WZROST GOSPODARCZY-to proces rozszerzania zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej to przyrost NPB W teorii ekonomii pojęcie wzrostu gospodarczego służy do opisania zmian ilościowych .Ze względu na to że zdolności produkcyjne gospodarki są trudne do zmierzenia miara wzrostu gospodarczego jest realny przyrost PNB nie jest to jednak miara precyzyjna gdyż w cyklu koniunkturalnym PNB zmienia się tylko ze względu na zmiany rozmiarów zdolności produkcyjnych ale również zmiany rozmiarów stopnia ich wykorzystania .Dlatego realny PNB jest lepszą zmiana wzrostu gospodarczego w długim okresie, kiedy są eliminowane krótkookresowe wahania cykliczne.

TEMPO WZROSTU GOSPODARCZEGO- zależy od zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) oraz postępu technicznego

RODZAJE WZROSTU GOSP.

♣ ekspansywny wzrost gosp. osiągany przez zwiększenie zasobów np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi

♣intensywny wzrost gosp. osiągany przez zwiększenie efektywności zasobów np. zwiększenie wydajności z 1 ha

ROZWÓJ GOSPODARCZY-obejmuje jakościowe i strukturalne zmiany w gospodarce narodowej będące następstwem wzrostu gosp. służy do opisania zmian jakościowych w gospodarce. Może przejawiać się zmianą struktury ludności wg. Zatrudnienia- w krajach słabo rozwiniętych przeważająca cześć ludności jest zatrudniona w rolnictwie w krajach średniorozwiniętych w przemyśle a w wysokorozwiniętych w usługach. Jeszcze do niedawna rozwój gosp. wiązano z ideą postępu i przypisywano mu jednoznacznie pozytywną wartość , ale od lat 70-tych coraz powszechniejszy staje się pogląd iż nie należy przypisywać mu żadnych ocen wartościujących bowiem może powodować zarówno pozytywne i negatywne skutki

TEORIA STARTU ROSTOWA(teoria rozwoju gosp.) wg. niej kraje przechodzą 5 stadiów rozwoju

1.stadium społeczeństwa tradycyjnego, w którym zasoby są skoncentrowane w rolnictwie i nie występuje zjawisko mobilności

2.stadium przesłanek do startu ,w którym część ludności społeczności tradycyjnych ponosi ryzyko działalności gospodarczej i inicjuje proces przemian

3.stadium startu ,w którym przemiany społeczne i ekonomiczne ulęgają gwałtownemu przyśpieszeniu a szybko postępujący proces uprzemysłowienia powoduje zmiany obyczajów

4.stadium osiągania dojrzałości gosp. ,w którym rośnie PNB na głowę a wzrost gosp. jest skumulowany przez dodatnie sprzężenie zwrotne

5.stadium masowej konsumpcji- większość społeczeństwa osiąga wysoki standard życia

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O ROZWOJU GOSP.

-kapitał ludzki, rzeczowy, finansowy

-zasoby naturalne

-technologia

-czynniki kulturalne

CYKL KONIUNKTURALNY(GOSP)

♣Obejmuje powracające nieregularnie wahania poziomu ogólnej działalności gospodarczej

♣Występuje na tle długookresowego wzrostu gosp.

♣Wyodrębnia się cykle:

*Kitchina(3-5 lat)-cykl krótki

*Jugla(8-10 lat)-cykl średni

*Kondratchiego(50-60 lat)- cykl dług

FAZY CYKLU

1.kryzys- dla którego charakterystyczny jest spadek produkcji i zatrudnienia oraz spadek cen

2.Depresja- utrzymuje się w niej ogólny spadek cen i niski poziom ogólnej aktywności gosp.

3.Ożywienie- tj. wzrost ogólnej aktywności gospodarczej

AKUMULACJA To gromadzenie środków z części DN nie przeznaczonej na spozycie ale na inwestycje i zwiększenie produkcji .Jest warunkiem postepu technicznego

PODZIAŁ PROCESU AKUMULACJI

#Proces inwestowania -tj. przekształcenia części DN w środki trwałe

#Proces tworzenia zapasów

POLITYKA PIENIĘŻNA

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Stabilność cen jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.

Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W Jej ramach Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu. Od początku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego. Stopy rynku pieniężnego mają wpływ na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, a co za tym idzie na rozmiary kredytu, popyt w gospodarce i stopę inflacji. Wykorzystywany przez NBP zestaw instrumentów polityki pieniężnej pozwala na kształtowanie rynkowych stóp procentowych.

Instrumenty te obejmują operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową oraz operacje depozytowo- kredytowe.

Dla kształtowania krótkookresowych stóp procentowych NBP stosuje następujące instrumenty:

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

to instrument umożliwiający Be utrzymanie wybranych stóp procentowych na rynku, na poziomie pożądanym z punktu widzenia prowadzonej polityki pieniężnej,

operacje pozwalają na elastyczne reagowanie na zmiany płynności w sektorze bankowym, aby osiągnąć pożądany poziom stóp procentowych,

rodzaje operacji otwartego rynku realizowane przez NBP są zdeterminowane kształtowaniem się płynności systemu bankowego.

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.

Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski polegają na emisji własnych papierów dłużnych (14-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.

REZERWA OBOWIAZKOWA

Bank centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu nadpłynności banków.

Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata. Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP.

Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Od 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.

stopę rezerwy obowiązkowej ustala NBP, w celu ochrony i zagwarantowania wypłacalności banku,

OPERACJE KREDYTOWO-DEPOZYTOWE

W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 14-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego. Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną ­oprocentowanie depozytu w NBP.

NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Kredyt ten umożliwia im pokrywanie /krótkookresowych niedoborów płynności. Udzielany jest na następujących zasadach:

- zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej,

- termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia,

- warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata wcześniej zaciągniętego kredytu.

Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty są oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej (stopy depozytowej).

Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.

ZASADY POLITYKI KURSOWEJ

Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry poziomu kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego.

Wstępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się, że przystąpi do strefy euro. W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólną walutą europejską, a politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny.

Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro kurs złotego do euro zostanie, na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II). Oznacza to, że w tym czasie Narodowy Bank Polski będzie utrzymywał rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego.

KROTKOTERMINOWE STOPY PROCENTOWE - wyznaczane są przez rentowność ] 4-dniowych bonów pieniężnych NBP.

DLUGOOKRESOWE STOPY PROCENTOWE - są wyznaczane przez nominalną oprocentowanie długoterminowych obligacji skarbowych (10-letnie obligacje skarbowe) średnioroczną rentowność obligacji skarbowych. Polska musi przestrzegać kryterium długookresowej stopy procentowej - zag z kryterium konwergencji co oznacza, że długookresowa stopa procentowa < nie może przekroczyć o więcej niż 02 p. proc. średniej obliczonej dla 3 krajów UE o najniższej stopie inflacji. Ocena zbieżności w zakresie kryterium stopy procentowej - pozwala sprawdzić, czy wiarygodność trwałego obniżania stopy inflacji jest dostatecznie duża.

PODSTAWOWE STOPY PROCENTOWE NBP

STOPA REFERENCYJNA (środkowa przedziału stóp):

♣określa rentowność podstawowych operacji NBP przeprowadzanych w ramach operacji otwartego rynku,

♣stopa ta oddziaływuje bezpośrednio na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności,

♣jest określana przez stopę rentowności 14-dniowych operacji i otwartego rynku (14-dniowych bonów pieniężnych),

♣wyznacza oprocentowanie głównego typu krótkoterminowych operacji zasilających system bankowy w płynność,

♣to instrument informujący o bieżącym kierunku polityki NBP,

♣stopa referencyjna - oddziaływuje bezpośrednio na l-miesięczne stopy procentowe rynku międzybankowego,

♣to stopa określająca minimalne oprocentowanie absorbujących płynność krótkookresowych operacji otwartego rynku,'

♣wyznacza - najniższy poziom stóp oferowanych na międzybankowym rynku depozytów o porównywalnym z operacjami NBP okresie zapadalności.

