ZADANIA ŻYWIENIA:1Rozwój oraz pokrycie zapotrzebowania bytowego-białka,sole mineralne,pierw. śladowe,część lipidów 2.Dostarczenie energii-tłuszcze i węglowodany 3.Dieta jako środek zapobiegawczy:dodatek składników typu przeciwutleniacze,glinka pomaga zapobiegać schorzeniom (nerek,stawów,przewodu pokarmowego,procesom starzenia się).Żywienie jako środek terapeutyczny:wspomagające przebieg terapii czy rekonwalescencji ,pomagają z dolegliwościami .FOS-dodatek zapobiega biegunkom tła infekcyjnego(przerost patogennych bakterii w jelitach)- materiał odżywczy kom.jelit,chroniąc je przed zanikiem zwłaszcza w jelicie grubym. Źródło to soja całe ziarno,pulpa buraczana,psyllium,cykoria,Rola-żródło substancji odżywczych dla kom.jel.grubego,rozwój korzystnej flory bakteryjnej w jelicie ,hamuje rozwój bakt.patogennych,usprawnia trawienie i absorbcję składników odżyw.MOS-↓b.patogennych,zapobiega bieunkom,obecne w ścianie drożdzy,stymulują ukł. imm. do walki z patogenami(nie dopuszcz do osadzania na śluzówce).KW.OMEGA 3-działanie przeciwzapalne,↑ wydolności psów aktywnych,natlenienie mózgu,uczenie się szczeniąt.Źródło to tran i olej sojowy.KW.OMEGA 6-niezbędne w syntezie prostaglandyn,wpływ na skórę,włosy i ukł.rozrodczy zw.Źródło olej z kwiatów ogórecznika lekarskiego-kw. Gammalinolenowy-starsze koty.
Wartość pok-zaw skł pok, w tym BB,tłuszczu,włókna,cukrów,skrobi,poszczególnych AA,kw tłuszcz,skł min,wit oraz energii. Wyraża się ilością danego skł na jedn wagową suchej masy paszy. Przydatność żywieniowa-wartość pok,działanie dietetyczne,smakowe,zaw subst antyodżywczych,wpływ na jakość produktów zwierzęcych,negatywne oddziaływ na org zwierzęcy. Wartość gospodarcza-zależy od w/w parametrów,kosztów produkcji,wielkości plonów,łatwości zbioru,transportu,łatwości przechowywania,konserwacji oraz przyrządzania przed skarmianiem.
WARTOŚĆ ODZYWCZA-zaw w paszy skł strawnych, wchłanianych w p.pok i wykorzystywanych w procesach metabolizmu. STRAWNOŚĆ paszy - stopień wchłonięcia z powodu pokarmowego składników pokarmowych, głównie substancji organicznych, pobranych w paszy. Rozróżnia się strawność paszy pozorną, będącą różnicą miedzy ilością składnika pobranego w paszy i wydanego w kale, oraz bardziej pracochłonną, lecz wiarygodniejszą, strawność paszy rzeczywistą, uwzględniającą zawarte w kale składniki metaboliczne. WSPÓŁCZYNNIK STRAWNOŚCI składnika pokarmowego -liczba wskazująca w jakim stopniu składnik pobrany przez zwierze został strawiony w jego przewodzie pokarmowym(składnik strawion=s.wchłoniety z przewodu pokarmowego,WS zakres 0-100%, Składnik pobrany: ilość pobranej paszy i zawartość poszczególnychskładników pokarmowychpaszy(składchemiczny paszy)Składnikwydalony:ilość wydalonego kału i skład chemiczny kału. WSP-wsp straw pozornej WSP=a-b/a x 100% (a-ilość składnika pobranego w paszy[g],b- i.s.wydalonego w kale[g]),nie uwzględnia się składnika metabolicznego(to skaldnik który jest zawarty w kale a zrodlem jego nie jest pasza, pochodzi on z organizmu zwierzęcia,WS BO=Azot metaboliczny kału,WS TS =pozostałości k.żółciowych w kale,składniki mineralne… złuszczone nabłonki p.pokarmowego,komórki mikroorganizmów zasiedlające p.p,pozostałości śluzów,soków trawiennych,enzymów żółci ). Po uwzgledniueniu skladnika metabolicznego oblicza się wsp strawnosci rzeczywistej WSR=a-(b-c)/a x 100% gdzie(a i b j.w.,c-ilość składnika metabolicznego[g])-WSPOŁCZYNNIK STRAWNOŚCI ZW. MINERALNYCH,WSR>WSP .Metody określania strawności:1. badania na zwierzętach typowe metody in vivo:bilansowa (klasyczna),wskaźnikowa, bilansowa pośrednia/różnicowa,in situ lub in sacco (woreczkowa u przeżuwaczy,metoda małych prób)2. Metoda laboratoryjna - in vitro - znając jakie grupy enzymów w jakim środowisku trawią poszczególne grupy składników pokarmowych i stwarzamy takie środowisko i w przybliżeniu możemy badać stopień strawności.3. metoda matematyczna (szacunkowa) - przy pomocy równań regresji,badanie szacunkowe.Każde doświadczenie bez względu na metodę składa się z dwóch etapów. 