Art. 2 ust. 2 konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych
„Zgoda udzielona na nawiązanie stosunków dyplomatycznych między dwoma państwami oznacza, jeżeli nie postanowiono inaczej, zgodę na ustanowienie stosunków konsularnych”.
Przykład sposobu nawiązania stosunków dyplomatycznych (łącznie z uznaniem) na przykładzie relacji między Stanami Zjednoczonymi a Kosowem
tekst dostępny:
(pełna treść listu: http://www.whitehouse.gov/news/releases/2008/02/20080218-3.html)
“February 18, 2008
His Excellency
Fatmir Sejdiu
President of Kosovo
Pristina
Dear Mr. President:
On behalf of the American people, I hereby recognize Kosovo as an independent and sovereign state. I congratulate you and Kosovo's citizens for having taken this important step in your democratic and national development.
[…] I am pleased to accept your request that our two countries establish diplomatic relations. The United States would welcome the establishment by Kosovo of diplomatic representation in the United States and plans to do likewise in Kosovo.
As Kosovo opens a new chapter in its history as an independent state, I look forward to the deepening and strengthening of our special friendship.
Sincerely,
George W. Bush”
Przykład utrzymywania stosunków konsularnych w braku formalnego uznania
W 1954 roku rząd Stanów Zjednoczonych oświadczył, że pozostawienie jego konsulatu w Hanoi nie oznacza uznawania za państwo Demokratycznej Republiki Wietnamu (inna rzecz, że władze DRW zażądały, by - wobec braku uznania ze strony USA - konsulat został zamknięty).
W czasie secesji Katangi w Kongo, konsulowie Belgii i Wielkiej Brytanii utrzymywali kontakty z lokalnymi władzami.
Przykład z praktyki polskiej
Na dzień 1 marca 2008 roku Rzeczpospolita Polska nie utrzymuje stosunków dyplomatycznych m. in. z następującymi, uznawanymi przez siebie państwami: Republika Nauru, Bhutan, Palau, Tuvalu, Fiji, St. Kitts and Nevis.
Pełna lista podmiotów, z którymi RP utrzymuje stosunki dyplomatyczne: http://www.msz.gov.pl/List,of,the,states,with,witch,Poland,maintains,diplomatic,relations,12894.html
Lista członków ONZ: http://www.un.org/members/list.shtml
Art. 63 i 74 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 roku
Art. 63: „Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych między stronami traktatu nie wpływa na stosunki prawne ustanowione między nimi przez traktat, chyba że istnienie stosunków dyplomatycznych i konsularnych jest niezbędne w odpowiednim stopniu do stosowania traktatu”.
W 1990 roku Wielka Brytania zerwała stosunki dyplomatyczne z Irakiem. Pomimo tego władze Iraku trzykrotnie zwracały się do władz brytyjskich z wnioskiem o wydanie obywateli irackich, opierając swój wniosek na treści postanowień traktatu o ekstradycji z 1932 roku, obowiązującego między tymi państwami.
Art. 74: „Zerwanie lub brak stosunków dyplomatycznych lub konsularnych między dwoma lub więcej państwami nie stoi na przeszkodzie w zawieraniu traktatów między tymi państwami. Zawarcie traktatu nie wpływa samo przez się na sytuację w dziedzinie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych”.
W 1949 roku umowa międzynarodowa w sprawie zawieszenia broni między Izraelem a Syrią została zawarta pomimo tego, że państwa nie utrzymywały stosunków dyplomatycznych.
Oświadczenie rządu Stanów Zjednoczonych
Kiedy USA zamykały swą stałą placówkę w Kampali wydane zostało oświadczenie następującej treści: „Rząd USA nie zamierza prosić Rządu Ugandy o wycofanie swego przedstawicielstwa ze Stanów Zjednoczonych; [zamknięcie placówki dyplomatycznej w Kampali] nie miało na celu zaostrzenia stosunków między dwoma państwami”.
Sprawa zerwania stosunków brytyjsko-irańskich z 1989 roku
W 1989 roku irański przywódca ajatollah Chomeini wydał dekret religijny (fatwę), w którym skazał na karę śmierci brytyjskiego pisarza Salmana Rushhdie. Treści zawarte w jego książce pt. Szatańskie wersety hańbić miały podstawowe prawdy wiary islamu.
Wielka Brytania - w reakcji na fatwę - zamknęła placówkę dyplomatyczną w Teheranie wzywając jednocześnie Iran, by odwołał swoich przedstawicieli dyplomatycznych z Londynu. Oznaczało to, z pewnością, obniżenie rangi stosunków dyplomatycznych między tymi dwoma państwami, ale nie ich zerwanie. W odpowiedzi na to władze irańskie oświadczyły, że zrywają stosunki dyplomatyczne z Wielką Brytanią. Wola tego ostatniego państwa, co do dalszego utrzymywania stosunków dyplomatycznych, nie miała już żadnego znaczenia.
Przykład dotyczący stosunków libijsko-irackich
W 2003 roku Libia zamroziła stosunki dyplomatyczne z Irakiem wskazując, że naruszone zostały immunitety dyplomatyczne niektórych misji dyplomatycznych w Bagdadzie. Władze libijskie zapowiedziały, że stosunki dyplomatyczne zostaną reaktywowane po „odzyskaniu niepodległości” przez Irak.