STOPA LOMBARDOWA (wyznacza górny przedział stóp):

♣wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza w BC

♣wyznacza ogólny kierunek zmian polityki pieniężnej

♣określa górny pułap wahań rynkowych stóp OIN (overnigth -l-dniowych)

STOPA DEPOZYTOWA (wyznacza dolny przedział stóp):

♣stanowi dolne ograniczenie korytarza wahań krótkoterminowych stóp procentowych,

♣wyznacza cenę jaką BC zaoferuje bankom za możliwość złożenia przez nie krótkookresowego depozytu (oprocentowanie depozytu kształtuje się poniżej stopy referencyjnej NBP)

STRATEGIE

1. Strategia liberalna - dąży do poprawienia alokacji zasobów przez wykorzystanie wskazówek dawanych przez rynek i zdanie się na jego mechanizmy. Strategia liberalna zajmuje się dopasowaniem krótkookresowym, zmniejszaniem inflacji i przeprowadzaniem równowagi makroekonomicznej, które są wstępnym warunkiem realizacji polityki długookresowej. Celem strategii liberalnej jest:

1)stabilizacja gospodarki i dobre funkcjonowanie rynków

2)poprawa alokacji zasobów i wskutek tego podniesienie poziomu produkcji i dochodów oraz poprawa poziomu życia

3) sprzyjanie wysokiemu poziomowi oszczędzania w celu zwiększenia wzrostu

4)zapewnienie bardziej efektywnego wykorzystania kapitału

2. Strategia gospodarki otwartej - przywiązuje duże znaczenie do oszczędności i do wzrostu stopy oszczędności, głównie w celu przyśpieszenia akumulacji kapitału, a tym samym przyśpieszenia wzrostu. Gospodarka otwarta powinna ułatwić międzynarodowy ruch czynników produkcji, a zwłaszcza przepływ kapitału.

3.Strategia industrializacji - kładzie nacisk na przyśpieszenie wzrostu czyli szybką ekspansję sektora przetwórczego. Chodzi o podwyższenie stopy wzrostu gospodarczego. Można to osiągnąć 3 sposobami:

1)przez rozwój produkcji dóbr przetwórczych na potrzeby rynku wewnętrznego przy stosowaniu ochrony celnej

2)przez rozwijanie przemysłu dóbr kapitałowych, najczęściej w ramach sektora publicznego

3)przez proeksportową orientację sektora przetwórczego, zwykle przy użyciu planowania indykatywnego oraz bezpośrednich lub pośrednich subwencji.

4. Strategia rozwoju rolniczego „zielona rewolucja” - kładzie nacisk na wzrost produkcji rolnej, kluczem do tego jest postęp techniczny. Ma na celu m.in. ograniczenie zasięgu występowania ubóstwa:

1)powoduje że ludność uboga uzyskuje dostęp do zasobów żywności

2)wzrost produkcji rolnej może się łączyć ze wzrostem zatrudnienia w rolnictwie

3)silna elastyczność dochodowa popytu na nieżywnościowe produkty konsumpcyjne zwiększa zatrudnienie w działalności nierolniczej

4)charakteryzuje się silną pracochłonnością, płace realne mogą wzrosnąć zarówno na wsi, jak i w mieście, prowadzi do bardziej równomiernego podziału dochodów

5. strategia redystrybucyjna - poprawa podziału dochodu i bogactwa polityki i ubóstwa. Wiąże ona trzy idee:

1)przykłada wielką wagę do tworzenia miejsc pracy, zwłaszcza dla ludności ubogiej

