Zapasy- wartość lub ilość surowców, komponentów, dóbr użytkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie wystąpienia takiej potrzeby.
Zarządzanie zapasami - odnosi się do metod umożliwiających utrzymywanie zapasów, surowców, części półproduktów lub wyrobów gotowych w ilości pozwalającej zapewnić maksymalny poziom obsługi klienta przy minimalnych kosztach.
Logistyka - jest procesem planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu i składowania surowców, zapasów i produkcji w toku, wyrobów gotowych i związanym z tym usług oraz odpowiednich informacji z miejsca pochodzenia do miejsca konsumpcji (łącznie z przemieszczaniem do i poza oraz wewnątrz i na zewnątrz organizacji) w celu zaspokojenia wymagań klientów.
Bardziej przystępna jest tzw. definicja 7 W, która określa logistykę jako udostępnienie:
Właściwego produktu
We właściwej ilości
We właściwym stanie
We właściwym miejscu
We właściwym czasie
Właściwym klientom
Po właściwym koszcie
Użyteczność formy - wartość dodana do produktu w trakcie procesu przetwarzania, produkcji lub montażu, np. na skutek wymieszania ze sobą różnych składników- syropu, wody i dwutlenku węgla- uzyskuje się napój gazowany.
Użyteczność miejsca - logistyka zapewnia użyteczność miejsca poprzez przemieszczanie towarów z miejsc, w których występuje nadwyżka produkcji do miejsc, w których istnieje na nie popyt, rozszerzając w ten sposób fizyczne granice rynku. Logistyka tworzy użyteczność miejsca głównie za pośrednictwem transportu.
Użyteczność posiadania (dysponowania) - powstaje głównie w wyniku działań marketingowych związanych z promocją produktu lub usługi.
Promocja - może być zdefiniowana jako wszelkie starania, które wywołują w kliencie potrzebę posiadania towaru lub skorzystania z usługi.
Wynikiem zwiększonego nacisku na efektywność produkcji jest jej specjalizacja, dzięki której można osiągnąć obniżkę kosztów, a co za tym idzie zmniejszenie cen.
Jednak specjalizacja nie może następować w sposób nieograniczony. Organizacja nie może korzystać ze specjalizacji w większym stopniu jeżeli nie jest w stanie sprzedać „efektów” tej specjalizacji, tj. dodatkowej produkcji swoim klientom.
Dodatkowa produkcja nie będzie miała wartości ekonomicznej, dopóki producent nie będzie w stanie przemieścić jej z miejsc, w których jest nadwyżka do miejsc, w których występuje popyt.
Różnorodność dóbr
Skutkiem oddziaływania logistyki jest również liczba i różnorodność dóbr udostępnianych klientom zlokalizowanym w rejonach odległych od miejsc ich produkcji.
Zaspokojenie popytu jest w dużym stopniu zależne od efektywnego realizowania przez wszystkie firmy.
Warunkiem szybkiej realizacji na potrzeby klienta jest posiadanie odpowiedniej sieci składów.
Działania logistyczne zwiększają rozmiary rynków zarówno w aspekcie czasowym jak i przestrzennym.
Polepszenie infrastruktury logistycznej, np. budowa nowej autostrady czy modernizacja istniejącej może spowodować wzrost cen gruntów w jej pobliżu z uwagi na większą dostępność do innych terenów. Okolice, w których krzyżują się nowe drogi, bardzo często pociągają inwestorów lokujących tam obiekty produkcyjne i magazynowe.
Logistyka w firmie- wymiar mikroekonomiczny
Na pierwszy plan wysuwają się zależności między logistyką a innymi obszarami funkcjonalnymi firmy - marketingiem, produkcją / działalnością, finansami, księgowością itp.
Związek logistyki z działalnością podst. / prod.
Stężenie zarządzania logistycznego i zarządzania produkt. Ma miejsce w przypadku podejmowania decyzji o długości serii produkcji. Panuje przekonanie, że efektywność produkcji można osiągnąć dzięki wytworzeniu długich serii z nielicznymi przestawieniami lub zmianami linii produkcyjnej. Takie postępowanie może jednak prowadzić do nagromadzenia nadmiernych zapasów pewnych wyrobów gotowych i ograniczonej podaży innych.
W wielu gałęziach przemysłu preferuje się krótsze serie produkcji oraz prowadzi działania skracające czas i obniżające koszty przestawienia linii produkcyjnych.
