Ćwiczenia 1 - Fizjoterapia kliniczna w reumatologii (mgr M. Moskal), UJK.Fizjoterapia, - Notatki - Rok II -, Fizjoterapia kliniczna w reumatologii


Reumatologia to dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami reumatycznymi (metabolicznymi, zapalnymi, zwyrodnieniowymi) kości, stawów (układu kostno-stawowego), a także ogólnoustrojowymi stanami zapalnymi tkanki łącznej (kolagenozy), ich rozpoznawaniem, leczeniem oraz zapobieganiem.

Współczesny podział chorób reumatycznych. Obejmuje niemal wszystkie choroby, w których patologii stwierdza się zmiany w układzie ruchu. Jest on następujący:

  • Toczeń rumieniowaty układowy

  • Twardzina układowa

  • Uogólnione zapalenie powięzi

  • Zapalenie wielomięśniowe

  • Zapalenie naczyń z martwicą (guzkowe zapalenie tętnic)

  • Zespół Sjgrena

  • Zespoły nakładania

  • Inne

  • Zapalenia stawów z zajęciem stawów kręgosłupa

  • Choroba zwyrodnieniowa stawów

  • Zespoły chorobowe związane z czynnikami zakaźnymi

  • Choroby wywołane zaburzeniami metabolicznymi i hormonalnymi

  • Nowotwory

  • Zaburzenia "naczyniowo-nerwowe"

  • Choroby kości i chrząstek

  • Zmiany okołostawowe

  • Zmiany w stawach w przebiegu różnych zespołów chorobowych

    • Klasyfikacja ta jest skróconą wersją podziału chorób reumatycznych zaproponowanego przez miarodajne i opiniotwórcze Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne (ARA).

    Budowa układu ruchu

    Narząd ruchu składa się z układu biernego - kostno-stawowego i układu czynnego - nerwowo-mięśniowego. Mocne i twarde kości stanowią wewnętrzny szkielet, stanowiący podporę i ochronę dla pozostałych części ciała. W sumie układ kostny człowieka utworzony jest przez 206 pojedynczych kości połączonych różnymi rodzajami stawów. Kości różnią się kształtem i wielkością - i pełnią różne funkcje.
    Kości zbudowane są z 2 składników: organicznego (osseiny nadającej elastyczność) oraz minaralnego (fosfor, wapń, potas dającej koci twardość). Pod względem kształtu można kości podzielić na cztery grupy: długie (np. udowa lub ramienna), krótkie (np. kości nadgarstka i stępu), płaskie (np. żebra, łopatki) i różnokształtne (np. kości nadgarstka).
    Oś układu kostnego stanowi kręgosłup, który jest osadzony w obręczy miednicy, a na jego szczycie opiera się czaszka. Czaszka stanowi ochronę dla mózgu, wyróżnia się mózgoczaszkę (kość czołowa, kości ciemieniowe, kości potyliczne, kość skroniowa, kość klinowa), twarzoczaszkę (oczodół, kość nosowa, lemiesz nosa, szczęka żuchwa, kości jarzmowe), podstawę czaszki (otwór wielki, podniebienie twarde, 2 wyrostki).
    Kręgosłup dzieli się na pięć odcinków i jest zbudowany z 34-35 kręgów. Odcinek szyjny tworzy 7 kręgów, piersiowy - 12, lędźwiowy - 5, kość krzyżową tworzy 5 kręgów zespolonych w jedną całość. Zakończenie kręgosłupa tworzy kość guziczna kręgosłupa, czyli kość ogonowa, zbudowana z 4-5 zrośniętych ze sobą kręgów.
    Od piersiowego odcinka kręgosłupa odchodzą żebra (12 par), tworzące klatkę piersiową, która od przodu zamyka mostek (rękojeść, trzon, wyrostek mieczykowaty).
    Na górnej części klatki piersiowej znajduje się obręcz kończyny górnej (barkowa), którą tworzą obojczyki i łopatki. Z obręczą barkową połączone są kończyny górne - prawa i lewa. Każda z nich składa się z kości ramiennej, kości łokciowej i promieniowej oraz kości ręki, do których należą kości nadgarstka (złożone z 8 kość różnokształtnych ułożonych w II rzędach) oraz śródręcza (5 kości) i paliczki.
    Z miednicą łączą się kończyny dolne. Każda z nich jest utworzona przez kość udową, piszczelową, strzałkową oraz kości stopy: skokową, piętową, kości stępu, kości śródstopia (5) i paliczki. Pomiędzy kością udową a kośćmi podudzia znajduje się staw kolanowy, osłonięty od przodu przez rzepkę.

