1.Prawa uniwersalne - dotyczą zarówno MSG jak i innych dziedzic ekonomii. Zasada przewagi względnej (zasada kosztów względnych lub kosztów komparatywnych) ta zasada wprowadzona została przez klasyków ekonomii.
-Prawo uniwersalne wyjaśnia jak powinien postępować kraj, aby odnieść jak największe korzyści z handlu zagranicznego.
-Prawo uniwersalne to teoria mnożnika lub super mnożnika eksportowego - to prawo zostało wprowadzone przez Keynesa na początku XX w i ten mechanizm mnożnikowy wyjaśnię korzyści, jakie przyniesie gospodarce zadziałanie początkowego impulsy pobudzającego gospodarkę do wzrostu gospodarczego. Przy założeniu, że w gospodarce istnieją niewykorzystane moce wytwórcze.
2.Prawa specyficzne - są one specyficzne wyłącznie dla MSG. Wśród tych praw wyróżniamy prawa rządzące przepływami towarowymi. Druga grupa praw dotyczy praw rządzących przepływem usług w skali międzynarodowej. Trzecia grupa dotyczy praw przepływów czynników produkcji (technologie, kapitał, siła robocza)
Doktryna merkantylizmu ta doktryna zrodziła się na przełomie XVI i XVII w. Twórcami tej doktryny byli ekonomiści z krajów europy zachodniej (Niemcy Holandia) w jednym byli zgodni, wszyscy uważali ze tylko wtedy kraj odniesie korzyści z handlu, gdy będzie miał dodatni bilans handlowy.
Państwo powinno ingerować w gospodarkę i handel zagraniczny. Powinno wspierać export(subwencje exportowe), z drugiej strony państwo powinno ograniczać import.
Klasyka ekonomii ( Smith, Lorenz, Ricardo) teoria klasyczna; różnica między tą teoria a merkantylistami polegała na roli państwa; państwo nie powinno ingerować w rynek i handel zagraniczny.
Zasada kosztów absolutnych, która twórca był A. Smith. Zgodnie z tą zasadą kraj wówczas odniesie korzyści z handlu, jeżeli będzie się specjalizował w produkcji i następnie w eksporcie tych towarów, które może wytworzyć po absolutnych niższych kosztach. Te koszty były liczone przez Smitha nakładami pracy. Te różnice w kosztach wg klasyków wynikają z warunków produkcji.
Torrens i Ricardo - Ci ekonomiści rozwinęli zasadę kosztów absolutnych w ramach kosztów komparatywnych (względnych, inaczej przewagi względnej) - pierwsza zasada równowagi.
Szkoły neoklasycznej a mianowicie Heckscher i Bertil Ohlin oraz Paul Samuelson. Tych ekonomistów uważamy za neoklasyków. Twórcy teorii obfitości zasobów. Podstawową przesłanka do rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie miedzy krajami relatywnych różnić w kosztach i cenach. Powtórzyli, co mówili klasycy. Natomiast neoklasycy inaczej wyjaśniali różnice pomiędzy kosztami a cenami. Wg neoklasyków o kosztach decyduje wyposażenie w dwa podstawowe czynniki produkcji:
A)Kapitał
b)Siła robocza
Kraj, który posiada dobrze rozwinięte te dwa czynniki powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie dóbr kapitałochłonnych i pracochłonnych.
Teoria obfitości zasobów - każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej obfitego i z związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować zaś towary, których produkcja wymaga większego zastosowania mniej obfitego i związku z tym droższego czynnika produkcji. Tą teoria neoklasyczna zajmowali się ekonomiści Leonkief - odkrył paradoks a mianowicie badał on gospodarkę USA po II Wojnie Światowej. Uważał, że chociaż wynagrodzenie za prace jest jedno z najwyższych na świecie to Stany Zjednoczone specjalizowały się w eksporcie dóbr pracochłonnych. Dlatego trzeba patrzeć nie tylko na koszty pracy, ale na strukturę zatrudnienia, ponieważ w tej strukturze większy udział mieli pracownicy lepiej wykształceni niż w innych krajach.
Ekonomista, który rozwiną teorie neoklasyczna był Marshall, który to wprowadził model pokazujący, kiedy kraje powinny prowadzić wymianę między sobą.
Teorie współczesne
Teorie współczesne dzielimy na trzy grupy:
1.Teorie neoczynnikowe - było to rozwiniecie teorii neoklasycznej polegające na tym, że w tej teorii bierze się nie tylko dwa czynniki produkcji kapitał i siłę robocza, ale wszystkie czynniki produkcji.
2.Teorie neotechnologiczne - wśród nich dominują teorie:
a)Luki technologicznej
b)Cyklu życia produkcji
Teoria luki technologiczne - wg tej teorii ten kraj odniesie większe korzyści z handlu, który to wcześniej wprowadzi i rozwinie nowe technologie. Po pierwsze odniesie większe korzyści, ponieważ przez nowe technologie obniży koszty produkcji, ale po drugie dzięki nowym technologiom kraj może wprowadzić na rynek nowe produkty, których inne kraje nie posiadają i w takim przypadku ten kraj będzie przez pewien czas monopolistą.
