Typy systemów prawa
1.System common law
2.System prawa kontynentalnego
Ad.1. System common law (Wielka Brytania)
-system oparty na prawie zwyczajowym i precedensowym,
-zwyczaj (długotrwała, powszechna, nie budząca sprzeciwu praktyka/postępowanie w określony sposób, w określonych sytuacjach) -> praktyka przeradza się w normę zwyczajową (coś powszechnego), norma zwyczajowa staje się usankcjonowana -> przeradza się w normę przynależną do systemu prawnego,
*precedens-decyzja, która jest wzorem dla innych decyzji, (orzeczenie/wyrok stają się wzorem do podobnych spraw <- podstawa prawna),
-nie ma rozdziału między organami stosującymi i stanowiącymi prawo,
Ad.2. System prawa kontynentalnego (Polska)
-wyłączność stanowienia prawa przez organy władzy ustawodawczej,
-wywodzi się z norm prawa Rzymskiego,
- związek prawa stanowionego z religią chrześcijańską,
- odrzucenie prawa zwyczajowego od procesów stanowienia i stosowania prawa,
-forma stanowienia prawa: (forma tworzenia prawa)
1--stanowienie prawa w sensie ścisłym - (tworzenie norm prawnych w drodze jednostronnego aktu (niepotrzebna zgoda adresatów) wydania przepisów prawnych przez kompetentny organ państwa),
2--umowa prawotwórcza - (wspólne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron),
-nigdy nie zostanie ustanowiona nowa norma prawna,
-poprzez sankcjonowanie zwyczaju - przyjęcie przez organ państwowy norm zwyczajowych do rozstrzygnięć sądowych. Organ stosuje normy zwyczajowe przyjmując określone rozwiązanie,
-poprzez decyzję precedensową - rozstrzygnięcie sprawy na podstawie wcześniejszych podobnych przypadków prawnych.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Tworzenie prawa - formy tworzenia prawa, (stanowienie, praktyka prawotwórcza, prawo Europejskie)
1.Stanowienie prawa w sensie ścisłym:
-tworzone przez kompetentny organ (przewidziany prawem),
-zastosowanie określonej procedury,
-wydanie norm prawnych w określonej formie,
-opublikowanie/ogłoszenie,
-vacatio legis -odpowiedni czas, by można było się z tym zapoznać,
-wejście w życie,
Zasady szczegółowe stanowienia prawa:
-zasada vacatio legis - czas na zapoznanie się z aktami/prawem -14 dni dla norm powszechnie obowiązujących,
-z. proporcjonalności - zakaz nadmiernej ingerencji co do jednostki-proporcjonalnie w odniesieniu do zmierzonego celu),
-z. określoności - prawo ma być precyzyjne, jasne, zrozumiałe,
-z. nie działania prawa wstecz =zakaz retroakcji - nie można pogorszyć sytuacji prawnej jednostki,
2.Umowa prawotwórcza
*umowa prawotwórcza-zawiera przynajmniej jedną normę o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (zawarte między kimś) - co najmniej 2 strony,
-umowy międzynarodowe - strony zazwyczaj to państwa/organizacje międzynarodowe,
---umowa bilateralna - 2strony w umowie,
---umowa multilateralna - więcej niż 2 strony w umowie,
-coś się umawia, spisuje, podpisuje,
-umowa polega ratyfikacji ->ogłoszenie ->czas/vacatio legis ->wejście w życie,
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Demokratyczne państwo prawne - pojęcie demokratycznego państwa prawnego - zasady, które na to pojęcie się składają (z. ochrony zaufania, z. ochrony praw nabytych, z. niedziałania prawa wstecz, z. określoności prawa, z. proporcjonalności)
* „państwo prawne” - 1) suma zasad ustrojowych, 2) w aspekcie wąskim, formalnym dot. nakazu przestrzegania prawa przez wszystkich adresatów, przede wszystkim przez organy państwowe;
ZASADY:
1. Zasada ochrony zaufania obywatela do państwa (= zasada lojalności państwa do obywatela), która wyznacza minimum reguł uczciwości (zakaz ustanawiania pułapek na obywatela), opierając się na ZASADZIE PEWNOŚCI PRAWA (bezpieczeństwa prawnego), które wyraża się w stanowieniu norm nienagannych z punktu widzenia techniki legislacyjnej i szanowaniu istniejących stosunków prawnych;