    Fizjologia układu ruchu
    Kości, stawy i mięśnie tworzą ściśle związaną ze sobą całość biologiczną i mechaniczną i wzajemnie na siebie oddziałują. Zarówno ich rozwój, jak i funkcjonowanie są od siebie nawzajem uzależnione. Do prawidłowego rozwoju mięśni konieczny jest dobry rozwój i stan kości oraz prawidłowa budowa i funkcjonowanie stawów. Patologia mięśni natomiast (zaniki, porażenia, niedowłady) może szkodliwie oddziaływać na stan stawów. Unieruchomienie związane z chorobą stawów lub mięśni może prowadzić do zaniku tkanki kostnej.
    Kość jest żywą tkanką, która podlega ciągłej przebudowie, wymianie soli mineralnych, modelowaniu, przystosowywaniu do potrzeb narządu ruchu. Bodźcem do odbudowy i wzmacniania kości jest przerywany nacisk mechaniczny i pociąganie zachodzące w czasie ruchu.
    W wieku dziecięcym odbywa się wzrost kości na długość. Decydują o nim prawidłowy stan i funkcjonowanie chrząstki nasadowej. Chrząstka wzrostowa nie jest jednakowa we wszystkich częściach kości długich. Największy potencjał wzrostowy ma ona w kościach udowych i piszczelowych w pobliżu stawów kolanowych - aż 70% długości kończyn dolnych wytwarza chrząstka wzrostowa w tych miejscach. Wzrost w chrząstce nasadowej piszczeli w okolicy stawów skokowych to tylko 20%, a kości udowej w okolicy stawu biodrowego - 10% wytworzonej długości kończyny. Warunkiem prawidłowego wzrostu kości jest dobre krążenie krwi w okolicy chrząstek nasadowych, prawidłowe unerwienie i czynność kończyny. Chrząstka wzrostowa, podobnie jak stawowa czy kość, do dobrego odżywienia wymaga rytmicznej zmiany nacisku, który pobudza jej wzrost. Ważne jest też oddziaływanie czynników ogólnoustrojowych, wśród których kapitalne znaczenie ma odpowiednia zawartość białka, soli mineralnych i witamin w diecie. W okresie wzrastania, jak i w późniejszym wieku, istotna dla kości jest coroczna odpowiednia porcja światła słonecznego, decydująca o zaopatrzeniu organizmu w witaminę D.
    Po zakończeniu okresu wzrastania, kiedy chrząstki nasadowe zarosną, kość nadal żyje, zmienia się i aż do końca życia trwa zastępowanie zużytej, słabszej tkanki kostnej kością nową, bardziej odporną na obciążenia mechaniczne. Jest to walka organizmu ze "zmęczeniem materiału", które w kościach poddawanych nieustannym obciążeniom dałoby o sobie znać bardzo wcześnie, gdyby nie stały proces odnowy.
    Stan czynnościowy stawów jest uzależniony od od stanu chrząstki stawowej i aparatu więzadłowo-torebkowego. Chrząstka szklista pokrywająca powierzchnie stawowe kości jest pozbawiona naczyń krwionośnych i unerwienia. Odżywiana jest od strony stawu przez płyn stawowy i od strony kości przez naczynia podchrzęstnej warstwy kości. By procesy odżywianie chrząstki przebiegały prawidłowo, niezbędny jest ruch, zmiany ciśnienia i nacisku na powierzchnię stawową. Płyn odżywiający jest wtedy wciskany w nią i wyciskany, jak z gąbki. Unieruchomienie lub zmniejszone obciążenie stawu pogarszają odżywienie chrząstki. Nie jest też korzystny stały lub nadmierny ucisk, prowadzi bowiem do ścieńczenia warstwy chrząstki i jej zaniku.
    Prawidłowa, odpowiedniej grubości chrząstka stawowa amortyzuje wstrząsy w stawie i sprzyja równomiernemu rozłożeniu nacisku na całą powierzchnię stawową.

    Stan zapalny

    Ciepło i zaczerwienienie spowodowane jest napływem krwi do danego obszaru ciała. Obrzęk powstaje na skutek zmian w ścianach naczyń włosowatych, które pozwalają osoczu wyciekać do tkanek. A ból jest wynikiem uwolnienia związków chemicznych, używanych przez system odpornościowy do mobilizacji mechanizmów obronnych uszkodzonym obszarze. Czyli stan zapalny to widoma oznaka, że system obronny organizmu działa.

