Wykład 6 27.03.2008
Środki
odpowiedzialność karna - jak w kodeksie karnym
odpowiedzialność konstytucyjna
utrata czynnego lub biernego prawa wyborczego na urząd prezydenta, sejmu, senatu, organów samorządowych, Europarlamentu na okres od 2 do 10 lat.
zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk czy pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością na okres od 2 do 10 lat.
utrata wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych na okres od lat 2 do 10
Trybunał Stanu może jedynie orzec winę ale nie zastosować żadnego ze środków.
Sądowa kontrola aktów prawnych
incydentalna - okazjonalna - sądy odmawiają zastosowania aktu prawnego (niższego niż ustawa), na podstawie którego powinny wydać rozstrzygnięcie, gdyż jest on sprzeczny z ustawą lub konstytucją. Nie prowadzi to do uchylenia aktu, po prostu akt nie będzie brany pod uwagę przy orzekaniu.
samoistna - bezpośrednia, abstrakcyjna - można zaskarżyć akt prawny do sądu i będzie on przedmiotem badania sądu. Sąd uznaje zgodność lub niezgodność z aktami wyższego rzędu. Jeśli uzna niezgodność następuje uchylenie aktu(???).
Kontrola legalności aktów prawnych
formalny - czy akt prawny wydano w oparciu o właściwą podstawę prawną
merytoryczna - czy akt prawny jest zgodny z aktami wyższego rzędu
Dwa modele kontroli samoistnej
amerykański - kontrola legalności aktów prawnych należy do Sądu Najwyższego
europejski - tworzy się specjalne organy do kontroli np. Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Konstytucyjny
Historia Trybunału Konstytucyjnego
1920 Austria, Czechosłowacja
1931 Hiszpania
26.03.1982 - ustawa o zmianie Konstytucji PRL
1985 - ustawa precyzująca zakres działania Trybunału
Trybunał Konstytucyjny kontrolował
akty prawne rangi ustawowej - jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna niezgodność ustawy z Konstytucją to Sejm odnosił się do orzeczenia Trybunału i mógł je odrzucić lub zaakceptować
akty prawne rangi podustawowej - Trybunał Konstytucyjny gdy orzekał o niezgodności danego aktu z aktami wyższego rzędu przestawał on obowiązywać po 3 miesiącach
Kompetencje
kontrola aktów prawnych
zgodność ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją
zgodność ustaw z ratyfikowanymi ustawami międzynarodowymi, które dla swej ratyfikacji wymagały zgody ustawowej
zgodność przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
skargi konstytucyjne
bada zgodność z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej
rozpatruje spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
orzeka o przeszkodzie w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta
odpowiada na pytania prawne
Do 1997 - Trybunał Konstytucyjny był uprawniony do podawania legalnej powszechnie obowiązującej interpretacji ustaw. Było to jednak wkroczenie w niezawisłość sędziowską.
Kontrola aktów prawnych oraz celów i działalności partii politycznych
Z wnioskiem o zbadanie zgodności przepisów prawa, działalności i celów partii politycznej z Konstytucją mogą wystąpić
Prezydent
Marszałek Sejmu
Marszałek Senatu
Prezes Rady Ministrów
50 posłów
30 senatorów
I Prezes Sądu Najwyższego
NSA
Prokurator Generalny
Prezes NIK
Rzecznik Praw Obywatelskich
inne
inne organy w sprawach ich dotyczących
Skarga konstytucyjna
Każdy, kogo wolności lub prawa konstytucyjne zostały naruszone ma prawo wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego na akt prawny lub organ, który wydał ostateczne rozstrzygnięcie krzywdzące dla poszkodowanego.
Pytania Prawne
Sąd może wystąpić z pytaniem o sprawdzenie zgodności z konstytucją do Trybunału Konstytucyjnego
Trzy rodzaje składu
pełny - co najmniej 9 sędziów
rozpatrywanie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta
badanie zgodności celów lub działalności partii politycznych z Konstytucją
uprzedniej kontroli aktów prawnych - jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna zgodność z Konstytucją Prezydent musi akt podpisać
5 sędziów
zgodność ustaw z Konstytucją
zgodność ustaw z umowami międzynarodowymi których ratyfikacja wymagała upoważnienia ustawowego
3 sędziów
zgodność innych aktów prawnych ratyfikowanymi umowami, Konstytucją, ustawami
Jeżeli Prezes Trybunału Konstytucyjnego uzna, że sprawa jest szczególnej wagi może zarządzić jej rozpatrywanie w pełnym składzie.
Kontrola następcza i uprzednia
następcza - kontrola aktu prawnego który już wszedł w życie
uprzedni - kontrola aktu prawnego na wniosek Prezydenta przed podpisaniem przez niego tego aktu.
Skład
15 sędziów wybieranych na 9 letnią kadencję, bez możliwości ponownego wyboru, przez Sejm w odrębnych głosowaniach (na każdego sędziego osobne głosowanie)
Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent z dwóch kandydatów przedstawionych w wyniku tajnego głosowania Trybunału Konstytucyjnego
Pozasądowe organy orzekające
Cztery modele kontroli
zaskarżanie orzeczeń organów pozasądowych do sądu (organ pozasądowy to I instancja)
jeżeli któraś ze stron jest niezadowolona z rozstrzygnięcia to sprawę przekazuje się do sądu i postępuje się tak jakby wcześniej nie była rozpatrywana przez organ pozasądowy
zaskarżenie orzeczeń organów pozasądowych poza tokiem instancji
żeby można było przymusowo wykonać orzeczenie organu pozasądowego trzeba zdobyć sądową klauzulę wykonalności
Część szczególna wykładu
def. sądu powszechnego
taki organ ochrony prawnej w którym orzekanie powierzono niezawisłym sędziom, odbywa się ono w imieniu państwa przy zachowaniu szczególnej formy procesowej
niezawisłość sędziowska
sędziowie w orzekaniu podlegają jedynie ustawom i własnemu przekonaniu
szczególna forma procesowa
Przepisy postępowania sądowego regulują w sposób drobiazgowy prawa i obowiązki wszystkich uczestników procesów sądowych.
gwarancje procesowe prawidłowego rozstrzygnięcia (zasady postępowania sądowego)
3