2. Zasada ochrony praw nabytych - dotyczy praw nabytych słusznie, a ograniczenie tej zasady może nastąpić w sytuacjach wyjątkowych, np. w przypadku groźby kryzysu gospodarczego dopuszczalne jest zamrożenie wynagrodzeń, czy waloryzacja rent i emerytur;
3. Zasada określoności przepisów prawa -adresat bez trudności może określić konsekwencje prawne z nich wynikające, tzn. nakaz używania pojęć jasnych i klarownych oraz zakaz używania pojęć sprzecznych lub umożliwiających dowolną interpretację;
4. Zasada proporcjonalności - (zakaz nadmiernej ingerencji) - dotyczy treści stanowionego prawa i zawiera nakaz, by dla przyjętego celu stosować tylko te środki, które są niezbędne dla jego realizacji (proporcjonalne);
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Źródła prawa - pojęcie prawa powszechnie obowiązującego i jego cechy; pojęcie aktów prawa wewnętrznego i jego cechy; hierarchia źródeł prawa powszechnie obowiązującego + omówienie
„Źródło prawa” - 1)czynniki wpływające na treść prawa, a więc np. wolę narodu czy prawodawcy; 2)różne formy przekazu norm prawnych, ustanowionych bądź uznanych, a więc np. dokumenty, teksty czy inne przedmioty będące nośnikami tych informacji (treści).
„Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczyć trzeba akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych”.
*generalność - określenia adresata w sposób generalny (kupujący, nieletni, najemca…); adresat - jesteśmy nim kiedy wchodzimy w posiadanie cech charakterystycznych dla adresata/danej grupy,
*abstrakcyjność - zachowanie adresata - typ zachowań (zabija);
(Art. 87) 1.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Hierarchia źródeł prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 Konstytucji RP z 1997)
1.Konstytucja,
< ratyfikowane umowy międzynarodowe ze zgodą na nią wydaną w ustawie>,
2.ustawy oraz Rozporządzenie Prezydenta na wniosek Rady Ministra z mocą ustawy,
3.ratyfikowane umowy międzynarodowe,
4.rozporządzenia,
5.akty prawa miejscowego (na obszarze organów które go ustanowiły);
1.KONSTYTUCJA
Konstytucja - akt prawa pisanego o najważniejszej mocy prawnej formułujący podstawowe zasady ustroju państwa, czyli określający kompetencje władz państwowych, zasady ich funkcjonowania, zakres kompetencji i wzajemne relacje, a także akt określający podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki; akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalania ustaw zwykłych
Konstytucja - łac. constitutio -urządzanie/ układanie (urządzanie państwa)
03.05.1797 (nasza pierwsza Konstytucja - była ona 2 na świecie - zaraz po USA)
Konstytucja uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Szczególna procedura zmiany Konstytucji RP - jest to zapisane w Konstytucji (Rozdział XII: ZMIANA KONSTYTUCJI - Art. 235.) - uchwalona w jednakowym brzmieniu ustawa przez Sejm, a następnie przez Senat (60dni)-- >o jej zmianę może wystąpić co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów albo Senat lub Prezydent RP, o czym mówi art. 235 ust. -- > ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm kwalifikowaną większością głosów (2/3) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ustawowej liczby senatorów -- >Prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy albo cofnięcie jej do Trybunału Konstytucyjnego + zarządzenie jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw,
Możliwe jest (ale nie konieczne) Referendum, ale nie w każdym przypadku (tylko dla przepisów z rozdziałów: 1, 2 i 12). Referendum odbędzie się, gdy Prezydent, Posłowie lub Senat wystąpią z takim wnioskiem. Jest to w takim razie Referendum fakultatywne (nie przy każdej zmianie jest zarządzane).
