• Początek formularza

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali - podpisany w Paryżu 18 kwietnia 1951, wszedł życie 23 lipca 1952. Był on rezultatem pomysłu i debaty nad powołaniem organizacji regulującej przemysł wydobywczy i stalowy. Traktat ten, zwany Paryskim powołał do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Układ zawarło sześć państw - Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg. Obowiązywał on 50 lat, w 2002 roku kompetencje EWWiS przejęła Wspólnota Europejska.

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Traktaty rzymskie) - dwie umowy międzynarodowe zawarte 25 marca 1957 przez sygnatariuszy Traktatu Paryskiego. Obie weszły w życie 1 stycznia 1958. Dotyczyła powołania nowych organizacji - Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Pierwsza zapoczątkowała integrację gospodarczą, druga - współpracę nad wykorzystywaniem energii jądrowej w celach pokojowych. Traktaty rzymskie zostały w dużej mierze zastąpione w 1993 przez traktat z Maastricht ustanowiony rok wcześniej.

• Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) - podpisany 7 lutego 1992 w holenderskim Maastricht, wprowadzony w 1993. Zadecydował o pogłębieniu integracji, m.in. poprzez ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej. Poszerzono też dotychczasową formułę integracji, opartą odtąd o trzy filary - Wspólnoty Europejskie, wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych - tworzące razem nową organizację Unię Europejską.

• Traktat Amsterdamski zmieniający Traktat o Unii Europejskiej. Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty - podpisany 2 października 1997, obowiązujący od 1 maja 1999. Wprowadził możliwość sankcji dla państw członkowskich łamiących standardy demokratyczne, wzmocnił pozycję Trybunału Sprawiedliwości i Parlamentu Europejskiego oraz uprościł traktaty założycielskie. Podjęto też w nim próbę koordynacji polityki zatrudnienia w krajach UE.

• Prawo pierwotne

• Prawo pierwotne znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 48 Traktatu z Maastricht.

• Lista aktów prawa pierwotnego

• traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej

• Traktat paryski z 1951 r. (obowiązywał w latach 1952-2002)

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

• Traktaty rzymskie z 1957 r. (weszły w życie w 1958 r.)

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

• Traktat z Maastricht z 1992 r. (wszedł w życie w 1993 r.)

• Konstytucja dla Europy z 2004 r. (nie weszła w życie)

• umowy zawarte między państwami członkowskimi zmieniające i uzupełniające traktaty założycielskie

• Konwencja o niektórych instytucjach wspólnych dla EWG i EWEA z 1957 r. (weszła w życie w 1958 r.)

• Protokół dotyczący Antyli Holenderskich z 1978 r.)

• Traktat fuzyjny z 1965 r. (wszedł w życie w 1967 r.)

• Luksemburski traktat budżetowy z 1970 r.

• Brukselski traktat budżetowy z 1975 r.

• Traktat zmieniający niektóre postanowienia Protokołu w sprawie Statutu EBI z 1975 r.

• Traktat grenlandzki z 1984 r.

• Jednolity Akt Europejski z 1986 r. (wszedł w życie w 1987 r.)

• Traktat amsterdamski z 1997 r. (wszedł w życie w 1999 r.)

• Traktat nicejski z 2001 r. (wszedł w życie w 2003 r.)

• Traktat lizboński z 2007 r. (wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.)

• traktaty akcesyjne

• Traktat o przystąpieniu Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii z 1972 r. (wszedł w życie w 1973 r.)

• Traktat o przystąpieniu Grecji z 1979 r. (wszedł w życie w 1981 r.)

• Traktat o przystąpieniu Hiszpanii i Portugalii z 1985 r. (wszedł w życie w 1986 r.)

• Traktat o przystąpieniu Austrii, Finlandii i Szwecji z 1994 r. (wszedł w życie w 1995 r.)

• Traktat ateński z 2003 r. (wszedł w życie w 2004 r.)

• Traktat o przystąpieniu Bułgarii i Rumunii z 2005 r. (wszedł w życie 1 stycznia 2007)

• ogólne zasady prawa Unii Europejskiej szereg zasad prawa UE wypracowanych na podstawie orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, które nie zawsze wynikają wprost z Traktatów. Również zasady, do których przestrzegania zobowiązała się Unia Europejska (głównie Europejska Konwencja Praw Człowieka);

• postanowienia Rady, gdy jej członkowie działają jako przedstawiciele państw członkowskich

• Akt dotyczący wyboru przedstawicieli Parlamentu Europejskiego w drodze powszechnych wyborów bezpośrednich z 1976 r.

