II wykład - prawo cywilne - 2003-10-18.
Rodzaje praw podmiotowych:
1. Prawo bezwzględne (bezpośrednie), są to te prawa podmiotowe, które są skuteczne przeciwko każdej osobie (erga omnes) ich odpowiednikiem są obowiązki nieograniczonej liczby osób do biernego zachowania się, zaniechanie działań naruszających prawo własności - Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Prawa osobiste wynikające z dóbr osobistych: prawo do ochrony zdrowia, do ochrony życia, wizerunku, do nietykalności korespondencji. Prawa na dobrach niematerialnych - prawa do utworów, do znaku towarowego, do wynalazku, wzoru przemysłowego. Prawo do spadku.
2. Prawa względne (obligatoryjne, wynikające z umów, między stronami podmiotami), to te prawa podmiotowe, które są skuteczne pomiędzy oznaczonymi osobami. Ich odpowiednikiem jest obowiązek tych osób do pewnego zachowania się: działaniu lub zaniechaniu. Przykładami takich praw jest: wierzytelność (wynikająca z zobowiązania) Art. 353. § 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. -prawo wierzyciela, wszystkie umowy określone w kodeksie cywilnym, umowa o dzieło, dostawy komisu.
3. Prawo podmiotowe majątkowe i niemajątkowe, to te, które wyraża się w wartości ekonomicznej. Można wyróżnić prawa podmiotowe majątkowe:
osobiste, ochrona godności i czci,
prawa na dobrach niemajątkowych,
prawo rodzinne - wynikające ze stosunków rodzinnych z małżeństwa lub pokrewieństwa albo ze stosunków ukształtowanych na wzór rodzinnych (opieki lub kurateli, jeżeli mają charakter niemajątkowy, prawo i obowiązek do wychowania dzieci, alimenty).
Majątkowe:
rzeczowe - prawo własności, ograniczone prawo rzeczowe, wierzytelności, wynikające z umów czynsz z tytułu najmu, dzierżawy, zapłata ceny przy sprzedaży,
prawo majątkowe do dóbr niemajątkowych: utwory, wynalazki, są to prawa do korzystania z tego dobra i rozporządzenia tym dobrem,
prawa rodzinne o charakterze majątkowym - świadczenie alimentacyjne rodzice względem dzieci, dzieci względem rodziców i dziadków,
prawo do spadku,
prawa zbywalne ( można przenosić na inne podmioty) i niezbywalne ( nie mogą być przenoszone); prawo niemajątkowe - prawo niezbywalne, prawo majątkowe - zbywalne. Jednakże, co do praw majątkowych są wyjątki, co do zasady. Niektóre z tych praw ustawa kształtuje jako prawa niezbywalne - prawo użytkowania - Art. 254. Użytkowanie jest niezbywalne, służebności osobiste - mieszkanie- Art. 300. Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania - służebność mieszkaniowa.
f) prawa związane są to takie prawa podmiotowe, które mają tą szczególną cechę, ze podmiotem jednego prawa może być tylko osoba która jest zarazem podmiotem innego-, czyli prawo nie może istnieć jako samodzielne, służebność gruntowa. Uprawnionym ze służebności gruntowej jest każdy właściciel. Art. 258. W stosunkach wzajemnych między użytkownikiem a właścicielem użytkownik ponosi ciężary, które zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy. - droga na nieruchomości, tylko właściciel może ustanowić, prawem związanym może być również prawo własności np. własność budynków, urządzeń, na gruncie oddanym na użytkowanie wieczyste przysługuje użytkownikowi wieczystemu. Art. 235. § 1. (83) Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.§ 2. (84) Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Podobnie odrębna własność budynków i urządzeń przysługuje rolniczej spółdzielni jest prawem związanym z prawem użytkowania gruntu należącego najczęściej do Skarbu Państwa - Art. 272. § 1. (102) Jeżeli rolniczej spółdzielni produkcyjnej zostaje przekazany do użytkowania zabudowany grunt Skarbu Państwa, przekazanie budynków i innych urządzeń może nastąpić albo do użytkowania, albo na własność. § 2. (103) Budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na użytkowanym przez nią gruncie Skarbu Państwa stanowią własność spółdzielni, chyba, że w decyzji o przekazaniu gruntu zostało zastrzeżone, iż mają się stać własnością Skarbu Państwa.§ 3. Odrębna własność budynków i innych urządzeń, przewidziana w paragrafach poprzedzających, jest prawem związanym z użytkowaniem gruntu. Prawo związane może być przeniesione tylko łącznie z tym drugim prawem nadrzędnym - ustanowiona służebność, działka sprzedana i służebność przechodzi na innego właściciela. W razie wygaśnięcia tego drugiego prawa, jego podmiot traci prawo z nim związane - sprzedałam grunt - tracę pieniądze, które pobierałam za przejazd.
g) prawo akcesoryjne (niesamoistne) - polegają na tym, że wieź tego prawa z innym prawem głównym (pożyczka, umowa kredytowa) polega na tym, że nie może ono powstać bez prawa głównego. Może być przeniesione tylko z prawem głównym i razem z nim wygasa, zastaw i hipoteka-to zabezpieczenie wierzytelności.