1 etap - okres wstępny, w którym zwierzęta otrzymują badaną paszę, ale nie prowadzimy dokładnej rejestracji pobranej paszy i wydalonego kału. Celem tego okresu jest: oczyszczenie przewodu pokarmowego z poprzednio skarmianych pasz; przygotowanie zwierzęcia w sensie fizycznym, enzymatycznym i mikrobiologicznym do pobrania i trawienia tego pokarmu, adaptacja zwierzęcia do nowych warunków bytowych. Czas trwania tego okresu zależy od: długości przewodu pokarmowego; czasu namnażania nowych mikroorganizmów.2 etap - okres właściwy trwa u monogastrycznych 4-7 dni,przezruwacze 10-14), u ptaków 5. W tym okresie jest całodobowa rejestracja ilości pobieranej paszy i wydalonego kału. METODY BADAN STRAWNOSCI badania na zwierzetach: metoda bilansowa (klasyczna) wykorzystujemy zwierzeta , wyrozniamy 2 okresy wstepny i wlasciwy. Okres wstepny ma na celu przyzwyczajenie zwierzecia do danej paszy lub dawki i oproznienie ptrzewodu pokamowego z pozostalosci poprzedniej paszy. Ma na celu ustalenie optymalnej dawki takiej, aby była wyjadana przez zwierze w calosci. Pasza podawana jest w scisle okreslonych godzinach. Okres wstepny jest uzalezniony od gatunku i dlugosci ptrzewodu pokarmowego: przezuwacze 2-3 tyg, swinie i kon 7-10 dni, drob 6 dni okres wlasciwy trwa od 4-4 dni monogastryczne i 10-14 przezuwacze metoda bilansowa bezposrednia przeprowadza się kontrole ilosciowa podawanej paszy i wydalanego kalu. Kal nie może mieszac się z moczem. Zwierzeta przebywaja w klatkach lub na specjalnym stanowisku. Zwierzetom podwiesza się worki do kalu. Codziennie pobiera się wyrywkowe probki kalu. Dobowe probki kalu laczy se w probki zbiorcze. Znajac ilosc pobranej paszy,m po uwzglednieniu niewyjadow, sklad chemiczny , ilosc i skalad chemiczny wydalonego kalu można obliczyc ilosc skladnikow strawnych i ich wspolczynnik strawnosci
metoda bilansowa posredna , roznicowa. Metoda ta sluzy do oznaczenia strawnosci skladnikow pokarmowych pasz które nie mogą być wylacznymi w zywieniu zwierzat konie i przezuwacze nie mogą otrzymywać wylacznie pasz tresciwych. Wyroznaiamy dwa okresy pierwszy: do podawanej dawki stosujemy niewielki ale scisle okreslony dodatek paszy głownej i obliczamy starwnosc. Drugi okres zwiekszamy ilosc paszy badanej i obliczamy starwnosc. Roznica pozwala na okreslenie strawnosci paszy badanej.Metoda wskaznikowa-stoasuje się ja w celu zmiejszenia nakladu pracy przy obsludze zwierzat oraz okreslania wspol starwnosci.polega ona na dodawaniu do paszy wskaznikow.stosujemy ja również kiedy nie jestesmy w stanie stwierdzic ilosci pobranej paszy i wydalonego kału. Aby ta metode zastosowac musimy znac skład chem paszy sklad chem kalu oraz koncentracje wskaznika w kale i w paszy. Cech wskaznika; nie może być strawiony i nie może wplywac na strawnosc, nie może być toksyczny, musi się dobrze mieszac z pasza, łatwo oznaczalny, łatwy do pobrania w dawce.WS(%)= 100-100*wskaznik w paszy*skl w kale/wskaznik w kale* skla w paszy). METODA WORECZKOW(In sacco) lub (in situ) Stosowana tylko u dorosłych kaniulowanych przeżuwaczy i służy do szacowania strawności pasz objętościowych (suchych i soczystych). Woreczki mają określonej wielkości pory które umożliwiają migrację mikroorganizmów i soków trawiennych. Do żwacza wkładamy woreczki z paszą objętościową i co pewien czas wyjmujemy i analizujemy jego skład.Poznajemy dynamikę trawienia poszczególnych składników w czasie. Woreczki mobilne mają zdolność przechodzenia przez dalsze części przewodu pokarmowego i możemy je odbierać np. w jelicie cienkim i sprawdzać strawność jelitową. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STRAWNOŚĆ zależne od paszy (sklad chemiczny paszy, sposób konserwowania i przygotowaia paszy przez skarmieniem czestotliwosc i regularnosc w zadawaniu paszy i smak paszy) zalezne od zwierzecia gatunek, budowa ukladu pokarmowego, kierunek urzytkowania, wiek i stan zdrowia zwierzat, plec. Ze strony srodowiska temeratura, wilgotnosc, dobrostan zwierzat. .Substancje antyzywieniowe III grupy: I substancje ograniczające przyswajalność składników(inhibitory enzymów proteolitycznych ) II sub.wpywające ujemnie na org zwierzęcy (alkaloidy glukozydy,saponiny,taniny,pentozany)III subst.toksyczne(myko,afla,ochratoksynya) Najczęściej w paszach wystepują: alkaloidy(łubin), hemaglutyniny(lektyny) r.strączkowe,pentozany(zyto) ,glukozynolany(rzepak), mikotoksyny,inhibitory trypsyny w soi, życie.USZLACHETNIANIE PASZ SYPKICH: 3.metody Biologiczna,Chemiczna,Fizyczna M.biologiczna mikroorganizmy lub enzymy stosowane do transformacji związków lub wprost dla procesów fermentacji drożdżowania ,grzybkowania.Przerób na pasze surowców w stanie ciekłym np.produkcja biomasy Probiotyki-przykład wykorzysta mikroorganizmów.M.chemiczne:ługowanie (słomy NaOH),ekstrakcja(alkaloidy z łubinu),amoniakowanie(słomy,wysłodem,sruty arachidowej usunięcie aflatoksyn),Stosowanie konserwantów i przeciwutleniaczy,Wprowadzanie do pasz sorbentów (elminacja zw.szkodliwych) np.mykotoksyny(kaolin,zeolity,wegiel aktywny,glinokrzemiany Na-K-Mg),Otoczkowanie i mikronizacja(przedłużanie dział.wit.,produkcja sypkiego tłuszczu) M.fizyczne:1mechaniczne2termiczne3mech.-term 1.czyszczenie,łuszczenie,rozdrabnianie(oczyszczenie,↓włókna,↑białka i tłuszczu,usunięcie sub antyżywieniowych,2 suszenie(↓H2O),prażenie,tostowanie,gotowanie „na sucho”,parowanie i obróbkę ciśnieniową,kondycjonowanie termiczne (bez dowilżania)3ter-mech.mikronizacja,platkowanie ,ekspandowanie(typu jet-sploding) Nowoczesna obróbka w warunkach HTST (wys.temp.,zmniejszona lub zwiekszona wilg.,wysokie ciś.,min.czas procesu, T ponad 100C,ogranicza rozkład wit. i denaturacje białek
SYSTEMY ŻYWIENIA ŚWIŃ:(pasza)1.Gospodarski i fermowy 2.Na sucho 3.Pasze płynne+woda i uboczne produkty lub fermentowane.(zwierze):1.do woli 2.żywienie fazowe 3.oddzielenie płci-split sex 4.z przerwami-skip day 5.Stacje komput. 6.ekolog. Żywienie fazowe- dostosowane do potrzeb,ogranicza straty skład. biogennych,cennych komponętów,racjonalizacja dawkowania dodatków paszowych enzymów zakwaszaczy itp. Żyw. na mokro zalety:ścisłe dawkowanie pasz ,lepsze wykorzystanie paszy,wyższe przyrosty masy ciała,↑ pobieranie paszy przez lochy i warchlaki,fermentacja daje witaminy,enzymy kw.organiczneZalety praktyczne: eliminacja kurzu,ograniczenie wysypywania i brudzenia karmy,łagodna zmiana u prosiąt,temperatura,lepsze efekty produkcyjna,Żywienie loch:zapotrzebowanie pokarmowe zależy od:Uwarunkowań dziedzicznych,budowy ciała,stanu fizjologicznego.Okresu ciązy.Liczby prosiąt-lochy karmiące.Normy zyw.dla swiń uwzględniają:Masę ciała-młode loszki.Okres cyklu rozpłodowego.Okres laktacji-liczbę karmionych prosiąt.Zywienie bodzcowe przed pokryciem flushing czyli zwiekzenie↑ dawki pokarmowej przez ok. 10 dni przed rują(↑uwalnianych pęcherzyków,ich selekcja między 14-16 dniem cyklu.
