sciaga ksop, Administracja, I ROK, Konstytucja

System prezydencki jest jednym z dwóch, obok systemu parlamentarnego, najbardziej rozpowszechnioną formą sprawowania władzy (mowa o państwach demokratycznych). Ukształtował się on najpełniej i najwcześniej w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Dalej rozpowszechnił się w wielu krajach Ameryki Łacińskiej, a także w państwach Azji i Europy. Cechą charakterystyczną tego systemu, a zarazem jej podstawowym fundamentem. jest pozycja prezydenta, wybieranego przez naród (wybory powszechne). Prezydent ten posiada bardzo szerokie uprawnienia, które czynią go w praktyce najważniejsza instytucją w państwa (prerogatywy swe posiada na mocy ustawy zasadniczej). Tak więc prezydent jest głową państwa (stoi na jego czele i reprezentuje go w kontaktach zagranicznych), jest szefem władzy wykonawczej oraz naczelnym dowódcą. Poza nim nie ma premiera (cecha systemu parlamentarnego) ani ciała kolegialnego - rządu czy gabinetu (cecha systemu parlamentarnego). Szefowie poszczególnych resortów - "sekretarze stanu" (w systemie parlamentarnym są to najczęściej ministrowie), nie są odpowiedzialni przed parlamentem, Kongresem, jak też nie prowadzą własnej polityki. Są oni tak naprawdę tylko pomocnikami prezydenta. Prezydent może poza tym wydawać rozporządzenia wykonawcze, utrzymuje stosunki dyplomatyczne oraz mianuje ambasadorów i konsulów. Razem z sekretarzami stanu nie posiada on inicjatywy ustawodawczej oraz nie ma prawa brania udziału w obradach parlamentu. Nie może on także, jako konsekwencja powyższego, rozwiązać parlamentu. Posiada on jednak prawo veta zawieszającego w stosunku do ustaw, uchwalonych przez parlament. Jednak owa ustawa, zawetowana przez prezydenta, może być ponownie uchwalona, lecz większością 2/3 głosów. Tak więc rola parlamentu w systemie prezydenckim sprowadza się do stanowienia prawa, uchwalania budżetu i ratyfikacji umów międzynarodowych. W określonych warunkach, parlament może także odwołać prezydenta z urzędu.

Wariant gabinetowo-parlamentarny jest charakterystyczny dla Wielkiej Brytanii. Jego istota polega na faktycznej przewadze rządu nad parlamentem. Mechanizm rządzenia jest bowiem następujący: któraś z dwóch wielkich partii brytyjskich - konserwatyści bądź labourzyści - zdobywa w wyniku wyborów bezwzględną większość w parlamencie i samodzielnie obejmuje władzę. Rząd ma sytuację komfortową - dzięki tej większości każda proponowana przez niego ustawa jest uchwalana przez Izbę Gmin. Parlament jest ważnym forum wymiany poglądów i opinii, nie odgrywa natomiast w gruncie rzeczy samodzielnej roli politycznej. Ironia historii polega w tym przypadku na tym, że to właśnie Wielka Brytania jest ojczyzną najstarszego parlamentu świata, powstałego w XIII wieku.

Warto zwrócić uwagę, że w Wielkiej Brytanii nie ma konstytucji w kontynentalnym rozumieniu, jako jednolitego aktu prawnego. Rolę konstytucji pełni zestaw aktów prawnych uchwalonych na przestrzeni wieków, ogromne znaczenie ma także prawo zwyczajowe, określające zasady postępowania rządu, parlamentu i monarchy.

