STOSOWANIE ZNAKÓW INTERPUNKCYJNYCH

I ) Znaki interpunkcyjne i ich właściwości

Kropka - .

- na końcu zdania oznajmującego

- za cyferką (przy liczebnikach porządkowych)

+ np. 9. - może być czytane jako dziewiąty lub dziewiątego

- przy skrótach, jeśli są to następujące po sobie ciągi liter

+ inżynier - inż.

- daty w zapisie arabskim (po miesiącu i dniu)

+ 29.05.2008

- po formie kończącej list/mail, a przed podpisem

- przy skrótach typu „i tym podobne”

+ itp.

+ itd.

+ np.

* zniżyć głos i zrobić krótką przerwę!

UWAGA! Przy tytułach należy uważać na stawienie kropki, bo:

TYTUŁ TYTUŁ. Blerybleryblery.

Blerybleryblerybleryblery.

Średnik - ;

- oddziela równorzędne człony zdania

- rozdziela wyliczenia rozpoczęte myślnikiem

* obniżenie głosu, pauza krótsza niż przy kropce!

Myślnik - -

- pauza, przerwa

- pauza refleksyjna/eliminacja wyrazu

- sygnalizowanie wyliczeń

- wydziela dłuższe zdania wtrącone, zwroty

+ Blablabla - trututututu - blalabla.

- sygnalizuje przerwę przed wyrazem, na który szczególnie zwracamy uwagę

* zmiana tonu głosu po pauzie!

Znak zapytania - ?

- ma końcu prostych zdań i zdań rozstrzygających

+ Iść czy zostać?

- postawiony w nawiasie podaje wątpliwość na temat poprzedzającej go informacji

+ Na koncercie zebrało się ponad pół miliona osób (?).

- oburzone pytanie zakończone jest znakiem pytania i wykrzyknikiem

+ Że co zrobiłeś?!

Dwukropek - :

- wprowadzenie cytatu

- wprowadzenie wyliczenia (przy więcej niż dwa elementy wyliczenia, elementy niewyliczenia nie rozdzielone średnikiem mają wspólny element klasyfikujący, np. wymienienie kilku zabawek)

- wyjaśnienie, uzupełnienie, doprecyzowanie

Wykrzyknik - !

- zdania wykrzyknieniowe

- wszystkie ochy, achy i echy (UWAGA! Ach - aha ← dla zapamiętania pisowni, mają po tyle samo głosek)

- po formie nagłówkowej listu/maila

- silne zabarwienie emocjonalne

- postawiony w nawiasie podaje pewność, rację wypowiedzi (na przykład policzyło się coś dla pewności)

+ Na koncercie zebrało się ponad pół miliona osób (!).

* po nim wyciszenie głosu!

Wielokropek - ...

- postawiony w nawiasie okrągłym sygnalizuje wyjęcie części cytatu

+ „Na koncercie zebrało się (…) pół miliona osób.”

- postawiony w nawiasie kwadratowym sygnalizuje niemożność odtworzenia tekstu

+ „Na […] zebrało się ponad pół miliona osób.”

- po nim następuje jest zaskakujące

Cudzysłów - „”

- cytowanie

- sygnalizacja, że to, co w nim jest ujęte ma być odczytywane odwrotnie (ironicznie)

+ „Świetny” z niego szef.

Nawias - ()

- wyliczenie

+ a) lub 1)

- wydzielają bardzo silne elementy uboczne, wtrącone i przykłady

+ Blablabla (trutututu) blablabla.

- symbolizuje informacje biograficzne lub wtrącenie od autora

Przecinek - ,

- zdania pojedyncze (z jednym orzeczeniem)→ nie staje pomiędzy:

+ podmiotem a orzeczeniem

+ orzeczeniem a dopełnieniem

+ orzeczeniem a okolicznikiem

+ podmiotem a pojedynczą przydawką

- zdania złożone (z wieloma orzeczeniami)→ staje na graniczy zdań składowych, gdy nie ma tam spójnika albo są spójniki kochające przecinek

- wyodrębnia w zdaniu wszystko co wtrącone

+ Blablabla, trutututu, blablabla.

UWAGA! Jeśli w zdaniu jest wyliczenie, które ma wymienione więcej niż jedno „i”, to stawia się przecinek przed drugim oraz kolejnymi „i”.

