REAKCJE CHEMICZNE
Doświadczenie 1: Spalanie magnezu w powietrzu
Do zlewki wlać ok. 50 cm3 wody destylowanej i dodać 2-3 krople fenoloftaleiny. Na łyżce do spalań umocować kawałek cienkiej wstążki magnezowej (lub wiórki Mg). Następnie magnez spalić nad zlewką, a powstały proszek wsypać do wody. Wymieszać roztwór, obserwując jego barwę.
Doświadczenie 2: Zobojętnianie zasady kwasem
Do ok. 10 cm3 2 M roztworu NaOH dodać 1-2 krople fenoloftaleiny, a następnie dodawać kilkakrotnie po ok. 2 cm3 2 M roztworu HCl, aż do zobojętnienia, mierząc jednocześnie temperaturę roztworu.
Doświadczenie 3: Synteza NH4Cl
Do jednego malutkiego naczynka wlać kilka kropel stężonego kwasu solnego (pod wyciągiem!), do drugiego kilka kropel stężonego roztworu amoniaku. Oba naczynka postawić blisko siebie i przykryć zlewką. Obserwować powstające białe „dymy”.
Doświadczenie 4: Otrzymywanie wodorotlenki miedzi (II) i jego rozkład
Do probówki dodać 5 kropli roztworu CuSO4, a następnie 5 kropli zasady sodowej. Powstały w probówce niebieski osad podgrzać obserwując zmianę barwy osadu.
Doświadczenie 5: Reakcje soli z kwasami
a) Do probówki dodać 5 kropli roztworu BaCl2, a następnie 5 kropli roztworu Na2SO4, obserwując powstający osad, następnie dodawać kroplami roztwór rozc. HNO3, obserwując czy osad rozpuści się.
b) Do probówki dodać 5 kropli roztworu BaCl2, a następnie 5 kropli roztworu Na2CO3, obserwując powstający osad, następnie dodawać kroplami roztwór rozc. HNO3, obserwując czy osad rozpuści się.
Doświadczenie 6: Zmętnienie wody wapiennej
Do probówki wlać ok. 1 cm3 wody wapiennej (nasyconego roztworu Ca(OH)2), następnie (UWAGA! Ostrożnie, aby nie pochlapać twarzy) dmuchać przez słomkę obserwując najpierw powstawanie zmętnienia (osadu), a następnie jego rozpuszczanie.
Doświadczenie 7: Otrzymywanie AgCl i jego rozkład
Do małej probówki wlać około 1 cm3 wody destylowanej i 5 kropli 1 M NaCl, zamieszać i dodać 5 kropli 0,1 M AgNO3. Wstrząsnąć kilkakrotnie zawartość probówki w celu skoagulowania osadu (koagulacja - proces łączenia się cząstek o wymiarach koloidalnych w większe cząstki zdolne do sedymentacji).
Niewielkie porcje otrzymanego osadu przenieść bagietką na dwa małe kawałki bibuły (lub papieru). Jedną z nich wystawić na działanie światła, drugą schować do szafki. Po 20-30 minutach porównać barwy obu osadów.
Pozostały w probówce osad rozpuścić, dodając kroplami roztwór amoniaku. Do klarownego roztworu dodać kilka kropli rozc. HNO3, obserwując powstające zmętnienie.
Doświadczenie 8: Rozpuszczanie wodorotlenków w kwasach i zasadach
Do 3 probówek dodać 3 krople roztworu soli magnezu, glinu i cynku, następnie do każdej dodawać kroplami roztwór zasady sodowej, do otrzymania osadu wodorotlenku. Następnie do probówek dodawać kroplami rozc. kwas solny (po dodaniu każdej kropli wstrząsnąć zawartością probówki) obserwując, czy osad wodorotlenku rozpuszcza się. Wykonać analogiczne próby badając rozpuszczalność osadów wodorotlenków w roztworach zasady sodowej lub amoniaku. Po przeanalizowaniu obserwacji i napisaniu równań reakcji uzupełnić tabelkę i wyciągnąć wnioski.
Związek chemiczny |
HCl |
NaOH |
NH3⋅H2O (NH4OH) |
Mg(OH)2 |
|
|
|
Al(OH)3 |
|
|
|
Zn(OH)2 |
|
|
|
Doświadczenie 9: Roztwarzanie metali w kwasach i zasadach
Do probówki wlać ok. 0,5 - 1 cm3 roztworu kwasu lub zasady i dodać niewielka ilość metalu. Obserwować przebieg reakcji. W przypadku, kiedy reakcja nie zachodzi w temperaturze pokojowej ostrożnie podgrzać zawartość probówki (UWAGA! Pracę ze stężonymi odczynnikami wykonujemy bezwzględnie pod wyciągiem). Po przeanalizowaniu obserwacjii napisaniu równań reakcji uzupełnić tabelkę i wyciągnąć wnioski.
Kwas/Metal |
Al |
Zn |
Fe |
Cu |
|
HCl |
rozcieńczony |
|
|
|
|
|
stężony |
|
|
|
|
H2SO4 |
rozcieńczony |
|
|
|
|
|
stężony |
|
|
|
|
HNO3 |
rozcieńczony |
|
|
|
|
|
stężony |
|
|
|
|
KOH |
6 mol/dm3 |
|
|
|
|
NH4OH |
stężony |
|
|
|
|
Doświadczenie 10: Rozkład (NH4)Cr2O7 - „wulkan” (pokaz)
W parownicy porcelanowej usypać niewielki stożek (NH4)Cr2O7. Zainicjować reakcję zapaloną zapałką, na szczycie usypanego stożka (UWAGA! Pod wyciągiem). Obserwować gwałtowny przebieg reakcji. Wiedząc, że produktami rozkładu (NH4)Cr2O7 są: tlenek chromu (III), azot i woda zapisać równanie reakcji.
Doświadczenie 11:„Burza w probówce” (pokaz)
Do probówki wlać ok. 2 cm3 stężonego H2SO4, a następnie ostrożnie (nie mieszając) dodać ok. 2 cm3 CH3OH. Probówkę ustawić w drewnianym statywie (UWAGA! Pod wyciągiem) i wrzucić do niej 2-5 kryształków KMnO4. W probówce zachodzą następujące reakcje:
2 KMnO4 + H2SO4 → Mn2O7 + K2SO4 + H2O
Mn2O7 + 2 H2SO4 → 2 MnSO4 + 2 H2O + 5 O
Mn2O7 + CH3OH → CO2 + 2 MnO2 + 2H2O
Zakres materiału:
Typy reakcji chemicznych
Systematyka związków nieorganicznych - metody otrzymywania i właściwości chemiczne tlenków, wodorotlenków, kwasów i soli
Roztwarzanie metali
Pisanie równań reakcji (cząsteczkowo i jonowo)
Tabela rozpuszczalności związków chemicznych i szereg elektrochemiczny metali
Literatura:
Podręczniki do chemii z zakresu liceum ogólnokształcącego (zakres rozszerzony)
Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, T. Lipiec i Z.S. Szmal
Chemia analityczna, J. Minczewski i Z. Marczenko
Analiza jakościowa, B. Jankiewicz, I. Ludomirska, A. Korczyński
Materiały otrzymane od prowadzącego na zajęciach
Notatki z wykładów