Wariant kanclerski występuje w Niemczech, a także w Austrii. Jego cechą charakterystyczną jest szczególnie mocna pozycja kanclerza jako szefa rządu. Przede wszystkim całkowicie samodzielnie kształtuje on skład rządu - powoływani przez niego ministrowie są jego urzędnikami, a nie członkami ciała kolegialnie podejmującego decyzje (tak jak to się dzieje w przypadku rządów w innych krajach systemu parlamentarnego). Przed parlamentem za politykę rządu jednoosobowo odpowiada kanclerz, a nie poszczególni ministrowie. Nie jest więc możliwe wyrażenie przez parlament wotum nieufności wobec konkretnego ministra - możliwe jest tylko głosowanie nad usunięciem kanclerza i wraz z nim całego rządu. Taka konstrukcja prawna powoduje, iż przy obowiązywaniu silnej dyscypliny partyjnej skorzystanie przez parlament z tej procedury jest praktycznie niemożliwe. Tym bardziej, że konstytucja niemiecka przewiduje instytucję jedynie konstruktywnego wotum nieufności. Tym się ono różni od zwykłego wotum nieufności, że - aby głosować nad usunięciem dotychczasowego rządu - trzeba od razu głosować nad kandydaturą nowego kanclerza.

Kanclerz dysponuje bardzo skutecznym sposobem na zdyscyplinowanie niezbyt przychylnego mu parlamentu: może zażądać od niego, by uchwalił wotum zaufania dla rządu. Jeżeli parlament w ciągu trzech tygodni nie wyrazi oczekiwanej przez kanclerza opinii bezwzględną większością głosów (ponad połową), prezydent na wniosek kanclerza rozwiązuje Bundestag.

Wariant parlamentarno-komitetowy funkcjonuje w Szwajcarii. Polega on na tym, iż rząd jest traktowany jako komitet wykonawczy parlamentu i ściśle od niego zależny. Ideowym uzasadnieniem tego wariantu jest uznanie absolutnego prymatu parlamentu jako reprezentanta woli ludu. W myśl konstytucji Szwajcarii rząd, zwany Radą Związkową, składa się z siedmiu członków powoływanych na cztery lata przez parlament spośród deputowanych. Konstytucja nie przewiduje wyodrębnionego stanowiska głowy państwa. Wprawdzie przewodniczący Rady Związkowej (czyli premier) posiada tytuł prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej, lecz jest on wybierany przez parlament tylko na jeden rok spośród członków Rady Związkowej na zasadzie rotacji. Prezydent i premier w jednej osobie nie ma żadnych specjalnych uprawnień, jest tylko przez dwanaście miesięcy primus inter pares (`pierwszy między równymi sobie'). Do tradycji należy, iż w skład szwajcarskiego rządu wchodzą przedstawiciele wszystkich reprezentowanych w parlamencie partii politycznych (socjalistów, demokratów, chadeków i skrajnej prawicy) oraz trzech podstawowych wspólnot językowych: niemieckiej, francuskiej i włoskiej. W Szwajcarii nie istnieje więc opozycja parlamentarna, a decyzje rządowe podejmowane są na zasadzie consensusu osiąganego przez wszystkie ugrupowania parlamentarne. Taki model demokracji nazywamy demokracją konsensualną - w odróżnieniu od demokracji konkurencyjnej, charakterystycznej dla zdecydowanej większości państw demokratycznych. Konstytucja szwajcarska nie przewiduje instytucji wotum nieufności wobec rządu.

Ustrój Polski

I RP 966(chrzest polski)-1795(3 rozbór)

-zorganizowana państwowość polska przez przyjęcie chrztu;

-utrzymanie stereotypu: polak-pijak, złodziej i katolik

-silna pozycja kościoła;

pozytywy: -biskupi doradzali królom;- kościół-jedyne miejsce gdzie można było rozmawiać po polsku

negatywy: -finanse kościoła; -brak tolerancji(nie uczyli jej); -patrzenie z wyższością; -wstyd z fanatyzmu,dewodztwa

II RP 1918(traktat wersalski)-1939(cofnięcie uznania rządu na emigracji)

III RP 1944(manifest lipcowy)-1989(1 niekomunistyczny rząd,wybory)

-manifest lipcowy - zmiany lewicowe;

-czas prl-u;

-politycznie ewolułował(stosunki międzynarodowe);

-gospodarczo upadł

IV RP 1989-dziś

Funkcje konstytucji:

organizatorska - tworzy podstawy źródeł prawa, procedury postępowania państwa, zakres kompetencji;

porządkowa - legitymizuje działanie organów władzy

stabilizująca - zawiera reguły trwałe w dłiższej perspektywie, chyba że fundamentalne warunki się zmienią;

integracyjna - jednoczenie społeczeństwa wokół pewnych wartości (zapisanych w konstytucji)

organizacyjna - władza publiczna ma nie wchodzić w prawa publiczne, nie przekraczać dopuszczalnych norm; nadużycie = odejście od pewnych czynności

wychowawcza - eksponuje wartości demokratyczne, kształtowanie państw i zachowań prospołecznych.