Prażenie podgrzewanie nasion na gorących płytach ceramicznych lub gorącym medium(temp. 110C-170C) gorące powietrze 65-330C podgrzewa przez kilkadziesiąt sekund nasiona w złozu fluidalnym (obróbka soi pełnotłustej)[Kozyści to poprawa wykorzystania i smakowitości ,eliminacja mikotoksyn,inhib.trypsyny,czynn.antyzywieniowych,grzybów bakterii ,wzrost energii metabolicznej]Tostowanie obróbka surowej śruty poekstrakcyjnej przegrzaną parą przez 90s,eliminacja czyn.antyżywieniowych i enzymów ,tostowanie(podpiekanie) płatki pszenicy 275-330C przez 90s produkt koloru brązowego ,dla sruty rzepakowej -środowisko parowe i niższa temp.Puffing ekspandowanie termiczne nasion np.kukurydzy popularny pop-corn Kondycjonowanie podgrzewanie parą w zamkniętym zbiorniku z mieszadlem,cel:żelatynizacja srob,dezaktywacja enzymów,poprawa strawności,sterylizacja produktu, powoduje dowilżenie,gotowanie,modyfikacje pH ,stosowane przed granulowaniem,III typy (przed granulowaniem lub przed ekstruzją)1.w warunkach cis.atmosferycznego,2.w war.nadciśnienia,3.w ekspanderach ślimakowych lub ze szczeliną pierścieniową .W praktyce są 2 typy: I z płaszczem grzejnym II długookresowe,Zabiegi term (susz.,praz,tost.,kondyc.) powoduja: ↓wilgotnoąci, zmiany strukturotwórcze,↓skarzenia mikrobiologicznego,Z.mech.-term. (granulacja,mikronizacja,ekspandowanie i ekstruzja):zmany kładu chem.,strukturotwórcze,↓skarz.mikro.,↑białka i tłuszczu.Mikronizacja podgrzewanie promieniami podczerwonymi w krótkim czasie powodujące zmianę w strukturze skrobi,produkt jest schłodzony lub kierowany uprzednio do gniotownika lub płatkowany(powstaje karma dla pupili,produkty pełnotłuste z nasion soi)produkt ma właściwości:dobrze rozp.w H2Oi tłuszczach,wodochłonny,antyutleniacz,brak skrobi i glutenu-diabetycy,przedłużona trwałość-brak enzymów i bakteriiObłuskiwanie-pozbycie się okrywy nasiennej ↑białko i tłuszcz a ↓włókno, poprawia wartość odrzywcząi smakową,rozszerza morzliwosć zastosowania w dalszych procesach technologicznych(Zyto,jęczmień,owies,ryż,rzepak,słonecznik,krokosz),względu na działające siły sciskające i ścinające,uderzające,trące.Typy maszyn:tarczowe,listwowe,czołowe,wielotarczowe,rzutowe ciśnieniowe.Rozdrabnianie-bardzo ważne w produkcj pasz(↑powierzchni cząstek, otrzymanie miesznki jednorodnych a wieloskładnikowych,umożliwia granulowanie.Są 4 podstawowe sposoby rozdrabniania:rozbijanie ,zgniatanie,łupanie i kruszenie,rozcieranie.Mamy rozdrabniacze bijakowe,udarowe,walcowe,tarczoweEkstruzja -obróbka termiczna HTST-przyjazna dla paszy.Efekty:doskonałe właściwości dietetyczne,poprawa strawności,↓zw.anty.żyw.,pasteryzacja,przedłużona przydatność,brak mikroorg.Mamy ekstruzje na mokro(dodatkowo działa para) szerokie zastosowanie-materiał nie musi zawierać tłuszczu(kukurydz,pszenica,jęczmień,owies)Na sucho-tem+ciśnienie-rośliny<15% oleju(soja,makuch rzepakowe,łubin).