunkują powstanie cech osobowości

RELACJE POMIĘDZY POTRZEBAMI OBIEKTYWNYMI I SUBIEKTYWNYMI:

● człowiek może sobie nie uświadamiać pewnie obiektywnie istniejących odchyleń ● pragnie się tego co obiektywnie jest niezbędne do życia i działania

● człowiek pragnie tego co obiektywnie nie ogranicza możliwości utrzymania życia, sprawności jego działania. Przewaga subiektywnych potrzeb nad obiektywnymi ● potrzeby subiektywne mogą pozostawać w sprzeczności z potrzebami obiektywnymi i realizacja ich może zakłócić wewnętrzny spokój człowieka, stan równowagi może być zakłócony np. przyjmowanie leków, narkotyków, nawyki

POTRZEBY - liczba potrzeb jest nieograniczona tak jak nieograniczona jest liczba zależności pomiędzy człowiekiem a potrzebami.

GRUPY POTRZEB:

● zewnętrzne ● wewnętrzne

■ pierwotne-wrodzone, biologiczne, genetyczne ■ wtórne- psychiczne, związane z życiem wśród ludzi

► piramida Maslova

● potrzeby niższego rzędu: potrzeba uznania i prestiżu (uznanie wysiłku człowieka), potrzeba przynależności i miłości( nawiązanie kontaktów międzyludzkich), potrzeby bezpieczeństwa( związane z zabezpieczeniem psychicznym i fizycznym), potrzeby fizjologiczne

● potrzeby wyższego rzędu- potrzeba samorealizacji(realizowania się w jakimś typie działalności), potrzeba wiedzy i zrozumienia, potrzeby estetyczne

Im niższe potrzeby tym większa chęć zaspokojenia ich, im wyższa potrzeba tym mniej jest niezbędna do życia ale dostarcza nam więcej doznań. Bardziej cenimy sobie zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. Z potrzeb niższego rzędu nie da się zrezygnować. Realizacja potrzeb wyższego rzędu jest możliwa dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu.

KAŻDĄ POTRZEBĘ MOŻNA OKREŚLIĆ:

● podmiotowo- ze względu na podmiot czyli osobę mającą potrzebę

● przedmiotowo- ze względu na przedmiot nadający się do zaspokojenia potrzeby ● funkcjonalnie- ze względu na posiadanie przez podmiot możliwości zdobycia przedmiotu do zaspokojenia potrzeb

potrzeby podmiotowe- biologiczne i socjopsychiczne

potrzeby przedmiotowe- bezpośrednie i pośrednie

potrzeby funkcjonalne- cykl życiowy człowieka

( potrzeba → cel działania → zadanie → działanie → wyniki)

FRUSTRACJA - zmiany pojawiające się w działaniach człowieka wynikające z zablokowania jego dążeń. Pojęciem tym określa się bezpośrednie psychologiczne następstwa przerwania ciągu ukierunkowanych czynności podmiotu. Są to emocje, przykre odczucia, rozczarowania itp.

WARUNKI KONIECZNE DO POWSTANIA FRUSTRACJI:

● człowiek znalazł się w sytuacji nierozwiązywalnego problemu

● nie ma możliwości wycofania się

● jest silnie motywowany do reagowania w tej sytuacji

ŹRÓDŁA FRUSTRACJI:

● wewnętrzne( bierne, czynne)

● zewnętrzne( bierne, czynne)

GRUPY OKREŚLAJĄCE CZYNNIKI DETERMINUJĄCE OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA:

● Pierwsza grupa twierdziła, że czynnikami determinującymi osobowość człowieka są czynniki genetyczne przekazywane dziedzicznie.

● Druga grupa twierdząca, że w trakcie obcowania społecznego i uczenia się utrwalają się pewne właściwości i cechy człowieka. Twierdzono, że człowiek z chwilą urodzenia to biała kartka- tabularaza, która pod wpływem otoczenia zewnętrznego zapisuje się i nabywa cechy.

● Trzecia grupa poglądów łączy czynniki genetyczne i czynniki nabywane przez otoczenie zewnętrzne i wpływ środowiska. Jednak bardziej skłaniała się ku czynnikom genetycznym. Jest to teoria konwergencji.