Teoria cyklu życia produktu - wg tej teorii dany produkt przechodzi przez trzy fazy swojego życia. Mianowicie:
a.Fazę innowacyjną - w tej fazie produkt jest jeszcze wytwarzany w małych ilościach głownie na rynek wewnętrzny, a cena tego produktu jest jeszcze wysoka, a technologia ciągle ulepszana
b.Fazę dojrzewania - w tej fazie następuje szybkie zwiększanie produkcji a co za tym idzie obniża się cena produktu, następuje doskonalenie jaskości oraz następuje upowszechnienie technologii
c.Fazę standaryzacji - w tej fazie produkt jest wytwarzany na podstawie już zunifikowanej technologii, ale w krajach i regionach gdzie koszty produkcji są najniższe
3.Teorie podażowo - popytowe:
a.Teoria podobieństwa preferencji - ta teoria próbowała wyjaśnić takie zjawisko jak wymianę, która się dokonuje miedzy krajami blisko siebie położonymi, ale krajami podobnie rozwiniętymi, posiadającymi podobne koszty produkcji
b.Teorie zróżnicowania produktów - dopatruje się przyczyn handlu międzynarodowego w tym, iż szybko rośnie liczba produktów będących przedmiotem wymiany. Te same produkty mogą być inaczej postrzegane ze względu na kraj pochodzenia, na walory estetyczne danego produktu, ale tez walory zdrowotne jakościowe itp. W takim przypadku z jednego produktu można zrobić wiele rożnych produktów np. Czekolada
c.Teorie handlu wewnątrzgałęziowego - ta teoria zakłada, iż kraje odnoszą korzyści, ponieważ specjalizują się, a także kooperują miedzy sobą, ale ta specjalizacja staje się nie międzygałęziową, ale specjalizacją wewnątrzgałęziową.
Czynniki określające międzynarodowy podział pracy:
1.Czynniki strukturalne - związane były i są z niejednolitym wyposażeniem poszczególnych krajów w zasoby:
-Bogactw naturalnych
-Pracy
-Kapitału.
Różnice w zasobach bogactw naturalnych odegrały ważną role w momencie kształtowania się kierunków międzynarodowego podziału pracy. Główną role odegrały czynniki strukturalne. Kraje np. które posiadały kopaliny zaczęły się specjalizować w eksploatacji tych zasobów itp.
Wyposażenie w zasoby pracy (kolejny składnik) kształtował się tak jak mówili neoklasycy. Kraj, który posiadał duże zasoby siły roboczej - specjalizacja w dobra pracochłonne i na odwrót. Obecnie większe znaczenie ma wydajność pracy niż zasoby siły.
2.Czynniki techniczne - zaczęły odgrywać znaczącą role w okresie rewolucji przemysłowej, czyli wprowadzanie wynalazków, zastępowanie ludzi maszynami itp. Rewolucja przemysłowa doprowadziła, iż doszło do dwubiegunowego podziału pracy. Z jednej strony kraje, które uczestniczyły w tej rewolucji - stały się krajami uprzemysłowimy i awansowały na mapie gospodarczej świata. Z drugiej strony zostały kraje przy specjalizacji surowcowej lub rolniczej. Teraz mamy rewolucje naukowo - techniczną. Kraje, które szybciej wprowadzają nowe technologie szybciej się rozwijają i szybciej awansują na mapie gospodarczej świata. Np. kraje azjatyckie. Nakłady na badania są tam bardzo wysokie, co spowodowały bardzo szybki rozkwit gospodarki.
3.Czynniki Instytucjonalne - możemy wyróżnić: Ustrój polityczny, Politykę gospodarcza ,Traktaty i umowy międzynarodowe.
Ustrój polityczny jest związany z polityka gospodarcza, możemy tutaj znaleźć taka korelacje, jeżeli ustrój demokratyczny to kraje te prowadza politykę bardziej liberalną. W ustroju totalitarnym występuje polityka protekcjonizmu, interwencjonizm, zamykania się na inne kraje.
Traktaty i umowy międzynarodowe - mogą mieć charakter dwustronny - umowa pomiędzy dwoma krajami. Obecnie częściej porozumienia wielostronnymi. Ważny układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (GAT) który przekształcił się w WTO.
4.Czynniki koniunkturalne - które maja charakter krótko okresowy i działania tych czynników związane jest z cyklami koniunkturalnymi. Pewna prawidłowość w momencie szybkiego wzrostu gospodarczego następuje wtedy zazwyczaj tendencja otwierania się gospodarki na handel. Odwrotna sytuacja w okresach recesji kryzysu, czyli zamykanie gospodarki, państwo częściej interweniuje itp.
