Elementy ergonomii w kształtowaniu warunków pracy.
Ergonomia to nauka zajmująca się przystosowaniem wszystkiego, co nas otacza, czym się posługujemy do wygody człowieka przy jak najmniejszych stratach dla środowiska i minimalnej liczbie ograniczeń. Jest to dziedzina nauki i praktyki, której celem jest kształtowanie działalności człowieka odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych właściwości.
Elementy składowe ergonomii:
a) Nauki techniczno-organizacyjne tj:
- technika i technologia
- naukowa organizacja pracy
- nauki mechaniczne
- normowanie pracy
b) Nauki o człowieku tj:
- fizjologia pracy
- psychologia pracy
- antropometria
- higiena pracy
 Cele i zakres ergonomii
Celem ergonomii jest humanistyczna i użytkowa optymalizacja elementów pracy przez dostosowanie ich do właściwości organizmu ludzkiego, funkcjonującego w sztywnych granicach swego środowiska wewnętrznego z uwzględnieniem środowiska zewnętrznego. Ergonomia przede wszystkim oparta jest na znajomości samego człowieka. Z kolei wiedza ta znajduje zastosowanie do projektowania właściwego stanowiska pracy. Może zatem być zaliczana do nauk stosowanych, rozwijając się w kierunku w jakim występuje zapotrzebowanie. Narodziła się co prawda w oparciu o korekty stanu już istniejącego, ale celem jej jest projektowanie lepszego świata. Nazwę swą wzięła z języka greckiego, gdzie ergon znaczy praca, a nomos - prawo, prawidłowość.
Przedmiotem ergonomii jest relacja układu człowiek - elementy pracy, w celu zapewnienia higieny, bezpieczeństwa i komfortu pracy, przy założeniu wysokiej sprawności procesu produkcyjnego. Wiedza o relacjach między elementami tego układu powinna obejmować zagadnienia: co robić, jak, jakie mogą się z tym wiązać zagrożenia oraz jak ich unikać.

ergonomia koncepcyjna.
Jest to rodzaj ergonomii, który ma na celu stosowanie rozwiązań prawidłowych ergonomicznie już w fazie przygotowywania projektów maszyn, urządzeń, stanowisk roboczych, hal, budynków, mieszkań i innych konstrukcji.
ergonomia korekcyjna.
Zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń oraz poprawą wydajności i jakości pracy

ergonomiczne stanowisko pracy.
STANOWISKO PRACY w pojęciu ogólnym to miejsce pracy człowieka, np.:
• przy komputerze,
• przy taśmie montażowej,
• w centrali telefonicznej,
• w kabinie samochodu.
Systematyczny przegląd i ocena elementów stanowiska pracy, jego struktury przestrzennej oraz realizowanego na nim procesu pracy pod kątem określenia stopnia przystosowania do psychofizycznych cech człowieka, eliminacji dyskomfortu oraz zagrożeń.
W ujęciu systemowym stanowisko pracy to układ, gdzie człowiek za pomocą środków pracy (maszyny, narzędzia, przyrządy), w określonej przestrzeni i środowisku wykonuje zorganizowane czynności, mające na celu wytworzenie określonego produktu. W ergonomii stosowane są metody służące do kształtowania warunków pracy w dwóch fazach, tj. Na stanowisku pracy powinna być przeprowadzona kompleksowa analiza materialnych i psychospołecznych warunków pracy oraz ich ocena. Narzędziem tych działań są m. innymi listy kontrolne, których zadaniem jest umożliwienie analizy czynników decydujących o warunkach pracy. Listy te zawierają pytania tak sformułowane, że zwracają uwagę na czynniki decydujące o jakości warunków pracy w zakresie:
• organizacji pracy,
• środków pracy,
• stanowiska pracy.

czynniki kształtujące środowisko pracy
czynniki fizyczne
Do czynników fizycznych zaliczamy oświetlenie, hałas, mikroklimat (tj. temperaturę otoczenia, ruch i wilgotność powietrza, promieniowanie cieplne podczerwone - płaszczyzn i przedmiotów), drgania i wstrząsy, promieniowanie jonizujące i elekromagnetyczne (fale radiowe i radarowe) oraz pyły. Wszystkie te czynniki z wyjątkiem pyłów, których wpływem na organizm zajmuje się głównie higiena pracy, są przedmiotem bezpośredniego zainteresowania ergonomii.
czynniki chemiczne
Czynniki chemiczne obejmują gazy, rozpuszczalniki przemysłowe, materiały pędne, smary, polimery syntetyczne itp. Substancje mogące spowodować zatrucia i inne zachorowania. Ich negatywne oddziaływanie na organizm to domena patologii przemysłowej.
czynniki biologiczne
Czynniki biologiczne wykraczają poza zakres analizy ergonomicznej.

czynniki kształtujące stanowisko pracy.
mikroklimat
czynniki fizyczne tj. oświetlenie, hałas, a także czynniki chemiczne jak substancje chemiczne
czynniki środowiskowo- społeczne( stosunki miedzy ludźmi)

metody badawcze stosowane do pomiaru obciazenia organizmu wysilkiem umyslowym
W celu zmniejszenia uciążliwości pracy dokonuje się oceny obciążenia nią pracownika. Ocena taka powinna obejmować kompleksowe badania:
1. wielkości wydatku energetycznego (WE), charakterystyczne dla prac fizycznych,
2. udziału wysiłku o charakterze statycznym,
3. stopnia monotypowości ruchów.
W tym celu można stosować jedną z trzech poniższych metod:
• tabelaryczno-chronometrażową można stosować dla każdych warunków pracy, gdyż nie pociąga ona za sobą konieczności użycia jakiejkolwiek aparatury, nie ma zatem wpływu na przebieg czynności wykonywanych przez pracownika. Jest jednak mało dokładna, zależy w dużym stopniu od subiektywizmu pracownika, nie uwzględnia jego podstawowej przemiany materii (PPM).
• gazometryczną należy stosować dla prac mało ruchliwych o stałym, niezbyt duży wysiłku, gdyż pracownik obarczony jest ciężarem aparatury.
• telemetryczną powinno się stosować przy pracach ruchliwych, niecyklicznych.