ŚWINIE nie uwzględniamy suchej masy , ale zapotrzebowanie na energię w MJ. Zapotrzebowanie na białko ogólne , strawne i na niektóre aminokwasy egzogenne. Lizyna metionina cystyna treonina , tryptofan, składniki mineralne, wpan, fosfor, sód.. U świń ważne jest ogólnie strawne do końca jelita cienkiego, całość białka i poszczególnych aminokwasów , które przechodzą do jelita grubego są tam tracone dla organizmu stąd mówimy o strawności pokarmowej białka i poszczególnych aminokwasów egzogennych.. Podstawę w żywieniu świń stanowią śruty zbożowe tu pierwszym aminokwasem ograniczającym jest lizyna , dobrym uzupełnieniem śrut są nasiona roślin strączkowych, nie mówiąc o śrucie porzepakowej sojowej. Profil białka idealnego stosunek aa egzogennych paszy do lizyny , której ilość przyjęto za 100%. Nadmiar białka powoduje duże wydzielanie go do środowiska co powoduje degradację środowiska a nadmiar aa odkladany jestw tłuszczu co jest nie ekonomiczne.. Należy wiec idealnie dobrać dawkę co do białek i aminokwasów egzogennych. Strawność białka dla prosiąt nie niższa niż 70%. Dla starszych nie niższa niż 75-80. U świń istotny jest stosunek białka i aminokwasów do energii. Przyjmuje się ze optymalnie wynosi 10:1 dla młodych 10,5 do 1 dla loch 9,5:1 Im wyższa koncentracja energii w dawce pełnoporcjowej tym mniejsze zużycie tej mieszanki . Zapotrzebowanie tuczników na białko aa i energię zależy od : temp wzrostu płci, wartości hodowlanej. Mieszanka dla tuczników stosunek aa egzogennych do endogennych powinien wynosić 45:55. W miarę wrostu zwiększa się zapotrzebowanie na treoninę i tryptofan w stosunku do lizyny. Zawartość włókna surowego dla młodych zwierząt nie powinna przekraczać 4% suchej masy. Dla starszych 5-7%. Włókno surowe powoduje ze zwierzęta monogastryczne odczuwają sytość i nie pobierają więcej pokarmu wiec nie dochodzi do otłuszczenia. Składniki mineralne - określa się stosunek Ca:p optymalnie przyjmuje się 1,2:1 także 2:1 . Zaptrzebowanie na fosfor składa się zapotrzebowania na fosfor ogólny ale taże przyswajalny . W zbożu wyst z kwasem fitynowym jest trudno dostępny dla nich dlatego obficie jest wydalany do środowiska. Dlatego do mieszanek dodaje się fitazę która zwiększa jago dostępność .. Świnie nie są narażone na niedobró sodu jeśli mają dostęp do wody. Małe zapotrzebowanie na MG.
Bilans przemiany materii polega na zestawieniu przychodow i rozchodow danego pierwiastka. Wynik może być zrodlem na temat groamadzenia się lub ubytku badanego skladnika. Badania dotycza wegla i azotu i skladnikow mineralnych azot jest pierwiastkiem bialka, jego bilans jest ilustracja przemian bialkowych. Nie wszystke zwiazki podane w paszy sa zatrzymywanie w organizmie, rozchody to kal pot mocz, naskurek, wlosy wypadajace, mleko, welna. Bilan azotu może być dodatni (swiadczy o przyroscie tkanki miesnioej , zwierzeta mlode rosnace. Zrownowazony (dorosle zwierzeta) ujemny (chore, stare) Energia brutto jest to suma ciepla spalania skladnikow pokarmowych paszy w bombie kalorymetrycznej. Energia strawna zalezna jest od ilosci wlokna surowego, obejmuje straty energii w kale staraty energii w kale u przezuwaczy 30% trzoda 22% Energia metaboliczna jest to energia zawarta w dostarczanych do krwi prostych zwiazkow które sa uzyte do produkcji np. mleka czy jaj. Obejmuje straty w moczu i gazach. Mocz przezuwacze 3% trzoda 4% gazy przez 8-9% trzoda brak. Energia netto to roznica energii metabolicznej i energii cieplnej, jest to energia zmagazynowana np. mleko, mieso, jaja, oraz zostala zuzyta na byt. Produkcja ciepla przeż ok. 25% trzoda 22%. Mierniki wartosci pokarmowej (sa mernikami energii) Kellner - opracowal tzw wartosc skrobiowa. Materialem doswiadczalnym były woly