Aby ukształtował się międzynarodowy podział pracy musi występować komplementarność struktur gospodarczych. Wzajemne dopasowanie tych struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów.
Metody zwiększania komplementarności struktur gospodarczych:
1.Międzynarodowa specjalizacji produkcji - rozumiemy, jako ograniczanie asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia serii produkowanych wyrobów oraz zwieszenia afektywności posiadanych czynników produkcji. Możemy wyróżnić rożne rodzaje specjalizacji:
- międzygałęziowa
- wewnątrzgałęziowa: pionowa i pozioma
2.Międzynarodowa kooperacja w produkcji - inaczej specjalizacja uzgodniona z partnerami zagranicznymi
- specjalizacja nie tworzy się samoistnie tylko przy współpracy z partnerami
Kooperacja w produkcji może mieć charakter:
--Dwustronny
--Wielostronny (kraje ustalają swoje specjalizacje)
3.Produkcja na wielką skale - jest tutaj następstwem do dążenia do osiągnięcia optimum pod względem technicznym, ale również pod względem ekonomicznym
Optimum techniczne - wiąże się z tym, że pewne procesy techniczne są nie podzielne i wymagają rozwoju produkcji o określonych ilościach np. wytop stali w dużym piecu i ciągle.
Optimum ekonomicznego - doży do osiągnięcia korzyści skali.
4.Produkcja wielkoseryjna - czyli wydłużanie serii produkowanych wyrobów. Ten czynnik odgrywa obecnie bardzo mała albo już wcale nie jest brany pod uwagę. Teraz jest tendencja do skracania życia produktu.
Przyczyny zwiększania się udziału usług:
1.Zwiększanie się długości życia (przyczyny demograficzne)
2.Większy udział osób wykształconych (przyczyny społeczne)
3.Zwiększenie wykształconych kobiet (przyczyny społeczne)
4.Ekonomiczny (przyczyny ekonomiczne)
5.Wzrost gospodarczy (przyczyny ekonomiczne)
6.Prywatyzacja i regulacja (przyczyny polityczno-prawne)
Dlaczego kapitał przepływał w skali międzynarodowej?
1.Są zróżnicowane stopy zysku np. rożne stopy procentowe(kapitał napływa do kraju gdzie są wyższe stopy % i wyższe stopy zysku; przede wszystkim tam będzie napływał kapitał krótkoterminowe najczęściej). Przepływy kapitału spekulującego szacuje się na 2-3 bln $ dziennie.
2.Niestabilność systemy walutowego w danym kraju ( odpływa w takim kraju kapitał)
3.Bezpieczeństwo lokat (np. banki szwajcarskie)
4.Chęć przejmowania przedsiębiorstw do innych krajów
5.Budowa fabryk przepływ kapitału od podstaw np. inwestycje typu greenfield - dlatego że są niższe koszty pracy w danym kraju, są surowce w danym kraju, aby pokonać bariery importowe, jakie są w danym kraju (np. cła)
Rożne formy przepływu kapitału
Kryteria podziału przepływu kapitału:
1.Kryterium formy lokat - możemy wyróżnik kapitał:
a)Pożyczkowy - są to wszelkiego rodzaju pożyczki, kredyty udzielane przez jedne kraje drugim.
b)Produkcyjny
-Pośrednio produkcyjny (inwestycje pośrednie lub inwestycje portfelowe) - inwestor kupuje udziały, akcje, ale w takiej ilości, że nie pozwala to mu na przejęcie kontroli nad dana firmą.
-Bezpośredniej produkcyjny -może być kapitałem buy out - w tym przypadku inwestor zakupuje udziały i akcje, ale w takiej ilości, że może przejąć udział nad daną firmą. Green field -inwestycje od podstaw i buduje od podstaw np. firma telewizorów LCD pod Toruniem
2.Kryterium własności:
a.Kapitał prywatny np. osób prywatnych, przedsiębiorstw, banków - historycznie najstarsza forma wywozu kapitału
b.Państwowy kapitał - jako podmiot wywozu kapitału państwo zaczęło występować po I wojnie światowej
c.Kapitał organizacji międzynarodowych - nabrał znaczenia po II wojnie światowej np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy
3.Kryterium czasu - na jaki czas jest wywożony kapitał
a)Krótko - do 1 roku; najważniejszą role odgrywa kapitał spekulacyjny
b)Średnio - terminowy 2-5 lat
c)Długo - powyżej 5 lat; np. kapitał produkcyjny
Skutki dla eksportera netto:
1.Powoduje utratę części inwestycji, które byłoby prowadzone w tym kraju, ale są prowadzone gdzie indziej
2.Zmniejsza się ilość kapitału w kraju, a to powoduje wzrost stóp % - następstwo droższe kredyty i inwestycje w kraju spadają
3.Powoduje wzrost eksportu towarów i usług - cześć firm, które zainwestowały za granicą może importować z kraju macierzystego jakieś inne produkty potrzebne do danej inwestycji
4.Spadek kursu waluty krajowej - DEPRECJACJA - zwiększa się atrakcyjność eksportu a maleje importu
5.Pogarsza się bilans obrotu kapitałowych w tym kraju, ponieważ kapitał z kraju wypływa, ale poprawia się bilans obrotów bieżących
Dla kraju importera netto - odpływ kapitału powoduje skutek odwrotny:
Poprawia się bilans obrotów kapitałowych
Pogarsza się bilans obrotów bieżących
Technologia i myśl naukowo techniczna - jest to całokształt wiedzy i informacji znajdującej zastosowanie w procesie produkcji dóbr i usług.
