Po czym pomożesz uczniom rozpoznać:

a). liść robinii pseudoakacji od jesionu?

Liście robinii pseudoakacji mają zaokrąglone końce. Na górnej stronie są jasnozielone, na spodniej szarozielone.

Liście jesionu są lancetowane, zaostrzone, nierówno piłkowane, siedzące z owłosionym głównym nerwem.

b). gałązkę jodły od świerku

Jodła ma igły spłaszczone, ciemnozielone, pod spodem z dwoma srebrzystobiałymi paskami, na końcach zaokrąglone lub słabo wcięte; na pędzie płasko rozłożone na boki. (igły nie kłują)

Świerk ma igły ciemnozielone, czterokanciaste, sztywne, kłujące, zaostrzone, ułożone gęsto skrętolegle; na krótkich trzoneczkach. (igły kłują)

c). gałązkę sosny zwyczajnej od sosny wejmutki?

Igły sosny zwyczajnej są szarawozielone, po dwie w pęczkach na krótkopędzie, sztywne, o długości 4-7 cm, przeważnie podłużnie skręcone.

Igły sosny wejmutki są niebieskawo zielone, do pięciu w pęczku na krótkopędzie, bardzo wiotkie, o długości 6-10 cm.

Jakie cechy bierze się pod uwagę przy oznaczaniu roślin drzewiastych i krzewów?

• Kształt liści

• Wygląd igieł (czy rosną w gęstych pęczkach na krótkopędach, czy są płaskie, czy rosną na krótkich trzonkach, czy w grupkach po kilka)

• Wygląd owoców

• Wygląd szyszek

• Barwa i kształt zimowych pąków

• Pokrój dorosłych drzew i krzewów

Na jakie cechy budowy rośliny kwiatowej zielnej zwracamy uwagę dzieci, aby mogły rozpoznać daną roślinę?

• Kolor, kształt , liczba płatków korony

• Układ płatków korony kwiatowej

• Kształt liści

Podaj przykłady roślin łąkowych, leśnych, polnych, wodnych, chwastów i ziół leczniczych.

ROŚLINY ŁĄKOWE	ROŚLINY LEŚNE	ROŚLINY POLNE	ROŚLINY WODNE	CHWASTY	ZIOŁA LECZNICZE
Babka zwyczajna	Zawilec gajowy	Fiołek polny	Grążel żółty	Kąkol polny	Tasznik pospolity
Mniszek pospolity	Szczawik zajęczy	Krzywoszyj polny	Pałka wąskolistna	Mak polny	Skrzyp polny
Pokrzywa pospolita	Wrzosiec	Złoć polna	Tatarak zwyczajny	Barszcz zwyczajny	Babka zwyczajna
Krwawnik pospolity	Kopytnik	Skrzyp polny	Niezapominajka błotna	Wilczomlecz	Babka lancetowata
Wrotycz pospolity	Konwalia majowa	Sporek polny	Strzałka wodna	Chaber bławatek	Koniczyna biała
Pyleniec pospolity	Fiołek leśny	Skrytek polny	Żurawina błotna	Bylica polna	Rumianek
Chaber	Orlica pospolita	Ostrożeń polny	Trzcina pospolita	Krwawnik pospolity	Szałwia
Maruna bezwonna	Dzwonek okrągłolistny	Łyszczec polny	Moczarka kanadyjska	Niezapominajka polna	Mięta
Wyka ptasia	Kokoryczka wielokwiatowa	Kurzyślad polny	Rdestnica pływająca	Przytulia czepna	Nagietek lekarski
Koniczyna biała	Śnieżyczka przebiśnieg	Koniczyna polna	Grzybieńczyk wodny	Szczawik żółty	Pokrzywa zwyczajna

Podaj i omów kolejne kroki przygotowania się nauczyciela do wycieczki.

Wielostronne zadania, jakie wiążą się z wycieczkami nakładają na nauczyciela szczególny obowiązek dobrego ich przygotowania.

Każda wycieczka powinna być tak zorganizowana, aby dzieci mogły zdobyć maksymalną ilość różnych informacji. Spostrzeżenia zebrane metodą obserwacji muszą być uporządkowane, analizowane, uogólniane i utrwalane.

Organizacja dobrej wycieczki jest pracą długofalową, wcale nie łatwą, wymaga starannego przemyślenia i składa się z czterech etapów:
- planowania,
- przygotowania,
- przeprowadzenia,
- podsumowania.

Pierwszy z nich należy rozpocząć odpowiednio wcześniej. Przede wszystkim w rocznym planie pracy należy przewidzieć wycieczki dalsze do odpowiednich obiektów, wycieczki w pobliski teren i wycieczki w najbliższe sąsiedztwo. W planowaniu należy uwzględnić również cel, termin i teren wycieczki. Po przejrzeniu całości materiału nauczania wybieramy tematy, które należy opracować na wycieczce i ustalamy dla nich najodpowiedniejszy termin realizacji. Pozwoli to na właściwe przygotowanie dzieci do wycieczki i wykorzystanie zdobytych w niej spostrzeżeń przy realizacji następnych partii materiału programowego.