Osoba fizyczna:
Zdolność prawna jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w płaszczyźnie prawa. Art. 8. § 1. (5) Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną(wybory, testament, dziedziczenie). Na scitunis - poczęte, a nie narodzone dziecko posiada pewien zakres, może dziedziczyć, wskazują na to przepisy, Art. 927. § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.§ 3. (245) Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym- Art. 75. Można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte.- takie dziecko uznaje ojciec i Art. 182. Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.
Ustanie zdolności prawnej. Ustaje z chwilą śmierci - wygasają prawa, obowiązki niemajątkowe, prawa majątkowe przechodzą na spadkobierców. Dokumentem stwierdzającym zgon jest akt zgonu. Wyjątki - nie znaleziono ciała, nie ma zgłoszenia zgonu. Jeżeli nie został wydany akt zgonu w normalnym trybie to można wystąpić do Sądu o Sądowe stwierdzenie zgonu. Istnieją dwie przesłanki sądowego stwierdzenia zgonu: śmierć osoby niewątpliwa i zgon nie został stwierdzony w zwykłym trybie. Sąd Rejonowy Cywilny- sądowe stwierdzenie zgonu!!!!!!- egzamin!!!
Postanowienie o stwierdzeniu zgonu ma charakter deklatoryjny tzn. potwierdza zgon danej osoby( potwierdza stan istniejący).
PRZESŁANKI SĄDOWEGO STWIERDZENIA ZGONU- egzamin!!!
Uznanie za zmarłego - osoba zaginiona, osoba, o której nie wiadomo czy żyje czy zmarła - Sąd Rejonowy Cywilny - postępowanie konstytutywne tworzące nowy stan prawny.
Przesłanki uznania osoby za zmarłą:
Fakt zaginięcia osoby.
Upływ czasu od chwili zaginięcia w zależności od tego czy mamy do czynienia ze zwykłym wypadkiem zaginięcia czy kwalifikowanym. Wypadki zwykłe - wyjście po zakupy, katastrofy - kwalifikowany - większe prawdopodobieństwo śmierci danej osoby.
Art. 29. § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarczy upływ lat pięciu.
§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.
Art. 30. § 1. Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.
§ 2. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość.
§ 3. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać.
Art. 31. § 1. Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.
§ 2. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych - pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.
§ 3. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.
Art. 32. Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.
Zdolność do czynności prawnych:
Pełna.
Ograniczona.
Brak zdolności.
Sąd Okręgowy Cywilny orzeka o ubezwłasnowolnieniu częściowym i całkowitym.
Całkowite ubezwłasnowolnienie:
osoba ukończyła 13 lat,
w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, albo innych zaburzeń : pijaństwo, narkomania, osoba ta nie jest w ogóle w stanie kierować swoim postępowaniem. Brak świadomego kierowania swoim postępowaniem. Skutek jest taki, ze tarci zdolność do czynności prawnych- zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań w swoim własnym działaniu. Ustanawia się przez sąd dla tej osoby opiekuna, chyba, że to małoletnia, wtedy rodzice się opiekują.
Częściowe ubezwłasnowolnienie:
ukończyła 18 lat
w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju, jeżeli jest jej potrzebna jedynie pomoc do prowadzenia jej spraw osobistych i majątkowych. Skutek jest taki, ze posiada ograniczona zdolność do czynności prawnych i ustanawia się jej kuratora- orzeka o tym sąd okręgowy, wydział cywilny. Można zmienić z częściowego na całkowity i odwrotnie.
Kto nie ma zdolności do czynności prawnych:
osoba, która nie ukończyła 13 lat
b) osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Skutki: czynność prawna dokonana przez taką osobę jest nieważna Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych - może dokonywać czynności należących do czynności drobnych. Osoba taka ma przedstawiciela ustawowego, który dokonuje czynności, są to rodzice, opiekun lub kurator. Są czynności, których przedstawiciel ustawowy nie może dokonać w imieniu osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnej: 1. Art. 944. § 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
§ 2. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
2. Art. 1. (1) § 1. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński - KR i O
3. Art. 73. Przedstawiciel ustawowy ojca nie mającego pełnej zdolności do czynności prawnych nie może w jego imieniu dziecka uznać.- KRi O
Osoba, która nie ma zdolności do czynności prawnych nie ma zdolności procesowych - przedstawiciel ustawowy.
Ograniczona osoba do czynności prawnych:
13 - 18 lat
ubezwłasnowolnieni częściowo.
Osoba ta może:
samodzielnie dokonywać czynności prawnych, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela. Jeśli nie ma potwierdzenia czynność jest nieważna (strony zwracają np. kasę i rzecz nabytą) do czasu potwierdzenia, czynność jest zawieszona, jeżeli nie potwierdzona czynność, czynność nieważna.
b) traktowana jest jako osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnej. Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Art. 22. Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.
Art. 22 [Pojęcie; zdolność pracownicza] § 3. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.-Kodeks Pracy.
traktowana jest jako osoba nie mająca zdolności do czynności prawnej. Może sporządzić i odwołać testament.
Pełna zdolność do czynności prawnych:
18 lat
te osoby, które nie zostały ubezwłasnowolnione.