II ) Pisownia spójników z przecinkiem

- łączne (i, oraz, tudzież)

- rozłączne (albo, lub, czy, bądź)

- wyłączające (ani, ni)

- przeciwstawienia (a, ale, lecz, choć, jednak, zaś, natomiast, wszakże)

- wynikowe (ponieważ, gdyż, więc, zatem, tedy, toteż, to)

- utożsamienia (czyli, to jest, to znaczy)

III ) Dodatkowe informacje

Ton uczuciowy i intonacja porządkują zdanie!

pół-Anglik ← pisane przez łącznik, Anglik jest tu nazwą własną!

Idiom - związek frazeologiczny (jednostka leksykalna), nie umieszcza się go w cudzysłowie, ponadto idiomy nie respektują zasad przecinków.

Siedzi cicho jak mysz pod miotłą.

Różnica w rodzaju:

półtora półtorej

Cudzysłowy itp.:

- cytat zwykły - „...”

+ „Krysia poszła do sklepu, żeby kupić masło.”

- cytat w cytacie - >>...<< lub <<...>>

+ „Krysia powiedziała: >>Idę do sklepu, żeby kupić masło.<<”

- pojedyncze kawyczki - '...'

+ jako przywołanie definicji np. ze słownika

„Tekst, wypowiedź i inne śmiecie (Kowalski; 2003, 15)”

[w sumie całkiem zabawne :P - PS] ← dodanie przez nas czegoś do cytatu, np. swojego zdania, myśli

WYMIANA GŁOSEK, PRZYROSTKI I PRZEDROSTKI, TEMATY I FORMANTY, UDŹWIĘCZNIENIA I UBEZDŹWIĘCZNIENIA

I ) Wymiana głosek

- h → ż, z, g

+ druh - drużyna

+ wahać się - waga

+ błahy - błazen

- ch → sz

+ mucha - musze

+ słucham - słyszę

- ż → g, z, dz, s, ź, zi

+ wożę - wozić

+ obrażać - obraźliwy

+ nożna - noga

+ każę - kazać

+ pieniężny - pieniądz

+ bliżej - blisko

- rz → r

+ morze - morski

- ó → o, a, e

+ sól - solniczka

+ pióro - pierze

+ skrócić - skracać

II ) Pisownia końcówek wyrazów (dopełniacze, celowniki, miejscowniki w zapisie żeńskim)

1. Zapis z literą j

- po s, c, z → Rosja - Rosji

- między samogłoskami → baja - bai

2. Zapis ze spółgłoskami i wyrazów obcych

- t, d, r, h, k, g, ch + samogłoska → partia - partii

- p, b, f, w, m (głównie wyrazy obce, słychać „ja” na końcu) → sepia - sepii

3. Pojedyncze i

- nie słychać „ja” na końcu → ziemia - ziemi

- przy zdrobnieniach → babunia - babuni

- w wyrazach nazywających miejsce, gdzie wykonuje się jakaś czynność (końcówki -alnia, -arnia, -ownia, -elnia, -nia) → uczyć się - uczelnia - uczelni

- w nazwach miejscowych lub niektórych obcych → Gdynia - Gdyni lub Bośnia - Bośni

UWAGA! W nazwach miejscowych, gdzie słychać joty na końcu pozostaje podwójne i przy odmianie.

4. Zapisy zakończone dwoma samogłoskami

- kamea - kamei

- statua - statui

5. Obecność podwojonych spółgłosek w przypadkach zależnych

- motto - motcie

- Scott - Scotcie

- mokka - mokce

- Jagiełło - Jagielle

6. Odmiana obcych nazw [ksywek? - Tsuyoi]

- El Greco - El Grekiem

III ) Pisownia przedrostków

- niewymienne → bez, nad, ob, od, przed, roz, w

- wymienne

+ z → staje przed spółgłoską dźwięczną b, w, g, h, s, si, sz, itp. → zhardzieć, zsinieć, zszarzeć

+ s → bezdźwięczne, staje przy p, cz, ch, k, f, sz, c, itp. → schronić się, skamienieć