CZYNNIKI ROZWOJU PSYCHICZNEGO JEDNOSTKI:

● dziedziczność- osobowość nie jest ukształtowana z chwilą urodzenia ale istnieją pewne wrodzone elementy. Są to struktury nerwowe, które wpływają na rozwój, dotyczą siły, burzliwości zachowania czyli temperamentu, który określa naszą osobowość, wynika z właściwości układu nerwowego

● aktywna działalność jednostki- to jakimi jesteśmy zależy również od nas, czy się uczymy, rozwijamy, poznajemy

● środowisko- wpływ środowiska społecznego, środowiska fizycznego i kulturowego. Środowisko pojmowane jako zjawisko interakcji między ludźmi

● wychowanie- intencjonalne oddziaływania zmierzające do wykształcenia właściwości ludzi (np. w szkole, w rodzinie

Dojrzała osobowość to układ względnie stałych właściwości.

ELEMENTY OSOBOWOŚCI - zdolności i temperament:

● zdolności- mówimy o nich wtedy gdy człowiek jest w stanie wykonać jakieś zadanie bądź zachować się w danej sytuacji. Mówimy o nich również wtedy gdy ktoś robi coś szybciej od innych, osiąga lepsze wyniki, rezultaty oraz, że ktoś mógłby osiągać lepsze rezultaty od dotychczasowych. Zdolność to możliwość wykonywania jakiejś czynności. Miernikiem jest stopień sprawności w jej wykonaniu.

Istnieje grupa poglądów zakładających, że zdolności są wrodzone, to coś co tkwi w człowieku zanim podejmie jakąś działalność

Inny pogląd stwierdza, że możliwości wszystkich ludzi są jednakowe ale zależy to od zabiegów wychowawczych.

Obecnie istotę rozwoju zdolności upatruje się w działaniu. Człowiek posiada określone zadatki, które wyznaczają szereg naturalnych zdolności. Wykonując określone czynności (pod wpływem treningu) zmieniają się nasze właściwości, mechanizmy fizyczno- anatomiczne i pojawiają się właściwe zdolności. Możemy wyćwiczyć to co posiadamy, człowiek nie może przekroczyć swoich możliwości w jakie został wyposażony. Nasze możliwości są bardzo duże, ale nie są w pełni wykorzystywane. Swoje możliwości człowiek wykorzystuje tylko w 10%.

ZDOLNOŚCI to maksymalne możliwości człowieka, które stanowią górną granicę poziomu, sprawności, efektywności działania, którą może osiągnąć człowiek jeśli stworzy mu się optymalne warunki i zapewni odpowiedni trening.

WEDŁUG PIETRASIŃSKIEGO zdolnościami nazywa się takie różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu

RODZAJE ZDOLNOŚCI:

● ogólne- wykonywanie wielu jednorodnych czynności, są utożsamiane z inteligencją( ogólna zdolność umysłowa wpływająca na stopień sprawności działań wymagających udziałów procesów myślenia i uczenia się) zdolność przystosowania się do nowych sytuacji z wykorzystaniem środków myślenia, to zdolność ogólna do spostrzegania zależności i wyciągania wniosków

● specjalne- (kierunkowe)- możliwości wykonywania ściśle określonych czynności np. muzyczne, malarskie. Pojawia się problem wykonywania tych czynności

O WIELKOŚCI ZDOLNOŚCI MOŻNA WNIOSKOWAĆ W OPARCIU O:

● łatwość i szybkość uczenia się ● porównywanie wyników działania jakie osiągnęły te same osoby w tych samych warunkach ●ocenę stopnia łatwości przystosowania się do nowych zadań określonego typu

SPOSOBY OKREŚLANIA ZDOLNOŚCI KIERUNKOWYCH:

● wydzielenie typów zdolności przez wskazanie dziedziny działalności, w których się ujawnią ● szacowanie poziomu zdolności, odkrywanie mocnych stron poprzez poradnictwo zawodowe ● ocena łatwości uczenia się

