egzamin -TEORETYCZNE PODSTAWY PRACY SOCJALNEJ-
Geneza pracy socjalnej- Początku pracy socjalnej trzeba szukać z instytucjach charytatywnych. Jej kolebka były USA a początek dała jej Mery Grithmond. Była one rezultatem przemian org. charyta. a cechą było unaukowienie opieki czyli oprócz dobrych chęci również przygotowania erotycznego. Pierwsza szkoła pr.socj. była w Nowym Yorku-1897r. Początki opieki społecznej w Polsce związane są z działalnością zakonów i stowarzyszeń religijnych, Przy kościołach organizowane były bractwa, które prowadziły z reguły działalność dobroczynną .W 1925 Helena Radwińska wg. niej pr.socj. polega na wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich na usprawnienie wspólnego działania dla dobra ludzi. ALTRUIZM-bezinteresowne działanie dla dobra innych, zdolność do poświęceń. DOBROCZYNNOŚĆ-nakaz opieki nad najuboższymi. FILANTROPIA- bezinteresowna pomoc ludziom biednym i potrzebującym pomocy
Pojęcia ,ujęcia pracy socjalnej, definicje
Praca socjalna- jest profesjonalnym działaniem społecznym realizowanym w określonej przestrzeni społecznej i czasie, niezależnie od tego jaki przybiera charakter. Praca socjalna ukierunkowana jest na pomoc jednostkom, grupom lub zbiorowością. Praca socjalna to zawód, który promuje społeczne zmiany, rozwiązywanie problemów we wzajemnych ludzkich relacjach oraz wzmacnianie i wyzwolenie ludzi dla osiągnięcia przez nich dobrostanu.Działalność kompensacyjna - ma charakter nadzwyczajny:jest moralnie i prawnie usankcjonowana interwencją społeczeństwa, najczęsciej w niekorzystny przebieg opieki rodzinnej (np. działalność sądu opiekuńczego). Jej rezultatem jest określona kompensacja niedostatków i braków, pochodzących głownie z trzech źródeł: niekorzystnej sytuacji rodzinnej, dziedzicznych czy też wrodzonych upośledzeń rozwojowych oraz negatywnych przypadków losowych. kompensacyjna - ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw zagrożenia rzeczywistego
Formy pracy socjalnej: Ratownictwo-(pomoc doraźna) odznacza się tym, że „wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu, niebezpieczeństwem, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej"7. Przykładami działań ratowniczych będą: pomoc dla powodzian w uzyskaniu schronienia, działalność noclegowni dla bezdomnych, dożywianie w szkołach dzieci z ubogich rodzin.Opieka- to forma świadczona w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym układem wydarzeń losowych nie umieją albo nie mają dość sił, aby samodzielnie przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności. W odróżnieniu od ratownictwa, opiera się na dokładnej diagnozie potrzeb. W relacjach tego typu opiekun przejmuje w jakimś stopniu odpowiedzialność za losy drugiego człowieka. Opieka jest formą dominującą w zakładach dla przewlekle chorych, w działalności opiekunek domowych, w domach małego dziecka. Pomoc- zapewnia możność utrzymania i podnoszenia kultury, spożytkowania wszystkich sil ludzkich. Pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem, ze współpracą pomagających i korzystających z pomocy w pełni za siebie odpowiedzialnych. Są to więc działania mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z: jakichś względów zagrożonych, jak i wszystkich członków społeczności. Taki charakter ma na przykład działalność klubów seniora, świetlic młodzieżowych, poradni rodzinnych .Kompensacja społ.- wyrównuje braki środowiskowe utrudniających bieg życia jednostki. Instytucjami takimi są: domy dziecka, rodziny zastępcze. Interwencja socjalna- jest ona działaniem osoby lub zespołu w rzeczywistości, do której pierwotnie nie należeli zmierza ona do zmian społecznych. Są 3 typy: decyzyjny, analityczny, przekonywujący
Miejsce teorii pracy socjalnej w nauce- ma swoje korzenie w filantropi jednak wejście pracy soch. Do rodziny nauk jest długim procesem. Teoria pr.socj. należy do nauk które gromadzą i porządkują wiedzę w celu znalezienia zastosowania poznanych praw i nauk. Wg.Heleny Radwińskiej teoria ta zajmuje się rozpoznawaniem warunków w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki, zabezpieczenia oraz sposobów znajdywania sil ludzkich.