+ ś → staje przy ci → ściąć, ściszyć, ściągnąć

- wez, wes → wezbrać, westchnąć

- wz, ws → wzbić, wspomóc

IV ) Budowanie przymiotników za pomocą formantów -cki, -ski, -dzki

- d, dz, dź, dża, da, dia, dt wymienne na dzki

+ Dobrudża - dobrudzki

+ Nojsztadt - nojsztadzki

- t, c, ć,cz, k wymienne na cki

- Francuz - Francuzka (jako mieszkańcy Francji) ↔ francuska (jako np. rodzaj kuchni)

V ) Pisownia form -yzna, -yzm, -izna, -izm

- ojczyzna - ojczyźnie

- blizna - bliźnie

- romantyzm - romantyzmie

VI ) Końcówki czasowników

- jeśli w bezokoliczniku jest ogonek (ą, ę), to zostaje on w innych formach, bo przepisuje się temat wyrazu i zmienia tylko końcówkę

+ wziąć - wzięli

+ wziąć - wziął

wzią|ć - wzią|ł

VII ) Pisownia cząstek -bym, -byś, -by

- przyczepiają się do

+ spójnika

* pisane są łącznie → aby, żeby

+ partykuły

* pisane są łącznie → bodajby, niechby, gdzieżby

+ zaimka

* pisane są rozłącznie → co byś mógł, kto by mógł

+ czasownika

* z czasownikami osobowymi pisane są łącznie → mógł - mógłby

* z czasownikami nieosobowymi pisane są rozłącznie → mówiono - mówiono by

VIII ) Pisownia przymiotników złożonych

- zapisywanie kolorów, ich natężenia oraz połączenia

+ jasnozielony - natężenie pisane łącznie

+ biało-czerwona - pisane z łącznikiem (dywizem), gdy granica między kolorami jest oczywista

+ żółtozielony - pisane łącznie, gdy granicy między kolorami nie można rozróżnić (jak gradient)

- rzeczownik z określającym go przymiotnikiem jest pisany łącznie

+ prawostronny

- przysłówek z imiesłowem przymiotnikowym jest pisany rozłącznie

+ nowo wybudowany

- dodatkowe haczyki xD

+ słabosłyszący - osoba z trwałym defektem

+ słabo słyszący - chwilowo czegoś się słyszący, bo np. ktoś hałasuje

+ półtorametrowy

+ dwuletni

+ ponadpółtorametrowy [nie, tu nie ma błędu, pisane jest razem - Tsuyoi]

+ około dwudziestoletni

+ ponadtrzydziestodwuipółletni [i tu również, przynajmniej tak mówiła babeczka ^ ^” - Tsuyoi]

+ mające przedrostek „co” → coroczny, codzienny, comiesięczny

IX ) Pisownia przyimków

+ obok

+ podczas

+ według

+ wkoło, około

+ zamiast

+ wśród, pośród

+ wewnątrz

spomiędzy ↔ z po między

CZĘŚCI ZDANIA

I ) Części mowy, ich funkcje w zdaniu oraz odmiany

1. Rzeczownik (kto? co?)

- nazywa

+ miasta

+ osoby

+ rzeczy

+ cechy

*pochodzące od przymiotników → piękność, głupota, mądrość

+ formy odczasownikowe

* ich podstawą są czasowniki, kończą się na -anie, -enie → czytanie, pisanie

- odmienia się przez

+ przypadki

+ liczby

+ każdy rzeczownik ma swój rodzaj

- funkcje pełnione w zdaniu

+ podmiot (w mianowniku lub dopełniaczu)

* gramatyczny [czyli wyrażony rzeczownikiem albo zaimkiem w mianowniku; ten

podstawowy podmiot - Tsuyoi]

* logiczny [czyli wyrażony np. rzeczownikiem w dopełniaczu; w zdaniu „Zabrakło nam

mleka.” podmiotem logicznym będzie „mleka” - Tsuyoi]

+ przydawka (w dopełniaczu)

* dopełniaczowa → długopis brata [czyli coś kogoś - Tsuyoi]

+ dopełnienie (NIE w mianowniku i NIE w wołaczu)

+ orzecznik (czyli część orzeczenia imiennego → on jest)

+ okolicznik → przyszła wieczorem

- rzeczownikowe haczyki [głupie haki TT^TT - Tsuyoi]