    Gdy proces zapalny wskazuje na pojawienie się czynników odpornościowych i składników odżywczych w obszarze, który ich potrzebuje, mamy do czynienia z normalnym stanem zapalnym, który stanowi trzon procesu zdrowienia, jest bezwzględnie konieczny i pożądany w obronie, utrzymaniu i gojeniu się ciała. Ogranicza się do konkretnego miejsca, służy określonemu celowi i kończy się, gdy problem zostaje usunięty. A wszelki dyskomfort z nim związany jest ceną, jaką płaci się za zdrowienie.

    Czasami jednak proces zapalny poszerza swój zasięg w przestrzeni i w czasie. Wkracza na obszary ciała, które nie doznały uszkodzenia lub ataku i nie kończy się z chwilą, gdy przyczyna uszkodzenia jest usunięta. Mówimy wtedy o nieprawidłowym (przewlekłym) stanie zapalnym. Gdy proces zapalny wymknie się spod kontroli i zaatakuje zdrowe tkanki, mamy do czynienia z różnymi chorobami przewlekłymi.

    Staw

    ruchome połączenie między składnikami szkieletu (zewnętrznego lub wewnętrznego). Stawy występują u stawonogów oraz kręgowców. U tych ostatnich stawy są określane, ze względu na specyficzną budowę, jako połączenia maziowe. W stawach największym problemem jest tarcie i dlatego powierzchnie stawowe pokryte są bardzo odporną na ścieranie chrząstką szklistą.

    Chrząstka stawowa

    Pokrywa powierzchnie stykających się ze sobą kości, zapobiega ścieraniu się kości jest odporna na tarcie i ułatwia poślizg. W chrząstce stawowej mogą występować ubytki.

    Torebka stawowa

    Łączy powierzchnie stawowe kości, tworząc jednocześnie osłonę stawu. Składa się ona z dwóch warstw:

    Zaburzenia funkcji tkanki łącznej

    Zaburzenia funkcji tkanki łącznej wywołane są często przez proces zapalny. Do zaburzeń tych należy czynnościowe „cofanie się” komórek tkanki łącznej, prowadzące np. do wzmożonej syntezy kolagenu typu III (embrionalnego) zamiast typu II, co prowadzi do rozrostu warstwy środkowej naczyń. Zamiast kolagenu typu II w nadmiarze bywa produkowany również kolagen typu I i IV. Pod wpływem procesu zapalnego może dojść do zwiększonego uwalniania i wzrostu aktywności enzymów degradujących składniki tkanki łącznej, np. kolagenaz. Są one wytwarzane przez komórki ziarniny reumatoidalnej i komórki znajdujące się w guzkach reumatoidalnych, makrofagi, chondrocyty i granulocyty. Dotychczas wyizolowano z tkanek kręgowców ok. 30 kolagenaz. Po okresie zwiększonej degradacji tkanki łącznej następuje faza nasilonej syntezy, mającej na celu „gojenie” tkanek. Syntetyzowany jest kolagen o zwiększonej ilości hydroksyproliny i silniej skręconych łańcuchach - dochodzi do włóknienia i powstawania zrostów. „Odsłonięte” włókna kolagenowe, pozbawione ochronnej warstwy proteoglikanów ułatwiają krystalizację hydroksyapatytu. W tkance włóknistej pojawiają się beleczki kostne powodujące jej zesztywnienie. Proces zapalny w jamie stawowej prowadzi do depolimeryzacji kwasu hialuronowego, który traci zdolność tworzenia pętli, ma mniejszą lepkość i przestaje pełnić swoją funkcję w stawie.

    Badania w reumatologii

    1. Badania laboratoryjne w reumatologii

    1. Badania serologiczne w reumatologii

    1. Czynnik reumatoidalny
      - odczyn Waalera-Rosego
      - odczyn lateksowy
      - odczyn Wassermanna

    2. Przeciwciała przeciwjądrowe

    3. Przeciwciała związane z zakażeniem
      - ASO
      - przeciwciała przeciwko pałeczkom gram /-/
      - obecność przeciwciał przeciw antygenom borrelia burgolorferi
      - przeciwciała przeciw antygenom HIV

    1. Badania płynu stawowego

    2. Badania obrazowe w reumatologii

    1. Badanie przedmiotowe i podmiotowe w chorobach układu ruchu


    Wyszukiwarka