Sprawa stosunków między Stanami Zjednoczonymi a Ruandą
W 1994 roku w związku z aktami ludobójstwa, do których doszło na terytorium Ruandy, władze Stanów Zjednoczonych zażądały wycofania misji ruandyjskiej z terytorium USA. W swym wystąpieniu prezydent Clinton oświadczył, że „Stany Zjednoczone nie mogą pozwolić, by przedstawiciele reżimu aprobującego ludobójstwo pozostawili na ziemi amerykańskiej”. Zauważmy, że zerwanie, bądź ograniczenie stosunków dyplomatycznych ma często charakter retorsyjny.
Art. 44 konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku
„Państwo przyjmujące powinno, nawet w wypadku konfliktu zbrojnego, przyznać ułatwienia w celu umożliwienia wyjazdu ze swego terytorium w możliwie najkrótszym terminie osobom korzystającym z przywilejów i immunitetów, oprócz tych, które są obywatelami państwa przyjmującego, jak również członkom rodzin takich osób niezależnie od ich obywatelstwa. Powinno ono w szczególności w razie potrzeby oddać do ich dyspozycji konieczne środki transportu dla nich samych i dla ich mienia”.
Incydent holendersko-chiński z 1966 roku
W 1966 roku chiński inżynier, biorący udział w międzynarodowej konferencji naukowej w Hadze, został (w nie wyjaśnionych okolicznościach) raniony na ulicy.
Przewieziono go do szpitala. Tego samego dnia kilku obywateli chińskich zabrało go jednak i przeniosło do chińskiej ambasady. Inżynier zmarł dnia następnego.
Władze holenderskie wezwały kilku kolegów zmarłego inżyniera (obywateli Chin, którym dyplomatyczny immunitet jurysdykcyjny nie przysługiwał) do złożenia zeznań w charakterze świadków. Chińczycy schronili się na terenie swojej ambasady, odmawiając jej opuszczenia w celu złożenia zeznań. Również szef chińskiej misji odmówił ich wydania władzom holenderskim.
Teren chińskiej misji został otoczony przez policję po to, by obywatele Chin, których władze holenderskie zamierzały przesłuchać, nie opuścili potajemnie ambasady.
W związku z tym, władze holenderskie uznały szefa chińskiej misji za persona non grata i nakazały mu opuszczenie Holandii. W odpowiedzi - władze chińskie uznały za persona non grata szefa misji holenderskiej w Pekinie; nie pozwolono mu jednak (z naruszeniem art. 44 konwencji wiedeńskiej) na opuszczenie Chin do czasu, aż władze holenderskie pozwolą na opuszczenie terytorium Holandii przez osoby, które odmówiły poddania się przesłuchaniu.
Ostatecznie spór został rozwiązany w ten sposób, że władze chińskie wyraziły zgodę na przesłuchanie kolegów zmarłego inżyniera na terenie ambasady.
Art. 26 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych
„Państwo przyjmujące powinno, nawet w razie konfliktu zbrojnego, zapewnić członkom urzędu konsularnego i członkom personelu prywatnego, którzy nie są obywatelami państwa przyjmującego, jak również członkom ich rodzin pozostającym z nimi we wspólnocie domowej, niezależnie od ich obywatelstwa, czas i ułatwienia niezbędne dla umożliwienia im przygotowania ich wyjazdu i opuszczenia jego terytorium w możliwie najbliższym terminie po zakończeniu ich funkcji. W szczególności państwo przyjmujące powinno w razie konieczności dać do ich dyspozycji środki transportu niezbędne dla nich samych i dla ich mienia, z wyjątkiem mienia nabytego w państwie przyjmującym, którego wywóz w chwili wyjazdu jest zabroniony”.
Sprawa p. Keiley'a
P. Keiley był dyplomatą amerykańskim. W 1885 roku Stany Zjednoczone wyznaczyły go na stanowisko ministra misji amerykańskie w Rzymie. Król włoski odmówił przyjęcia go. Wskazał na pewną wcześniejszą wypowiedź, której autorem był Keiley. W czasie swego wystąpienia w pewnym rzymskokatolickim kościele w stanie Virginia skrytykował on Włochy za dokonanie aneksji Państwa Kościelnego.
Wkrótce potem powierzono mu stanowisko posła w Wiedniu. Wiedeń nakazał swemu posłowi w Waszyngtonie zwrócić „w możliwie delikatny sposób uwagę Rządu Stanów Zjednoczonych”, że państwo wysyłające powinno uzyskać zgodę państwa przyjmującego na osobę posła. Władze Austro-Węgier dodały, że sytuacja, w której posłem państwa obcego w Wiedniu jest osoba pozostająca w cywilnym związku małżeńskim z Żydówką „jest niedopuszczalna i nie do zaakceptowania”.
Dwie sprawy z lat: 1983 i 1944
W 1983 roku Kuwejt odmówił udzielenia agrément szefowi misji Stanów Zjednoczonych. Wcześniej, przez kilka lat, pełnił funkcję Konsula Generalnego w Jerozolimie.
W 1944 roku rząd francuski nie udzielił agrément nuncjuszowi apostolskiemu, który wcześniej akredytowany był przy rządzi Vichy.
Sprawa p. Nora Astorga
W 1984 roku Stany Zjednoczone odmówiły udzielenia agrément p. Nora Astorga z Nikaragui. Podejrzewano, że kilka lat wcześniej, jako członkini partyzantki sandinowskiej, nakłaniała jednego z doradców prezydenta Nikaragui do zamordowania tego ostatniego w jego sypialni.
Sprawa Horace Philips'a
W 1968 roku saudyjski król Faisal wycofał agrément udzielone wcześniej posłowi brytyjskiemu po tym jak wyszło na jaw, że ma on żydowskie korzenie.
Materiały do wykładu III z prawa dyplomatycznego i konsularnego. Semestr letni
2007/2008
1