+ rzeczowniki nie mające liczby pojedynczej → drzwi, spodnie, rajstopy, sanie, skrzypce

+ rzeczowniki nie mające liczby mnogiej → sąsiedztwo, braterstwo, listowie

2. Czasownik (co robi? co się z nim dzieje?)

- nazywa

+ czynności

+ stany w jakich coś/ktoś się znajduje

- odmienia się przez

+ liczby

+ rodzaje

* w czasie przyszłym złożonym i przeszłym

+ osoby

* komunikacja

+ tryby

* rozkazujący

* oznajmujący

* przypuszczający

+ czasy

+ strony

* czynna

* bierna

+ ma aspekt

* dokonany → kupić

* niedokonany → kupować

- funkcje pełnione w zdaniu

+ orzeczenie

+ orzeczenie modelowe

* po nim występuje bezokolicznik w formie dopełnienia → wolno pić

3. Przymiotnik (jaki? jaka? jakie?)

- nazywa

+ cechy

+ właściwości

- odmienia się przez

+ rodzaje

+ przypadki

+ liczby

+ podlega stopniowaniu

* przez formant → czerwony - czerwoniutki, mały - malutki

* proste → piękny - piękniejszy - najpiękniejszy

* opisowe → bardziej - najbardziej, mniej - najmniej

- funkcje pełnione w zdaniu

+ przydawka

* przymiotna

+ podmiot

+ orzecznik

* wyłącznie jako orzecznik orzeczenia imiennego; jeśli po nim występuje rzeczownik to tylko

w dopełniaczu → rad, wart, gotów, zdrów, kontent, wesół, pełen

- przymiotnikowe haczyki [sieka normalnie -.-” - Tsuyoi]

+ supletywizm form fleksyjnych, czyli zmiana tematu wyrazu w różnych jego formach

* podstawowe stopniowanie → zły - gorszy - najgorszy, mały - mniejszy - najmniejszy

* zaimki osobowe → być, mieć

4. Przysłówek

- jak?, gdzie?, kiedy?

+ nie pochodzą od przymiotników → wszędzie, dzisiaj, zawsze

- nie odmienia się, ale podlega stopniowaniu prostemu, opisowemu i czasem przez formant!

- funkcja pełniona w zdaniu

+ okolicznik

+ orzeczenie

5. Liczebnik (ile? który z kolei?)

- nazywa

+ liczby

+ kolejność

- odmienia się przez

+ rodzaje

+ przypadki

+ liczby (dziesiątki, setki, tysiące)

- funkcja pełniona w zdaniu

+ przydawka liczebna

+ dopełnienie

+ orzecznik

+ podmiot

- liczebnikowe haczyki

+ podział na konstrukcję

* proste

* złożone - dzielą się na zestawienia i zrosty → dwadzieścia trzy, jedenaście

+ zbiorowe

* grupy ludzkie mieszane płciowo → czworo ludzi (?)

* osobniki niedorosłe → pięcioro dzieci

* do rzeczowników, które nie mają liczby pojedynczej → dwoje drzwi

+ liczebniki główne - albo odmieniamy całość albo jednostki i dziesiątki

+ liczebniki złożone - odmiana dziesiątek i jedności (kiedy na końcu liczebnika są zera odmieniamy setki)

* 2000 → w dwutysięcznym!

* 2001 → w dwa tysiące pierwszym!

+ liczebniki złożone zbiorowe - odmieniamy tylko jednostki, chyba że w rzędzie jedności występuje zero lub jeden, wtedy odmieniamy dziesiątki

* 25 → dwadzieścia pięcioro!

* 20 → dwadzieścioro!

6. Zaimek

- zaimki

+ rzeczowne (występują zamiast rzeczownika)

+ przymiotne

+ liczebne (ileś, niewiele)

+ przysłowne

+ osobowe

+ wskazujące („Nie pokazuj palcem!”)