Istnieje obecnie tendencja do tworzenia systemów produkcyjnych i logistycznych, przez które produkt jest „ciągnięty” w reakcji na popyt, a nie „pchany ” zanim popyt zostanie zgłoszony.
Produkcja z wyprzedzeniem może być jednak nie racjonalna ekonomicznie ze względu na koszty utrzymania zapasów.
Związek między logistyką i produkcją występuje również w przypadku sezonowości popytu. Dokładna znajomość wielkości takiego popytu nie zawsze jest możliwa. W celu utrzymania niskiego poziomu kosztów, uniknięcia pracy w nadgodzinach i w pośpiechu, a także w celu realizacji planów sprzedaży, kierownicy zwykle planują produkcję ze znacznym wyprzedzeniem sezonu i w maksymalnych ilościach.
Wózki transportowe - to środki transportu wewnętrznego o ograniczonym zasięgu i ruchu przerywanym, służące do transportu ładunków.
W zależności os sposobów działania rozróżnia się następujące typy wózków jezdniowych napędzanych:
- platformowe naładowne
-platformowe podnoszące, ciągnikowe, pchające, specjalizowane
Wózki podnośnikowe - środki transportu wewnętrznego, posiadające widły, platformę, inne urządzenia do manipulowania ładunkami, służą do transportu i podnoszenia
Ze względu na sposób obsługi możemy wyróżnić:
- prowadzone - obsługiwane za pomocą dyszla przez operatora pieszego bądź jadącego na podeście wózka;
- obsługiwane przez operatora jadącego na wózku w pozycji stojącej lub siedzącej;
-kompletacyjne - platforma operatora podnoszona jest wraz z widłami lub platformą w celu umożliwienia operatorowi czynności kompletacyjnych.
Na dobór parametrów środków transportu wewnętrznego i ich liczbę ma wpływ wiele czynników:
- właściwości jednostek ładunkowych, które będą przemieszczały (postać, kształt, wymiary, masa)
- program produkcji i magazynowania przedsiębiorstwa, z którego wynika większość produkcji, postać przemieszczonych jednostek i ich obrót;
- przyjęte procesy technologiczne produkcji i magazynowania.
Odpowiedni dobór parametrów urządzeń ma istotny wpływ na prawidłową realizację procesów oraz bezpieczeństwa pracy.
Każdy przypadek ustalania niezbędnych środków transportowych, ich parametrów oraz liczby, wymaga indywidualnego rozpatrzenia.
Dobór środków transportowych musi uwzględniać warunki ekonomiczne oraz zasoby posiadane przez przedsiębiorstwa.
Dobór wózków podnośnikowych napędzanych, widłowych, do realizacji przemieszczeń. Podstawowe wymagania:
- udźwig, który powinien być większy lub równy masie najcięższych jednostek,
- wysokość podnoszenia - powinna być wyższa od najwyższego poziomu składowania,
- wysokość wózka - powinna być dostosowana do wysokości pomieszczeń, po których będzie się on poruszał,
- prędkość jazdy - dostosowana do dróg, po których będzie się on poruszał.
Liczbę wózków niezbędnych do realizacji procesu obliczyć można metodą uproszczoną, polegającą na uwzględnieniu średniego cyklu czasu pracy wózka, na który składają się czasy
- pobrania ładunku
- przemieszczenia ładunku,
- odstawienia ładunku we wskazanym miejscu,
- powrót do miejsca pobrania,
- średni czas cyklu pracy wózka.
Planowanie potrzeb materiałowych
PPM=MRP
W praktyce planowanie potrzeb materiałowych jest wyjątkowo przydatne w planowaniu i kontroli procesów zamawiania i przyjmowania bardzo dużej liczby części i produktów wzajemnie ze sobą powiązanych w procesie montażu lub produkcji.
Istotnym warunkiem zastosowania systemu MRP jest komputeryzacja. Jedynie dzięki szybkiemu przetwarzaniu danych i dużym zdolnościom obliczeniowym komputerów można efektywnie wykorzystać systemy klasy MRP.
Po ustaleniu głównego harmonogramu produkcji program planowania potrzeb materiałowych opracowuje harmonogram zapasów i ich dostawy.
MRP jest systemem typu push - generuje wykaz materiałów potrzebnych do montażu lub produkcji określonej liczby wyrobów gotowych.
