Żywienie wykład 7

Skład chemiczny pasz.%

Pasza	Sucha masa	Popiół surowy	Białko ogólne	Ekstrakt eterowy	Włókno surowe	Bezazotowe wyciągowe
OKOPOWE	8-25	1-1,5	1-2,5	0,1-0,5	0.5-1,5	5,4-19
Ziemniaki surowe	22	1,2	1,9	0,1	0,6	18,2
Buraki pastewne	15,5	1,5	1	0,1	1	11,9
ZIELONKI	13-25	1,2-2,5	1,8-5	0,3	3-7	6,6-9
Koniczyna czerwona przed kwitnieniem	18	1,5	3,2	0,6	5,7	7
Lucerna przed kwitnieniem	18,8	2,3	4,4	0,6	4,7	6,8
Lucerna po kwitnieniu	21,5	2	4,7	0,7	5,9	8,2
Kukurydza dojrzałość woskowa ziarna	23,4	1,4	2	0,6	5,7	13.7
KISZONKI	15-25	1,5-5	1,8-5,1	0,5-2	6,1-11	4,8-1,9
Kukurydza dojrzałoś mleczno woskowa ziarna	19,8	1,8	1,8	0,9	5,6	9,7
Lucerna pączkowana	19,2	2,8	3,6	0,7	5,4	6,7
Trawa łąkowa świeża	19,7	2,1	2,5	0,9	6,4	7,8
SIANA	82-90,3	2-10,6	8-21	1,5-4,5	20-30	50,5-24,2
Łąkowe z traw 1 pokos przed kwitnieniem	87,6	7,6	12,3	2,6	25,5	39,6
Lucerna przed pączkowaniem	90,3	10,6	20,8	3.3	24,6	31
SŁOMY, PLEWY	83-89	1-10,3	2,5-5,9	1-3	30-46	48,5-23,8
Słoma jęczmienna	88,8	5,5	3,8	1,7	39,1	38.7
Plewy owsiane	88,4	10,3	5,9	2,8	24,4	45
PASZE TREŚCIWE	84-93	2-26	8-70	1,5-6	0-15	72,5-3
Ziarno zbóż	85-88	2-4	8-15	1,5-5	2-11	71,5-53
Nasiona łubinu żółtego	88,6	4	38,5	5,1	13,2	27,8
Śruta rzepakowa poekstrakcyjna	89,3	6,9	37	2,8	12,8	29,8
Mączka rybna	90	19,6	62,9	1,9	0	5,6
Mączka z krwi	85,7	7,2	73,4	2,3	0	2,8

Pozyskiwanie zielonej masy

• zielonki z upraw polowych

• zielonki z trwałych użytków zielonych

Zielonki są:

• bogate w aminokwasy egzogenne (lizyna, histydyna, treonina)

• aminokwasem ograniczającym wartość biologiczną białka jest metionina

• źródłem składników mineralnych i witamin

• β- karotenu

• wit. E

• kwasu askorbinowego

• witamin z grupy B

• ubogie w wit. D

Związki działające niekorzystnie:

• alkaloidy

• glukozydy cyjanogenne

• kumaryny

• saponiny

• taniny

Wykorzystanie zielonek

• rośliny motylkowe

• drobnonasienne ( koniczyna i lucerna )

• mieszanki drobnonasiennych z trawami

• strączkowe

• trawy

• kapusta pastewna

• kukurydza

• zboża

Wieloletnie rośliny motylkowe

• lucerna mieszańcowa

• koniczyna

• komonica

• esparceta

• nostrzyk

Zielonki roślin strączkowych

• łubin

• bobik

• peluszka

• wyki

• seradela

Trawy w produkcji polowej

• życica trwała

• kostrzewa łąkowa

• tymotka łąkowa

• wiechlina łąkowa

Zielonki roślin zbożowych

• owies

• jęczmień jary

• żyto

• kukurydza

Mieszanki roślin zielonych

• motylkowo- trawiaste

• zbożowo- motylkowe

Liście i nać roślin

• buraczane

• nać marchwi i buraków

• łęty ziemniaczane

Inne zielonki paszowe

• kapusta pastewna

• słonecznik

• rzepak i rzepik

• gorczyca biała

• rzodkiew oleista

• gryka zwyczajna

Zbiór roślin w odpowiednim stadium dojrzałości

Zielonki z trwa

Z przeznaczeniem na: zielonkę, siano i kiszonkę, zbiór w okresie kłoszenia większości traw