Konstytucja zawiera cechy szczególne:
1.szczególna treść- reguluje całokształt kwestii ustrojowych państwa; poszczególne wyróżnienie organów państwowych, ich obowiązków i kompetencji, relacje między władzami w państwie niejednolitym, (ujęcie lakoniczne =ogólne lub głębokie =szczegółowe -NASZA szczegółowa);
2.szczególna forma i systematyka - nazwa „Konstytucja” powinna być zarezerwowana tylko dla tego aktu- żadnego innego; systematyka=wewnętrzne uporządkowanie treści aktu wewnętrznego, (preambuła=wstęp, 13 rozdziałów=243artykułów) -w początkowych rozdziałach jest to co najważniejsze;
3.szczególna moc prawna- zakaz dla organów prawotwórczych stanowienia aktów sprzecznych z postanowieniami konstytucji = nakaz dla tych organów stanowić takie prawo, które jest spójne z postanowieniami konstytucji,
Parlament (460 posłów) = Sejm (460 posłów) + Senat (100 senatorów)
Mała Konstytucja - 1921 rok rozpoczęto działanie 20 luty 1919r); stawia Sejm na pierwszym miejscu w systemie podziału władzy .………………………… …………………….. …………… …………………
………………………… …………………………… …………………………… ………………
……………… ……………………… …………………… ………………… ……………………
……………………… ………………………………… …………………… ……………………
KLASYFIKACJE: (NASZA-pisana, sztywna, jednolita, pełna!!!)
★Konstytucja pisana - ujęta w formie katu prawnego (Polska),
★Konstytucja niepisana - oparta na normach, prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i precedensach sądowych (Wielka Brytania),
•Konstytucja sztywna - szczególna procedura ustalania i zmiany aktów; wyższa moc prawna od ustaw zwykłych,
•Konstytucja elastyczna - chodzi o tryb jej uchwalania-zmieniają się w takim samym trybie jak zwykła ustawa,
★Konstytucja stabilna - w USA jest z 1787
★Konstytucja zmienna - Francja -przez te lata było 13 zmian,
•K. jednolita - wszystko zawarte w jednym akcie normatywnym,
•K. złożona - zawarta w więcej niż 1 akcie normatywnym,
★K. pełna- ma wszystko sobie,
★K. niepełna - Ustawa z 1992 roku (Mała Konstytucja),
2.USTAWY
Akt Parlamentu! (tylko Sejm ją uchwala)
*****Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie (Art. 88);
Tylko i wyłącznie w ustawie - struktura działania, sposób funkcjonowania organów władzy samorządowej, prawo karne, wolności prawa i obowiązki jednostki, budżet państwa, przepisy restrykcyjne - podatki, prawo karne, (zaznacza się że tylko to można w ustawie regulować, w innych aktach można wszystko); nie regulujemy kwestii zastrzeżonych dla konstytucji
-podstawowy akt stanowienia prawa powszechnie obowiązującego;
-uchwalana jest przez Sejm i Senat w określonym trybie ustawodawczym;
-Konstytucja określa sposób opracowania i uchwalania ustawy oraz sposób i zakres współdziałania Sejmu z Senatem; (Art 118-123)
-niektóre ustawy stanowią podstawę przepisów z danej gałęzi prawa i noszą nazwę kodeksów np. kodeks karny, kodeks rodzinny, kodeks drogowy;
-szczególnym typem ustawy są te, uchwalone w wyniku głosowania, czy referendum.