Zalety MRP:
- dążenie do utrzymania zapasu bezpieczeństwa na rozsądnym poziomie oraz minimalizacji lub eliminacji zapasów tam, gdzie to możliwe.
- określenie problemów i potencjalnych zakłóceń w łańcuchu dostaw, zanim zdążą się one pojawić, możliwość podjęcia działań korygujących.
- opracowanie harmonogramów produkcji na podstawie faktycznego oraz prognozowanego popytu na produkty końcowe.
- koordynacje czynności związanych z zamawianiem materiałów we wszystkich miejscach systemu logistycznego firmy.
- przydatność w przypadku produkcji w partiach lub przerywanej albo w procesach montażu.
Wady MRP:
- wdrożenie systemu wymaga zastosowania szybkich komputerów, trudności we wprowadzaniu zmian w funkcjonującym systemie,
- koszty zamówień i koszty transportu mogą rosnąć w miarę obniżenia poziomu zapasów, tworzenia systemu zamówień mniejszych ilości produktów, wtedy gdy są one potrzebne,
- systemy nie są tak wrażliwe na krótkookresowe wahania popytu, jak metody oparte na koncepcji punktu zamawiania, jednak nie wymagają utrzymania tak wysokich zapasów,
- są zbyt złożone, nie funkcjonują zgodnie z założeniami.
Analiza wykorzystania materiałów w produkcji.
Wykorzystanie materiałów w produkcji w dużej mierze zależne jest od organizacji i zarządzania procesem produkcji,
Do najważniejszych metod sterowania przepływami produkcji należy zaliczyć zarządzanie wg:
- taktu produkcji
- okresu powtarzalności produkcji
- programu i zapasów
- poziomu min- max zapasów
- poziomu zapasu krytycznego
- wyprzedzeń.
Ocena wykorzystania materiałów w produkcji dotyczy sfery technologicznego przygotowania całego procesu wytwórczego wyrobu gotowego.
Analiza materiałochłonności produkcji
Badanie pozwala ocenić wielkość nakładów materiałowych, poniesionych na wytworzenie jednego wyrobu gotowego lub całej produkcji przedsiębiorstwa.
W zależności od potrzeb można ją ocenić, wykorzystując wskaźniki:
- ilościowe
- wartościowe
- mierzone (ilościowo - wartościowe).
Zadaniem logistyki jest obniżenie materiałochłonności przy zachowaniu właściwej jakości wytwarzanego produktu..
Transport
Najczęstsze gałęzie transportu:
- kolejowy
- morski
- przesyłowy
- samochodowy
- wodny śródlądowy
- lotniczy
- kombinowany.
Każda z gałęzi transportu oferuje na rynku usługi różniące się jakością oraz ceną.
Eliminacja ogniw pośrednich
Współczesne systemy zarządzania logistycznymi procesami dystrybucji powodują zmniejszanie się liczby ogniw pośrednich (magazynów ) w kanałach przepływu produktów ze sfery produkcji do sfery konsumpcji.
Odnosi się to przede wszystkim do magazynów przedsiębiorstw handlu detalicznego.
Korzyści płynące z takiego postępowania to:
- uproszczenie przepływów materiałowych
- ograniczenie czynności manipulacyjnych
- zmniejszenie niezbędnych powierzchni magazynowych.
Ośrodki ciążenia zakupów
Istotnym zagadnieniem jest określenie terytorialnego oddziaływania ośrodków handlowych.
Do tego cyklu wykorzystuje się tzw. Prawo grawitacyjne detalu Reilly'ego:
„Ośrodki miejskie przyciągają na zakupy klientów ze swego zaplecza w stosunku wprost proporcjonalnym do liczby ludności tych miast i odwrotnie proporcjonalnym do kwadratu odległości oddzielającej klientów od Centrum tych miast”.
Stosunki konkurencyjne 15.12.2010
Stosunki konkurencyjne. Poza konkurencją cenową jest równie ważna konkurencja - obsługa klienta. Pewność dostaw i szybka realizacja zamówienia umożliwiają klientowi na obniżenie poziomu utrzymywanych zapasów, a więc ich kosztów co przyczynia się do większego zysku ze sprzedaży.
Cykl realizacji zamówienia. Im jest krótszy tym mniej potrzeba zapasów. Jeżeli firma może skrócić czas realizacji zamówienia to będzie w stanie zaspokoić popyt zgłoszony przez klientów przy mniejszych zapasach- poprawa jakości obsługi.