2)redystrybucja części wzrostu dochodu narodowego na rzecz najuboższych

3)priorytet potrzebom podstawowym

ZNACZENIE STOP PROCENTOWYCH BANKU CENTRALNEGO

Stopy procentowe banku centralnego mają decydujące znaczenie dla rynku finansowego - według nich banki określają wysokość oprocentowania depozytów i kredytów. Zmiany stóp procentowych są więc istotne również dla klientów banków. Stopa procentowa wskazuje na wartość pieniądza, określa cenę za wypożyczenie kapitału. Jeśli zaciągamy kredyt w banku, wówczas oprocentowanie pożyczki wskazuje koszt, związany z pożyczeniem pieniędzy. Nie inaczej jest w przypadku depozytu - tyle, że tu stroną de facto pożyczającą pieniądze jest bank. Oprocentowanie depozytu wskazuje natomiast na koszt, jaki ponosi bank w związku z wypożyczeniem naszych pieniędzy.
Stopy procentowe w bankach komercyjnych (czyli takich, które obsługują ludność oraz przedsiębiorstwa) zależą od stóp procentowych banku centralnego. Bank centralny obniżając lub podnosząc podstawowe stopy procentowe (interwencyjną, lombardową, redyskontową i depozytową), wpływa pośrednio na oprocentowanie depozytów i kredytów w bankach handlowych.
Jeśli bank centralny podnosi stopę procentową, mówimy o restrykcyjnej polityce pieniężnej. W takim przypadku bank centralny dąży zazwyczaj do ograniczenia akcji kredytowej banków, licząc równocześnie na wzrost oszczędności i spadek ilości pieniądza w obiegu. Z tym typem polityki mamy często do czynienia w obliczu rosnącej inflacji.
Z kolei obniżenie stóp procentowych oznacza politykę ekspansywną banku centralnego, bardzo często spadek stóp jest następstwem spadku inflacji. Bank centralny może też obniżyć stopy, by ożywić gospodarkę (pod warunkiem jednak, że pozostałe wskaźniki makroekonomiczne, w tym przede wszystkim inflacja, pozwalają na taki ruch). Niższe stopy banku centralnego powodują spadek odsetek od kredytów i depozytów - na rynku pojawia się większa ilość gotówki, a zaciągnięcie kredytu staje się tańsze.
To oczywiście tylko niektóre aspekty zmian stóp procentowych - trzeba pamiętać, że gospodarka działa jak system naczyń połączonych, każda zmiana ważnych parametrów (a do takich zalicza się również stopy procentowe) powoduje szereg zmian w systemie. Do tego dochodzą jeszcze powiązania międzynarodowe.
Dla rynków finansowych ważne są nie tylko same zmiany stóp, ale przede wszystkim prognozy, dotyczące owych zmian w przyszłości. Dzieje się tak dlatego, że rynki kupują przyszłość - inwestorzy starają się przewidzieć najbliższe wydarzenia i ich wpływ na koniunkturę w danym kraju. Dlatego właśnie prognozy na temat zmian stóp procentowych należą do najważniejszych informacji na rynku.

STOPA INTERWENCYJNA

Stopa interwencyjna określa cenę pieniądza na rynku międzybankowym - według niej bank centralny organizuje interwencyjne zakupy lub sprzedaż, czyli tak zwane operacje otwartego rynku. Bank centralny posiada kilka istotnych narzędzi, za pomocą których oddziałuje na rynek finansowy kraju. Narzędziem, który pozwala na bieżące regulowanie sytuacji na rynku pieniężnym, są operacje otwartego rynku. Jeśli bank centralny uzna, że na rynku jest za dużo pieniędzy, wówczas sprzedaje innym bankom krótkoterminowe papiery wartościowe. Jeśli natomiast w ocenie banku centralnego pieniędzy jest zbyt mało, wówczas skupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe, zasilając rynek gotówką.
Warto podkreślić, że operacje otwartego rynku są interwencjami, które mają przywrócić równowagę na rynku. Są one organizowane właśnie z inicjatywy banku centralnego, i na określonych przez tę instytucję warunkach. Do określania warunków służy właśnie stopa interwencyjna.
Stopa interwencyjna określa minimalne oprocentowanie operacji otwartego rynku - wpływa więc również na oprocentowanie innych instrumentów. Jest nazywana także stopą referencyjną lub też stopą repo.