Typy badań pracy socjalnej; Badania w pracy socjalnej- Jej pierwszym etapem jest diagnoza sytuacji, dostarczająca informacji wyjściowych potrzebnych do opracowania planu działania. Także na zakończenie należy przeprowadzić badania, po to by ocenić rezultaty podjętych działań praktycznych. Badania nad pracą socjalną- należą opisy i analizy historyczne oraz teorię pracy socjalnej czyli twierdzenia teoretyczne, definicje podst.pojęc. Do zakresu badań nad pr.socj. zalicza się badania nad kwalifikacjami i kompetencjami pracowników socjalnych oraz rozważania nad etyką zawodową. Badania dla pracy socjalnej- polegają na tworzeniu i testowaniu narzędzi badawczych. Do tego typu badań należy też opracowywanie i analiza kategorii, mierników wykorzystywanych w praktyce socjalnej, a nie będących bezpośrednim odzwierciedleniem jej celów. Taką kategorią, do której często odwołują się pracownicy socjalni, jest na przykład minimum socjalne.
Założenia i zasady pracy socjalnej: Główną twórczynią koncepcji pracy socjalnej była HELENA RADLIŃSKA. Wyróżnia się następujące założenia, jakie tkwiły u podstaw jej poglądów: 1.ZAŁOŻENIA ONTOLOGICZNE -Istoty bytu i jednostek społeczeństwa, W historii dokonuje się postęp moralny, idee mają siłę sprawczą, a poprzez wychowanie można wpływać na zmiany społeczne. 2.ZAŁOŻENIA EPISTEMOLOGICZNE Możliwości źródeł poznania rzeczywistości, 3.ZAŁOŻENIA PRAKTYCZNE
Istoty działań praktycznych składających się na pracę socjalną Przedmiotem oddziaływania socjalnego jest nie tylko pojedyncza osoba, ale także warunki, jakie kształtują jej sytuację i środowisko społeczne.
Pracę socjalną prowadzi się z osobami w różnym wieku .Wydobywanie i uruchamianie sił społecznych - wartości i możliwości.
Rodzaje służb socjalnych: służby społeczne - to zorganizowane, względnie trwałe oraz wyspecjalizowane zespoły ludzi działające w ścisłym związku lub w ramach pewnych instytucji i organizacji, których zadaniem jest wspomaganie jednostki, rodziny oraz innych grup i zbiorowości w sytuacjach, gdy nie mogą one z powodów subiektywnych lub obiektywnych zaspokoić swoich potrzeb na wystarczającym poziomie lub w zadowalającej formie. Rodzaje:-*zinstytucjonalizowane - kościelne organizacja charytatywne *niezinstytucjonalizowane - pomoc rodzinna i sąsiedzka. W zależności od źródła finansowania:* służby społeczne publiczne finansowane z podatków *służby społeczne niepubliczne opłacane bezpośrednio z prywatnych pieniędzy *o charakterze komercyjnym - działają w celu wypracowania dla siebie zysku * nie nastawione na zysk - są to tzw. instytucje non - profit .Ze względu na miejsce działania: *zakładowe służby socjalne działające w miejscu pracy *terenowe służby społeczne, funkcjonujące w miejscu zamieszkania
Etyka zawodowa pracownika socjalnego: Kodeks etyczny jako zbiór wytycznych codziennego postępowania zawodowego ma służyć wszystkim tym, którzy zdecydowali się związać swą przyszłość z zawodem pracownika socjalnego. Ponadto społeczeństwo ma również prawo wiedzieć, że zawód pracownika społecznego dysponuje środkami zabezpieczającymi, gwarantującymi wykonywanie zawodu w sposób rzetelny, profesjonalny i odpowiedzialny.