Znaczenie:
Dzięki technologiom tworzy się nowe dziedziny, metody wytwarzania
Można bardziej efektywnie wykorzystywać inne czynniki produkcji: kapitał, siłę roboczą
Żaden kraj nie specjalizuje się we wszystkich dziedzinach tylko w tych, które są mu potrzebne.
Technologia i myśl naukowo techniczna - jako przedmiot transferów w skali międzynarodowej może występować w dwóch postaciach:
Wiedza techniczno - produkcyjna
W formie informacji pisanej lub niepisanej - czysta postać technologii
W formie dóbr rzeczowych - maszyn, urządzeń zaawansowanych technologicznie, w których to maszynach, urządzeniach jest zawarta uprzedmiotowiona postać technologii
Transfer technologii możemy podzielić na dwa rodzaje transferów:
1.Transfer na zasadach handlowych - podstawowa forma:
a)Sprzedaż licencji patentów
b)Sprzedaż maszyn i urządzeń z połączeniu z nowoczesnymi technologiami, jakie zostały zastosowane w tych produktach
c)Przepływ technologii zagranicznych, inwestycji bezpośrednich
2.Transfer na zasadach nie handlowych:
a)Przy okazji migracji siły roboczej - DRENAŻ MUZGÓW
b)Przy okazji wyjazdów na sympozja, stypendia, konferencje
c)Książki, prasę
d)Pomoc technologiczna na zasadzie sojuszy wojskowych itp.
e)Wywiad, szpiegostwo
NARZĘDZIA POŚREDNIE:
1.Kurs walutowy
`2.Stopa procentowa'
Podział ze względu na amplitudą wahań:
a)Sztywny - kurs ustalany przez państwo - Bank Centralny, nie podlega wahaniom i dłuższym okresie czasu. Raczej nie występowały trwale w dłuższych okresach
b)Stały - dominował w gospodarce światowej. Jest to kurs ustalany przez państwo, ale w przeciwieństwie do sztywnego dopuszcza się pewną amplitudę wahań. (+/- 1% XIX wiek, potem 2,25%, w połowie lat 70 XX wieku: ustalono kurs płynny)
c)Zmienny/ Płynny - kurs ustalany przez rynek. Zależy od podaży i popytu na waluty obce, w związku z tym muszą być źródła podaży i popytu. Źródła podaży: wpływy z eksportu towarów i usług, odsetki otrzymywane z zagranicy, transfery z zagranicy, kredyty z zagranicy, zagraniczne inwestycje bezpośrednie, portfelowe, napływ kapitału krótkoterminowego, spekulacyjnego, spadek rezerw oficjalnych banku centralnego Bank Centralny wypuszcza rezerwy na rynek. Źródła popytu - analogicznie odwrotnie.
BC wypuszcza waluty na rynek złotówka się umacnia
BC skupuje złotówka się umacnia.
Rodzaje kursu płynnego:
--Kurs zmienny regulowany - kurs ustalany przez rynek na poziom którego w sposób pośredni wpływa państwo
--Kurs zmienny swobodny - kurs wyłącznie kształtowany przez rynek, na który państwo nie oddziałuje ani w sposób bezpośredni ani pośredni
W Polsce obecnie kurs regulowany.
Może następować proces obniżania się kursu waluty krajowej - deprecjacja, podwyższanie się kursu - aprecjacja. Dotyczą kursów płynnych.
Mechanizm ekonomiczny zmian kursu waluty:
Jeżeli chcemy poprawić bilans płatniczy wówczas obniżamy kurs walutowy. Jeżeli następuje deprecjacja waluty krajowej dochodzi do spadku cen naszych towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych, rosną ceny towarów importowanych na naszym rynku. W wyniku deprecjacji dochodzi do pogorszenia się terms of trade negatywne. Z drugiej strony dzięki deprecjacji zwiększy się konkurencyjność tych towarów na rynkach zagranicznych i wzrośnie popyt i wzrośnie eksport. W wyniku deprecjacji zmniejsza się konkurencyjność importu, bo rosną ceny towarów importowanych. Musi być wysoka cenowa elastyczność popytu w kraju importera na nasze eksportowane towary. Gdy jest wysoka cenowa elastyczność popytu spadek cen powoduje wzrost eksportu. Wysoka powinna być elastyczność popytu na towary importowane, w wyniku deprecjacji dochodzi do wzrostu cen towarów importowanych i to spowoduje pokrycie strat związanych z pogorszeniem się terms of trade (warunek Marshalla Lernera).