• inne

• Częścią prawa pierwotnego są również załączniki (w formie protokołów) dołączone do wyżej wymienionych umów. Nie mogą to być natomiast deklaracje i umowy (nie mają mocy wiążącej).

• Prawo wtórne

• Prawo wtórne znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 249 TWE

• Prawo wtórne jest tworzone przez instytucje Wspólnot na podstawie prawa pierwotnego. Składa się ono z ogromnej liczby aktów prawnych, z których każdy należy do jednej z pięciu kategorii:

• Rozporządzenia

• Swoim charakterem zbliżone są do ustaw polskiego porządku prawnego, pełnią rolę ujednolicającą przepisy prawa w krajach wspólnotowych UE, mają charakter wiążący, zasięg ogólny (adresatami mogą być zarówno państwa, jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotyczą nieokreślonej liczby przypadków / sytuacji). Podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Każde rozporządzenie wchodzi w życie w terminie w nim zawartym. Obowiązują bezpośrednio, to znaczy, że nie wymagana jest dodatkowo transpozycja zawartego w rozporządzeniach prawa do krajowych porządków prawnych ani inne dodatkowe działanie legislacyjne. W praktyce do rozporządzeń dodawane są również akty wykonawcze. Władze krajowe mają obowiązek uchylenia wszelkich przepisów niezgodnych z treścią rozporządzenia oraz zakaz wydawania aktów prawnych niezgodnych z jego treścią. Dodatkowo państwa członkowskie nie posiadają żadnej swobody regulacyjnej w ramach wprowadzania / wykonywania postanowień zawartych w rozporządzeniu.

• Mają charakter wiążący, zaś adresatami dyrektyw mogą być wyłącznie państwa członkowskie UE. Wiążą wyłącznie co do rezultatu, państwo członkowskie ma swobodę wyboru formy i środków implementacji danej dyrektywy. Dyrektywy podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Okres transpozycji podany jest każdorazowo w treści dyrektywy – na ogół wynosi od roku do 3 lat. W tym czasie państwa są zobowiązane do dostosowania prawa krajowego do założeń i postanowień dyrektywy. Transpozycja następuje poprzez przyjęcie przez odpowiednie organy prawodawcze danego państwa odpowiedniego aktu prawnego, powszechnie obowiązującego (w polskim porządku prawnym rolę taką pełni ustawa). Obowiązek transpozycji dyrektywy jest jednym z podstawowych obowiązków ciążących na państwach członkowskich, w świetle art. 10 TWE, który ustanawia tzw. zasadę lojalności. Monitorem poprawnego transponowania oraz późniejszego przestrzegania praw zawartych w dyrektywach jest Komisja Europejska. Naruszenie zobowiązania pełnej i terminowej transpozycji dyrektywy może być podstawą wniesienia przez Komisję lub państwo członkowskie skargi do ETS o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom wspólnotowym. Wynikiem tego może być narzucona na dane państwo – naruszyciela sankcji finansowych lub możliwość wystąpienia z postępowaniem roszczeniowym przeciwko własnemu państwu przez osobę fizyczną lub osobę prawną (odpowiedzialność odszkodowawcza). Funkcją dyrektyw nie jest ujednolicanie krajowych porządków prawnych państw członkowskich, lecz ich harmonizowanie.

• Swoim charakterem odpowiadają decyzjom wydawanym w polskim porządku prawnym. Decyzje mają charakter indywidualny i konkretny co oznacza, że każda z nich jest skierowana do ściśle określonego grona adresatów i dotyczą ściśle określonych spraw / sytuacji. Adresatami decyzji są przede wszystkim państwa członkowskie lub osoby prawne / fizyczne. Jeżeli decyzja jest adresowana do wszystkich państw członkowskich, wówczas podlega publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, jeżeli zaś skierowana jest do mniejszej liczby adresatów – podlega notyfikacji adresatom, do których jest skierowana.

• Opinie

• Nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często stosowane w postępowaniu między instytucjami i organami wspólnot

• Zalecenia

• Nie mają mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.

• Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje są wydawane przez Radę Unii Europejskiej, niekiedy przy współudziale Parlamentu Europejskiego (procedury współpracy i współdecydowania). Wyłączna inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie przysługuje Komisji Europejskiej (wyjątkiem jest prawo Parlamentu do opracowania projektu jednolitej ordynacji wyborczej do PE).
  Szczególny rodzaj rozporządzeń, tzw. rozporządzenia wykonawcze, są wydawane przez Komisję Europejską. W hierarchii aktów prawnych stoją one niżej od zwykłych rozporządzeń, mogą je jednak zmieniać, jeśli w rozporządzeniu na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie wykonawcze zapisano taką możliwość.
  Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów unijnych.