STALE POMIESZCZENIE PRACY
To pomieszczenie,w którym laczny okres przebywania tego samego pracownika w ciagu jednej doby przekracza cztery godziny.
w pomieszczeniach stalej pracy na kazdego z pracownikow,jednoczesnie w nich zatrudnionych,powinno przypadac przynajmniej 13m szesciennych wolonej objetosci pomieszczenia.kazdy pracownik powinien posiadac przynajmniej 2 m kwadratowe wolnej powierzchni podlogi,czyli powierzchni nie zajetej przez zaden sprzet lub urzadzenie techniczne.
wysokosc pomieszczenia powinna wynosic 3 m w swietle.w przypadku pomieszczen-w ktorych prowadzone sa prace powodujace wystepowanie szkodliwych substancji dla zdrowia-wysokosc ich to minimum 3,3 m w swietle.wskazana wysokosc pomieszczen stalej pracy moze byc obnizona.dzieje sie tak w przypadku zastosowania klimatyzacji.pracodawca musi uzyskac jednak zgode wojewodzkiego inspektora sanitarnego.ponadto wysokosc pomieszczenia moze zostac obnizona,jesli zatrudnionych jest w nim nie wiecej niz 4 pracownikow,a na kazdego z nich przypada co najmniej 15m szesciennych wolnej objetosci pomieszczenia.w pomieszczeniu takim nie moga wystepowac czynniki szkodliwe dla zdrowia pracownikow.wysokosc takiego pomieszczenia moze zostac zmniejszona do 2,5 m w swietle. 

wplyw srodowiska pracy na czlowieka
Wpływ środowiska na człowieka może polegać na bezpośrednim oddziaływaniu bodźców na organy zmysłów i procesy metaboliczne organizmu, w efekcie czego występuje reakcja organizmu przejawiająca się w procesach metabolicznych i percepcyjnych. Wówczas mówimy o wpływie specyficznym. Wpływ niespecyficzny, jak to określiła autorka, wiąże się z oddziaływaniem bodźców na strukturę psychiczną człowieka, wywołując przede wszystkim reakcje emocjonalne, odczucia estetyczne, a także podniesienie ogólnego poziomu aktywacji. Sytuacja człowieka w środowisku pracy tworzonym przez obiektywne czynniki fizyczne może być pod pewnymi względami odpowiednia, jeżeli pracownik zaakceptuje pewne, zawsze nieuniknione wartości negatywne, np. będzie pracował przy zamkniętym oknie w celu stłumienia hałasu. Istnieje jednak możliwość, że specyficzne warunki fizyczne, wpływając na organizm człowieka, mimo jego największych chęci, pozbawiają go zdolności do dalszej pracy obniżając sprawność funkcjonowania organizmu i jakość wykonywanego zadania

organizacja i wyposażenie stanowiska pracy biurowej.
Organizacja pracy:
- dostatecznie przestronne pomieszczenia dla pracowników, wydzieloną przestrzeń dla klientów, wystarczająca przestrzeń na biurku na dokumenty i komputer, bezpieczne drogi komunikacyjne
- odpowiadające wymaganiom wyposażenie w narzędzia pracy (sprzęt komputerowy, drukarki , kserokopiarki, faksy, oprogramowanie)
- właściwe wyposażenie w meble - zwłaszcza ergonomiczne siedziska, ważne dla pracy siedzącej
- prawidłowe warunki równomiernego oświetlenia pomieszczeń i pola pracy (np. brak odbić na ekranie monitora) zapewniające pracę nie prowadząca do nadmiernego zmęczenia wzroku, co jest szczególne istotne przy intensywnej pracy wzrokowej z --------
- monitorem niski poziom hałasu, zgodny z normami hałasu dla pracy umysłowej temperaturę i wilgotność pomieszczeń zapewniające komfort cieplny

Wyposażenie;
Środki pracy w pracy biurowej to przede wszystkim dokumenty, wszelkie środki do pisania, liczenia, przekazywania informacji: kalkulatory, komputery, kserokopiarki,
-Nowoczesnymi środkami pracy biurowej są programy komputerowe, banki danych, sieci informatyczne.
- Siedzisko biurowe (siedzisko ma największy wpływ na komfort pracy siedzącej - warunkuje pozycję przy pracy, decyduje o obciążeniu kręgosłupa i kończyn górnych)
-narzędzia i materiały
- Stół - biurko (Meble powinny być ergonomiczne, a więc mieć pożądaną jakość, rozumianą przede wszystkim jako możliwość dopasowania do rozmiarów użytkownika i charakteru pracy )

ORGANIZACJA PRACY Z KOMPUTEREM
Obowiazki pracodawcy:
-zmniejszenie uciazliwosci pracy i oceny zagrozen zdrowotnych(np.przeprowadzenie na koszt pracodawcy okresowego badania wzroku,stosowanie jedynie atestowanych urzadzen,mebli i wyposazenia)
-informowanie pracownikow o stwierdzonych zagrozeniach i dostepnych srodkach ochrony zdrowia przy pracy
-zapewnienie udzialu pracownikow w pracach projektowych i modernizacyjnych dotyczacych ich stanowisk pracy
 stanowisko do pracy z komputerem.
Dostateczna przestrzeń dla nóg. Możliwość regulacji siedziska. Stanowisko z komputerem nie powinno być ustawione pod oprawami oświetleniowymi, a linia obserwacji ekranu powinna być równoległa do linii okien.

