Edukacja regionalna - wykłady, Edukacja regionalna


EDUKACJA REGIONALNA

wykłady

Dr Prusak

25.10.2003r.

Regionalizm, jego istota i funkcje

Cel:

  1. Znajomość pojęć: region, regionalizm

  2. Rozumienie istoty regionalizmu

  3. Umiejętność wskazania funkcji regionalizmu

Ad. 1. Region ( regio-(is) - okręg, okolica ) to część kraju stanowiąca pewien odrębny obszar, różniący się od otoczenia zespołem cech fizycznych, etnograficznych i gospodarczych.

Pojęcie region w różnych krajach używa się zamiennie: land, hrabstwo, departament, zostało przyjęte przez konferencje władz lokalnych i regionalnych Europy ( Organ Rady Europy powstały w 1975 r. ) wprowadził następujące określenie regionu. W pojęciu region odpowiada na ogół społeczności ludzkiej stanowiącej najszerszą wspólnotę terytorialną wewnątrz każdego państwa narodowego. Wspólnota ta charakteryzuje się homogenicznością typu historycznego lub kulturalnego, geograficznego, społeczno - ekonomicznego, względnie równocześnie wszystkich elementów, co nadaje populacji spójność w dążeniu do celu. Są to zatem Wielkopolanie, Kujawiacy, Pomorzanie, Ślązacy, Górale.

W ujęciu powszechnym i tradycyjnym, region to obszar w granicach linearnych - region administracyjny.

W ujęciu pozalinearnym, region to obszar wyodrębniony według kryterium geograficznego, historycznego, etnograficznego, językowego.

Region ujmowany jest dwojako: jako wspólnota celu i wyrasta z tych samych lub zbliżonych celów życiowych np. region nadmorski, w znaczeniu kulturowym ujmowany jest jako synteza.

Region tworzy wspólne terytorium, więzy społeczne i wzory interakcji.

Cechy charakteryzujące region to:

Region jest nie tylko materialnym terytorium ukształtowanym przez wymierne czynniki. Jest ujmowany z punktu widzenia mieszkańców i grup społecznych. Jest obrazem przestrzeni społecznych, jest terytorium na którym się żyje i pracuje. Region stwarza poczucie przynależności i zakorzenienia.

Regionalizm - dotyczy okolicy, dążność do poznania i utrzymania odrębności kulturowej danej dzielnicy kraju. Regionalizm rozumiany jest w dwóch znaczeniach:

  1. Prąd społeczno - kulturalny, dążący do zachowania kultury danego obszaru i do jej odnowy, propagowania.

  2. Ruch społeczno - kulturalny, opierający się na zainteresowaniu odrębnością kultury poszczególnych obszarów, kraju i dąży do pogłębiania wiedzy o tej kulturze, dąży do jej eksponowania.

Geneza regionalizmu - rozwój regionalizmu XIX w. ( Wiosna Ludów 1848 r. ). Regionalizm polski zrodził się w szczególności podczas zaborów; chronienie kultury języka polskiego.

Regionalizm współczesny wyrasta ze sprzeciwu wobec anonimowości w społeczeństwie masowym. Człowiek nie chce być przedmiotem, chce być podmiotem ( wybiera sobie cele, prawo samooceny, kontroli itp. ).

Charakterystyczne czynniki współczesnego regionalizmu to:

Funkcje regionalizmu:

  1. społeczna - polega na kształtowaniu i umacnianiu więzi z regionem; aktywności na rzecz regionu;

  2. kulturalna - ochrona, ocalanie ginącej kultury regionalnej;

  3. wychowawcza - polega na rozbudzaniu zainteresowań historią, teraźniejszością i przyszłością regionu oraz na kształtowaniu emocjonalnego przywiązania do rodzinnych stron.

Sposoby ujmowania regionalizmu:

  1. Historyczno - kulturalne zwane dziedzictwem kulturowym w regionie. Sposób ten określa obszar, zwyczaje, tradycje i wydarzenia historyczne, kulturalne, zasoby kultury materialnej jako źródło zakorzenienia, które jest świadectwem minionej epoki.