• Oprócz wyżej wymienionych aktów prawnych istnieje też wiele rodzajów aktów nienazwanych w traktatach, lecz mogących mieć niekiedy moc wiążącą. Są one nazywane aktami sui generis. Noszą one rozmaite nazwy: oświadczenie, deklaracja, program działania, protokół, rezolucja, konkluzje, wnioski, wspólne działanie, komunikat, obwieszczenie.

• Konstytucja Europejska miała wprowadzić zupełnie nowy porządek prawny.

• Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego zasada, która nie występuje expressis verbis w traktatach lecz jest jedną z podstawowych zasad występujących w prawie wspólnotowym. Wynika głównie z orzecznictwa ETS. Mówi ona, że:

• prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego,,

• państwa mają obowiązek zapewnić skuteczność prawa wspólnotowego,

• krajom członkowskim nie wolno jest wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem wspólnotowym,

• w razie sprzeczności przepisów prawa wspólnotowego i krajowego, zastosowanie mają przepisy prawa wspólnotowego,

• późniejsze prawo krajowe nie deroguje wcześniejszego prawa wspólnotowego

• Orzeczenia ETS mowią, że ZPPW wynika z:

• wyjątkowości charakteru prawa wspólnotowego,

• powierzenia kompetencji przez państwa członkowskie na rzecz WE,

• celów, jakim ma ono służyć

• Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego zasada, która odnosi się do sposobu i zakresu stosowania prawa wspólnotowego przez organy państwa członkowskiego.

• Zasada opiera się na następujących założeniach:

• prawo wspólnotowe jest stosowane bezpośrednio w każdym z krajów członkowskich,

• prawo wspólnotowe ma bezpośrednią skuteczność wobec: instytucji, podmiotów prawa i obywateli każdego z państw członkowskich,

• nawet jeśli norma prawna wprowadzona do systemu prawa wspólnotowego nie została implementowana do systemu prawa krajowego, to ma ona swoje zastosowanie na terenie całej Wspólnoty, także tego kraju.

• Istotą bezpośredniego stosowania prawa prawa wspólnotowego jest możliwość oparcia rozstrzygnięcia w sprawie zawisłej przez organem (sądowym lub administracyjnym) państwa członkowskiego o przepis wspólnotowy, a nie przepis krajowy.

• Zasada bezpośredniej skuteczności jest zasadą prawa wspólnotowego. Oznacza ona, iż:

• organy państwa muszą stosować prawo wspólnotowe bezpośrednio, jeżeli to tylko możliwe

• akty prawa wspólnotowego tworzą prawa i obowiązki także dla jednostek, przedsiębiorców, stowarzyszeń; a nie tylko dla państw

• jednostki mogą powoływać się na te prawa przed sądem lub organem administracyjnym

• Zasada ta została wprowadzona, by uniknąć wątpliwości co do skuteczności prawa europejskiego wobec podmiotów innych niż organy państwowe.

• Sądy państw członkowskich są zobowiązane udzielić jednostkom ochrony na podstawie prawa wspólnotowego, a w przypadku niezgodności prawa krajowego z wspólnotowym, powinny to uczynić stosując prawo wspólnotowe (zgodnie z zasadą pierwszeństwa tego prawa).

• Warunki bezpośredniej skuteczności norm wspólnotowych

• norma musi być jasna i bezwarunkowa,

• nakładać na określone podmioty obowiązek podjęcia lub zaniechania określonych działań,

• nadawać się do stosowania bez wprowadzania przez legislatora (krajowego lub wspólnotowego) dodatkowych środków.

• Norma może być uznana za wystarczająco jasną (precyzyjną), gdy określa zobowiązanie przy pomocy jednoznacznych, niebudzących wątpliwości postanowień. Charakter bezwarunkowy oznacza, że dla swego wykonania lub skuteczności Norma prawna|norma nie jest uzależniona od spełnienia jakiegokolwiek warunku, np. upływu terminu okresu przejściowego; a także, gdy nie wymaga podjęcia jakichkolwiek środków prawodawczych przez państwa członkowskie lub organy Wspólnoty.

• Zasada jednolitości prawa wspólnotowego, jest to zasada występująca w prawie wspólnotowym Unii Europejskiej, która mówi, że:

• prawo wspólnotowe jest w całości i jednakowo stosowane w każdym z państw członkowskich,

• jednolitość ma zapewnić taki sam sposób stosowania prawa wspólnotowego na terenie całej wspólnoty i jest "wymogiem jednolitego porządku prawnego",

• prawo wspólnotowe musi być jednolite wewnętrznie, to znaczy, że należy eliminować z systemu prawa wspólnotowego te normy niższego rzędu, które są w konflikcie z innymi normami wyższego rzędu.