Dlatego wymagana odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna mieścić się w zakresie 400-750 mm,
Wymiary blatu stołu powinny być tak dobrane, aby zapewnić:
* wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy
* możliwość ustawienia klawiatury w odległości nie mniejszej niż 100 mm od przedniej krawędzi stołu
* możliwość ustawienia elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika.
Przednie krawędzie blatu stołu powinny być zaokrąglone.
Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:
* naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem
* odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°-50° w dół
* odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

czynniki wplywajace na bezpieczenstwo i wygode pracy z komputerem.
- Zastosowanie odpowiedniej, atestowanej wykładziny dywanowej, pozwala w znacznym stopniu wytłumić przeszkadzające dźwięki, natomiast podwieszony kasetonowy, sufit powoduje ich rozproszenie
- Dobre rezultaty przy wyciszaniu wnętrza przynosi wykorzystanie przesłon, w formie przenośnych parawanów, wyłożonych tłumiącym materiałem, a także wykorzystanie zieleni w pojemnikach.
- Ogromną rolę odgrywa więc dostateczne oświetlenie stanowisk pracy, właściwy dobór rodzajów i ilości źródeł światła, a także optymalne wykorzystanie światła naturalnego. Projekt oświetlenia w pomieszczeniu przeznaczonym do pracy należy powiązać z kolorystyką i układem elementów wnętrza
-Usytuowanie biurka komputerowego względem okna powinno eliminować odbicie jasnej płaszczyzny w ekranie, należy jednocześnie unikać, okna w polu widzenia, gdyż może powodować olśnienie dużym kontrastem jasności
- Najbardziej przydatne pomieszczenia dla stanowisk komputerowych powinny posiadać okna skierowane w stronę północną.
- Wilgotność powietrza w pomieszczeniu wynosząca powyżej 50% jest wilgotnością bardzo pożądaną
 DOLEGLIWOSCI CZESTO OBSERWOWANE PRZY PRACY Z KOMPUTEREM
-bole oczu
-bole szyi,barkow i ramion
-bole palcow i dloni
-bole plecow
-ucisk na zolądek
-napiecie miesni nog

przeciwdziaalanie typowym uciazliwosciom w pracy z komputerem.
-bole szyi,barkow i ramion :zastosowac stol o wys.70-72cm,powiekszyc wielkosc czcionki na ekranie,przysunac monitor blizej badz zastosowac wiekdzy monitor o zmniejszonej rozdzielczosci,zastosowac fotel z wyzszym oparciem,ustawic monitor na wprost uzytkownika
-cierpniecie nog:wymienic typ fotela,zastosowac podnozek
-bole nadgarstka i przedramion:przesunac klawiatue bardziej do przodu,aby nadgarstki opieraly sie na powierzchni stolu,zastosowac fotel z podlokietnikiem,zastosowac podlokietniki o innym ksztalcie
-bole oczu,lzawienie:zmniejdzyc oswietlenie dzienne lub gorne,zastosowac oswietlenie miejscowe nastawna lampa na stole,poprawic ustawienie jasnosci i kontrastu obrazu na monitorze,zastosowac zaluzje w oknach,poprawic ustawienie monitora,regularnie czyscic ekran monitora i okulary uzywane do pracy
-bole glowy:wyeliminowac odbladki i nadmiar swiatla dziennego,skorygowac oswietlenie stanowiska
-podraznienia blony sluzowej,zmiany skorne,alergie:zastosowac filtr szklany lub zastosowac niskoemisyjny atestowany monitor,zastosowac nawilzac powietrza,przeniesc drukarke i inne urzadzenia dalej od uzytkownika,czesciej wietrzyc pomieszczenie,usunac sztuczne wykładziny

Praca statyczna - jest jednym z dwóch rodzajów pracy jaką mogą wykonywać nasze mięśnie. Występuje gdy na zewnątrz nie można zaobserwować żadnego ruchu, a mimo tego mięśnie pozostają w stałym napięciu np. podczas stania, siedzenia, czy podpierania. Nie stanowi ona zatem pracy mechanicznej, jednak często może powodować duże obciążenie dla organizmu człowieka (np. podczas długotrwałego stania wzrasta ciśnienie hydrostatyczne nóg, co sprzyja obrzękom i bardzo często prowadzi do powstawania żylaków). 
 obowiązki pracodawcy.
Pracodawca zobowiązany jest do oceny i dokumentacji ryzyka związanego z wykonywaniem określonej pracy oraz stosowania odpowiednich środków profilaktycznych. Powinien tak zorganizować pracę i stanowisko pracy swoich pracowników, aby zabezpieczyć ich przed czynnikami i uciążliwościami szkodliwymi ich dla zdrowia - głównie przez stosowanie odpowiednich technologii, urządzeń i materiałów. Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, zapewniając swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny i higieniczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii.
Pracodawca zobowiązany jest do wszechstronnej oceny warunków pracy oraz eliminacji wykrytych zagrożeń i uciążliwości. W szczególności chodzi tu o:
nieprawidłowe rozmieszczenie elementów wyposażenia,
obciążenie wzroku,
obciążenie układu mięśniowo szkieletowego,
nieodpowiednie oświetlenie,
obciążenia psychiczne związane z organizacja pracy.
Pracodawca ma też obowiązek umożliwić pracownikom łączenie pracy przy komputerze z pracą nie obciążającą wzroku i wykonywaną w innej pozycji. Limit nie przerywanej pracy przy komputerze wynosi 60 minut. Po każdej godzinie pracownik ma prawo do 5 minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy.

