Waunki zaistnienia życia społ: O życiu społ czy zbiorowym mówimy dopiero wtedy, gdy stwierdzamy istnienie trwałej więzi, czyli trwałego układu zależności, trwałych stosunków między osobnikami.
Biologiczne: cechy budowy organizmu ludzkiego, cechy zachodzących w nim procesów fizjologicznych, mechanizm dziedziczenia cech (postawa, chwytliwe ręce itd.) , popędy, odruchy, skłonności i potrzeby wynikające z cech organizmu i procesów fizjo.
Geograficzne: Czł jako gatunek zoologiczny żyje na powierzchni globu, a zatem ukształtowanie geo, klimat, rodzaje roślinności, gleby, nawodnienie, rzeki, bogactwo mineralne, świat zwierząt wywierają poważny wpływ na jego Zycie społeczne, zaspokajanie jego potrzeb, skutki z innymi ludźmi. T. determinizmu geo: istnieje jednoznaczna i jednokierunkowa zależność między cechami środowiska naturalnego, a cechami psych ludzi w nim żyjących oraz procesami społ współżycia i twórczości kulturowej. T. posybilizmu geo: przyroda i jej warunki stwarzają, różne możliwości, które jednak człowiek może wybierać i użytkować w zależności od swojej woli, umiejętności technicznych itp.
Demograficzne: Od ilości ludzi, ich cech, skupionych w jednej zbiorowości, zależy wiele ważnych procesów społ. Ludność czyli zbiór jednostek stanowi zasadniczy składnik społ jej elementy składowe. Stąd więc nagromadzenie cech biologicznych w tej ludności takich jak odsetek osobników różnej płci, wieku, zdrowotności, płodności itp. Jest b ważne dla charakterystyki społ i zachodzących w nim zjawisk. Tayloryzm/Fordyzm/Postfordyzm. Kultura: to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych wartości uznawanych sposobów postępowania przyjętych i zobiektywizowanych w dowolnych zbiorowościach przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom. Cechy k: wszechobecna, wszechkierunkowa.
Relatywizm kulturowy: 1obejmuje całość życia czł 2brak charakteru wartościującego 3zbiorowa-kultura musi znaleźć swoich odbiorców 4zmienna
Subkultury: nieformalna gr os. działająca wg wzorów i zasad postępowania. Jej członkowie nie przestrzegają zwyczajowo przyjętych norm, zazwyczaj ludzie młodzi, mogą być szczelnie zamknięte i trudno dostępne dla ludzi z zewnątrz.
Km wg G.Friedmanna: przez km rozumiemy ogół kulturowych dóbr konsumpcyjnych oddanych do dyspozycji publiczności w najszerszym rozumieniu tego słowa… za pomocą masowego komunikowania w ramach cywilizacji technicznej.
Elitarna: (wysoka) najważniejsza część k symbolicznej danego społ. Korzysta z zasobów k. narodowej i stanowi podstawę przekazu tradycji oraz dorobku społ. przekazuje ją szkoła, teatr itp.; tworzą ją elity twórcze; wymaga b. szerokich kompetencji kulturowych odbiorcy. Warunki powstania km: wynalazki, rozwój techniki, urbanizacja, warunki społ-ekonom, poziom oświaty, czas wolny, środki tech, zasoby materialne.
Cechy km: standaryzacja, homogenizacja, masowy odbiorca, nastawienie na zysk. Przemiany km dziś: swobodny przepływ inf, masowość kultury, dostęp do mediów, schyłek tradycyjnej religijności, wzorce kulturowe o charakterze ogólnoświatowym, zabawowość, kult młodości, przesadna dbałość o wygląd zew, pornografia, aborcja, itp.
Homogenizacja- rezultat włączenia do dziedziny k elementów wyższego poziomu kulturowego i łączenie ich, mieszanie lub zestawianie z elementami niższych poziomów.
H. upraszczająca- występuje niekiedy w formie plagiatu lub trawestacji np. streszczenia, wikipedia.
H immanentna/wew.- włączenie do dzieła k wyższego poziomu elementów zdolnych przyciągnąć szeroką i popularną publiczność, dokonane przez samego autora.
H mechaniczna- nie polega na wprowadzeniu jakichkolwiek zmian w zawartości wew działa wyższego poziomu, lecz na ich przeniesieniu w nienaruszonej postaci do masowych środków komunikowania.
Makdonaldyzacja: to proces tworzenia świata pozbawionego różnorodności, świat zmakdonaldyzowany to ciągły pośpiech, gdzie „czas to pieniądz”. Mc'Donald's to symbol; podobne procesy zachodzą w oświacie, medycynie, odżywianiu i codziennym życiu; 4 podst zasady: sprawność, wymierność, przewidywalność, sterowanie.
Zalety:większa dostępność towarów i usług; zmniejszenie zależności dostępności towarów i usług od czasu i miejsca; można dostać co się chce; ujednolicenie jakości towarów i usług; dostępność do tańszych zamienników; znajome środowisko zmakdonaldyzowane dodaje otuchy; równość traktowania ludzi; łatwiej przenikają ele danej k do innej.