Przygotowanie do wycieczki natury organizacyjnej i rzeczowej dotyczy zarówno nauczycieli, jak i dzieci. Etap przygotowań obejmuje uświadomienie celu wycieczek, sporządzenie planu i harmonogramu, bezpośrednie przygotowanie nauczyciela i dzieci.

Określając cele konkretnej wycieczki należy ustalić taki zakres materiału poznawczego, któryby nie przeciążał dzieci nadmiarem wrażeń i spostrzeżeń, liczył się z ich możliwościami percepcyjnymi.

Przygotowanie nauczyciela do wycieczki obejmuje:
- ścisłe określenie celów,
- ustalenie programu (określenie czasu trwania i marszruty uwzględniające fizyczne przygotowanie dzieci, wybór sposobu poruszania się, miejsce na postój, odpoczynek itp.),
- określenie kolejności obserwacji, treści i zakresu wiedzy, którą dzieci powinny poznać,
- poznanie przez nauczyciela terenu, na który się wybieramy z punktu widzenia możliwości realizacji celów i bezpieczeństwa dzieci,
- uzyskanie zezwolenia na zwiedzanie wybranego terenu (obiektu), o ile takie zezwolenie jest wymagane,
- zaangażowanie przewodnika, jeżeli jest on niezbędny dla realizacji programu wycieczki, uprzedzenie go by dostosował swoje objaśnienia do możliwości dzieci,
- wybór odpowiedniej pory dnia i roku do zwiedzania, uwzględniającej także sprzyjający stan pogody,
- poinformowanie dzieci i ich rodziców o tym, jaki ubiór i ekwipunek jest wskazany na daną wycieczkę.

Przygotowanie do wycieczki obejmuje jeszcze jeden niezwykle ważny moment, dotyczący sprawy bezpieczeństwa. Dzieci szczególnie, w o wiele większym stopniu niż dorośli narażone są na różnego rodzaju nieszczęśliwe wypadki. Wynika stąd, że dzieci nie mają dostatecznego poczucia odpowiedzialności za skutki swego zachowania, nie wyobrażają sobie sytuacji kryjących elementy niebezpieczne dla ich zdrowia (życia), a jest to następstwem właściwego dla tego wieku niepełnego rozumienia związku przyczynowo-skutkowego, braku doświadczenia życiowego, wreszcie nieznajomości wielu procesów i zjawisk.

Przykłady eksperymentów przyrodniczych. Omów przebieg wybranego eksperymentu.

Przykłady eksperymentów przyrodniczych w klasach I - III.

DOŚWIADCZENIE 1

Jak myślicie , czy owoce i warzywa zawierają wodę ?

Na tarce ucieramy jabłko, surowe ziemniaki i marchew. Utarte ziemniaki (z sokiem) kładziemy na podwójnie złożoną gazę i wyciskamy z nich sok do szklanki (spodeczka). Podobnie postępujemy z jabłkiem, marchewką.

Sok z jabłek, marchwi, ziemniaków składa się prawie wyłącznie z wody.

WNIOSEK: W owocach i warzywach znajduje się woda.

DOŚWIADCZENIE 2

Czy powietrze zawiera wodę ?

Przygotowujemy dwie szklanki. Do jednej wkładamy kawałki lodu. Drugą pozostawiamy pustą. Co zaobserwujemy po chwili ? Pusta szklanka pozostaje bez zmian, natomiast szklanka napełniona lodem w dotyku jest chłodniejsza i na zewnątrz wilgotna. Znajdująca się w powietrzu woda skropliła się na zewnątrz zimnej szklanki.

WNIOSEK: Woda znajdująca się w powietrzu jako para wodna, osadza się na zimnych przedmiotach w postaci kropelek.

DOŚWIADCZENIE 3

Czy ziemia zawiera wodę? (doświadczenie musi być przygotowane dzień wcześniej).

Do jednego pojemnika (przezroczystego) wsypujemy świeżą ziemię, drugi pozostawiamy pusty. Oba szczelnie przykrywamy spodkami. Po jednym dniu zauważamy, że na wewnętrznej stronie spodeczka przykrywającego pojemnik z ziemią zebrało się sporo wody. Skąd się ona wzięła? Z zewnątrz na pewno nie, bo pojemnik był szczelnie przykryty spodeczkiem. Woda mogła się wziąć jedynie z ziemi.

WNIOSEK: W ziemi znajduje się woda.

DOŚWIADCZENIE 4

Czy płatki i liście też zawierają wodę ?

Płatki różnych kwiatów, sałatę, liście pietruszki rozcieramy w dłoniach. Wyczuwamy wilgoć - to jest woda. Gdy rozetniemy liście także wydzieli się woda.

WNIOSEK: Płatki i liście zawierają wodę.

DOŚWIADCZENIE 5

Jak powstaje deszcz ?

Potrzebne: gorąca woda w termosie, szklane naczynie, lusterko. Nauczyciel rozdaje szklane naczynia zespołom, wlewa do nich gorącą wodę i poleca dzieciom przykryć naczynie lusterkiem. Nauczyciel pomaga dzieciom wysnuć prawidłowy wniosek.