Systematyka konstytucji:

-część ogólna, poprzedzona wstępem, uroczystą Preambułą

-część szczegółowa - rozwinięcie rozdziału I, w razie wątpliwości dedukuje się z wartości/

!!istnieją treści niezapisane w konstytucji, bo wynikają z treści!!

Gwarancje ochrony:

-trybunał konstytucyjny;

-rzecznik praw obywatelskich;

-naczelny sąd administracyjny

Styl rządzenia:

-demokratyczny- przyjmuje się, że aby kraj mógł się liczyć jako demokratyczny musi charekteryzwać się 5 cechami, wszystkie tak samo ważne:

1-pluralizm polityczny-wielość poglądów, rożnorodność form dotarcia do ludzi;

2-poszanowanie interesów mniejszości wszystkich(!) narodowych,religijnych,seksualnych itd.

3-brak cenzury ew. zakaz jej istnienia-wolność słowa z uwzględnieniem poszanowania dla drugiego człowieka

4-działanie organów państwa na podstawie prawa

5-oparcie rządów na ideałach wolności i równości

-niedemokratyczny;

-mieszany wątpliwość gdzie go zastosować, np. turcja

Formy rządów - podział na 2 kategorie:

a)monarcha-władza króla,cesarza itd. przechodzi z ojca na syna

-pełniona dożywotnio, kobiety też mogą dosiąść tronu

-królestwo-hiszpania,wlk. Brytania, dania;

-funkcje reprezentacyjne, nie działają samodzielnie;

-zakorzeniona tradycja;

-ameryka płd nie zna monarchii.

b)republika-głowa państwa-prezydent, powołany na określoną kadencję której musi lub może ubiegać się o reelekcję

KONSTYTUCJA 3 MAJA,
Pierwsza w Europie nowoczesna ustawa zasadnicza uchwalona 1791 na Sejmie Czteroletnim; pozostawiła ustrój stanowy, osłabiając pozycje magnaterii; zmniejszyła role senatu, zniosła liberum veto, wolna elekcje, zakazała tworzenia konfederacji, wzmocniła władzę wykonawcza, wprowadziła odpowiedzialność rządu przed sejmem; rozszerzyła prawa mieszczan; chłopom zapowiadała „opiekę prawa i rządu\"; obalona 1792 przez interwencje rosyjska i konfederacje targowicka.

KONSTYTUCJA KSIESTWA WARSZAWSKIEGO,
Nadana 1807 przez cesarza Napoleona I, głosiła równość wszystkich wobec prawa, znosiła poddaństwo chłopów (bez uwłaszczenia), wprowadziła administracje na wzór francuski; zapoczątkowała prawna likwidacje systemu feudalnego na ziemiach polskich.

KONSTYTUCJA KRÓLESTWA POLSKIEGO,
Nadana 1815 przez cara Aleksandra I, ustanawiała trwały związek z Rosja (wspólny monarcha); formalnie liberalna, łamana przez cara i władzę Królestwa Polskiego; 1832 zastąpiona Statutem Organicznym Królestwa Polskiego.

KONSTYTUCJA MALA 1919,
Potoczna nazwa uchwały Sejmu Ustawodawczego z 20 II 1919, ustalającej zasady i organizacje działania władz (sejm, Naczelnik Państwa, rząd) do czasu uchwalenia Konstytucji 1921

KONSTYTUCJA 17 III 1921,
Zw. Konstytucja marcowa, pierwsza konstytucja po odzyskaniu przez Polskę niepodległości; przyjęła republikańska formę państwa i ustrój parlamentarno-gabinetowy; władza ustawodawcza - sejm i senat, wykonawcza - Prezydent RP wraz z rządem, odpowiedzialnym przed parlamentem, wymiar sprawiedliwości - niezawisłe sady, szeroki katalog praw i wolności obywatelskich; 1926 znowelizowana (tzw. nowela sierpniowa), zwiększenie uprawnień prezydenta kosztem parlamentu; 1935 zastąpiona Konstytucja 23 IV 1935.