Jakie są najważniejsze zasady i wartości związane z etyką zawodową pracownika socjalnego( czym jest etyka i zasady pracownika) 1.Człowiek jest najwyższą wartością, ma nienaruszalne prawo do samostanowienia. 2.Wszyscy są równi w dostępie do usług socjalnych. Nikt nie może być dyskryminowany. 3.Praca socjalna jest działalnością bezinteresowną. 4.Podopieczny ma prawo do pełnej informacji o swojej sytuacji i stosowanych wobec niego procedurach interwencji socjalnej. 5.Pracownika socjalnego obowiązuje tajemnica zawodowa 6.Działania socjalne nie mogą naruszać dóbr osobistych podopiecznego 6.Działania socjalne nie mogą naruszać dóbr osobistych podopiecznego 8.Pracownik socjalny winien być bezstronny, w rozstrzyganiu sporów powinien kierować się zasadą sprawiedliwości i dobrem najbardziej pokrzywdzonych i potrzebujących. Wartości (kodeksu pracy socjalnej) dyrektywy, normy, zasady - nieprzestrzeganie grozi samym pr. socj. - aby nie wyrządzić szkody innym ludziom . - zasady traktować klienta jako indywiduum nie posługiwać się stereotypami (jak nie ulegać pierwszym sądom) unikać szufladkowania, etykietowania, -zasada na rzecz samo determinacji doprowadzić klienta do samodzielności, przekonać go do tego
Metody pracy socjalnej: indywidualna- polega na pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych jednostki poprzez bezpośrednie oddziaływanie pracownika socjalnego na nią i jej najbliższe otoczenie. Praca socjalna z indywidualnym przypadkiem to złożony proces wzajemnie sprzężonych czynności diagnostycznych, formułowaniu planu pomocy, wdrażania opracowanego planu i oceny jego skuteczności. Grupowa- metoda pracy socjalnej, która poprzez celowe doświadczenia grupowe pomaga jednostkom uzyskać poprawę ich społecznego funkcjonowania i lepiej sobie radzić z ich indywidualnymi, grupowymi lub społecznymi problemami. Metoda pracy grupowej polega na wykorzystaniu tych prawidłowości w różnych dziedzinach działań społecznych, w pracy socjalnej, w wychowaniu, psychoterapii, organizacji czasu wolnego, w resocjalizacji. Dzięki znajomości środowiska pracownik socjalny może dotrzeć do istniejących w nim grup naturalnych lup poprzez odpowiednie zabiegi organizacyjne, powołać do życia nowe. Środowiskowa -polega na planowym wywołaniu zmian w określonej społeczności będącej przedmiotem oddziaływania. Istota tej metody tkwi w rozwijaniu w ludziach poczucia przynależności do określonej zbiorowości i wzmacnianiu procesów identyfikacyjnych, które w perspektywie mogłyby sprzyjać uruchamianiu motywacji prospołecznej i zachowań kooperacyjnych
Miejsce pracy socjalnej wśród innych procesów życiowych
Zaburzenia osobowości u podopiecznych
OSOBOWOŚĆ - Konstelacja pewnych cech oraz wzorów zachowań, których uczymy się w toku naszego życia oraz kontaktów z innymi ludźmi. Czynnikiem stymulującym osobowość jest temperament. ALEKSYTYMIA -Analfabetyzm emocjonalny, brak słów dla opisania emocji, zaburzenie dotykające sfery emocjonalnej, człowiek nie potrafi nazwać swoich emocji. Większość aleksytymików to pedanci. Bardzo zubożony sposób opisu świata - opis faktograficzny , osoba opisująca skupia się na faktach, stwierdza fakty, lecz nie ma uczuć związanych z rzeczywistością. Liczą się tylko fakt i to co widzi. Taka osoba ma bardzo ubogi świat marzeń - nie potrafi marzyć. To, co czuje ta osoba nie jest związane z tym, co się wydarzyło, nie potrafi powiązać emocji z danym zdarzeniem. Osoba bardzo schematyczna i stereotypowa, nie lubi zmian ani nowości, bo to może wywołać stan emocjonalny. OSOBA NORMOPATYCZNA -świetnie dostosowuje się do panujących norm w grupie, potrafi odgrywać reakcje emocjonalne. Jeżeli już tworzy związek to na zasadzie „im lepiej tym gorzej” - potrafi zerwać udany związek, bo nie potrafi poradzić sobie ze swoimi uczuciami. OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA Osoba taka funkcjonuje niedorzecznie, jest podejrzliwa, musi dostać dowód na coś, ale i tak nie wierzy. Ciężko jej cokolwiek udowodnić. Wg takiej osoby, tylko ona jest bez skazy, a wszyscy dookoła są winni. Wszystko co jej nie wychodzi jest przez kogoś,jest bardzo pamiętliwa i nie wybacza. Jest podatna na uzależnienia. 