Zielonka z motylkowatych

Z przeznaczeniem na: zielonkę, kiszonką i siano

Zbiór- lucerna w okresie pojawienia się pąków, koniczyna w okresie kwitnienia

Kukurydza

Z przeznaczeniem na zielonkę

Zbiór w okresie dojrzałości mleczno-woskowej ziarna,

Z przeznaczeniem na kiszonkę

Zbiór w okresie dojrzałości szklisto-woskowej ziarna

GPS

Z przeznaczeniem na kiszonkę

Zbiór w okresie dojrzałości mleczno-woskowej ziarna

Konserwacja zielonek

• kiszenie- obniżenie pH przez zakwaszanie kwasem mlekowym powstałym w wyniku fermentacji wywołanej bakteriami kwasu mlekowego

• suszenie- obniżenie zawartości wody ponizej 15%

• zamrażanie- obniżenie temperatury w celu zahamowania reakcji enzymatycznych

Asortyment pasz przeznaczonych do produkcji kiszonek

• z użytków zielonych: porost łąkowy i pastwiskowy

• z upraw polowych w plonie głównym: trawy, motylkowate, mieszanki trwa z motylkowatymi, całe rośliny zbożowe (GPS) , kukurydza w różnej postaci- cała roślina, kolby z pochwami liściowymi (koszulki), kolby bez pochew liściowych (odkoszulowane) ( CCM ), ziarna zbóż i kukurydzy

• z upraw polowych w plonie dodatkowym: poplony ozime, np. zielonka z żyta, rzepaku, poplony letnie: wyka, groch, peluszka, mieszanki zbożowo motylkowate, słonecznik i inne

• z upraw polowych wykorzystywane są takie produkty uboczne jak np. liście buraczane- zrzynki

Zasady sporządzania kiszonek

Ustalenie optymalnej fazy wegetacji

Zielonki świeże: Koszenie z jednoczesnym rozdrobnieniem i załadunkiem na środki transportu, Dodawanie konserwantów w procesie rozdrabniania zielonki świeżej

Zielonki podsuszone: Koszenie, Rozgniatanie i przętrząsanie, Podsuszanie na słońcu Zgrabianie na wałki Zbiór z jednoczesnym rozdrobnieniem i załadunkiem na środki transportu Dodawanie konserwantów w procesie rozdrabniania zielonki podsuszonej

Transport

Rozładunek i układanie w zbiorniku lub pryzmie

Ugniatanie

Przykrywanie i obciążanie

Zasadnicze fazy procesu zakiszania

Faza I

• działanie enzymów proteolitycznych

• zużycie tlenu w procesie oddychania

• składniki pokarmowe są pożywką dla różnych grup mikroorganizmów

Faza II

• całkowita utrata turgoru

• zniszczenie ścian

• powstanie warunków beztlenowych

• rozpoczęcie działalności bakterii kwasu mlekowego

Faza III

• wzrost bakterii kwasu mlekowego pH 4,2

• ginięcie bakterii nieprzetrwalnikujących

Faza IV

- koniec fermentacji ( przekroczenie pH 4,0-4,2)

• dojrzewanie kiszonki

Kiszące się trudno	Kiszące się średnio	Kiszące się łatwo
Lucerna Koniczyna Groch Wyka Zielonka z żyta	Trawy Mieszanka koniczyny z trawami Seradela łubin	Kukurydza Słonecznik Liście z buraków Zielonki z owsa Jeczmień CCM ( kolby kukurydzy odkoszulkowanej)