KONSTYTUCJA 23 IV 1935,
Zw. Konstytucja kwietniowa, przyjęła system prezydencki z tendencjami autorytarnymi; ograniczyła zakres działania sejmu i senatu, zmniejszyła ich skład liczbowy; prezydent powoływał rząd, mógł rozwiązać sejm i senat, powoływał 1/3 senatu, wydawał dekrety, miał prawo weta zawieszającego w stosunku do ustaw; wyznaczał swego następcę na czas wojny; stanowiła podstawę działania rządu RP na emigracji; 1944 władze komunistyczne ogłosiły w Manifeście PKWN jej nieważność.

KONSTYTUCJA MALA 1947,
Potoczna nazwa ustawy konstytucyjnej z 19 II 1947, formalnie opartej na Konstytucji 1921, faktycznie na Manifeście PKWN, ustawie o radach narodowych oraz komunistycznych reformach ustrojowych i społecznych, zastąpiona Konstytucja z 1952

KONSTYTUCJA LIPCOWA,
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, uchwalona 22 VII 1952, przekształcona 29 XII 1989 w Konstytucje Rzeczypospolitej Polskiej; opracowana w pierwotnej postaci według wzoru stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936, legalizowała komunistyczne ustawodawstwo i praktykę sprawowania władzy po 1944; nowelizowana 24 razy, m.in. ustawa z 10 II 1976, która stwierdzała, ze Polska jest państwem socjalistycznym (w miejsce dotychczasowego określenia - państwo demokracji ludowej), a PZPR - przewodnia siła społeczeństwa w budowie socjalizmu. Nowelizacje od 1989 stworzyły podstawy systemu demokracji parlamentarnej: 7 IV 1989 utworzenie dwuizbowego parlamentu (sejm i senat), instytucji prezydenta jako głowy państwa, wprowadzenie nieusuwalności sędziów; 29 XII 1989 przywrócenie dawnej nazwy państwa (RP w miejsce PRL) i jego godła (wizerunek orla białego w koronie), przyjęcie, ze Polska jest demokratycznym państwem prawnym, w którym władza należy do narodu, wprowadzenie swobody tworzenia partii politycznych i działalności gospodarczej, usuniecie zapisu o przewodniej roli PZPR; 8 III 1990 wprowadzenie samorządu terytorialnego w gminach, a 27 IX 1990 - powszechnych wyborów prezydenta na 5-letnia kadencje; uchylona 17 X 1992 tzw. Konstytucja Mała przy jednoczesnym zachowaniu w mocy, do czasu uchwalenia nowej Konstytucji RP, niektórych jej przepisów, m.in. dotyczących podstaw ustroju politycznego i gospodarczego oraz podstawowych praw i obowiązków obywateli.

KONSTYTUCJA MALA 1992,
Potoczna nazwa ustawy konstytucyjnej z 17 X 1992, wprowadzającej zasadę trójpodziału władzy i wzmacniającej władzę wykonawcza; utrzymała w mocy (wprowadzona 1989) 2-izbowosc parlamentu; sejm i senat tworzą wspólnie Zgromadzenie Narodowe; obowiązywała do wejścia w życie nowej Konstytucji RP (X 1997).

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Z 2 IV 1997,
Uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe, przyjęta przez naród w referendum 25 V 1997, weszła w życie 17 X 1997; wprowadza m.in.: obywatelska skargę konstytucyjna, możliwość zgłaszania projektów ustaw przez 100 tys. obywateli, ostateczny charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, ochronę własności i prawo dziedziczenia, zakaz stosowania kar cielesnych, rozszerza katalog wolności i praw osobistych.