Efekt deprecjacji będzie pozytywny, jeżeli ilościowy wzrost eksportu i ilościowy spadek importu zrekompensują z nadwyżką straty wiąże z pogorszeniem się terms of trade.
FUNKCJE ZAGRANICZNEJ POLITYKI EKONOMICZNEJ:
Są zharmonizowane z celami, środkami, narzędziami ogólnej polityki ekonomicznej państwa, te funkcje są nieco inne w warunkach polityki liberalnej a inne w warunkach protekcjonizmu gospodarczego.
Teorie, które zakładały ingerencję państwa: merkantylizm, Keynes, Mill, interwencjonizm
Protekcjonizm - ingerowanie państwa w handel zagraniczny.
Brak interwencji: obecnie liberalizm i wolny handel (nawiązują do teorii klasycznej).
Państwo może prowadzić albo politykę wolnego handlu albo protekcjonizmu.
Liberalizm i wolny handel - zakłada minimalną rolę państwa, powinna być ograniczona do prawa, państwo powinno troszczyć się o przestrzeganie prawa, i przeciwdziałać zakłóceniom wolnej konkurencji i handlu. Zasadna jest ingerencja państwa wówczas, gdy tworzą się oligopole i monopole, gdy nie ma swobody kształtowania się cen rynkowych. Państwo nie powinno stosować bezpośrednich narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Czasami można stosować narzędzia pośrednie.
Polityka protekcjonizmu polega na wykorzystywaniu przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej: bezpośrednich i pośrednich. Są zdania ze stosowanie tych narzędzi może poprawić bilans płatniczy, może zmniejszyć bezrobocie, może pozwolić krajom słabiej rozwiniętych o strukturze np. surowcowo - rolniczej, na zmianę ich struktury i awans na mapie gospodarczej świata. Protekcjonizm powoduje negatywne skutki: utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, może osłabić zainteresowanie producentów w zwiększanie efektywności gospodarowania, osłabić zainteresowanie wprowadzania postępu technicznego, może prowadzić również do ograniczenia otwartości na współpracę zagraniczna, zmniejszenie wymiany zagranicznej lub mniejszy jej wzrost, a wymiana powoduje korzyści.
Autarkia - brak współpracy z zagranicą, samowystarczalność.
Polityką liberalną zainteresowane są korporacje transnarodowe, kraje które są konkurencyjne. Nie zainteresowane są kraje rozwijające się, kraje UE jest protekcja na rynku rolnym. Na zniesieniu barier najbardziej zyskałyby kraje Ameryki Południowej
Podmioty MPE:
1.Państwa - mogą w dwojaki sposób oddziaływać na tą politykę. Mogą zawierać różnego rodzaju umowy, porozumienia i w ten sposób kształtować politykę. Mogą też oddziaływać na podmioty gospodarcze i w ten sposób kształtować MPE. Mogą też oddziaływać na organizacje międzynarodowe.
2.Międzynarodowe organizacje gospodarcze - te organizacje możemy podzielić na:
- powszechne - mogą należeć wszystkie kraje, uczestnictwo jest dobrowolne,zajmują się problemami, które dotyczą całego świata (głód, ochrona środowiska, zmiana klimaty, oddłużenia międzynarodowego) - ONZ
- grupowe - zakres członkostwa jest ograniczony, poszczególne kraje mogą
przystąpić do członkostwa jeśli spełnia odpowiednie kryteria - OPEC, WTO,
Korporacje transnarodowe - w przeciwieństwie do państw ich znaczenie rośnie, stają się najważniejszymi podmiotami gospodarki światowej
Bilans płatniczy - jest to zestawienie wszystkich płatności dokonywanych miedzy rezydentami krajowymi, a zagranicą dotyczącymi określonego czasu ( 1 rok kalendarzowy)
Cel - sporządzania bilansu płatniczego jest przede wszystkim zapewnienie informacji o stanie stosunku państwa z zagranicą. Te informacje kierowane są do administracji publicznej. Dzięki tym informacjom administracja publicznna może kierować politykę wewnętrzną jak i politykę zagraniczną (zewnętrzną).
Kiedy jest równowaga bilansu płatniczego - równoważony pod względem ekonomicznym gdy jest równowaga transakcji autonomicznych, a nie występują transakcje wyrównawcze
Równowaga ekonomiczna może być:
Równowaga rzeczywista - występuje wówczas gdy należności i zobowiązania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń, nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka, ani deficyt należności i zobowiązań.