obowiazki osob kierujacych pracownikami.
Podstawowe obowiązki z zakresu bhp osób kierujących pracownikami
Dla zapewnienia efektywności działań zarówno w zakresie bezpieczeństwa procesu pracy jak i kierowania podległymi pracownikami, cały personel kierowniczy musi z sobą ściśle współpracować oraz przekazywać informacje o potrzebach

pojawiających się na poszczególnych stanowiskach pracy, które mogą ułatwić podejmowanie decyzji zmierzających do likwidowania dostrzeżonych nieprawidłowości i doskonalenia istniejących już środków zabezpieczenia. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza ze względu na duże zróżnicowanie wymagań w zależności od rodzaju stosowanych maszyn, urządzeń, narzędzi i technologii. 

obowiązki pracowników.
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest sumienne i staranne wykonywanie swojej pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonego, chyba że są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Pracownik jest zobowiązany ponadto do :przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie, /przestrzegania regulaminu pracy,/przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (m.in. powinien stosować środki ochrony oraz odzież i obuwie robocze, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp, dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o ład i porządek w miejscu pracy, niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie wypadku albo zagrożeniu dla życia lub zdrowia ludzkiego)/dbałości o dobro zakładu pracy, ochrony jego mienia oraz zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę/przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach/przestrzegania w zakładzie zasad współżycia społecznego.

odpowiedzialnosc za naruszenie przepisów pracy.
Odpowiedzialność pracowników za naruszenie przepisów i zasad ochrony pracy dotyczy działania zarówno we własnym imieniu, jak również w imieniu pracodawcy, jeśli chodzi o pracowników zajmujących stanowiska kierownicze.
Omawiana odpowiedzialność zachodzi w wyniku naruszenia obowiązujących zakazów i nakazów, które powinny być przestrzegane dla zachowania bezpiecznych warunków pracy.
Wyróżniamy odpowiedzialność: porządkową/za wykroczenia/karnosądową
Może zaistnieć również odpowiedzialność odszkodowawcza, które będzie stanowiła rekompensatę za naruszoną szkodę. Odpowiedzialność tą objęci są pracownicy, którzy powodują szkodę wskutek nienależytego wykonania obowiązku przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa. Możemy tu wyróżnić również odpowiedzialność cywilną za szkodę, która stanowi naruszenie powszechnie obowiązujących przepisów.
szkolenie wstepne ogolne przed dopuszczeniem pracownika do pracy
Szkolenie wstępne ogólne / instruktaż ogólny/ - przechodzą wszyscy nowozatrudnieni pracownicy, a także studenci odbywający praktyki studenckie oraz uczniowie szkół zawodowych odbywający praktyczną naukę zawodu w zakładach pracy - przed dopuszczeniem do wykonywania pracy.
Instruktaż ogólny prowadzą pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy albo pracodawcy lub pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę, posiadający ukończone aktualne szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy /liczba godzin minimum -3/

instruktaż stanowiskowy zatrudnianego pracownika.
Instruktaż należy przeprowadzić przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Obowiązek przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego dotyczy pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych. Należy również przeszkolić w tym zakresie pracowników przenoszonych na takie stanowiska pracy, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu oraz studentów odbywających praktykę studencką. Jeżeli pracownik wykonuje pracę na kilku stanowiskach pracy, powinien odbyć instruktaż na każdym z tych stanowisk
 podstawowe roznice miedzy praca statyczna a dynamiczna
Praca dynamiczna - wysiłek przebiega w warunkach ruchu, w związku z przemieszczaniem ciała ludzkiego lub jego części w przestrzeni i zachodzi przy udziale izotonicznych skurczów mięśni, podczas których następuje skrócenie włókien-okresy skurczu i rozkurczu mięśni.Praca dynamiczna jest podstawowym czynnikiem, który powoduje podwyższenie poziomu przemiany materii. Związana z nią wielkość wydatku energetycznego jest proporcjonalna do wskaźników fizjologicznych, takich jak:
* ilość zużytego tlenu (szybkość oddechu- poziom zużytego tlenu lub wydychanego dwutlenku węgla),
* częstość skurczów serca,
* ciśnienie krwi,
* temperatura ciała i skóry.
Praca statyczna - jest jednym z dwóch rodzajów pracy jaką mogą wykonywać nasze mięśnie. Występuje gdy na zewnątrz nie można zaobserwować żadnego ruchu, a mimo tego mięśnie pozostają w stałym napięciu np. podczas stania, siedzenia, czy podpierania. Nie stanowi ona zatem pracy mechanicznej, jednak często może powodować duże obciążenie dla organizmu człowieka (np. podczas długotrwałego stania wzrasta ciśnienie hydrostatyczne nóg, co sprzyja obrzękom i bardzo często prowadzi do powstawania żylaków). 

szkolenie specjalistyczne
Szkolenie to pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia.
bezpieczne miejsca pracy pracowników
Pracodawcy musza zapewnić fizyczne środowisko w miejscu pracy jest adekwatne i wygodne do pelnienia zalozonych zadań. W ten zakres wchodzi wentylacja, oświetlenie, struktura budynku, toaleta i zaplecze do utrzymywania czystości. Pomieszczenie pracy to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracownikow, w którym wykonywana jest praca z wyjątkiem pomieszczen, w których:
• Czas przebywania tych samych pracownikow w ciagu jednej zmiany jest krótszy niż dwie godziny, wykonywane czynności maja charakter dorywczy, bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu.
• Maja miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie odpowiednich warunkow przebywania pracownikow w celu ich obsługi , bez zastosowania srodkow ochrony indywidualnej
• Jest prowadzona hodowla roślin lub zwierzat, niezależnie od czasu przebywania tego samego pracownika w ciagu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.
Pracodawca ma obowiązek utrzymac wszystkie pomieszczenia pracy w czystości i porządku. W pomieszczeniach pracy należy zapewnic:
-oswietlenie naturalne i sztuczne,
-odpowiednia temperature
-wymiane powietrza
-zabezpieczenie przed wilgocia
-zabezpieczenie przd niekorzystnymi warunkami cieplnymi
-zabezpieczenie przd nasłonecznieniem
Zabezpieczenie przed drganiami.