Substytucyjność. Jeśli produkt jest podobny do innych produktów, a jego zapas akurat się wyczerpał, konsumenci mogą go zastąpić produktem konkurencyjnym. Obsługa klienta jest o wiele bardziej istotna w przypadku produktów wysoce substytucyjnych, niż produktów, na które klienci są w stanie poczekać lub złożyć ponowne zamówienie. Im bardziej produkt jest substytucyjny tym wyższy poziom obsługi klienta. Jeśli firma chce obniżyć koszty utraconej sprzedaży, stanowiące miernik obsługi klienta i substytucyjności produktów, może przeznaczyć więcej środków na zapasy lub transport.
Związek z transportem. Firmy na ogół porównują wielkość o jaką wzrosły koszty transportu z wielkością o jaką spadły koszty utraconej sprzedaży.
Dodatkowe środki przeznacza się na poprawę obsługi transportowej, np. zmianę środka lub gałęzi transportu.
Wyższe koszty transportu mogą być też skutkiem częstszego dostarczania towarów w mniejszych ilościach i po wyższych stawkach przewozowych.
Związek logistyki z produktem.
Na koszty i znaczenie logistyki w firmie wpływa wiele czynników, np.: wartość pieniężna produktu, zawartość produktu, podatność na uszkodzenia, specjalne wymagania związane z manipulacjami.
Wartość pieniężna wpływa na koszty: magazynowania, zapasów, transportu, opakowań, manipulacjami materiałami.
Zwartość-stosunek masy produktu do jego objętości. W miarę wzrostu zwartości produktu maleją koszty jego magazynowania i transportu. Im większa zwartość, tym więcej cięższych towarów można załadować na danej powierzchni magazynowej, co obniża koszty magazynowe.
Podatność na uszkodzenia. Im wyższe jest ryzyko uszkodzenia produktu tym wyższe są koszty transportu i magazynowania.
Specjalne wymagania związane z manipulacjami. Niektóre produkty wymagają jednostek transportowych o specjalnych rozmiarach, zamrażanie, ogrzewanie, przerwy w czasie transportu, co powoduje wzrost kosztów logistycznych.
Uwarunkowanie przestrzenne. Istotnym problemem są relacje przestrzenne czyli położenie stałych elementów systemu logistycznego w stosunku do rynków zbytu i zaopatrzenia. Są one szczególnie ważne z pkt widzenia kosztów transportu, które mogą rosnąć wraz z odległością.
Analiza popytu w łańcuchu dostaw - stanowi jeden z kluczowych czynników podejmowania decyzji dotyczących bieżących dostaw i decyzji długookresowych dotyczących rozwoju zasobów łańcucha i budowanie nowych łańcuchów z innymi przedsiębiorstwami.
Jest ona ważnym etapem oceny dynamicznie zmieniających się przepływów(wielkości, asortymentów, materiałów, jak i wyrobów gotowych).
Etap 1 (klient)- analiza popytu na produkty.
Etap 2 (sprzedawca)- analiza zapotrzebowania na zapas i dostawy.
Etap 3 (przewoźnik)- analiza zapotrzebowania na samochody i kierowców
Etap 4 (centrum dystrybucji)- a. zapotrzebowania na przestrzeń składową i sprawność obsługi dostaw (przyjęć, kompletacji, wydań).
Etap 5 (producent)- a. zapotrzebowania na potencjał produkcyjny i materiały.
Etap 6 (dostawca)- a. zapotrzebowania na materiały i potencjał produkcyjny.
Trend- wyraża trwałe zmiany wartości średnich analizowanej danej zależnej w stosunku do innej niezależnej. Charakter: liniowy i nieliniowy. Trend może być rosnący i malejący. Zależność dwóch zmiennych może być bez trendu.
Analiza poziomu obsługi w łańcuchu dostaw
Poziom obsługi- stopień spełnienia wymagań, poziom satysfakcji klienta, poziom zgodności z planem.
Klient jest rozumiany jako: Klient wew w przedsiębiorstwie (komórka organizacyjna, stanowisko pracy); partner w łańcuchu dostaw, finalny odbiorca produktu.
Poziom obsługi może być mierzony w przedsiębiorstwach na wiele sposobów wg ustalonych mierników. Często są one definiowane wspólnie z klientem lub partnerem w łańcuchu dostaw, aby były jednoznacznie rozumiane przez obie strony.