• Zasada ta powstała z uwagi na fakt, że poszczególne kraje członkowskie stawiają postanowienia ratyfikowanych umów międzynarodowych na różnych szczeblach w systemie prawa krajowego (niektóre na równi z ustawami, a inne ponad ustawami).

• Zasada subsydiarności - jest to zasada, występująca w prawie wspólnotowym Unii Europejskiej, która mówi, że:

• poszczególne organy administracji wspólnotowej są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów,

• kompetencje instytucji wspólnotowych są wykonywane przez możliwie najniższy w hierarchii organ administracji, ale odpowiedni do wykonywania danej kompetencji i podejmowania określonych działań,

• wspólnota podejmuje działania niepodlegające wyłącznej kompetencji wspólnoty, tylko wtedy, gdy nie istnieje możliwość osiągnięcia danych celów w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członkowskich, a okoliczności, cele, skutki i skala tych przedsięwzięć wskazują, że zostaną one lepiej zrealizowane przez wspólnotę, niż przez każde z państw członkowskich z osobna (np. ochrona środowiska).

• Zasada równowagi kompetencyjnej, jest to zasada występująca w prawie wspólnotowym Unii Europejskiej, która mówi, że:

• instytucje Unii Europejskiej postępują w ramach obowiązków i uprawnień nadanych im przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE),

• każdy ze wspólnotowych organów administracji podejmuje działania wyłącznie w ramach swoich kompetencji,

• żadna z instytucji wspólnotowych nie może zastąpić innej w wykonywaniu powierzonych jej kompetencji,

• żadna z instytucji wspólnotowych nie może pozbawiać kompetencji inną instytucję.

• Zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym zasada oznaczająca obowiązek nałożony na sądy krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej interpretowania prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym.

• Zasada ta znalazła liczne potwierdzenie w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości(Wyrok w sprawa 18/83 Colson and Kamann). ETS uzasadnia obowiązek stosowania tej zasady, powołując się na obowiązki państw członkowskich wynikających z art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz na konieczność doprowadzenia do osiągnięcia celów określonych w art. 249 TWE.

Prawo „pierwotne” to prawo tworzone przez państwa, które powołały do życia wspólnoty, a potem Unię Europejską. Jest to prawo międzynarodowe publiczne. Nie jest tworzone przez organy wspólnot (traktaty wymienione na początku wykładu).

Prawo „wtórne” jest to prawo tworzone przez organy wspólnot, a później Unii Europejskiej, pochodzące w szczególności od Komisji Europejskiej i Rady Europejskiej. Nie jest to międzynarodowe prawo publiczne, nie jest prawem wewnętrznym państw. Jest to trzeci porządek prawny, nieznany dotąd, nie mieści się w pojęciu prawa międzynarodowego publicznego ani prawa wewnętrznego.

Zasady prawne.

1. Prawo międzynarodowe wiążące Unię Europejską państwa członkowskie ma rangę zbliżoną do prawa państwowego (reguły kolizyjne)

2. Prawo międzynarodowe publiczne ma rangę wyższą niż prawo wtórne.

3. Ogólne zasady tworzone przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości mają rangę zbliżoną do prawa pierwotnego.

4. Prawo Wspólnot Europejskich ma pierwszeństwo wobec prawa państw członkowskich. Sądy państw członkowskich mają nakaz przestrzegania prawa przez sądy.

Prawo Unii Europejskiej powoduje automatycznie bezskuteczność prawa krajowego sprzecznego z prawem Unii Europejskiej.

5. Zasad skutku bezpośredniego prawa Unii Europejskiej w porządkach prawnych państw członkowskich.

Prawo musi być jasne, samowystarczalne, bezwarunkowe. (głównie rozporządzenia)

Istnieje zakaz transponowania rozporządzeń do prawa wewnętrznego. W odniesieniu do dyrektywy skutek jest pośredni, potrzebna jest implementacja - akty prawa wewnętrznego może być czasami dyrektywa skuteczna bezpośrednio - jeżeli zostały nie zrealizowane w określonym terminie.

Decyzje są bezpośrednio skuteczne.

6. Zasada jednolitości prawa europejskiego - prawo europejskie musi być w pełni i jednakowo stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Żaden organ państwa nie może publicznie oceniać prawa europejskiego z prawem krajowym.

7. Zasada solidarności (lojalności, wierności) umów należy dotrzymywać, pakta serwanta.

8. Zasada pomocniczości (subsydialności - pomocniczości)

• nie tylko wtedy podejmuje działania jeżeli państwa nie mogą zrealizować samodzielnie

• jeżeli jest oczywiste, że Unia Europejska zrobi to lepiej.

---