STOPA REDYSKONTOWA

Stopa redyskontowa określa cenę, po której bank centralny kupuje od banków komercyjnych weksle. Według stopy redyskontowej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych.
Banki handlowe (komercyjne) kupują od swoich klientów weksle, stosując określone dyskonto (przykładowo, dyskonto 10 proc. oznacza, że za nominał 100 zł bank wypłaci swojemu klientowi 90 zł).
Zgromadzone w ten sposób weksle banki komercyjne sprzedają bankowi centralnemu, który również stosuje dyskonto (a właściwie redyskonto - bo weksle były już wcześniej kupowane z dyskontem od klientów banków). Stopa redyskontowa służy właśnie do określania warunków tego typu transakcji.

ZASADA POLITYKI PIENIĘZNEJ
Podstawowym celem banku centralnego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Można to osiągnąć, stosując strategię pośredniej lub bezpośredniej realizacji celu inflacyjnego.
STRATEGIA POSREDNIA realizacji celu inflacyjnego zakłada istnienie stabilnych związków między Wielkościami, na które bank centralny stara się wpływać (pełniącymi funkcję tzw. celów pośrednich), a celem finalnym, czyli inflacją.

Dwie odmiany strategii pośredniej to: strategia utrzymywania stałego kursu waluty krajowej w stosunku do waluty kraju o niskiej inflacji oraz strategia, zakładająca kontrolę przyrostu podaży pieniądza.
Mimo że strategia utrzymywania stałego kursu walutowego jest łatwo zrozumiała dla otoczenia gospodarczego, a bank centralny nie może prowadzić nadmiernie ekspansywnej polityki pieniężnej, to ma ona również poważne wady:
1. Bardzo trudno jest z góry ustalić kurs równowagi, szczególnie w warunkach silnych zaburzeń zewnętrznych, postępującej liberalizacji obrotu dewizowego i przyspieszonych zmian strukturalnych w gospodarce,
2. W warunkach kursu stałego polityka pieniężna nie może reagować na szoki wewnętrzne,
3. Gospodarka podatna jest na zaburzenia, mające źródło w kraju, z którego walutą związano walutę krajową,
4. W warunkach coraz większej otwartości gospodarek oraz globalnego rynku finansowego kraje stosujące stałe kursy walutowe podatne są na załamania, prowadzące do gwałtownych zmian kursu walutowego o dużej skali, ze wszystkimi tego konsekwencjami; wybór takiego systemu w obliczu coraz szerszego zakresu wymienialności złotego i powiększającej się niestabilności światowych rynków finansowych byłby więc ryzykowny.
Kontrola podaży pieniądza jako strategia polityki pieniężnej ma uzasadnienie wtedy, gdy związek między agregatem pieniężnym a inflacją jest stabilny, a bank centralny przy użyciu swoich instrumentów jest w stanie w dostatecznym stopniu kształtować przyrost podaży pieniądza. Warunki te dla gospodarki polskiej spełnione są w niewielkim stopniu, bowiem:rozwój rynku finansowego oraz jego instrumentów powoduje zmiany w stopniu monetyzacji gospodarki; obecnie stosowany mechanizm kursowy nie daje gwarancji kontroli podaży pieniądza głównie ze względu na wpływ zagranicznego składnika źródeł kreacji pieniądza na jego podaż; wysoka nadpłynność sektora bankowego, której sprzyja odziedziczona struktura aktywów NBP oraz struktura instytucjonalna sektora bankowego, utrudnia proces transmisji sygnałów banku centralnego do gospodarki.
STRATEGIA BEZPOSREDNIA celu inflacyjnego (BCI) zakłada brak celów pośrednich. Bank centralny nie koncentruje się na pojedynczym wskaźniku, natomiast bierze pod uwagę każdą dostępną informację o czynnikach, zagrażających wykonaniu przyjętego na dany rok celu inflacyjnego. Realizując ten cel, bank centralny wykorzystuje wszelkie dostępne instrumenty polityki pieniężnej.
Za wyborem takiej strategii prowadzenia polityki pieniężnej przemawiają następujące argumenty:
1. Cel polityki pieniężnej jest jasno określony i zrozumiały dla otoczenia gospodarczego,
2. System ten poprzez swoją otwartość ogranicza możliwość realizacji przez władze monetarne krótkookresowych celów w sferze realnej i pozwala na publiczną weryfikację kierunku i skuteczności polityki pieniężnej, przez co zwiększa jej wiarygodność,
3. Przy odpowiedniej wiarygodności banku centralnego strategia ta pozwala przełamywać oczekiwania inflacyjne przy stosunkowo małym koszcie społecznym, przez co próbuje pogodzić zmniejszanie inflacji z wysokim wzrostem gospodarczym,
4. Dzięki większej elastyczności w stosowaniu instrumentów polityki pieniężnej minimalizuje wady stałego kursu walutowego, ponieważ pozwala reagować na problemy wewnętrzne i może okresowo izolować gospodarkę od zaburzeń zagranicznych,
5. Większa elastyczność w stosowaniu instrumentów umożliwia dobór reakcji banku centralnego w zależności od rodzaju szoku, stanowiącego zagrożenie dla realizacji celów inflacyjnych,
6. W przeciwieństwie do polityki, bazującej na kontroli agregatów pieniężnych, strategia BCI pozwala elastycznie reagować na zmiany szybkości obiegu pieniądza.
Istotnym dodatkowym argumentem, przemawiającym za tym wyborem, są wymienione wcześniej ułomności pozostałych dwóch strategii prowadzenia polityki pieniężnej.
Rada, podejmując decyzję o wyborze strategii BCI, zdaje sobie sprawę z ograniczeń, które towarzyszą temu sposobowi prowadzenia polityki pieniężnej:
1. Ograniczona dostępność informacji (długość szeregów czasowych) potrzebnych do rozpoznania istotnych związków między instrumentami polityki pieniężnej a inflacją;
2. występowanie problemu opóźnień, który powoduje, że trafność decyzji w zakresie polityki pieniężnej można ocenić jedynie po znacznym upływie czasu;
3. Konieczność ściślejszej koordynacji polityki fiskalnej z polityką pieniężną dla wzmocnienia wiarygodności strategii dezinflacyjnej.
Pomimo tych ograniczeń Rada stoi na stanowisku, że w porównaniu z innymi wariantami, strategia bezpośredniego celu inflacyjnego jest wyborem najlepszym z możliwych w okresie przed wstąpieniem Polski do UE i EMU.