WNIOSEK: Woda z jezior, mórz itp. pod wpływem ciepła paruje i wędruje do góry, gdzie tworzy chmury; para pod wpływem oziębienia tworzy krople, które spadają tworząc deszcz..

chmury oziębienie

parowanie deszcz

DOŚWIADCZENIE 6

Dlaczego widzimy ?

Potrzebne: całkowicie zaciemnione pomieszczenie, latarki (dla każdego dziecka).

Nauczyciel daje dzieciom do wykonania kilka poleceń. Uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione przez niego pytania:

Zasłońcie oczy - czy coś widzicie ?

Odsłońcie oczy, zgasimy teraz światło - czy coś widzicie ?

Zgasimy światło, rzucę na podłogę zeszyt, macie latarki - co zrobić, żeby znaleźć zeszyt w ciemności ?

Zasłońcie oczy, zgaszę światło, a wy zapalcie latarki i z zamkniętymi oczami znajdźcie zeszyt. Czy to możliwe ?

Odpowiedzcie na pytanie: Co jest potrzebne, żeby widzieć ?

WNIOSEK: Żeby widzieć, potrzebne są oczy i światło.

DOŚWIADCZENIE 7

Czy światło może być pochłonięte przez przedmioty ?

Potrzebne: Czarny materiał, folia aluminiowa, latarka lub lampa, zaciemnione pomieszczenie.

W ciemnym pomieszczeniu nauczyciel skierowuje źródło światła na ciemny materiał, następnie drugie źródło światła na folię. Dzieci głośno komentują swoje wrażenia. Przy oświetleniu materiału w pomieszczeniu jest ciemniej niż przy oświetleniu folii.

WNIOSKI: Światło zostało pochłonięte przez czarną powierzchnię.

Folia odbija światło (podobnie jak lusterko ).

DOŚWIADCZENIE 8

Odbicie światła od dwóch lusterek.

Potrzebne: Dwa lusterka, źródło światła, biały ekran, zaciemnione pomieszczenie.

Nauczyciel ustawia dwóch uczniów z lusterkami tak, aby światło odbite od jednego, a następnie drugiego lusterka padło na ekran.

Jakie jest to światło odbite od dwóch lusterek ?

Czy natężenie (siła) światła jest takie samo, jak natężenie światła odbitego od jednego lusterka ?

WNIOSKI: Światło odbite od dwóch lusterek jest słabsze niż światło odbite od jednego lusterka, czyli światło, zanim padnie na ekran, jest częściowo pochłonięte przez lusterka. Nie tylko ciemne powierzchnie pochłaniają światło - częściowo pochłaniają je też gładkie powierzchnie.

DOŚWIADCZENIE 9

„Duch w butelce”

Potrzebne: butelka po „Pepsi”, moneta 50 - groszowa.

Na uprzednio zwilżonym wejściu do chłodnej butelki kładziemy monetę. Butelkę chwytamy w możliwie ciepłe ręce i pocieramy ją. Co zaobserwujemy? Moneta zaczyna się poruszać, drgać, jakby podnosił ją jakiś duch znajdujący się w butelce. Ale czy to jest rzeczywiście duch? Nie. To tylko ciepło z naszych rąk zostało przeniesione na zimną butelkę, a stamtąd na znajdujące się w butelce powietrze. Ciepłe powietrze rozszerza się i podczas wydostawania się z butelki podnosi monetę.

Nie są to więc żadne czary.

DOŚWIADCZENIE 10

„Pusta butelka nadmuchuje balon”

Potrzebne: butelka, gorąca woda, duży pojemnik.

Na szyjkę możliwie chłodnej butelki nakładamy balon i przymocowujemy go gumką, aby szczelnie przylegał do butelki. Butelkę wstawiamy do gorącej wody. Co zaobserwujemy? Bezwładny przedtem balon napina się. Ogrzane powietrze rozszerza się. Nie pusta butelka, ale znajdujące się w środku ogrzane powietrze „nadmuchuje” balon. Następnie butelkę stawiamy w chłodnym miejscu. (Po pewnym czasie wracamy do doświadczenia.) Balon stał się znów bezwładny.

WNIOSEK: Ciepłe powietrze rozszerza się. Zimne powietrz kurczy się.

Różnorodność działań ucznia - szansą całościowego poznania środowiska oraz samopoznania siebie.

- doświadczenia

- eksperymenty

- obserwacje

- hodowle

- wycieczki

Poprawność merytoryczna nazewnictwa biologicznego. Nazwy naukowe i potoczne gatunków roślinnych i zwierzęcych.

W edukacji środowiskowej bardzo ważne jest właściwe nazewnictwo i słownictwo. Nauczyciel powinien operować pełną nazwą gatunkową np. sikora bogatka, sikora czubatka zamiast „sikora”. Pokazuje to bogactwo przyrodnicze świata.

Mucha - potoczna nazwa przypisywana kilkuset, a nawet kilku tysiącom gatunkom muchówek

Mniszek lekarski - jego nazwy potoczne to: mlecz, dmuchawiec

---