Sygnaly bezpieczenstwa dla zachowania bezpieczenstwa i ochrony zdrowia pracownikow.
Sygnalami bezpieczeństwa są wszelkie sygnaly świetlne i dźwiękowe, komunikaty słowne, lub sygnaly reczne. Przekazuja informacje istotne dla zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownikow.
Zadaniem znakow, barw i bezpieczeństwa jest informowanie o występujących w danym zakładzie pracy zagrożeniach. Wszystkie miejsca zakładu, które są zagrozone powinny być oznakowane widocznymi znakami lub barwami bezpieczeństwa.
Pracodawca ma obowiązek zastosownia w swoim zakładzie pracy barw, znakow, lub sygnałów bezpieczeństwa wszedzie tam gdzie nie można zlikwidowac zagrozenia.
W zależności od potrzeb pracodawca powinien zastosowac:
- stale znaki bezpieczeństwa (np. zakazu, ostrzegawcze)
- tymczasowe znaki bezpieczeństwa
Informacje dotyczące stosowania barw, znakowi s ygnalow bezpieczeństwa powinny obejmowac:
-wyjasnienie ich znaczenia
-zasady zachowania się pracownikow
- konsekwencje nieprzestrzegania zasad postepowania
Znaki powinny być:
-czyszczone i konserwowane
-sprawdzane
-naprawiane
-wymieniane w regularnych odstępach czasu
Znaki i sygnaly bezpieczeństwa powinny być widzialne i słyszalne

czynniki szkodliwe dla zdrowia na stanowiskach pracy.
- czynniki fizyczne: na poszczegole narzady i układy np. wzrok, sluch.
-czynniki chemiczne np. rozpuszczalniki, gazy, smary.
Czynniki biologiczne wykraczaja poza zakres analizy ergonomicznej.
rodzaje badan lekarskich i sposoby przeprowadzania tych badan.
a) Badania wstępne- tego rodzaju badaniom poddawani są nowo zatrudniani pracownicy, młodociani, oraz pracownicy przenoszeni na inne stanowiska pracy,

na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe warunki. Obowiązek kierowania kandydatów do pracy na wstępne badania ma charakter bezwzględny. Oznacza to, że wykonane przez pracownika inne badania nie mogą zastąpić tego rodzaju badań.
b) badania okresowe- maja na celu sprawdzenie stanu zdrowia pracownika w trakcie zatrudnienia. Przeprowadzane są z różną częstotliwością w zależnośći od występowania czynników szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia pracownikow. Najczęściej co 2- 4 lata.
c) badania kontrolne- Są badaniami dodatkowymi. O potrzebie przeprowadzania decyduje niezdolność pracownika dłuższa niż 30 dni. Pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na te badania jeśli chorował on dłużej niż miesiąc.
Sposób przeprowadzania badań:
Profilaktyczne badania są przeprowadzane na podstawie skierowania pracodawcy. W przypadku badania wstępnego powinno ono określać stanowisko pracy. W skierowaniu należy zawrzeć informacje o czynnikach szkodliwych dla zdrowia . Koszty związane z przeprowadzeniem badań ponosi pracodawca Okresowe i kontrolne badania przeprowadzane są w godzinach pracy za czas niewykonania pracy pracownik nadal zachowuje prawo do wynagrodzenia. W razie przejazdu na badania do innej miejscowości przysługuje zwrot za bilet.

komisja bezpieczenstwa i higieny pracy oraz zakres jej dzialania
Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji wchodzą pracownicy służby bhp, lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami, społeczny inspektor pracy, a także przedstawiciele pracowników - wybrani przez zakładową organizację związkową, a w przypadku gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy. Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy.
Zadaniem komisji jest dokonywanie przeglądu warunków pracy, okresowej oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy oraz współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

sluzba bezpieczenstwa i higieny pracy oraz jej zakres.
Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, pełniąca funkcję doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zwana dalej „służbą BHP” pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby BHP może sam wykonywać zadania tej służby jeżeli: zatrudnia do 10 pracowników albo zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Pracodawca w przypadku braku kompetentnych pracowników może powierzyć wykonywanie zadań służby BHP specjalistom spoza zakładu pracy. Pracownik służby BHP oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp, oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby.

wypadki przy pracy i sposoby postepowania w takich sytuacjach.
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnetrzną powodujące uraz lub śmierć., które nastąpiło w związku z pracą
Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała, naruszające podstawowe funkcje organizmu a także choroba nieuleczalna, lub zagrażająca życiu.
Za zbiorowy wypadek uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych.
Za uraz uważa się uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.
W razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek:
-podjąć niezbędne działania eliminujące zagrozenie
-zapewnic udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
-zawiadomic odpowiednie organy o wypadku
-zastosowac specjalne srodki zapobiegające podobnym wypadkom
Pracodawca ma obowiązek prowadzić ,, rejestr wypadków przy pracy''