GRUPY ZDOLNOŚCI:

● zdolności recepcyjne- dotyczą zwiększonej wrażliwości na określony typ bodźców. Uwarunkowane są sprawnością analizatorów (dóbr, informacji)

● zdolności umysłowe- łatwość przebiegu analizy i syntezy odebranych informacji, sprawność wyodrębniania różnic i podobieństw, tworzenia przetwarzania, struktur poznawczych

● zdolności psychomotoryczne- związane są z ruchem, przejawiają się w zwiększonej lub ukierunkowanej sprawności ruchowej, zależnej od typu powiązań między narządami ruchu a centralnym ośrodkiem nerwowym.

INTELIGENCJA- sprawność myślenia, dostrzegania związków, abstrakcyjnego rozumowania, przewidywania, wszelkie zdolności umysłowe. Miarą inteligencji jest stopień złożoności i przejrzystości struktury rozwiązywanego zadania oraz jej odmienności od dotychczasowego doświadczenia osobnika.

CZYNNIKI ELEMENTARNE INTELIGENCJI:

● czynnik werbalny- rozumienie słów ● czynnik przestrzenny- wyobrażenie sobie stosunków przestrzennych i operowanie nimi ● czynnik spostrzeżeniowy- zdolność ujmowania szczegółów wzrokowo

● rozumowanie- tok postępowania zmierzającego do rozwiązywania zadań

● płynność słowna- łatwość wypowiadania się ● czynnik liczbowy- zdolność operowania liczbami ● pamięć- przechowywanie informacji

TECHNIKI POMIARU INTELIGENCJI:

● dla dziecka - stosunek wieku umysłowego do wieku życia/100, otrzymujemy wtedy IQ wskaźnik inteligencji wyraża możliwości dziecka w różnych zakresach, liczba końcowa to wypadkowa poszczególnych zdolności

● dla dorosłych - IQ ustala się na podstawie ustalonych norm, 90-100IQ osiąga połowa badanych, inteligencja wysoka 120-139 IQ, bardzo wysoka powyżej 140 IQ. Wynik poniżej 70 określa formy upośledzenia umysłowego (idiota 20, imbecyl 20-49, debil 50-69)

INTELIIGENCJA EMOCJONALNA - umiejętność kontrolowania własnych i cudzych emocji, ich rozróżniania i oceniania

INTELIGENCJA SPOŁECZNA - zdolność rozumienia i kierowania ludźmi, „mądrego” postępowania w relacjach z ludźmi

INTELIGENCJA JĘZYKOWA - cechy wyróżniające poetów wrażliwych na bogactwo języka, prawników i dziennikarzy

INTELIGENCJA MUZYCZNA - cechująca ludzi rozumiejących znaczenie dźwięku

INTELIGENCJA MATEMATYCZNO-LOGICZNA - rozumienie abstrakcyjnych relacji

INTELIGENCJA KINESTETYCZNA - związana z myśleniem, kontrolowanie własnej motoryki

INTELIGENCJA INTRAPERSONALNA - rozróżnienie własnych uczuć, intencji, motywacji

INTELIGENCJA PRZYRODNICZA - zdolność rozróżniania, klasyfikacji fauny i flory

INTELIGENCJA PRAKTYCZNA - wybieranie odpowiedniego środowiska życia, kształtowanie go

INTELIGENCJA MAKROWESTYCZNA - osiąganie swoich celów za wszelką cenę

Zdolność komunikacji werbalnej, ekspresji, kontrastowania własnych i cudzych uczuć, wykorzystywanie uczuć do rozwiązywania problemów

TALENT- wyższy stopień inteligencji, takie połączenie uzdolnień umożliwiające twórcze wykonywanie danej działalności, dziedziny.

TALENT JEST WYNIKIEM 7 CZYNNIKÓW:

● wysokie IQ ● dziedziczona konfiguracja zdolności specjalnych

● struktura osobowości ( motywacja, zrównoważenie w sensie temperamentalnym) ● twórcze myślenie- przetwarzanie informacji i tworzenie nowych kombinacji ● środowisko społeczne

● aktywność społeczna ● czynnik losowy

Wybitne osiągnięcia wymagają nie tylko zdolności, wysokiego IQ ale i umiejętności pokonywania przeszkód, twardego treningu

TEMPERAMENT- względnie trwałe własności, charakteryzujące życie emocjonalne, szybkość procesów emocjonalnych

TEMPERAMENT- zespół względnie trwałych właściwości, charakteryzujący dynamiczne cechy człowieka, szybkość powstawania, siłę i czas trwania, reakcje emocjonalne i ruchowe. Stanowi składowy składnik osobowości, charakter względnie stały jest wrodzoną właściwością, to co dziedziczymy jest dane genetycznie.

TYPY TEMPERAMENTÓW:

● sangwinik (krew= sanquez) zmienne, żywe usposobienie

● flegmatyk człowiek o pokornym usposobieniu

● choleryk- człowiek wybuchowy

● melancholik- człowiek o łagodnym usposobieniu

Iwan Pawłow na podstawie badań nad zwierzętami ustalił, że fizjologicznym podłożem temperamentu jest typ układu nerwowego i jego własności. Dynamiczne cechy zachowania się są uwarunkowane właściwościami układu nerwowego.

WŁAŚCIWOŚCI UKŁADU NERWOWEGO:

● siła podstawowych procesów nerwowych ● równowaga procesów nerwowych ● ruchliwość procesów nerwowych ( łatwość powstawania danej reakcji, szybkość przebiegu, trwałość) ● czas reakcji po ustąpieniu bodźca

TYPY UKŁADU NERWOWEGO WG. PAWŁOWA ZE WZGLĘDU NA WŁAŚCIWOŚCI:

● ze względu na siłę (silny i słaby-melancholik)

● ze względu na równowagę ( zrównoważony i niezrównoważony)

● ze względu na ruchliwość (ruchliwy-sangwinik i powolny- flegmatyk)

SANGWINIK- typ silny, zrównoważony, ruchliwy. Jego układ nerwowy odznacza się dużą siła. Człowiek szybko, żywo reagujący na każdą zmianę w otoczeniu. Cechuje go bogata mimika, gestykulacja, dominuje u niego słomiany zapał. Pogodny, uzewnętrznia uczucia

FLEGMATYK- typ silny, zrównoważony, poważny. Siła układu nerwowego, pogodny, spokojny, nie łatwo go wzruszyć i wyprowadzić z równowagi, nie uzewnętrznia uczuć, nie lubi zmian, reakcje emocjonalne

CHOLERYK- duża siła układu nerwowego, przewaga pobudzenia nad hamowaniem, silne reakcje emocjonalne, działa z silnym zaangażowaniem , niecierpliwy, zawzięty, nieprzejednany

MELANCHOLIK- człowiek wrażliwy, łagodny, uczucia powstają wolno, są głębokie i długo się utrzymują. Skłonny do przeżywania lęku, poczucia zagrożenia, lubi spokój, jest bierny działają na niego skryte bodźce powodujące zaburzenia zachowania

CECHY FORMALNE TEMPERAMENTU:

Poziom energetyczny zachowania charakterystyczny dla danych jednostek, sposób magazynowania i rozkładania energii. Intensywność reagowania oceniana jest poprzez porównanie jej reakcji z wielkością reakcji innych osób na działanie danego bodźca.

● reaktywność- różnice w intensywności reakcji na dany bodziec jeśli są względnie stałe uznawane są za cechy temperamentne, nazywane są reaktywnością. Jest to cecha zależna od wrażliwości, która mierzy się wielkością bodźca zdolną wywołać ledwie dostrzegalne wrażenie.

REAKTYWNOŚĆ jest tym większa im słabszy bodziec wywołuje ledwie dostrzegalną reakcję. Reaktywność przejawia się w jej wydolności- odporności, zdolności do adekwatnego reagowania na bodźce silne, często powtarzające się . Jednostka jest tym bardziej aktywna im silniejszy bodziec wywołuje adekwatna reakcję. Reaktywność przejawia się w sytuacjach gdy jednostki reagują bezpośrednio na daną sytuacje

---