Równowaga pozorna - kiedy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana w skutek wprowadzenia przez państwo restrykcyjnej polityki ekonomicznej.
Najważniejszy przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego - czynniki:
a)Zmiany wielkości PKB - wzrost PKB -> zwiększenie popytu -> zwiększenie deficytu w bilansie płatniczym (przeważnie)
b)Zmiany Terms of trade - poprawa Terms of trade powoduje poprawę bilansu płatniczego
c)Zmiany kursu walutowego - deprecjacja -> przyczynia się zazwyczaj do poprawa bilansu płatniczego ; aprecjacja -> analogicznie odwrotnie
Równowaga zewnętrzna gospodarki - kiedy bilans płatniczy jest w równowadze
Równowaga wewnętrzna gospodarki - występuje wówczas gdy w gospodarce danego kraju nie ma ani inflacji, ani bezrobocia
Działania mechanizmy cenowych w systemie waluty złotej:
Jeżeli deficyt -> odpływa cześć złota -> w ten sposób zmniejszały się rezerwy złota -> mniej pieniądza w obiegu -> mniejszy popyt -> spadek cen krajowych -> wzrost eksportu, spadek importu -> następuje równowaga
Nadwyżka - przypływ złota -> więcej pieniądza w obiegu -> większy popyt -> większe ceny -> większy import mniejszy eksport -> równowaga
Światowy rynek finansowy - jest to najbardziej zglobalizowany rynek. Wynika to ze specyfiki rynku finansowego, ponieważ na tym rynku działalność polega przede wszystkim na manipulowaniu informacjami w sieciach teleinformatycznych. Globalizacji tego rynku sprzyjały również procesy liberalizacji.
Z czego wynika wzrost znaczenia korporacji transnarodowych?
1.Z cech korporacji:
a)Suwerenność ekonomiczna - pozwala na ich działanie niezależne od państw w których działają
b)Złożoność organizacyjna - polega na tym iż korporacje prowadzą swoją działalność nie tylko we własnym posiadanym majątku, ale także w niezależnych przedsiębiorstwach poprzez zawieranie z tymi firmami umów.(zazwyczaj kooperanci, poddostawcy, pomaga to obniżyć koszty produkcji)
c)Rozproszenie geograficzne - korporacje starają się otwierać swoje filie w jak największej liczbie krajów(aby móc prowadzić ekspansję)
d)Specjalizacja - polega na otrzymywaniu przez niektóre filie korporacji „globalnego mandatu” na prowadzenie pewnej działalności(np. filie w kraju gdzie są niskie koszty pracy będą prowadziły zakłady produkcyjne)
e)Zdolność arbitrażowania - dokonywanie transakcji w ramach własnych struktur organizacyjnych(handel wewnątrz korporacyjny stanowi ok. 40% handlu światowego)
f)Zdolność integrowania - wynika z innej cechy jaką jest rozproszenie, następuje poprzez system komunikacji; integracja na poziomie kadr(pracowników z firmą, z centralą firmy)
g)Elastyczność organizowania - stosunkowo szybko dostosowują się do zmieniających się procesów rynkowych
h)Globalna efektywność - polega na tym iż obniża się koszty a maksymalizuje przychody, ale nie we wszystkich filiach(tam gdzie są wysokie podatki wykazują wysokie koszty)
Ceny transferowe - są to ceny produktów lub usług w transakcjach zawieranych między wyodrębnionymi jednostkami organizacyjnymi tego samego podmiotu gospodarczego(centrala i filie) lub między podmiotami powiązanymi.
Raje podatkowe - jest to potoczna nazwa używana w odniesieniu do krajów lub terytoriów, które stwarzają szczególnie korzystne warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej, przede wszystkim pod względem opodatkowania(nie ma podatków lub są b. niskie)
Strefy off-shore - prawie to samo co raj podatkowy, różni się tylko tym, że za raj podatkowy uważa się konkretne miejsce, a strefę off-shore jako ideę wolności podatkowej i wolności działania.
Filie typu off-shore - filie zarejestrowane w obcym dla osoby zakładającej ją osoby systemie prawnym, te filie korzystają ze specjalnych udogodnień
FORMY KONCENTRACJI:
1.Fuzje - łączenie się niezależnych firm, w wyniku czego obie jednostki tracą osobowość prawną a z połączonych kapitałów powstaje nowy podmiot prawa (a+b=c) lub (A+b=A wchłonięcie, ta fuzja jest określana czasami jako przejęcie)
2.Przejęcie - polega na nabyciu takiej liczby akcji, udziałów jednego przedsiębiorstwa przez drugie, która daje możliwość kontrolowania.(pakiet kontrolny). Firma przejęta pozostaje na rynku.