opasowe. Ustalil on zdolnosc tluszczotwurcza kazdego z organicznych skladnikow paszy. Podal po jednym kilogramie skrobii bialka celulozy i tlusczu roznego pochodzenia i ustalil ile tluszczu się z nich osadza. Ilosc powstajacego tluszczu odniusl do jednego kg strawnych skladnikow a nastepnie przeliczyl na zdolnosc tluszczotwurcza skrobii. jednostka jeczmienna 0,7 kg skrobii. jednostka owsiana 0,6kg skrobii. NEL energia netto laktacji. Energia netto zmagazynowana w mleku, wylicza się z energii metabolicznej. Zaklada się ze około 60 % ENet wykozystywane na produkcje mleka. NEL(MJ) 0,6*EM. Stosuje sie tutaj wsp q. Jeżeli q jest wieksze lub mniejsze od 57 to stopien wykozystania EM wzrasta lub maleje o 0,4%. Inra obejmuje 3 zasadnicze elementy energetyczna ocene paszy i potrzeb pokarmowych przezuwaczy, bialkowa ocene paszy, wypelnieniowa wartosc paszy i zxdolniosc pobrania paszy przez zwierzeta. Wylicza sie ja z energi metabolicznej z wykorzystania wsp K. Jednostka miary to jeden kilogram ziarna jeczmienia sredniej jakosci. Wyrozniamy tutaj 2 wartosci przy produkcji mleka 1700 kcal produkja zywca 1820 kcal. Wartosc skrobiowa netto mowi nam iloma kilogramami skrobii nalezy zastapic 100 kg paszy aby uzyskac ten sam efekt tluszczotwurczy. Trzoda chlewa miernik stosowany to energia metaboliczna EM (MJ/kg) =0,0210 strawne bialko+ 0,0374 strawny tluszcz + 0,0144 wlokno surowe+ 0,0171 zbw. Przy duzej zawartosci w paszy weglowodanow strukrura;nych ulegajacych fermentacji bakteryjnej oraz cukrow stosujemy poprawke. BFs= strawne wlukno surowe +zbw - s -c. Poprawka na cukry powyzej 80g/ kg suchej masy. Drób wartosc energetyna pasz dla drobiu skorygowana do stanu rownowagi azotowej u ptakow. EMn = 0,01803 bialko+ 0,03888 tluszcz+0,01732 wlukno. W przypadku pasz o duzej zawartosci wlukna i popiolu stosuje sie poprawki uwzgledniajace ujemne oddzialywania tych skladnikow na wartosc energetyczna paszy. Uzywa sie odrebnego rownania dla kazdego z nich. Koń miernik energii to energia strawna wyliczona na podstawie skladnikow strawnych ES= 0,0213 bialko+ 0,0381 tluszcz+ 0.0172wlukno+ 0,0172 zbw. Wartosc biologiczna bialka rozumiemy stopien jego przyswajalnosci, ocene jakosciowa, przydatnosc zywienia,inaczej stpien w jakim bialko pokrywa zapotzrebowanie organizmu. Biologiczne metody okreslania: bilansowe, wzrostowe, mikrobiologiczne. Metody biologiczne obejmuja testy które polegaja na pomiarach szybkosci regeneracji bialka w tkankach. Okreslaniu zmian aktywnosci enzymow pod wplywem badanego bialka. Metody wzrostowe sa to tersty realizowane na rosnacych szczurach. Wskaznikime moze byc stosunek przyrostu masy ciala do sporzycia paszy, lub przysrost masy ciala na diecie z badanym bialkiem. Metoda mikrobiologiczna polega na obserwacji tempa wzrrostu bierwotniakow na pozywce z badanym bialkiem. Metody chemiczne - wartosc pokarmowa bialek zalezy od zawartosci AA egzogennych bialko jaja kuzego i mleka przyjmue sie jako standard poniewaz sa optymalne dla wzrostu. Metoda Blocka i Mitchella polega na okresleniu wsp AA ograniczajacego (C i S) na podstawie stosunku zawartosci AA egzogennych w danym bialku do wartosci tych aa w bialku jaja kuzego. Okresla sie AA wystepujacy w minimum nazywamy AA ograniczajacym. Wskaznik niezbednych AA zaliczamy metoda Osera.