- odmienia się przez

+ rzeczowny

*przypadki

+ przymiotny

* przypadki

* liczby

* rodzaje

+ przysłowny - NIE ODMIENIA SIĘ

+ liczebny

* przypadki

* rodzaje

+ osobowy

*przypadki

- funkcje pełnione w zdaniu

+ rzeczowny

* podmiot

* dopełnienie

* orzecznik

+ przymiotny

*przydawka

* podmiot

* orzecznik

* dopełnienie

+ przysłowny

* okolicznik

+ liczebny

* przydawka

* podmiot

* orzecznik

* dopełnienie

+ osobowy

* podmiot

* dopełnienie

* orzecznik

+ wskazujący

* przydawka

* podmiot

* dopełnienie

*orzecznik

II ) Właściwości przyimków, zaimków, przedrostków... [...i tym podobnych koszmarów xD - Tsuyoi]

1. Przyimek

- s-przyimki

+ spośród

+ sponad

+ spomiędzy

+ sprzed

+ spoza

- przyimki złożone z dwóch lub trzech innych przyimków

spośród ↔ z po śród

2. Predrostki

- pisane z innymi częściami mowy łącznie

+ a + maksi

+ anty + pan (wszech)

+ archi + post

+ arcy + pseudo

+ ekstra + super

+ hiper + ultra

+ infra + wice

+ kontr + eks

+ mini + niby

+ midi + auto

+ hur(r)a

- pisane przez łącznik

+ quasi-[cośtam - Tsuyoi](quasi - niewłaściwy, nieprawidłowy, znaczenie ironiczne)

UWAGA! Zbitek liter „qu” w polszczyźnie jest czytane jako „kw”, np. aquapark → akwapark.

3. Zaimki

- ze zbitkiem liter „co” pisane łącznie

+ codzienny

+ coroczny

+ comiesięczny

4. Partykuły

- wzmacniające - stanowią część czasownika w trybie rozkazującym

+ że → kupże

+ ż → chodźcież

+ że + ż → róbżeż [bo w irytacji zgrzytamy, nie szeleścimy, dlatego nie „róbżesz”! - Tsuyoi]

- wzmacniające psikusy

+ cóż → co + ż

+ jakżeż → jak + że + ż

+ któż → kto + ż

+ ożeż → o + że + ż

- pytające - nadają czasownikowi funkcję pytającą [oczywiście głównie zależnie od kontekstu - Tusyoi]

+ li → stanęli

III ) Pisownia „nie” z częściami mowy

ŁĄCZNIE	ROZŁĄCZNIE
- rzeczownik + rzeczownik odczasownikowy (-anie, -enie) - przymiotnik w stopniu równym - przysłówek pochodzący od przymiotnika w stopniu równym - imiesłów przymiotnikowy	- przymiotnik w stopniu wyższym i najwyższym - przysłówek, który nie pochodzi od przymiotnika (zawsze, dziś , wszędzie, bardzo) + przysłówek w stopniu wyższym u najwyższym - czasownik (każda jego postać) - imiesłów przysłówkowy - liczebnik [wyjątek: nie jeden (np. „nie jeden, ale dwóch”); niejeden (w sensie, że wielu)] - zaimki dzierżawcze (nie mój, nie swój)

DUŻE I MAŁE LITERY

I ) Duże litery

1. Zaimki.

- kiedy wymaga tego forma (uroczysta, np. list do dziekana)

+ Cię

+ Ci

+ Tobie

+ Wam

2. Imiona, nazwiska, pseudonimy, rzeczowniki pospolite używane w literaturze jako zamiennik imienia.

- imiona i nazwiska

+ Kasia Sosenka

+ Marysia Kowalska

- pseudonimy

+ Gruby Joe

+ Pestka

- rzeczowniki pospolite będące zamiennikiem imienia (w literaturze)

+ Hrabia

+ Markiz

3. Nazwy mieszkańców kontynentów, krajów, rejonów i członków narodów.

+ Azjata

+ Polak

4. Imiona nadawane zwierzętom.

+ Burek

+ Azor

5. Nazwy geograficzne i budynków.

- państwa

+ Polska

+ Rosja

- pasma górskie

+ Góry Ałtajskie (UWAGA!

- ulice

- dzielnice

- miasta

- budynki

ZAKAZANE WSTAWIANIE PRZECINKA

nazwisko autora

rok wydania

numer strony

nasze inicjały

temat

temat

końcówka (formant)

końcówka (formant)

„p” ubezdźwięcznia, bo sama jest bezdżwięczna

rodzaj męski

i nijaki

rodzaj żeński

---