Wady: brak wzajemnych relacji między ludźmi, stanowimy tzw. „samotny tłum”; nie wykorzystywanie swojego potencjału; kiepska jakość towarów; porzucenie spokojnego świata, z ciepłymi domowymi obiadami; towary bez tradycji; miejsce spożywania posiłku=taśma montażowa; zanieczyszczenie środowiska.
Elementy osobowości:
biogenne: przekazywane dziedzicznie wyposażenie biologiczne(stałe)
psychogenne: pamięć, temperament, charakter, uczucia, inteligencja itp.
Socjogenne: kulturowy ideał osobowości model ucieleśniający najważniejsze i pożądane wartości materialne lub niematerialne w danej gr;
rola społeczna system spójnych zachowań będących reakcją na zachowanie i oczekiwania innych ludzi;
jaźń subiektywna wyobrażenie o własnej osobie (samoocena)
jaźń odzwierciedlona odczyt wyobrażeń innych ludzi o nas samych (ele kontroli środowiska społ nad postępowaniem jednostki)
Os. tradycyjna: niski poziom potrzeby osiągania, niski poziom empatii, zatrzymanie się na pewnym poziomie, niechęć do rozwoju, „uczę się tylko tyle ile muszę”
Os. nowoczesna: wysoki poziom potrzeby osiągania, stała skłonność podejmowania ryzyka, predyspozycje do innowacji, analizowanie działań, chęć osiągania najlepszych wyników, chęć rozwoju; os. taka jest otwarta na nowe doświadczenia, łatwo akceptuje zmiany, jest gotowa podejmować ryzyko.
Proces socjalizacji: wprowadza jednostkę w życie społeczne, uczy zachowań i porozumiewania się wg określonych wzorców, uczy panować nad popędami i potrzebami. Pierwotna: bazuje na schematach, człowiek w dzieciństwie staje się dzięki niej członkiem społ, uczy się wzorców zachowań i podstawowych ról społ
wtórna: bazuje głównie na metodach uczenia się.
Resocjalizacja: celem jest przemiana czł, przekształcenie jego obecnego obrazu świata i siebie samego, to przebudowa osobowości, zmiana tożsamości.
Kontrola społ wg B. Szackiej: wszelkie mechanizmy uruchamiające i wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny.
Rodzaje kontroli społ: wewnętrzna: internalizacja przez jednostkę norm, wzorów zachowań, tak iż odczuwa ona wew nakaz postępowania zgodnie z nimi i nie ma poczucia bezpośredniego zew przymusu; zewnętrzna:przymus stosowany przez gr społ, które przy uzyciu systemu sankcji społ, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek, odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często nie chciane. Formalna: sprawowana głównie przez użycie oficjalnych, zinstytucjonalizowanych sankcji społ (areszt, kara śmierci, mandat) pozostających w gestii policji, sądów nieformalna:użycie nieformalnych, nie zinstytucjonalizowanych sankcji społ, takich jak drwina, wyśmiewanie czy lekceważenie, które stanowią reakcję gr koleżeńskich, opinii społecznej.
Konformizm: zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Czynniki: jednomyślność gr; osobowość jednostki; skład gr; poczucie bezpieczeństwa jednostki; sankcje.
Dewiacja: zachowanie postrzegane przez społ jako sprzeczne z obowiązującym systemem norm, wartości i oczekiwań społ; zach przekraczające granice tolerancji.
Rola dew w zbiorowości: pozytywna rola dew: dew pozwala wyjaśnić sens norm; pomaga określić tożsamość gr i wyznaczyć jej granice; wpływa na spójność gr; jest wentylem bezpieczeństwa dla niezadowolonego społ
typologia wg Mertona: dwe funkcjonalna: czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami; dew normatywna: czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami, którego dokonanie podlega negatywnej sancji społ.
T wyjaśniające powst dew: dew jest rezultatem regulowania systemu społ zakłócenia porządku społ prowadzą do załamania się jednolitego systemu powszechnie przyjętych norm, a więc do dezorganizacji społ; pojęcie amonii (e.durkheim): stan zagubienia powstały w wyniku osłabienia oddziaływania lub rozpadu norm, w jakim może znaleźć się społ na skutek załamania się porządku społ.
dew jako rezultat transmisji kultury dewiacyjnej subkultury dew- zbiorowości wytwarzające własny system wartości i norm sprzeczny z normami szerszego społ
dew jako rezultat niesprawności mechanizmów kontroli społ można przyjąć założenie, że ludzie kierują się interesem egoistycznym i nie mają powodów, by przestrzegać norm, które ich ograniczają.
Gr pierwotna: dominują więzi o charakterze pierwotnym, bezpośrednie, całkowite, zostajemy członkami ze względu na nasze cechy lub cechy innych członków gr. spotykamy się tylko twarzą w twarz, więzi są całkowite- członkowie poznają się całkowicie (wady, zalety), niczego nie ukrywamy, wynika to z tego, że są to małe gr np. rodzina
gr wtórna: więzi pośrednie, rzeczowe i częściowe. Pośrednio istnieje instytucja lub coś, co sprawia, że należymy do tej gr; rzeczowe bonie atrakcyjność osobowa decyduje o należności do gr; częściowe bo nikt nie ujawnia swoich os. cech, ujawniamy to co jest istotne w danej gr. Gr własna: gr do której jednostka należy, ma do niej pozytywny stosunek, identyfikuje się z jej systemem norm i wartości.
Gr obca: do nie nienależny, ma do niej negatywny stosunek i lekceważący stosunek do jej wartości.
Gr odniesienia: te gr do których jednostka odnosi swoje postępowania i z których czerpie wartości i normy; mogą to być zarówno gr przynależności pozytywne i negatywne; możemy się odnosić jeszcze do swojej przeszłej sytuacji lub kat zawodowej.
Cechy skł na gr społ wg Turowskiego: zbiór osób, wartości wspólnogrupowe, więź społeczna, organizację społeczną
mikrostruktura: sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społ, czyli takimi które z punktu widzenia socjologii są traktowane jako ostateczne i dalej nierozkładalne cechy: relacje bezpośrednie; w ich obrębie dokonują się procesy: socjalizacji, transmisji kulturowej, kontroli społ, kształtowania osobowości i wzorców zachowań;
makrostrukturę tworzą duże gr i relacje między warstwami, klasami, gr społ-zawodowymi. Część społ glob i wielkich gr społ, poddawana jest wzajemnym relacjom z mikrostru. Typologie małżeństwa i rodziny:
wg liczby partnerów: monogamiczne, poligamiczne: poligamiczne i poliandryczne
wg zakresu wyobru małżonka: endogamiczne (własna zbiorowość), egzogamiczne (inna zbiorowość)
wg dziedziczenia: rodziny patrylinearne - po lini ojca (nazwisko), matrylinearne - po linii matki (wiedza, relacje społ), bilinearne- po obu (majątek)
wg miejsca zamieszkania patrylokalne, matrylokalne, neolokalne
wg liczebności członków i f organizacji: mała (nuklearna), duża (wielopokoleniowa), poszerzona (czł. bio +spokrewnione), monoparentalna (rodzic z dzieckiem sam), zrekonstruowana (para+dziecko jednego)
wg zakresu władzy: patryjarchat (najstarszy mężczyzna, mąż), matryjarchat (niekoniecznie kobieta, ale np. jej ojciec), egalitarne/partnerstwo (podział władzy)
funkcje rodziny: materialno-ekonomiczna, prokreacyjna i seksualna, legalizacyjno-kontrolna, socjalizacyjna i kulturowa, klasowa (tożsamości społ), relaksacyjno-towarzyska, emocjonalno-ekspresyjna.
Wartości , normy i wzory przekazywane: gościnność, indywidualizm uspołeczniony, racjonalność dopełniania uczuciowością, religijność, umiłowanie dziecka, więź pokoleń i pokrewieństwo, wysoka pozycja kobiety-matki w rodzinie, polski dom, intymność otwarta. Rodzaje ruchliwości społ: międzypokoleniowa występuje gdy dzieci zmieniły pozycję społeczną w porównaniu z rodzicami wewnątrzpokoleniowa zmiana pozycji społecznej przez jednostkę w ciągu swojego życia pionowa przechodzenie z niższych pozycji na wyższe lub odwrotnie (awans, degradacja) pozioma przenoszenie się z gr do gr, bez widocznego awansu czy degradacji.
Klasa społ wg Marksa: gł czynnikiem różnicującym ludzi jest ich stosunek do środków produkcji. Fakt, czy są oni właścicielami tych środków przesądza o przynależności klasowej klasa społ wg Webera: klasy są związane z rynkiem, w związku z tym mogą istnieć jedynie w społ rynkowym. Równie ważne są inne kryteria różnicujące ludzi, jak władza i prestiż. Koncepcja uwarstwienia/stratyfikacji: podział na warstwy ze względu na dochód, prestiż i władzę (klasyczne rozumienie); warstwa jako kat empiryczna oparta o cechy mierzalne: wykszt, dochód, ranga zawodu
zróżnicowanie zawodowe inteligencji: inteligenci społ twórcy kultury(pisarze, malarze); wyżsi urzędnicy aparatu admin; specjaliści w różnych dziedzinach produkcji i usług (inż., nauczyciel); funkcje związane z rolą organizatorską, intelektualiści (naukowcy, pisarze)
etos inteligencji: wykształcenie, poczucie misji (edu, praca na rzecz społ, powołanie, a nie dochód) egalitaryzm, działalność społ, patriotyzm, wierność raz obranym wartościom, prestiż społ, uświadamiała społ, narodowotwórcza.