Formy przejęć:
a)Przejęcia przyjazne - dokonuje się za zgodą organów firmy przejmowanej
b)Przejęcia wrogie - oznacza nabycie pakietu kontrolnego od akcjonariuszy bez jakichkolwiek uzgodnień z organami spółki przejmowanej(a najczęściej przy ich sprzeciwie)
typy strategii wrogiego przejęcia:
a)Stopniowe wykupywanie akcji przez podstawione firmy(aby jak najpóźniej firma atakowana zorientowała się, że ktoś próbuje ją przejąć
b)Skierowanie oferty bezpośrednio do akcjonariuszy, tylko ta oferta może być ofertą dwufazową lub jednofazową
Przyczyny kryzysów walutowych:
1.ekonomiczne -
a)wysokie stopy procentowa najczęściej spowodowane presją inflacyjną, które przyczyniają się do napływu kapitału spekulacyjnego(bo dzięki wysokim stopom procentowym jest tam wyższa stopa zwrotu).
b)Pogorszenie się bilansu płatniczego - jest spowodowane napływem kapitału spekulacyjnego co prowadzi do aprecjacji waluty krajowej
c)Deficyt budżetowy - może być spowodowany pogorszeniem bilansu płatniczego czy zbyt ekspansywną polityką fiskalną państwa
d)Ograniczenie rezerw walutowych
e)Utrzymywanie stałego kursu walutowego
2.polityczne -niestabilna polityka, niewłaściwa polityka prowadzona przez rząd
3.psychologiczne - owczy pęd, nagła utrata zaufania rynków finansowych do stabilności danej waluty, co prowadzi do jej deprecjacji co powoduje:
-gwałtowny odpływ kapitału zagranicznego
-ucieczka rezydentów od waluty krajowej(nabywa się waluty żeby spłacać dewizowe kredyty zagraniczne)
-spekulacyjny atak na walutę danego kraju przeprowadzany głównie przez inwestorów zagranicznych. Najczęściej spotykaną metodą ataku spekulacyjnego jest sprzedaż słabnącej waluty na rynku kasowym, w tym celu spekulanci pożyczają zagrożoną walutę na bardzo krótki termin i natychmiast odsprzedają ją na rynku walutowym. Powoduje to spadek kursu tej waluty, a następnie odkupują już tańszą walutę i spłacają zaciągnięte wcześniej pożyczki. Różnica deprecjacji po potrąceniu kosztów kredytu stanowi ich zysk.
Trzy modele kryzysów walutowych:
1.Model pierwszej generacji(kanoniczny) - wyjaśnia kryzysy które wybuchały w krajach ameryki łacińskiej. Wg modelu do wybuchu kryzysów dochodziło ponieważ popełniano pewne błędy w polityce makroekonomicznej:
a)zbyt ekspansywna polityka fiskalna, która doprowadziła do zbyt dużych deficytów budżetowych
b)utrzymywanie zbyt małych rezerw walutowych
c)utrzymywanie stałych kursów walutowych
d)dopuszczenie do zbyt dużego zadłużenia zagranicznego
2.Model drugiej generacji - opisuje kryzysy, które wybuchają w krajach gdzie nie powinny one wybuchać czyli w krajach wysoko rozwiniętych. Skala tych kryzysów jest zdecydowanie mniejsza. Przyczyny wybuchu:
a)Spekulanci są przekonani iż pomimo tego iż dany kraju byłby w stanie obronić się przed kryzysem(atakiem spekulacyjnym), to nie będzie się bronił i dopuści do kryzysu . Dzieje się tak dlatego iż te kraje kalkulują co bardziej im się opłaca czy się bronić czy nie. Obrona kosztuje rezerwy walutowe(trzeba je wypuścić na rynek), oraz podnoszenie stóp procentowych(schładzanie gospodarki). Natomiast jeżeli nie będzie się bronił to nastąpi deprecjacja ale stopy procentowe i rezerwy walutowe się nie zmienią. Na deprecjacje mogą sobie pozwolić tylko kraje które nie mają dużego zadłużenia zagranicznego, bo wówczas jest to groźne. Nie było błędów ani w polityce makro ani mikroekonomicznej.
3.Model trzeciej generacji - powstał w odpowiedzi na kryzys azjatycki 97-98r. Wg modelu główną przyczyną kryzysu są błędy w polityce mikroekonomicznej. Związane są z niedoskonałościami rynku finansowego, takimi jak:
a)pokusa nadużycia(moral hazard) - z powodu tego że nie działał dobrze system bankowy, kredytobiorcy po otrzymaniu kredytu zmieniali projekty(finansowane z kredytu) na projekty bardziej zyskowne(równocześnie bardziej ryzykowne). Korzystnym środowiskiem dla takich działań było udzielanie gwarancji przez państwo(było przekonanie że nawet jak biorca nie będzie spłacał kredytów to i tak państwo spłaci wierzytelności albo MFW) oraz oficjalne i nieoficjalne powiązania między firmami a urzędnikami, politykami. A także powszechne przekonanie że duże banki, duże firmy nie upadną. Zbyt silna akcja kredytowa(bez dobrego sprawdzenia możliwości kredytowych). Brak dobrego nadzoru bankowego
b) negatywna selekcja,
c) efekt domina(zarażanie się kryzysem),
d) instynkt stadny(owczy pęd)
Jak doszło do kryzysu zadłużenia międzynarodowego?