Dodatki ułatwiające zakiszanie pasz

1. pasze węglowodanowe- kiszonki kombinowane

• kukurydza

• melasa ( 20-50 kg/t )

• susz buraczany

• zboża

2. preparaty chemiczne pełniące rolę inhibitorów fermentacji

• kwas mrówkowy oraz mieszaniny z jego udziałem

• kwas siarkowy

• kwas solny

• kwas fosforanowy

3. inakulanty

• bakterie ( Lactobacillus i Streptococcus)

4. enzymy

5. pasze suche zwiększając zawartość suchej ,masy

• słoma

• plewy

6. sól kuchenna i inne sole ( wzrost ciśnienia osmotycznego )

7. antybiotyki ( selektywne działanie na drobnoustroje )

8. gazy ( działanie selektywne na mikroflorę i redukujące zawartość tlenu )

• chlor

• dwutlenek węgla

• dwutlenek siarki

Dodatki te są skuteczne wyłącznie przy zachowaniu wszystkich zasad stosowania pasz.

Straty przy kiszeniu

Straty ogółem

Straty w polu: oddychanie kiszonki po skoszeniu wypłukanie przez deszcz wykruszenie straty podczas załadunku na środki transportu

Straty w zbiorniku: oddychanie fermentacja wyciekanie soku straty powierzchniowe

Straty przy suszeniu:

• przemiana glebowa

• straty mechaniczne

• warunki atmosferyczne

• działalność drobnoustrojów

Kiszonka z kukurydzy, jako pasza o wysokiej wartości energetycznej może stanowić podstawę dawki pokarmowej dla każdego z okresów fizjologicznych krowy, z wyjątkiem zasuszenia. Skarmianie kiszonki w okresie zasuszenia może spowodować otłuszczenie krowy, co sprzyja chorobom metabolicznym po porodzie np. ketozie. Dawka kukurydzy w tym okresie nie powinna przekraczać połowy zapotrzebowania krowy na suchą masę, bowiem kiszonka z kukurydzy jest pasza energetyczną, lecz poziom białka jest niski i wymaga u uzupełnienia dawki paszami białkowymi. Wartość pokarmowa i jakość kiszonek z kukurydzy zależy od czynników agrotechnicznych i pogodowych oraz właściwości procesu zakiszania zielonki, w szczególności:

• wczesności dojrzewania mieszańca, zawartość składników pokarmowych w kukurydzy uprawianej na zakiszanie określa stopień wypełnienia kolb ziarnem i jego dojrzałość. Wartość pokarmowa kiszonki jest tym wyższa im wyższy jest udział kolb w zakiszanej masie

• fazy dojrzałości w czasie zakiszania

• stopnia rozdrobnienia roślin, a głównie ziarna kolb

• ilość uzyskanych składników pokarmowych zależy od stopnia dojrzałości kukurydzy w momencie zbioru i zakiszania.

Kiszonki z traw

Kiszonka bardzo dobrej jakości charakteryzuje się następującymi cechami ze względu na ocenę organoleptyczną:

• pachnie przyjemnie kwasowato ( aromatycznie, korzennie), nie zawiera kwasu masłowego, nie ma odczuwalnego zapachu kwasu octowego, pozbawiona jest obcych zapachów ( obora, stęchlizna itp.)

• kiszonki sporządzane w okresie jesiennym mogą odbiegać od podanego wzorca, mimo że posiadają przyjemny kwasowaty (aromatyczny) zapach, wykazują jednak słabą trwałość ( stabilność) podczas przechowywania ( szybkie zagrzewanie się kiszonki)

Kiszonki z mieszanek zbożowych i strączkowo- zbożowych ( GPS ) zalecane są w szczególności dla terenów, gdzie uprawa kukurydzy jest ryzykowna. Materiałem do produkcji GPS mogą być całe rośliny zbożowe, a także mieszanki zbóż z roślinami strączkowymi. Odmiany dobieramy w zależności od warunków glebowych. Rośliny zbożowe w momencie zbioru powinny cechować się mleczno- woskową dojrzałością ziarna. Gwarantuje to w efekcie maksymalną wydajność składników pokarmowych z jednostki powierzchni uprawy, a także ich dużą strawność i przyswajalność. Sucha masa takich kiszonek zawiera 12-14 % białka ogólnego, a więc więcej niż kiszonki z kukurydzy, oraz 9-9,5 MJ energii metabolicznej. Kiszonki z GPS zawierają więcej niż kukurydza wapnia i magnezu. GPS można krowom zadawać „ad libitum” jednak za względu na cenność tej paszy nie powinno się skarmiać jej więcej aniżeli 20-30 kg na dobę.