-„Z inicjatywą uchwalenia ustawy może wystąpić grupa co najmniej 100 tys. obywateli, grupa co najmniej 15 posłów, Senat, Prezydent RP lub Rada Ministrów”;
-Procedurę uchwalenia ustawy określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu; Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. Prawo wnoszenia poprawek do projektów ustaw w czasie ich rozpatrywania przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy do czasu zakończenia drugiego czytania projektu. Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi, który w ciągi 30 dni może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Prezydent podpisuje (ma na to 21 dni)-może też skorzystać z prawa veta - wtedy przekazuje ją Sejmowi, który może ją ponownie uchwalić, lecz potrzebuje na to większości 3/5 głosów w obecności połowy ustawowej liczby posłów
3.RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE
Umowa międzynarodowa - akt prawny, wyrażający się wolą porozumienia, zawarty przez podmioty prawa międzynarodowego (np. państwo, organizację) i niosący ze sobą określone skutki; istnieje wiele podziałów umów międzynarodowych, mogą być np. dwustronne lub wielostronne, zamknięte albo otwarte.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe - (Art. 87) - źródło prawa powszechnie obowiązującego; Umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową;
- ratyfikowanie (uroczyste podpisanie przez prezydenta),
-stronami najczęściej są państwa lub organizacje międzynarodowe,
(2str-umowa bilateralna, więcej stron-umowa multilateralna)
-akt ratyfikacji -ma wyrażać wolę związania się postanowieniami umowy - dokonuje to głowa państwa (prezydent) w imieniu społeczeństwa,
-jeśli umowa międzynarodowa ma dotyczyć: sojuszu, wolności, układów politycznych, układów wojskowych, wstąpienie do organizacji międzynarodowych, wolności praw i obowiązków określonych w Konstytucji, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym - umowa ta wtedy podlega ratyfikacji, ale w innym trybie - musi nastąpić zgoda wydana w ustawie (musi zgodzić się parlament) -jest ona ważniejsza niż zwykła Umowa Międzynarodowa,
-prawo pierwotne (wszystkie traktaty założycielskie, poszczególne wspólnoty)
---Traktat paryski (umowa międzynarodowa dotycząca utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali) -zawarta tylko na 50 lat (okres zamknięty) 1951r. (pierwsza wspólnota),
---Traktaty Rzymskie 1957r. (Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej -> Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą -> Traktat z Maastricht (1992) -> Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską -> Traktat lizboński),
---Euratom 1957r. (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) -powstała na mocy traktatów rzymskich,
---umowy akcesyjne
-prawo wtórne (akty wydawane przez organy tej organizacji)
---rozporządzenia,
---dyrektywy,
---decyzje;
4.ROZPORZĄDZENIA
- akty wykonawcze do ustaw,
-zawsze musi być wcześniej wydane upoważnienie - w formie ustawy,
-pod względem wydawania zakresu, są określane wytyczne co do treści tego rozporządzenia,
- rozporządzenie z mocą ustawy - akt normatywny wydawany przez organ władzy wykonawczej zastępujący ustawę;
-rozporządzenia są ogłaszane w Dzienniku Ustaw;
-Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
- Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi (zakaz subdelegacji)
Trójpodział władzy: ustawodawcza (stanowienie ustaw - Sejm i Senat, bo tak stanowi konstytucja), wykonawcza, sądownicza;
Władza ustawodawcza - najważniejsze funkcje prawotwórcze,
Władza wykonawcza - powołana przez sejm, sejm też kontroluje władzę wykonawczą; ma władzę ustawodawczą ale tylko dla rozporządzeń,
Art.234 - Stany nadzwyczajne:
-stan wojenny - sejm nie może się zebrać, prezydent powołany przez Radę Ministrów może wydać rozporządzenie z mocą ustawy - TYLKO W STANIE WOJENNYM! - Gdy sejm już może się zebrać, to wtedy zatwierdza ten akt.
-stan klęski żywiołowej,
-stan wyjątkowy,
Rozporządzenia mogą wydać:
-Premier,
-poszczególni Ministrowie (Ci, który kierują resortem),
-Rada Ministrów,
-Przewodniczący Komitetów określonych w ustawach z Art.147 ustęp 4,
-Prezydent,
-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,
5.AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO
-Powszechnie obowiązują, ale na terenie, gdzie władze go ustanowiły;
-mają charakter wykonawczy;
-mogą być wydawane przez: administrację rządową (Wojewoda - wydaje akty prawa miejscowego w formie rozporządzeń) oraz organy samorządu terytorialnego (wydają akty prawa miejscowego w formie uchwał)
Regulują:
-kwestie statutowe / gospodarowanie mieniem / zasady użytkowania obiektów użyteczności publicznej / przepisy porządkowe
-ważne przepisy porządkowe - wydawane są, gdy zachodzi poważna sytuacja zagrażająca życie, zdrowie, mienia mieszkańców, (mogą to Rady w powiecie i gminie i wojewoda-na województwo); są ważne, więc trzeba je ogłosić w lokalnych środkach masowego przekazu (prasa), bądź sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie + Wojewódzki Dziennik Urzędowy,
Organy samorządu terytorialnego: gmina-> powiat-> województwo
Organizacja samorządu terytorialnego jest minimum odzwierciedlenia władzy centralnej (władza wykonawcza i stanowiąca/uchwalająca); Celem samorządu terytorialnego jest realizowanie zadań własnych i zleconych oraz zaspokajanie potrzeb grupy społeczności mieszkańców.