FUNKCJE POLITYKI BUDZETOWEJ

W polityce budżetowej można wyróżnić trzy podstawowe dziedziny, określane również jako funkcje polityki budżetowej, a mianowicie: alokacyjną, redystrybucyjną i stabilizacyjną.

F.ALKOKACYJNA

Alokacja zasobów stanowi tradycyjną funkcję polityki budżetowej. Gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków przez państwo jest równoznaczne z dokonywaniem zmian wytwarzanego produktu społecznego. Najbardziej ogólną płaszczyzną alokacji budżetowej jest kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny a sektor publiczny. W sektorze publicznym proces alokacji następuje przez bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na określone zadania, w sektorze prywatnym zaś oddziaływanie na alokację środków dokonuje się pośrednio, przez korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą podatków i dotacji (subsydiów)

F.REDYSTRYBUCYJNA

Redystrybucyjna funkcja polityki budżetowej polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Niezależnie od tego, jak kształtuje się podział dochodów pierwotnych, przez państwo poprzez politykę redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne) dochodów indywidualnych może wpływać na kształtowanie podziału dochodów w społeczeństwie. Przebiega ona wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi rodzajami podatków i opłat, satnowiących dochód budżetu państwa. Stają się one źródłem finansowania dochodów tych grup społecznych, które nie uzyskują ich z udostępniania czynników wytwórczych (emeryci, bezrobotni i inni), oraz wytwarzania dóbr i usług publicznych, tj. tych, które są przekazywane społeczeństwu nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, np. bezpłatna służba zdrowia, administracja publiczna, obronność.