Kiszonka z liści buraczanych jest najczęściej zła jakościowo, lecz popularna w niektórych rejonach. W krajach, gdzie hodowla jest na wysokim poziomie liście buraczane sa zaorywane i stanowią cenny nawóz zielony. Niska zawartość suchej masy powoduje niską koncentracje składników pokarmowych. Duże zanieczyszczenie ziemią, znaczny udział kwasu masłowego z powodu wadliwej fermentacji powinien eliminować kiszonkę z dawki pokarmowej.

Kilka uwag o wartości kiszonek

Każda kiszonka winna być przebadana laboratoryjnie przed rozpoczęciem skarmiania, a potem przynajmniej raz na 1-2 miesięcy. Wartość pokarmowa kiszonki z trwałych użytków zielonych uzależniona jest od wilgotności zielonki, zawartości białka ogólnego, zawartości cukrów w roślinach ( dlatego ważnym elementem jest skład botaniczny runi ) i technologii kiszenia.

Kiszonki z traw i motylkowych zawierają mało łatwo dostępnych cukrów, co ogranicza wzrost mikroorganizmów w żwaczu i obniża strawność. Kiszonki te zawierają dużo łatwo rozkładanych w żwaczu składników azotowych- duża ich część jest wydalana w moczu ( straty białka, zanieczyszczenia środowiska ). Duża zawartość produktów fermentacji (kwasu mlekowego i octowego) ogranicza pobranie paszy. w związku z powyższym dawki kiszonek z traw, motylkowych lub ich mieszanek powinny być uzupełnione dodatkami:

• energetycznych pasz treściwych (śruty zbożowe, wysłodki buraczane itd.)

• pasz białkowych zawierających białko o zmniejszonej podatności na rozkład w żwaczu ( poekstrakcyjne śruta sojowa, młóto browarniane itd.)

• pasz mineralnych.

Najczęściej popełniane błędy przy sporządzaniu kiszonek

• zakiszanie roślin o niskiej wartości pokarmowej

• kosić trzeba rośliny wartościowe, odpowiednio dobierając ich skład botaniczny

• zbyt późna faza wegetacji zakiszanych roślin

• zmiany w składzie chemicznym powodują zmniejszenie wartości pokarmowej i utrudniają fermentację

• nieodpowiednia wilgotność zakiszanego surowca

• zarówno nadmiar wody jak i zbytnie przesuszenie zielonki powoduję pogorszenie jakości kiszonki

• zakiszanie surowca zanieczyszczonego ziemią

• następuje wprowadzenie bakterii gnilnych pogarszających jakość kiszonki

• niewłaściwe rozdrobnienie

• zielonkę łatwiej jest ugnieść jeśli jest pocięta na odcinki odpowiedniej długości. Długość cięcia zależy od rodzaju rośliny

• brak dodatków ułatwiających zakiszanie

• preparaty stosowane do zakiszania tylko poprawiają jakość kiszonki- nie usuwają natomiast skutków niewłaściwego postępowania

• zbyt długi czas napełniania silosów/pryzm

• przerwa w formowaniu pryzmy lub napełnianiu silosu powodują duże straty powierzchniowe związane z fermentacją tlenową

• niewłaściwe ugniecenie

• zbyt słabe ugniecenie ( lub nieprawidłowe uformowanie) powoduje silny rozwój bakterii tlenowych i pogorszenie jakości kiszonki oraz obniżenie jej wartości pokarmowej.

---