1.Przyczyny zewnętrzne
Skokowy wzrost cen ropy na rynkach światowych( wybuch wojny arabsko- izraelskiej)
Te wyższe ceny ropy spowodowały iż część importerów tego surowca musiała zaciągać kredyty aby importować drożejącą ropę. Natomiast eksporterzy zaczęli się bogacić, a zarobione petro -dolary zaczęły lokować w bankach zagranicznych. To przyczyniło się do spadku bankowych stóp procentowych. Dlatego banki zaczęły udzielać kredyty na preferencyjnych warunkach (tzn. na zmiennych stopach procentowych) a w latach 80 te stopy zaczęły rosnąć, pogorszenie się Terms of trade, załamanie się koniunktury w krajach rozwiniętych co skutkowało się zmniejszającym się import z krajów zadłużonych, nie wystarczające zasoby MFW i BŚ do pomocy krajom zadłużonym, zbyt słabe zaangażowanie rządów wierzycielskich i banków prywatnych w poszukiwanie odpowiednich rozwiązań służących oddłużeniu najbiedniejszych, a wtedy już część krajów nie była w stanie spłacić zaciągniętych kredytów
2.Przyczyny wewnętrzne
-Brak odpowiednich strategii rozwojowych(brak strategii proeksportowych)
-Błędy popełniane w dziedzinie ekonomicznej przez te kraje
-Niewłaściwe wykorzystanie kredytów przez kraje zadłużające się( za dużo na konsumpcje, nie trafione inwestycje, marnotrawstwo tych kredytów)
-Korupcja
-Zbytnia pasywność władz publicznych jak i sektora prywatnego w zakresie poszukiwania skutecznych metod rozwiązania kryzysów.
Skutki światowego zadłużenia:
1.Dramatyczne pogorszenie się zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji gospodarczej krajów relatywnie najbardziej zadłużonych
2.Przykładowo przeciętny roczny wskaźnik relacji wielkości zadłużenia do dochody narodowego brutto (GNI) w latach 01-03 wynosił w liberii 603%
3.Z kolei relacja miedzy zadłużeniem a wielkością rocznych wpływów eksportowych w tym okresie kształtował się następująco BURUNDII 3051% Liberii 1522%
4.Natomiast wskaźnik udziału obsługi zadłużenia we wpływach eksportowych wynosił Libanie 80% Burundi 68%
Formy integracji gospodarczej:
Integracja gospodarcza oznacza proces łączenia gospodarek narodowych w jeden spójny, wewnętrznie zintegrowany system poprzez eliminację ekonomicznych barier między nimi.
1. Strefa wolnego handluPolega na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach handlowych między krajami członkowskimi, z równoczesnym zachowaniem przez te kraje pełnej autonomii w zakresie polityki celnej i handlowej w stosunkach z krajami spoza strefy. Odmiennie są zatem traktowane towary pochodzące z krajów strefy, podlegające swobodnemu obrotowi oraz towary pochodzące z krajów trzecich. Przykładem takiej organizacji jest Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EFTA czy NAFTA (USA, Kanada, Meksyk).
2.Unia celna-Polega na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach między krajami członkowskimi, ale z równoczesnym wprowadzeniem przez te kraje wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej oraz ujednoliconej polityki handlowej wobec krajów trzecich.
3.Wspólny rynek-Łączy elementy unii celnej ze swobodnym przepływem dóbr i usług oraz obejmuje swobodny przepływ czynników produkcji (pracy i kapitału).
4.Unia gospodarcza-Obejmuje wszystkie elementy wspólnego rynku, a ponadto w jej ramach następuje pełna koordynacja lub unifikacja różnych dziedzin polityki gospodarczej, np.: polityki rolnej, przemysłowej, monetarnej, fiskalnej, transportowej, a także ustawodawstwa gospodarczego. Wiąże się to zwykle z ustanowieniem w unii gospodarczej instytucji czy organów o kompetencjach ponadpaństwowych.
Jeśli w ramach unii gospodarczej ma miejsce również pełna koordynacja polityki kursowej i walutowej, utworzenie wspólnych rezerw walutowych, wspólnego banku centralnego oraz wprowadzenie wspólnej waluty - czyli utworzenie unii walutowej - można wtedy mówić o unii gospodarczej i walutowej.
5.Unia gospodarcza i polityczna-Obejmuje wszystkie elementy unii gospodarczej i walutowej, w której ponadto ma miejsce pełna koordynacja lub unifikacja podstawowych dziedzin polityki wewnętrznej, zagranicznej, ewentualnie też polityki obronnej oraz ustanowienie organów ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych.