Przedmiot ekonomii

1. Nazwa przedmiotu i jej ewolucja.

• Za ojca ekonomii i twórcę jej nazwy uważa się Arystotelesa.

• Arystoteles- ikonomos, oiskos- dom, nomos- przepis, prawo, prawo rządzące domem

• Ksenofont- bikomikos- zasady prowadzenia gospodarstwa domowego

• Ekonomia polityczna XVIII w powszechnym użytkowaniu Politikos- z greckiego społeczny

• Krzywicki stosował nazwę ekonomia społeczna

• Ekonomia

• Nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co jak i dla kogo wytwarzać. Głównym problemem badawczym ekonomii jest rozwiązanie sprzeczności między praktycznie nieograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi społecznymi możliwościami wytwarzania dóbr i usług służących zaspokajaniu tych potrzeb.

• Nauka, która bada, w jaki sposób ludzie podejmują decyzje o zastosowaniu rzadkości zasobów do różnych celów produkcyjnych i konsumpcyjnych a także badanie skutków tych decyzji.

• Nauka, która bada jak ludzie radzą sobie z rzadkością, jak rozwiązuje dotkliwy problem alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia konkurencyjnych potrzeb, by zaspokoić je w możliwie największym stopniu.

• Nauka o zachowaniu podmiotów gospodarczych i ich konsekwencjach.(Podmiot gospodarczy-każdy, kto aktywnie uczestniczy w procesie produkcji.). Każdy podmiot stara się rozdysponować środki i przyjąć takie metody, aby uzyskać najlepszy efekt ekonomiczny i najlepiej realizować swoje cele.. Nauka zajmująca się badaniem prawidłowości związków, które występują w gospodarce.

• Ekonomia jest nauką badająca, w jaki sposób ludzie wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokajania różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. Zasoby, którymi ludzie dysponują są przekształcane w trakcie procesów produkcyjnych w dobra i usługi zaspokajające określone potrzeby. Dążeniem ludzi jest zaspokajanie potrzeb wszystkich w stopniu maksymalnym. Niestety, nie jest to możliwe głównie z racji ograniczonych zasobów. O ile potrzeb może być nieskończenie wiele, o tyle zasoby umożliwiające zaspokojenie tych potrzeb są najczęściej ograniczone. W konsekwencji człowiek musi gospodarować tzn. dokonywać wyborów ekonomicznych- decydować, na co przeznaczyć stosunkowo rzadkie zasoby, które są do jego dyspozycji i jakie potrzeby zaspokoić. Decyzja gospodarcza posiada zawsze dwa aspekty - pozytywny i negatywny. Aspekt pozytywy oznacza dokonanie wybory, jakie cele gospodarcze będziemy realizować oraz jakie zasoby przeznaczymy na osiągnięcie tych celów. Aspekt negatywny oznacza konieczność rezygnacji z innych celów, na osiągnięcie, których moglibyśmy przeznaczyć na podane zasoby. Podstawowe problemy ekonomiczne sprowadzają się do sformułowanych pytań:

• Co? (Wytwarzać, co konsumować, co produkować). Określa nam alokację zasobów ( rozmieszczenie zasobów, skierowanie dóbr i usług, np. w gospodarstwie domowym).

• Jak? W jaki sposób? Odpowiedź na pytanie jak? Oznacza określone proporcje pomiędzy wykorzystaniem poszczególnych zasobów. Zasoby, bowiem są względem siebie komplementarne i substytucyjne.

Komplementarność- uzupełnianie się ( dopełnianie) zasobów, nie może, bowiem istnieć żaden system produkcyjny, w którym zabrakłoby któregoś z zasobów.

Substytucyjność- substytucja, oznacza, bowiem wzajemne zastępowanie ( wymianę jednego na drugie). Oznacza, to, że w pewnych granicach są produkty wymienialne. Mamy na myśli substytucje zachodzącą między dwoma czynnikami np. pracą i kapitałem.

• Dla kogo? Ile? Szukanie właściwości proporcji miedzy wolnością od a wolnością do. Dla kogo? - Odnosi się do gospodarki jako całości. Zasada według potrzeb- wszyscy jesteśmy równi.

• Funkcje ekonomii:

• Poznawcza(rozpoznania)-dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościach oraz ich przyczynach i skutkach. Ekonomia rozwiązuje problemy typu, co, jak i dla kogo produkować.

• Aplikacyjna- jej ustalenia i wynikające wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działaniach gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa( w tym rządu), związków zawodowych itd. Wskazówki te ułatwiają podejmowanie decyzji, a tym samym oddziaływanie na przebieg procesów gospodarczych.

• Wychowawcza (ideologiczna)

• Wyjaśniania - opis i porządkowanie zjawisk, związku przyczynowo-skutkowych przewidywanie-programowanie, budowa hipotez dotyczących tendencji

• Doradzania-efektywne działanie metody i narzędzia

• Uczenie zbiór twierdzeń

2. Powiązania nauk ekonomicznych z innymi dyscyplinami wiedzy.

Historia gospodarcza	Nauki ekonomiczne	Rachunek gospodarczy
Warunek negocjacji i prawo	Ekonomia polityczna	statystyka
Geografia gospodarcza	Ekonomiki szczegółowa (przemysł ciężki, górnictwo, hutnictwo)	demografia
technologia		ekonometria
		cybernetyka
		Prakseologia-nauka o działaniach ludzkich
		Badania operacyjne
		Analiza gospodarcza i rachunkowości
		Marketing logistyka

Polityka gospodarcza

3. Mikro i makroekonomia

• Mikroekonomia

• Bada zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w poszczególnych obszarach gospodarki np. na rynku konkretnego dobra. Procesy te obserwowane i wyjaśniane z punktu widzenia działu gospodarczego i poszczególnych pomiotów ekonomicznych- nabywców (konsumenta), sprzedawców ( producentów) Centralnym problemem mikroekonomii jest sposób koordynacji indywidualnych decyzji ekonomicznych przez mechanizm rynkowy na poszczególne rynki.

• Przedmiotem analizy mikroekonomicznej jest szczegółowe badanie indywidualnych decyzji odnoszących się do pojedynczych towarów. Decyzje indywidualne, działania poszczególnych producentów i konsumentów łączą się ze sobą, wyznaczając reakcje grupowe. Działania indywidualne nie zawsze są zgodne ze sobą, często są sprzeczne i prowadzą do konfliktów.

• Bada przede wszystkim poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie ( branże) gospodarki, rynki określonych produktów i usług. Analizuje ona sposób działania oraz zachowania się na rynku poszczególnych producentów, konsumentów, nabywców i sprzedawców. Bada czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji oraz podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokości ich cen.

• Cena dóbr i usług

• Wielkość produkcji poszczególnych firm i gałęzi przemysłu

• Wysokość poszczególnych płac, stopa procentowa, zyski

• W jaki sposób poszczególne narzędzia polityki rządu jak ustawy dotyczące poziomu płac minimalnych, podatki wpływają na cenę i poziom produkcji

• Do badania zachowania pracodawcy wykorzystujemy następujące instrumenty:

• Kategorie kosztów- zysków, renty, stopy procentowe, płace w różnych warunkach konkurencyjnych.

• Do badania zachowania konsumenta wykorzystujemy takie instrumenty:

• Prawo popytu i podaży

• Teorie racjonalnego wyboru konsumenta (maksymalizacja użyteczności)

• Makroekonomia

• Zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada m.in. czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych jak np. globalna (łączna) produkcja i konsumpcja, wdanej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa itd.. Ogólnie biorąc makroekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem wielkości agregatowych, czyli wielkości dotyczących całej gospodarki.

• Makroekonomia to głównie teoria tworzenia i podziału dochodu narodowego z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej państwa. Zajmuje się ona funkcjonowaniem całej gospodarki i formułowaniem polityki rządowej. W rozważaniach tych nie można uniknąć polityki dokładnie tak, jak polityka nie może obejść się bez ekonomii.

• Poziom cen, stopę inflacji

• Poziom produkcji krajowej i dochodu narodowego, wzrost gospodarczy, badanie bezrobocia i zatrudnienia, oraz wymiany z zagranicą

• Jakie skutki wywiera polityka monetarna i budżetowa rządu na ogólny poziom cen, dochodu produkcji, zatrudnienia, i bezrobocia

• Jakie skutki wywiera polityka monetarna i budżetowa rządu na ogólny powiem cen, inflacji, dochodu, produkcji zatrudnienia i bezrobocia i co może zrobić rząd do zwalczana inflacji bezrobocia, i recesji?

• Mikroekonomia polega na szczegółowej analizie poszczególnych działań gospodarczych. Dla uproszczenia analizy może ona pomijać różne współzależności występujące w gospodarce. Makroekonomia uwypukla te właśnie współzależności kosztem uproszczenia opisu cząstkowych zjawisk i działań gospodarczych. Mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, podczas gdy makroekonomia w analizie gospodarki posługuje się w swych badaniach wielkimi agragatami.

• Zadanie

Mikroekonomia	Makroekonomia
Zwyczaje konsumpcyjne pojedynczego człowieka	Całkowita wielkość produkcji danego kraju
Całkowita wartość produkcji konkretnej firmy	Zmiany systemu podatkowego państw
Zyski przemysłu mięsnego	Podaż pieniądza w gospodarce
Zmiany cen na rynku mleka	Stopa inflacji jest obecnie niższa niż w latach siedemdziesiątych
Całkowity dochód wszystkich producentów ziemniaków w Polsce	Sprzyjające warunki atmosferyczne spowodują w tym roku dobre zbiory
Zapotrzebowanie na lekarzy laryngologów w Polsce
Ceny żywności spadły w tym miesiącu
Bezrobocie w stolicy jest niższe niż średnio w całym kraju

4. Ekonomia pozytywna i normatywna

• Ekonomia pozytywna (positive economics)

• Stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim, jaki on jest, a nie takim, jaki powinien być. Zajmuje się konsekwencjami zmian warunków ekonomicznych lub też kierunków polityki ekonomicznej.

• Badawcza, opisowa, nie stawia żadnych wymagań. Celem jest zrozumienie zasad przemian gospodarczych, przewidzenie zmian a nie ocena sprawiedliwości. Badanie, przewidywanie, w ramach ekonomii pozytywnej formułuje się wyłącznie dowiedzenie tezy.

• Zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnianiem zasad funkcjonowania gospodarki.

• Z sadami pozytywnymi mamy do czynienia wtedy, gdy badacz rzeczywistości społeczno-gospodarczej, odwołuje się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny, przy użyciu naukowych metod, wyjaśniać prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania typu:, jakie zjawiska, procesy i działania mają istotny wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny, uwarunkowania i następstwa pewnych zjawisk, do jakich skutków prowadzą określone działania ludzi, itp.

• Ekonomia normatywna(normative economics)

• Stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sądami wartościującymi, jakie powinny być ceny, poziomy produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej rządu.

• Ocenia formułuje określone sądy, formułuje pożądane stany, warunki konieczne do uzyskania tych stanów, odwołuje się do problemów, które nie da się dowieść naukowo.

• Z sądami normatywnymi mamy do czynienia wtedy, gdy badacz wyraża swoje przekonanie i formułuje zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, gdy np. próbuje mówić ludziom, jak otaczający ich świat powinien wyglądać, co jest dla nich dobre a co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe, co należałoby zrobić, aby świat był lepszy. Na tego typu podpowiedzi i recepty często jest autentyczne zapotrzebowanie ze strony polityków.

• Zadanie

Pozytywna	normatywna
Stopa bezrobocia w kraju wynosi 18%	Stopa bezrobocia jest zbyt wysoka
Działalność związków zawodowych w danej gałęzi może przyczyniać się do wzrostu bezrobocia	Gospodarka potrzebuje zmniejszenia liczebności związków zawodowych
Stopa inflacji poniżej 2 % rocznie	Konieczna jest bardziej sprawiedliwa redystrybucja dochodu narodowego
Poziom dochodu w Wielkiej Brytanii jest większy niż w Polsce	Ludzie nie powinni być nakłaniani do picia alkoholu, a podatki nakładane na napoje alkoholowe powinny być utrzymywane na wysokim poziomie.
	Ludzie w Wielkiej Brytanii są szczęśliwsi niż w Polsce.

5. Implikacja rzadkości

• Termin rzadkość wprowadził Walras

• Rzadkość fakt, że nie możemy mieć wszystkiego, co chcemy przez cały czas, jesteśmy zmuszeni żyć na miarę naszych możliwości. Nasza zdolność do wyobrażania sobie dóbr i usług, które chcielibyśmy mieć znacznie przekracza naszą zdolność do ich wytwarzania, to znaczy przekształcenia zasobów znajdujących się w naszej dyspozycji na dobra i usługi, których pragniemy.