postepowanie na miejscu wypadku
• Zgłoszenie wypadku <osobo która ulegla wypadkowi, jeżeli pozwala jej na to stan zdrowiamusi powiadomic o tym pracodawce>
• Zabezpieczenie miejsca wypadku
Miejsce wypadku powinno być zabezpieczone przed wstępem osób niepowołanych, uruchomieniem bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały wstrzymane w związku z wypadkiem, a także przed dokonywaniem zmian położenia maszyn i innych urządzeń technicznych oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności i przyczyny
 • Zawiadomienie o wypadku
Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy.
• Powołanie zespołu powypadkowego
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (postępowanie powypadkowe) dokonuje zespół powypadkowy, którego skład jest uzależniony od rodzaju wypadku i przyjętego u danego pracodawcy systemu realizacji zadań w zakresie bhp.
choroba zawodowa-czynniki wywolujace i postepowanie dotyczace chorob zawodowych.
Czynniki chemiczne i pyłowe
Czynniki fizyczne
Czynniki biologiczne
W przypadku chorób zawodowych, obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie przyczyn wystąpienia i usunięcie ich oraz zapewnienie opieki lekarskiej pracownikowi. Musi również prowadzić rejestr chorób zawodowych i podejrzeń o nie (uwzględnia się jedynie choroby wymienione w wykazie).
Pracodawca jest obowiązany:
 -Ustalic przyczyny powstania choroby
- usunąć czynniki powodujące powstawanie choroby
- zapewnic realizacje zaleceń lekarskich

swiadczenia rehabilitacyjne.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy. Dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Osoba uprawniona do świadczenia może je pobierać przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, ale nie dłużej niż przez 12 miesięcy.
Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do:
• emerytury,
• renty z tytułu niezdolności do pracy,
• zasiłku dla bezrobotnych,
• zasiłku przedemerytalnego,
• świadczenia przedemerytalnego,
• urlopu na poratowanie zdrowia.
Ponadto ubezpieczony nie otrzyma świadczenia za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli została ona spowodowana przez niego w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia

system zarzadzania bezpieczenstwem i higiena pracy
system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy stanowi część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, zakresy odpowiedzialności, zasady postępowania, procedury, procesy oraz zasoby ludzkie, rzeczowe i finansowe, potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, a tym samym do zarządzania ryzykiem zawodowym występującym w środowisku pracy w związku z działalnością przedsiębiorstwa. System zarządzania składa się więc z elementów, których współdziałanie służy odpowiedniemu wykorzystaniu posiadanych zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów - w tym przypadku poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ograniczenie strat związanych z niewłaściwymi warunkami pracy.

czynniki ryzyka zawodowego wg rodzaju.
W celu dalszej systematyzacji zagrożeń, pozwalającej na ich łatwiejszą identyfikację, wprowadzony jest podział rodzaju czynników na:
• czynniki fizyczne,
• czynniki chemiczne,
• czynniki biologiczne,
• psychofizyczne.
Niebezpieczne i szkodliwe czynniki fizyczne występujące w procesie pracy:
• położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłogi pomieszczenia,
• ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy),
• powierzchnie, na których jest możliwy upadek pracujących,
• ostrza, ostre krawędzie, wystające elementy, chropowatość i szerokość wyrobów, urządzeń i narzędzi,
• oświetlenie (natężenie, luminacja, olśnienie, kontrast, tętnienie strumienia),
• mikroklimat (umiarkowany, zimny lub gorący),
• poruszające się maszyny i mechanizmy,
• ruchome elementy urządzeń technicznych,
• temperatura powierzchni wyposażenia technicznego i materiałów,
• ciśnienie (gazy pod ciśnieniem, płyny pod ciśnieniem),
• hałas (słyszalny, infradźwiękowy, ultradźwiękowy),
• drgania (miejscowe lub ogólne),
• jonizacja powietrza,
• promieniowanie jonizujące,
• promieniowanie (laserowe, nadfioletowe, podczerwone),
• pole elektromagnetyczne,
• pole elektrostatyczne,
• elektryczność statyczna,
• napięcie w obwodzie elektrycznym,
• pyły (np. pyły drewna, pyły zawierające wolną, krystaliczną krzemionkę),
• aerozole stałe i ciekłe,
• zagrożenie wybuchem i pożarem.

Niebezpieczne i szkodliwe czynniki chemiczne występujące w procesie pracy, (podzielone w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka):
• toksyczne,
• drażniące,
• uczulające,
• rakotwórcze,
• mutagenne,
• upośledzające funkcje rozrodcze.
Niebezpieczne i szkodliwe czynniki biologiczne występujące w procesie pracy:
- mikroorganizmy (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki),
- substancje wytwarzane przez mikroorganizmy (toksyny, alergeny).
Niebezpieczne i szkodliwe czynniki psychofizyczne występujące w procesie pracy:
a) obciążenie fizyczne:
• statyczne,
• dynamiczne,
• monotypia;
b) obciążenie nerwowo-psychiczne:
• niedociążenie lub przeciążenie percepcyjne,
• obciążenie emocjonalne.

szkodliwe dzialanie halasu,przeciwdzialanie i ochrona przed halasem na stanowisku pracy.
Przeciwdziałanie i ochrona przed hałasem na stanowisku pracy:
▪ unikanie procesów lub metod pracy powodujących narażenie na hałas i zastępowanie ich innymi, stwarzającymi mniejsze narażenie
dobieranie środków pracy o możliwie najmniejszym poziomie emisji hałasu jak: ograniczanie narażenia na hałas takimi środkami technicznymi, obudowy dźwiękoizolacyjne maszyn, kabiny dźwiękoszczelne dla personelu, tłumiki, ekrany i materiały dźwiękochłonne
projektowanie miejsc pracy i sposób umożliwiający izolację od źródeł hałasu rozmieszczanie stanowisk pracy w oraz ograniczających jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika
narażonych na ograniczanie czasu i poziomu narażenia oraz liczby osób hałas przez właściwą organizację pracy, w szczególności stosowanie skróconego czasu pracy lub przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy.

Pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas przekraczają NDN oraz wydziela strefy z takimi miejscami i ogranicza do nich dostęp, jeśli jest to technicznie wykonalne.
Narażenie indywidualne pracownika
Gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas nie jest możliwe za pomocą wymienionych środków technicznych lub organizacji pracy, wówczas pracodawca udostępnia pracownikom środki ochrony indywidualnej (w przypadku przekroczenia wartości progów działania) oraz zobowiązuje pracowników do stosowania środków ochrony indywidualnej słuchu i nadzoruje prawidłowość ich stosowania
Pracodawca zapewnia pracownikom narażonym na działanie hałasu informacje i szkolenia w zakresie wyników oceny ryzyka zawodowego, potencjalnych jego skutków i środków niezbędnych do wyeliminowania lub ograniczania tego ryzyka.
Pracownicy narażeni na działanie hałasu podlegają okresowym badaniom lekarskim. Badania ogólne wykonuje się co 4 lata, a badania otolaryngologiczne i audiometryczne: przez pierwsze trzy lata pracy w hałasie - co rok, następnie co 3 lata. W razie ujawnienia w okresowym badaniu audiometrycznym ubytków słuchu charakteryzujących się znaczną dynamiką rozwoju, częstotliwość badań audiometrycznych należy zwiększyć, skracając przerwę między kolejnymi testami do 1 roku lub 6 miesięcy. W razie narażenia na hałas impulsowy albo na hałas, którego równoważny poziom dźwięku A przekracza stale lub często 110 dB, badanie audiometryczne należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz na rok.

zasady dostarczania pracownikom srodkow ochrony indywidualnej oraz odziezy i obuwia.
Zapewnienie bezpieczeństwa pracowników stosujących środki ochrony indywidualnej spoczywa na pracodawcy. Przede wszystkim dotyczy to obowiązku:
-nieodpłatnego ich dostarczania pracownikom
-właściwego doboru do istniejących zagrożeń
-organizowania szkoleń
-zapewnienia odpowiedniego sposobu przechowywania, czyszczenia, dezynfekcji, konserwacji oraz dokonywania niezbędnych napraw użytkowanych przez pracowników środków ochrony indywidualnej. OGÓLNE ZASADY DOBORU ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Środki ochrony indywidualnej aby zapewniały właściwą ochronę użytkownikowi powinny:
-spełniać podstawowe wymagania dotyczące projektowania i wytwarzania w odniesieniu do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
-być odpowiednio dobrane do istniejącego zagrożenia
-nie powodować same z siebie zwiększenia zagrożenia
-być odpowiednio dobrane do warunków panujących na danym stanowisku pracy
-odpowiadać wymaganiom ergonomicznym i uwzględniać stan zdrowia pracownika
-być dopasowane do użytkownika po niezbędnym wyregulowaniu.
Dobór środków ochrony indywidualnej musi być poprzedzony identyfikacją zagrożeń, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu negatywnego ich oddziaływania na organizm człowieka.

Ryzyko zawodowe
posdtawowe etapy postepowania przy dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego pracownikow biurowych to:
przeprowadzic przeglad wszystkich miejsc,w ktorych przybywaja prcownicy-przegladem objac pomieszczenia biurowe,higienicznosanitarne,magazynowe,ciagi komunikacyjne itp.,dzczegolna uwaga powinna byc zwroconana na wejscie i wyscie,przejscia komunikacyjne(progi,schody,drzwi).nalezy sprawdzic stan oswietlenia,ogrzewania i wentylacjii
-obserwowac pracownikow podczas pracy
-analizowac wyniki lekarskich badan profilaktycznych i absencje chorobowa
-zdecydowac czy istniejace zabezpieczenia i srodki ostroznosci sa wystarczajace 

Dokumentowanie i informowanie o ryzyku zawodowym.
O ryzyku zawodowym wiążącym się z pracą wykonywaną na danym stanowisku pracy pracodawca musi poinformować każdego pracownika. Jest to jeden z najważniejszych obowiązków pracodawcy. Jednocześnie pracodawca musi podać pracownikom obowiązujące
w danej firmie zasady ochrony przed zagrożeniami powodującymi to ryzyko.

Jak informować pracowników o ryzyku?
Przepisy prawa wskazują jedynie, że informowanie pracowników o ryzyku zawodowym powinno się odbywać w sposób przyjęty w zakładzie pracy.
W praktyce wyniki oceny ryzyka zawodowego mogą być przekazywane w formie:
-zapisów w regulaminie pracy,
-informacji ogłaszanej na tablicach informacyjnych,
-informacji przekazywanych w trakcie szkoleń wstępnych i okresowych w zakresie bhp, indywidualnie doręczanych broszur czy ulotek,
-w każdej innej formie zaakceptowanej przez pracowników i przyjętej w zakładzie pracy.
Fakt poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym i środkach ochrony przed zagrożeniami musi zostać potwierdzony przez pracownika, na przykład na przyjętym w firmie wzorze zawiadomienia.
Wszystkie te dokumenty mówią nam o stanie środowiska pracy i zagrożeniach z nim związanych. Można powiedzieć, że sporządzenie w.w. dokumentów wymaga dokonania szeregu badań i analiz oraz cząstkowych ocen zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Bez tych cząstkowych ocen nie można mówić o kompleksowej ocenie ryzyka zawodowego.
Nie wystarczy dokonać oceny narażenia na hałas czy zapylenie bez dokonania sprawdzenia zasad stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Także poprzestanie na zbadaniu ryzyka resztkowego występującego po zastosowaniu środków ochrony nie jest zadawalające bowiem np. stosowanie środków ochrony indywidualnej pogarsza warunki pracy i w bezpośredni sposób wpływa na obciążenie statyczne i dynamiczne oraz ogólny komfort pracy.
Istotnymi dokumentami związanymi z oceną ryzyka zawodowego są:
* dokumenty dotyczące przydziału środków ochrony indywidualnej;
* zasady stosowania środków ochrony zbiorowej;
* instrukcje bezpiecznej pracy;
* profilaktyczne badania lekarskie.
Prowadzenie wyżej wymienionych dokumentów w większości przypadkach jest działaniem wystarczającym w zakresie dokumentowania ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.
Jedynie w wyjątkowych przypadkach niezbędnym jest prowadzenie dodatkowych dokumentów związanych z oceną ryzyka zawodowego.
 Metody oceny ryzyka zawodowego
Ocenę ryzyka zawodowego, można przeprowadzić wg różnych metod, gdyż nie ma przepisów prawa wprowadzających jedną metodę oceny, np.:
- Analiza bezpieczeństwa na stanowisku pracy - sprowadzająca się do szczegółowego opisu zadań wykonywanych na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy i ustaleniu zagrożeń jakie się z nimi wiążą,
- HAZOP) - znajdująca zastosowanie przy analizie złożonych procesów chemicznych,
- PHA (- związana z szacowaniem ryzyka przy pracy z maszynami i urządzeniami, najczęściej stosowana na etapie projektowania i konstrukcji,
- lub metod uproszczonych takich jak SCORE-RISK, czy GRAF-RYZYKA
- SCORE - RISK. Jest to metoda, w której dokonuje się oszacowania:
skutków zdarzeń spowodowanych przez określone zagrożenie
prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia oraz ekspozycji pracownika na zagrożenie  