F.STABILIZACYJNA

Stabilizacyjna funkcja polityki budżetowej polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych dla osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego (wysokiego zatrudnienia), stabilności ogólnego poziomu cen, wysokiego, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego oraz stabilności bilansu płatniczego. W sytuacji, gdy istniejący popyt ogranicza rozmiary działalności gospodarczej do poziomu nie zapewniającego pełnego wykorzystania potencjału wytwórczego, celem polityki gospodarczej powinno więc być odpowiednie zwiększenie tego popytu. W ramach stabilizacyjnych posunięć polityki budżetowej władza państwowa ma do dyspozycji wiele środków oddziaływania na gospodarkę. Można wyróżnić trzy podstawowe grupy:

-Oddziaływanie za pomocą deficytu budżetowego ( albo nadwyżki), co wiąże się z deficytowym finansowaniem odpowiednio ukształtowanych wydatków państwowych,

-Oddziaływanie przez podatki, uważane za najbardziej efektywne narzędzie w polityce budżetowej. Instrumenty podatkowe mogą pobudzać wzrost gospodarczy w okresach depresji. Do środków tych należy zaliczyć pomniejszenie podatku od wartości dodanej o kwotę przypadającą na inwestycje, odliczanie kosztów inwestycji od dochodu osób fizycznych i spółek podlegającego opodatkowaniu. Także ulgi podatkowe związane z eksportem mogą przyczyniać się do ożywienia gospodarczego, stymulując rozwój gałęzi eksportowych,

-Oddziaływanie przez politykę długu publicznego

POLITYKA BUDZETOWA.

PASYWNA

Pasywna polityka budżetowa jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania kompensujących, przeciwważnych impulsów wobec wahań koniunktury. Ta forma oddziaływania na polityki budżetowej wykorzystuje mechanizm działania automatycznych stabilizatorów koniunktury.

Automatyczne stabilizatory są środkiem oddziaływania na popyt globalny, których uruchomienie nie wymaga żadnej decyzji i których siła działania i termin wejścia do akcji wynika nieomal wyłącznie z rozwoju sytuacji gospodarczej. W okresie ekspansji automatyczne stabilizatory rodzą tendencję do automatycznego powstawania nadwyżki budżetowej (czy też zmniejszania się deficytu) w okresie recesji - tendencję do powstawania (czy też powiększania się ) deficytu budżetowego.

AKTYWNA (dyskrecjonalna) polityka budżetowa

Aktywna polityka budżetowa ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia. Polityka ta wymaga zamian legislacyjnych w programach budżetowych.Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są:-zmiany stawek i struktury podatkówzmiany wypłat przelewów (np. zwiększenie subwencji rządu dla władz lokalnych z tytułu udziału w podnoszeniu ciężarów lokalnej pomocy społecznej),zmiany wydatków na roboty publiczne.Aktywna polityka budżetowa może mieć charakter: ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków, lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego. restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumentyW wykorzystaniu aktywnej polityki budżetowej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki budżetowej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy.

PODATEK

przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne

Funkcje i rodzaje podatków

F.fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków.

F.redystrybucyjną - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.

F.stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa.Ogół podatków funkcjonujących w państwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogość i różnorodność stosowanych współcześnie podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów.

PODZIAL PODATKOW

: ze względu na kryterium przedmiotowe:

-podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych - ich źródłem jest majątek podatnika,

-podatki od przychodów - płaci się w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami,

-podatki od dochodów - przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej,

- podatki od wydatków - przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (np. futra, jachty, samochody) i dóbr, które tradycyjnie uważa się za domenę skarbu państwa (sól, alkohol, zapałki, a ostatnio także paliwa płynne),

z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem:

-podatki bezpośrednie - to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem, tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia, a podatnikiem (podatek od dochodów i majątkowy),

-podatki pośrednie - obciążają podatnika w sposób nie pozostający w ścisłym związku z jego sytuacją dochodową i majątkową; jako takie są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe (podatek od przychodów, akcyza),

ze względu na władztwo podatkowe:

-podatki nakładane przez państwo,

-podatki nakładane przez władze samorządowe,

ze względu na podmiotowe źródło pochodzenia: sektor przedsiębiorstw niefinansowych, sektor instytucji finansowych, sektor gospodarstw domowych, sektor zagranicy

Stawka podatkowa - to relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania

Skala podatkowa - informuje o tym, jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania

Podstawowym celem podatku jest potrzeba zapewnienia środków finansowych na pokrycie wydatków publicznych. Podatki są wykorzystywane również jako narzędzie oddziaływania na strukturę konsumpcji przez selektywne zróżnicowanie cen wybranych produktów. Jest to uzasadniane względami natury zdrowotnej ( zniechęcanie do niepożądanej konsumpcji tytoniu, alkoholu ) albo też dążeniem do uwzględniania w cenie dodatkowych kosztów - poza kosztami producenta - ponoszonych przez społeczeństwo w związku z produkcją i konsumpcją tych produktów ( np. zanieczyszczenie środowiska naturalnego).W Polsce głównym źródłem dochodów państwa są podatki, które płaci bezpośrednio podmiot prowadzący działalność gospodarczą (podatek dochodowy, dywidenda, podatek od płac). Podatki bezpośrednie stanowią łącznie ok. 60% dochodów budżetu państwa. Podatki pośrednie, które płaci odbiorca w cenie nabywanego towaru (podatek obrotowy i cło) stanowią ok. 30% dochodów budżetu państwa.

DEFICYT BUDZETOWY

Deficyt to różnica pomiędzy wydatkami i dochodami - powstaje wtedy, gdy wydatki budżetu miasta są większe niż jego dochody. Ponieważ w ostatecznym rozliczeniu kwoty po stronie wydatków i dochodów muszą się zbilansować, trzeba znaleźć źródło pokrycia dla defiytu - pokryciem tym są kredyty i pożyczki.

Rodzaje deficytu budżetowego: rzeczywisty - ex definitione jest faktyczną różnicą między wydatkami i dochodami w danym okresie (roku budżetowym; pokrywa się z kasową interpretacją budżetu państwa, strukturalny - jest wielkością symulowaną, hipotetyczną, powstającą w warunkach, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki, cykliczny - jest rezultatem cyklu koniunkturalnego (ożywienia lub recesji) wpływającego na dochody i wydatki budżetowe, a więc występuje w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych; jak łatwo zauważyć, deficyt zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego

Różnice między deficytem strukturalnym a cyklicznym wynikają ze stosowania różnych narzędzi polityki fiskalnej, do których zalicza się stabilizatory koniunktury lub narzędzia dyskrecjonalnego oddziaływania państw na gospodarkę.

Oprócz deficytu jawnego (ujętego w uchwalonym budżecie) istnieje deficyt ukryty, nie znajdujący odzwierciedlenia w dokumentach budżetowych. Def. ukryty powstaje, gdy pewne wydatki są finansowane bez wyasygnowania środków pieniężnych z budżetu. Pokryciem wydatków jest wtedy wzrost zobowiązań budżetu.

PRZYCZYNY DEFICYTU

1. zdarzenia losowe - nieprzewidziane wydatki (np. powódź)

2. żywiołowe procesy gosp., których wystąpienia nie można było przewidzieć

3. świadoma polityka gospodarcza i fiskalna

4. nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa

Źródła finansowania deficytu budżetowego

-Zaciągnięcie przez państwo pożyczek w bankach lub w jednostkach sfery finansowo-rzeczowej,

-Zaciąganie przez państwo pożyczek zagranicznych: w innych państwach; w instytucjach finansowych (Bank Światowy, Bank Europejski).Państwo próbuje zwiększyć dochody budżetowe poprzez: poprawę ściągalności podatków, wzrost stopy podatkowej, wzrost liczby podatników,

-Zmniejszanie wydatków budżetowych - ograniczanie dotacji, subwencji, świadczeń pomocy i opieki społecznej na rzecz ludności. Jest to niezwykle trudne,Emisja dodatkowych znaków pieniężnych ponad potrzeby obiegu gospodarczego (drukowanie tzw. „pustego pieniądza” - nie mającego pokrycia w masie towarowej. Sposób ten grozi powikłaniom w postaci pojawienia się inflacji w gospodarce (druga po bezrobociu plaga ekonomiczna),Emisja papierów wartościowych ( obligacji, weksli, bonów skarbowych).

---