1.Gmina
-Rada Gminy (organ stanowiący i kontrolny)
-Zarząd Gminy (organ wykonawczy),
-Wójt(wioska) lub burmistrz, prezydent miasta (miasta) (organ wykonawczy),
2.Powiat:
-Rada Powiatu (organ kolegialny- organ stanowiący i kontrolny),
-Zarząd Powiatu na czele ze Starostą (organ wykonawczy),
3.Województwo:
-Sejmik Wojewódzki (organ stanowiący i kontrolny),
-Marszałek Województwa (wykonawcza),
Te organy stanowią uchwały, ale w granicach pozwolenia ustawy;
Wojewoda - terenowy organ administracji rządowej!!!; i zwierzchnik zespolonej organizacji rządowej na terenie województwa; Może wydawać w formie rozporządzenia akty prawa miejscowego;
Organy administracji niezespolonej - niezależne od wojewodów - podporządkowane konkretnym ministerstwom;
Akty prawa stanowione są przez organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej !!!
- - -
Akty prawa wewnętrznego
-akty normatywne o ograniczonym zakresie działania;
-nie składają się na wzajemnie powiązany system;
-odnoszą się tylko do jednostek podległych organowi, który ustanowił te akty;
-kompetencja do stanowienia aktów prawa wewnętrznego ma charakter otwarty;
-akty te są powiązane z systemem aktów prawa powszechnie obowiązującego:
-mogą być wydane tylko na podstawie ustawy, która musi określać ogólną kompetencję danego organu do wydawania aktów prawa wewnętrznego;
-zarządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
1.uchwały Rady Ministrów
2.zarządzenia Prezesa Rady Ministrów
3.zarządzenia ministrów
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Norma prawna a przepis prawny - rodzaje norm prawnych i przepisów prawnych (normy abstrakcyjne i generalne, konkretne i indywidualne, klauzule generalne, domniemania, fikcje prawne, definicje legalne)
Przepis prawny - każda wypowiedź zdaniokształtna w tekście prawnym (zaczyna się dużą literą i kończy się kropką);
Norma prawna - wyinterpretowana z przepisów prawnych reguła postępowania; (wypowiedź językowa, która wskazuje komu i w jakich okolicznościach jest nakazane lub zakazane, lub też dozwolone określone postępowanie oraz jakie będą konsekwencje, gdy adresat zachowa się niezgodnie z normą).
* Norma:
-hipoteza (całokształt okoliczności miejsca, czasu oraz adresat - gdy to jest spełnione to norma ma zastosowanie),
-dyspozycja (wzór zachowania: nakazy, zakazy, dozwolenia),
-sankcja (kara za naruszenie/przekroczenie normy prawnej) (sankcja kary, s.egzekucji, s.nieważności),
-----1.sankcja kary - pozbawienie cennych dóbr (wolność); dokonanie „dolegliwości” człowiekowi- pozbycie wolności, kara grzywny; ukaranie za czyn karalny,
-----2.sankcja egzekucji - przywrócenie stanu sprzed naruszenia normy,
-----3.sankcja nieważności - testament napisany na komputerze-niezgodnie z przepisami,
*testament holograficzny (spisany ręcznie, data, podpis),
1. normy generalne - nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Nowaka), ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy pewnego kryterium, np. obywatel, podatnik, każdy/nikt, nieletni…;
2. normy indywidualne - skierowane do konkretnego podmiotu (Imię i nazwisko);
3. normy abstrakcyjne - hipoteza normy abstrakcyjnej dotyczy powtarzalnych zachowań i sytuacji a nie do konkretnego stanu faktycznego;
4. normy konkretne - dotyczy ściśle wskazanej sytuacji.
* Klauzule generalne - zwroty lub wyrażenia niedookreślone, zawarte w akcie normatywnym, umożliwiające zastosowanie pewnego stopnia dowolności w wykładni prawa;
-w tekście zwroty ocenne odwołujące do wartości (moralnych),
--dobro rodziny, dobre obyczaje, niewspółmierna wysokość kary, chrześcijański system wartości…
--zasady słuszności, zasady współżycia społecznego, zasady humanitaryzmu…
(luz decyzyjny - przepis prawny daje możliwość dokonania samodzielnej decyzji w kwestii spornej, niedookreślonej);
* Domniemanie - wnioskowanie z czegoś o czymś; wnioskowanie o fakcie istotnym dla sprawy ale nie udowodnionym, wynikającym z innego faktu który został udowodniony;
1.domniemania faktyczne - sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów; (sąd może, ale nie musi ich zastosować); rozumowanie (po deszczu jezdnia jest śliska),
2.domniemania prawne - ustalone przez prawo, wynika z normy prawne; nakazuje przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone:
a) domniemanie prawne formalne - na podstawie normy prawnej należy przyjąć, że zaistniał/nadal istnieje pewien stan faktyczny dopóki nie zostanie udowodnione, że było lub jest inaczej, (dotyczy stanu faktycznego rzeczy; z góry, bez dowodu);
***domniemanie dobrej wiary (ciężar dowodu spoczywa na osobie, która zarzuca złą wiarę) jeżeli ustawa uzależnia skutki od dobrej wiary lub złej wiary - domniemywa dobrej wiary,
b) domniemanie prawne materialne - na podstawie normy prawnej należy uznać za udowodniony fakt B jeżeli został udowodniony fakt A.
c) domniemanie prawne wzruszalne - można je obalić dowodem przeciwnym (domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary),
d) domniemanie prawne niewzruszalne - nie można go obalić dowodem przeciwnym, jeżeli przesłanka jest prawdziwa - obecnie jest już praktycznie niestosowany;
* Fikcje prawne - ustawodawca uznaje za istniejący fakt, który nie miał miejsca („uznaje się”, „uważa się”, „należy uznać”); ??????????
*Definicja legalna - takie przepisy prawne, które definiują znaczenie słów występujących w języku prawnym;
Definicje legalne - prawodawca tworząc definicję chce by dane pojęcie było zawsze jednakowo definiowane,
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Ochrona praw rodziny - pojęcie małżeństwa i rodziny na gruncie konstytucyjnym RP; konstytucyjna ochrona praw rodziny i dziecka RP.
Rodzina - podstawowa komórka społeczna! Stosunek rodzicielski i małżeński;
(Art.18) Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.
(Art.33) Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.; Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
(Art.70) Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.
Rodzina:
- konkubinat różnych płci gdy pojawia się dziecko,
---2 pokoleniowa rodzina tworzona z rodziców i dzieci - rodzina nuklearna,
---małżeństwo,
---rodzina wielopokoleniowa,
Wstępni - są dla mnie… rodzice, dziadkowie, pradziadkowie…
Zstępni - potomkowie (dzieci, wnuki, prawnuki… dzieci adoptowane, pozamałżeńskie),
Rodzina diasporowi (Kawula)
Wspólnota, która funkcjonuje jak rodzina, ale jest po rozwodzie;
-funkcja ekonomiczna jest dalej zachowana,
2 możliwe modele rodziny diasporowej
1.małżonkowie są w relacjach negatywnych względem siebie, ale nadal pełnią funkcję tak, że są rodzicami,
2.regeneracja więzi emocjonalnych, wsparcie; zaakceptowanie potrzeb emocjonalnych, szacunek, wzajemna pomoc materialna, wspólne obchodzenie świąt; oparte na ufnej więzi międzyludzkiej,
Grzędziak - osobowość prawna - nie jest ona zagwarantowana rodzinie jako podmiotowi, jako całości, ale przysługuje poszczególnym członkom rodziny, które są podmiotami stosunków prawnych.
Ochrona „rodziny” (małżeństwo, rodzina, macierzyństwo, rodzicielstwo)
zabezpieczenie dóbr przed zagrożeniem z zewnątrz (moralną, obyczajową, społeczną sfere), jak i wewnątrz rodziny
Państwo spełnia obowiązek ochrony poprzez swoje organizacje
organy stosowane
organy stanowione
przyjeto regulacje w której podmiotem była ochrona rodziny przed zagrożeniem z zewnatrz, ale nastepuje ingerencja ze strony państwa w przypadku zagrożenia wewnątrz rodziny
Opieka - wspieranie wartości w sferze materialnej:
Świadczenia rodzinne, dodatki, urlopy, zasiłki dla samotnie wychowujących dzieci, becikowe, osobna polityka mieszkaniowa, fundusz alimentacyjny - sfera stanowienia prawa
Generalnie państwo powinno dokładać nalezytych starań do tworzenia warunków infrastruktury w takich sytuacjach
Uwzględnić zasadę pomocniczości - zawarta we wstepie do Konstytucji, Państwo powinno pomagać a nie wyręczać, nie zastępować, nie przejmować funkcji rodziny,
Autonomia dla członków małżeństwa;
Interweniować, gdy jeden z elementów rodziny wymaga tego (tu matka, ojciec, dziecko)
Macierzyństwo/ Rodzicielstwo
Macierzyństwo - penienie funkcji matki przez kobietę, nie zawsze w związku małżeńskim, szczególna więź matki z dzieckiem
Ochrona macierzyństwa- odnosi się zarówno do okresu z przed jak i po porodzie
Podstawowa funkcja związku matki z dzieckiem - prawidłowy rozwój życia młodego człowiekka
Konstytucyjna ochrona wartości macierrzyństwa; równorzędnym podmiotem jest płód i utrzymanie go przy życiu ( tu ochorona dziecka , a nie interesu matki)
Odnosi się zarówno do matek będących w związku małżeńskim, jak również do samotnie wychowujących
Życie rodzinne poczętego dziecka także podlega ochronie
Ojcostwo - przysługuje ochrona ale dopiero od czasu urodzenia się dziecka
Rodzicielstwo- obejmuje relacje łączące matkę i ojca, macierzyństwo, ojcostwo
jest rodzajem ofiary wobbec dziecka nawet za cenę własnych wyrzeczeń
Celem jest zapewnienie należytej pieczy nad dzieckiem i zapewnienie finansowe
Rodzice mają prawo wychowywać dziecko wg własnych poglądów religijnych
Art. 53 ustęp 3
Wolność do wychowania moralnego i religijnego wg. własnych przekonań
Art. 70 ust 3
Rodzice mają wolność wyboru szkół dla swoich dzieci nie tylko publicznych
Art. 47
Dorośli mają wybór do posiadania dzieci i ich wychowania
Regulacja
Art. 33
Równe prawa wżyciu społęcznym, politycznym, gospodarczym dla kobiet i mężczyzn
Równouprawnienie odnosi się także do życia rodzinnego, a nie tylko małżeńskiego
Art. 64 ust 2
Ochrona własności, innych praw majątkowych i praw do dziedziczenia
Model Rodziny
Parrtnerki - podział władzy rodzinnej- RODZINA DEMOKRATYCZN- zawarta w konstytucji
Ograniczenie w prawach rodzicielskich - Regulacja art. 48 ust 2
Art. 72 ust 3
Art. 71
Państwo uwzględnia dobro rodzinne, rodziny wielodzietne,niepełne, Państwo ma prowadzić odrębną politykę wspierającą takie rodziny
Matka zarówno przed jak i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnych praw do opieki i ochrony
Art. 72 ust 2
RP zapewnia ochronę praw dziecka przed okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, dziecko ma prawo do pomocy społecznej
Konwencja Praw Dziecka z 1989
Ust 4 - Rzecznik Praw Dziecka