wplyw producenta i pracodawcy na ryzyko zawodowe przy uzytkowaniu maszyn.

Pracodawca nie może wyposażać stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w ustawie o systemie oceny zgodności.
Obowiązki pracodawcy polegają na:
•zapewnieniu pracownikom dostępu do informacji, w tym pisemnych instrukcji użytkowania maszyn, przy czym instrukcje powinny być zrozumiałe dla pracowników, których dotyczą,
•informowaniu pracowników o zagrożeniach związanych z maszynami znajdującymi się w miejscu pracy lub jego otoczeniu oraz wszelkich zmianach w nich wprowadzonych w takim zakresie, w jakim zmiany te mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo maszyny, nawet gdy pracownicy bezpośrednio nie użytkują tych maszyn,
•przeszkoleniu operatorów w zakresie bezpiecznego użytkowania maszyn,
•skierowaniu na szkolenie specjalistyczne wykonujących naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę maszyn.

.Obowiązki pracodawcy - ponosi on główną odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jest również zobowiązany do zapewnienia takich warunków, a w szczególności:
- organizowania pracy w sposób bezpieczny i higieniczny,
- zapewnienia sprawnych środków ochrony indywidualnej,
- dbania o pomieszczenia i w miejscu pracy i odpowiedniego ich wyposażenia,
- zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów i zasad bhp,
- zapewni wykonywanie nakazów, decyzji wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
- zapewni wykonywanie zaleceń społecznego inspektora pracy oraz lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę w zakładzie pracy
Pracodawca uprawniony jest ponadto do nagradzania i wyróżniania pracowników jak również karania ich poprzez nagany lub kary pienieżnej.
Obowiązki pracownika - podstawowym obowiązkiem każdego pracownika w miejscu pracy jest przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy a ponadto współdziałanie z pracodawcą i przełożonymi w celu realizacji założeń dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
 organy nadzoru nad warunkami pracy
Schemat organizacyjny systemu ochrony pracy w Polsce
Schemat zawiera zestawienie podmiotów systemu z uwzględnieniem ich wzajemnych powiązań (decyzyjnych, finansowych, opiniodawczych i informacyjnych). Schemat zawiera następujące grupy podmiotów:
* parlament, rząd, resorty i inne urzędy państwowe
* organy kontroli
* pracodawcy (zakłady pracy)
* organizacje związkowe oraz organizacje pracodawców
* instytuty naukowo-badawcze.

Państwowa inspekcja pracy
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) - polski organ nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przeprowadza planowe oraz niezapowiedziane kontrole w zakładach pracy zatrudniających pracowników. Udziela bezpłatnie porad w zakresie prawa pracy pracownikom. Dba o przestrzeganie praw pracowników.
W skład PIP-u wchodzą Główny Inspektorat Pracy (GIP; znajduje się w Warszawie) oraz Okręgowe Inspektoraty Pracy, których zasięg terytorialny pokrywa się z mapą województw. Zadaniem Państwowej Inspekcji Pracy jest kontrolowanie zakładów pracy i nadzorowanie przestrzegania prawa pracy, stosowania przepisów prawa i zasad BHP

oddawanie do uzytku obiektow budowlanych.
Właściwy organ przeprowadza, na wezwanie inwestora, obowiązkową kontrolę
budowy w celu stwierdzenia prowadzenia jej zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę. Kontrola ta obejmuje sprawdzenie:
1) Zgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu.
2) Zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym, w zakresie:
a) charakterystycznych parametrów technicznych: kubatury, powierzchni
zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji,
b) wykonania widocznych elementów nośnych układu konstrukcyjnego
obiektu budowlanego,
c) geometrii dachu (kąt nachylenia, wysokość kalenicy i układ połaci dachowych),
d) wykonania urządzeń budowlanych,
e) zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, zapewniających
użytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem,
f) zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich - w stosunku do obiektu użyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego;
3) Wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji
i bezpieczeństwa pożarowego.

4) W przypadku nałożenia w pozwoleniu na budowę obowiązku rozbiórki istniejących obiektów budowlanych nieprzewidzianych do dalszego użytkowania lub tymczasowych obiektów budowlanych - wykonania tego obowiązku, jeżeli upłynął termin rozbiórki określony w pozwoleniu
5) Uporządkowania terenu budowy.
obowiazki wlasciciela obiektu w zakresie ochrony przeciwpożarowej Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:
• przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
• wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
• zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
• zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji,
• przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,
• zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,
• ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

---