• Wnioski rzadkości:

• Zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobów- mobilność alokacyjna zasobów

• Musimy wybierać spośród alternatywnych sposobów wykorzystania zasobów

• Z każdym wyborem wiąże się koszt lub bardziej koszt alternatywny, to wartość najbardziej cennej nie wykorzystanej alternatywy

6. Metody ekonomii

Sposób badania i poznania w celu wyłowienia prawidłowości zachodzących w procesie gospodarowania.

Hipoteza-prawdopodobna zależność

• Teorią ekonomiczną nazywamy zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ujmowane w modelu ekonomicznym.

• Nie każdy jednak zbiór twierdzeń jest teorią naukową, która musi mieć następujące cechy: zgodność z obserwacjami, niesprzeczność logiczna, płodność poznawcza, prostota i elegancja.

• Metody sprawdzania teorii:

a) weryfikacja - przez porównanie teorii z wynikami obserwacji empirycznych, statystyczna-na podstawie wielu przypadków, historyczna - sprawdzona w czasie;
b) falsyfikacja - obalanie tezy przez znalezienie przypadku, w którym hipotetyczne zależności nie zachodzą.

Obecnie w ekonomii przyjmuje się, że teorię można obalić, o ile istnieje od niej lepsza.

• Etapy tworzenia teorii naukowej:

• obserwacja życia gospodarczego

• konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii

• ustalenie naukowej poprawności teorii

• dokonanie syntezy teorii ekonomicznych

• Myślenie abstrakcyjne(abstrahowanie)

• Polega na pomijaniu pewnych elementów, cech lub zależności w badanym przedmiocie, które badacz uważa za nieistotne i na wyodrębnieniu przez niego tych wybranych elementów, cech lub zależności, które uznaje za ważne tj. upraszczaniu.

• Trudności myślenia ekonomicznego:

• Zdarzenia gospodarcze są sprzężone zwrotnie.

• To, co jest prawdziwe w mikroskali, nie musi być prawdziwe w makroskali.

• Częste uleganie złudzeniu, że w danej sytuacji występują zależności przyczynowo-skutkowe

• Subiektywizm i stereotypowość badającego.

• Mierzenie zdarzeń gospodarczych (wiele z nich ma naturę jakościową) jest trudne, a ma bardzo duży wpływ na wynik badań (wybór sposobu pomiaru i miernika).

• Metoda indukcyjna

• Metoda indukcyjna polega na empirycznym badaniu pewnej klasy zjawisk i formułowaniu na jego podstawie hipotez. Metody tej nie stosuje się już raczej w mikroekonomii, gdyż dziedzina ta jest zbyt skomplikowana.

• Zupełna- komplementarna obserwacja zjawisk

• Niezupełna-nie wszystkie

• Metoda dedukcyjna

• polega na dedukcyjnym wnioskowaniu i odkrywaniu zależności z modelu o zredukowanej liczbie zmiennych. Jest to najpopularniejsza metoda ekonomii, wykorzystująca zasadę ceteris paribus.

• Zasada ceteris paribus- zasada oznacza, że wszystkie zjawiska oraz procesy w obrębie modelu poza badanymi nie zmieniają się, a zatem nie wywierają wpływu na zachodzące w modelu zmiany. Stosowanie zasady ceteris paribus umożliwia dokonywanie eksperymentu myślowego w obrębie modelu ekonomicznego.

• Sposoby wnioskowania:

• Indukcja- wnioskowanie na podstawie zaobserwowanych faktów, wyprowadzone z twierdzeń, z przesłanek, które są pojedynczymi przesłankami.

• Dedukcja- wyprowadzenie ze zdań ogólnych uznanych za bezwarunkowo prawdziwe, twierdzeń będących ich logiczna konsekwencją

• Model ekonomiczny

• Modele teoretyczne to konstrukcje myślowe mające na celu wyjaśnienie obserwowanych zjawisk. Służą do wyizolowania badanych zjawisk, po to aby wyraziście ujawniły się badane zależności.

• Teoretyczny model ekonomiczny składa się z pewnej liczby założeń, w których:
  a) odrzuca się pewne zjawiska uznane za przypadkowe lub nieistotne;
  b) przyjmuje się, że badane zjawiska, przedmioty i osoby mają określone cechy.

• Model ekonomiczny jest więc zbiorem założeń ( konstrukcją myślową) tworzącym uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego aspektu rzeczywistości gospodarczej.

6

---