80% paranoików to alkoholicy. Jest zabiegany, żeby wszystko mieć pod kontrolą, bo na pewno o nim mówią. Bardzo reaguje na śmiech innych, bo myśli, że to z niego. Występuje u takiej osoby napięcie emocjonalne. OSOBOWOŚĆ SCHIZOTOPOWA - dziwak, ubiór przy tym zaburzeniu nie jest spowodowany chęcią zwrócenia na siebie uwagi. Ubiera się tak, jak mu się podoba, bo tak lubi, wierzy we wszelkie rytuały, horoskopy i podporządkowuje im swoje życie. Osoby podatne na uzależnienia, często od środków psychoaktywnych. Patrzy na świat inaczej i mu się to podoba. OSOBOWOŚĆ NARCYZTYCZNA I HISTIONICZNA - chęć bycia w centrum zainteresowania, źródłem tego zainteresowania jest chęć bycia uwielbianym, a dla histionika chęć szokowania innych. Szokowanie to odbywa się przez wygląd dla prowokacji, zszokowania innych ludzi. Często są wytatuowani, wykolczykowani, występują nagłe wybuchy agresji, są pobudliwi, miewają skoki emocjonalne (z euforii w depresję i odwrotnie). Prowokują skandale, by być w centrum zainteresowania. Często chcą kogoś ważnego uwieść, aby wywołać szum wokół własnej osoby. Związki jakie takie osoby tworzą są mało stabilne - burzliwe, ale krótkie. Histionikami są częściej kobiety niż mężczyźni. Są podatni na środki psychoaktywne. Osoby narcystyczne są bardzo trudne w kontakcie, są bez skazy,a świat ma same barwy, nic nie jest ich winą tylko świata, bo oni są doskonali, lubią opowiadać o sobie, lub gdy ktoś inny lubi mówić o nich dobrze. Posiadają zdolności socjotechniczne, sprawiają wrażenie ideału bez skazy, są stereotypowi,nie lubią zmian. Są przywiązani do jakiegoś gadżetu. Narcyzami są częściej mężczyźni.
Role psychologiczne w grupie
Komunikacja interpersonalna w pracy socjalnej to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no i wreszcie słowami przekazujemy określone informacje. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:- nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację;- odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy;- kod, czyli sposób przekazu tej informacji - obraz, gest, słowo etc.Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. Niewłaściwe odczytanie intencji z jednej strony, zawoalowane oczekiwania z drugiej oto trudności, których doświadcza niemal każdy z nas w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż przekazując komunikaty używamy słów.
Rozmawiając z drugą osobą - używamy słów. Czytając książkę - odbieramy komunikaty autora przekazane nam za pomocą słów. Pisząc list lub wypracowanie przekazujemy komunikaty za pomocą słów.Biorąc pod uwagę kierunek przesyłanych komunikatów, rozróżniamy komunikację:• pionową • poziomą. Komunikacja niewerbalna-słowa stanowią jeden ze sposobów przekazywania komunikatów. Inną technika nie mniej ważną, jest komunikacja niewerbalna. Jak sama nazwa wskazuje, technika ta nie wymaga słów, a jej waga zależy od tego, jak silnie nadawca jest związany z komunikatem(z tym co chce przekazać) oraz z odbiorcą.
Symptomy i przyczyny wypalenia zawodowego pracowników socjalnych
Zespół wypalenia zawodowego można określić jako stan wyczerpania emocjonalnego w wyniku którego jednostka traci zdolności skutecznego pomagania. To wynika chronicznego emocjonalnego przeciążenia, zasoby pomagającego zostają wyczerpane poprzez nieustanne żądanie innych. Trzy symptomy składają się na obraz zespołu wypalenia: 1emocjonalne wyjałowienie. Wiele osób w takim stanie redukuje kontakty z klientem do niezbędnego minimum zmieniają się w bezdusznych biurokratów, bezosobowo traktują ludzi, unikają zindywidualizowanego podejścia, negatywne nastawienie do ludzi. 2deprecjonowanie innych polega na umniejszaniu innych, dostrzegamy tylko wady, ignorujemy potrzeby innych, nie dajemy należytego wsparcia i opieki, pomagający staje się zimny i obojętny. 3utrata wiary w swoje możliwości pomagający mają poczucie własnej bezsilności, brak wiary w możliwości efektywnego działania, uczucie stałego zmęczenia, mają poczucie winy, niekompetencji, słabości. Przyczyną wypalenia są czynniki społeczne sytuacje które możemy modyfikować oddziaływać na nie.