Standardy poziomu obsługi są ustalane w przedsiębiorstwach współpracujących w łańcuchu dostaw. Są one punktem odniesienia w analizie i ocenie funkcjonowania łańcucha dostaw i w planowaniu. Do standardów po należą:
Czas cyklu zamówienia - od chwili złożenia zamówienia do dostarczenia.
Dostępność zapasów - wyrażone w %, zapotrzebowanie nabywcy, jakie może być zaspokojone dzięki zapasom utrzymywanym przez dostawcę.
Ograniczenie wielkości zamówienia - min wielkość realizowana przez dostawcę.
Wygoda składania zamówień - łatwe procedury, komunikacja, dostęp informacji, zamówienia elektroniczne, dopasowanie systemów informatycznych.
Częstość składania zamówień - liczba możliwych dostaw w określonym czasie
Elastyczność i szybkość reagowania - możliwość dostosowania się dostawcy do wymagań nabywcy i realizacji specjalnych zamówień.
Niezawodność dostawy - odsetek dostaw zrealizowanych zgodnie ze wszystkimi warunkami zamówienia.
Jakość dokumentacji - liczba błędów w rachunkach, fakturach, listach przewozowych.
Procedury i szybkość obsługi reklamacji
Wsparcie techniczne - obsługa informacyjna, demonstracje i instalacje, obsługa serwisowa, szybkość reakcji na zgłoszenie.
Info na temat stanu realizacji zamówienia
Poziom obsługi świadczony dla nabywcy na końcu łańcucha dostaw zależy od wartości poziomów obsługi na wszystkich etapach przepływu materiałów. Wynika z łącznego poziomu obsługi wszystkich składowych czynności i operacji łańcucha dostaw.
Łączny poziom obsługi klienta w łańcuchu dostaw, na który składa się ciąg niezależnych i wyst po sobie operacji jest równy iloczynowi składowych poziomów obsługi wyst w łańcuchu.
Zasoby umożliwiające realizację działań, którymi dysponują przedsiębiorstwa:
Zasoby ludzkie ( zarząd, kadra kierownicza, pracownicy)
Materialne (kapitał, maszyny, urządzenia, materiały, budynki, grunt)
Zasoby organizacyjne (system informacyjny, wypracowane metody i zasada działania oraz procedury, instrukcje postępowania, struktura organizacyjna, systemy komunikacji wew z partnerami w sieci dostaw oraz ostrzegania o zagrożeniach i ryzyku)
Zasoby społeczne (autorytet, akceptacja społeczna, prestiż, wizerunek firmy)
Konkurencyjne (lokalizacja, elastyczność rynkowa, pozycje marki produktu, sieć dostawców i nabywców pozwalających osiągnąć przewagę konkurencyjną.
Cel analizy wykorzystania sieci zasobów:
Zapewnienie odpowiedniej dostępności zasobów niezbędnych do realizacji celów sieci dostaw i zgodnie z ustalonym planem dostaw.
Ocena dotychczasowego wykorzystania zasobów sieci dostaw ze względu na potrzeby planowania i organizowanie efektywnego ich wykorzystania w przyszłości.
Rozwój zasobów sieci dostaw poprzez rozwój zasobów współpracujących przedsiębiorstw oraz nawiązanie współpracy z nowymi przedsiębiorstwami.
Likwidacja lub inne zagospodarowanie zasobów jeżeli ocena potrzeb pokazuje, że nie jest możliwe wykorzystanie zasobów w przyszłości.
Analiza wykorzystania zasobów sieci dostaw obejmuje:
Pomiar i zbierania danych
Obliczenia różnorodnych miar i wskaźników wykorzystania zasobów
Porównanie obliczonych wartości miar z planowanymi lub normatywnymi standardami
Ocenę wykorzystania zasobów.
Miernik wykorzystania zasobów sieci dostaw określa relację rzeczywistego wyniku (wielkości dostaw) do maksymalnej możliwości realizacji dostaw w założonym czasie.
S=Q/Qp S-stpień wykorzystania, Q- rzeczywista wielkość dostaw (wynik, wyjście), Qp- potencjalna(max) zdolność dostaw.
Użyteczność czasu - towary i usługi muszą być dostępne dla konsumentów w odpowiednim czasie. Utrzymywanie właściwego stanu towarów.