Czym jest kontrakt socjalny
Kontrakt socjalny to pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy (osoby zwracającej się o pomoc, pracownika socjalnego oraz kierownika ośrodka).
Zawarcie kontraktu socjalnego ma na celu określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania zasobów środowiska lokalnego.Kontrakt zawiera opis sytuacji życiowej osoby lub rodziny oraz opis działań koniecznych do podjęcia przez nią, a także formę, zakres i czas udzielanej przez Ośrodek pomocy. W kontrakcie odnotowuje się również wszystkie uwagi, dotyczące realizacji kontraktu.Okres, na jaki zawierany jest kontrakt socjalny dostosowywany jest z jednej strony do sytuacji życiowej, w jakiej znajduje się osoba zawierająca kontrakt, a z drugiej - do form wsparcia, zaproponowanych przez Ośrodek.
Klient otrzymuje jeden egzemplarz kontraktu.
Jakie są ograniczenia kontraktu są to * brak dogłębnej oceny sytuacji rodziny,* brak woli współpracy,* brak czasu pracownika socjalnego,* brak umiejętności pracownika socj. w zakresie podejmowania dziełań motywacyjnych i negocjacyjnych
Jakie są wskazania do zawarcia kontraktu socjalnego: * osoba albo rodzina jest zdolna do współdziałania, * przyczyna trudnej sytuacji wymaga aktywności osoby w jej przezwyciężaniu, * osoba lub rodzina długotrwale korzysta ze świadczeń i nie wierzy z zmiany, * osoba lub rodzina wykazuje dużą determinację w podejmowaniu działań zmierzających do swego usamodzielnienia
Definicja służb połecznych-są to zorganizowane, względnie trwałe i wyspecjalizowane zespoły ludzi, działające w ścisłym związku lub w ramach pewnych instytucji i organizacji, których zadaniem jest wspomaganie jednostki, rodziny oraz innych grup i zbiorowości, w sytuacji, gdy nie mogą one z powodów subiektywnych lub obiektywnych zaspokoić swoich potrzeb na wystarczającym poziomie lub w zadowalającej formie.
Wypalenie zawodowe wg. Christiny Maslach- wypalenie zawodowe przebiega według następującego schematu: I. stadium wyczerpanie emocjonalne - pojawia się zmęczenie fizyczne, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, bóle głowy, zaburzenia snu, osłabienie układu immunologicznego. Sprzyja to ograniczaniu kontaktu z klientami lub pacjentami, poprzez zwiększanie przerw w pracy. II. stadium depersonalizacja - przejawia się poprzez dystansowanie się fizyczne lub psychiczne w stosunku do pacjenta lub klienta, a także negatywne przekonanie, że osoba potrzebująca pomocy zasługuje na los jaki jąspotkał i nie jest warta godnego traktowania. III. stadium brak poczucia osobistych osiągnięć i kompetencji w związku z wykonywaniem pracy - przejawia się w przeświadczeniu pracownika o własnej niekompetencji i braku kontroli nad sprawami zawodowymi, a także trudności w koncentracji na problemie i opanowywaniu emocji, niezadowolenie i niechęć do wykonywanej pracy. IV. stadium zaangażowanie w prace - zostało przez autorkę wykluczone z teorii, ponieważ późniejsze badania nie potwierdziły związku tego studium z pozostałymi. Tak więc trzy powyższe stadia są uznawane za podstawowe wymiary syndromu wypalenia zawodowego. Stadia te mogą występować łącznie lub pojawiać się kolejno u poszczególnych osób, które najczęściej zupełnie nie są świadome narastającego problemu, którego Źródeł należy się doszukiwać wyłącznie w środowisku zewnętrznym (czynniki sytuacyjne, społeczne, organizacyjne).