  2. Geograficzno - społeczne, które dotyczą obszaru administracyjnego i struktury społeczno - ekonomicznej.

K. Denek, O nowy kształt edukacji.

P. Prusak, Nauczyciel w edukacji regionalnej ( w: ) R. Parzędzki, J. M. Strachanowski, Unifikacja czy tożsamość edukacyjna.

Dziedzictwo kulturowe w regionie

Założenia programowe edukacji regionalnej:

Cele:

1. Znajomość pojęcia edukacja regionalna i cele edukacji regionalnej.

  1. Umiejętność doboru treści w pracy wychowawczej i form współpracy ze środowiskiem w zakresie prezentacji dziedzictwa kulturowego.

  1. Umiejętność wskazania i wykorzystania zasad nauczania własnego dziedzictwa kulturowego.

Przez edukację regionalną rozumiemy wychowanie i kształcenie na treściach najbliższych człowiekowi. Realizowanie na wszystkich szczeblach edukacji szkolnej w placówkach oświatowo-wychowawczych i penitencjarnych pozwala uzyskać wiedzę o regionie, jego przeszłości i tradycji, zbliża do wartości materialnych i duchowych, intelektualnych, moralnych i religijnych, sprzyja identyfikacji z tymi wartościami.

Cele edukacji regionalnej:

Cele szczegółowe edukacji regionalnej:

Zasady nauczania własnego dziedzictwa kulturowego:

1. Zasada wzorca - czyli czerpanie przykładów z najbliższego otoczenia.

2. Zasada identyfikacji z małą ojczyzną

3. Zasada kształtowania tożsamości regionalnej i narodowej

4. Zasada szacunku wobec innych wartości

5. Zasada tolerancji wymaga poszanowania różnorodności i odrębności kulturowych innych grup.

Te zasady powinny prowadzić do tworzenia wspólnoty dla przyszłości, poprzez poszukiwanie własnej tożsamości.

13.12.2003 r.

Mała Ojczyzna jako wartość edukacji

Cele:

    1. Co to jest Ojczyzna i jej rola w procesie wychowania.

    2. Zrozumienie istoty małej Ojczyzny w tradycyjnym i współczesnym ujęciu.

    3. Umiejętność dostrzeżenia własnej lokalności.

Edukacja, którą rozumiemy jako proces do zachowania tradycji. Podstawową wartością w edukacji jest mała Ojczyzna.

Ojczyzna to kraj, w którym mieszka, urodził się, którego jest obywatelem lub z którym powiązany jest wspólnotą losów historycznych, wspólnoty kulturowej, języka oraz związku emocjonalnego np. historycznego.

Ojczyzna to także środowisko urodzenia, to ziemia przodków z którymi jesteśmy związani emocjonalnie w wyniku przekazu kulturowego.

Na treść pojęcia składa się:

Etymologia pojęcia Ojczyzny - słowo to pochodzi od łacińskiego patria - Ojczyzna, pater - ojciec, patrimonium - ojcowizna.

Rozumienie słowa Ojczyzna stanowi tożsame określenie jak rodzina. W językach słowiańskich rodzina łączy sens Ojczyzny.

Proces globalizacji powoduje, że w młodym pokoleniu zacierają się te normy. W Polsce mimo wielu procesów, aktualne pojęcie tłumaczone przez Karola Libelt - jeden ród, lud, plemię z którego wyszli nasi rodzice, którego sami jesteśmy matką. Ponadto uważał on, że na pojęcie Ojczyzny składa się państwo ze wszystkimi obywatelami. Ojczyzna stanowi wartość autonomiczną w sensie ziemi określonego narodu, a zadaniem jest rozwijanie miłości do Ojczyzny.

Ojczyzna była natchnieniem pisarzy. Kazimierz Denek O nowy kształt edukacji w jednym z rozdziałów dokonał przeglądu utworów polskich poetów, których natchnieniem była Ojczyzna. Zawarł fragmenty wierszy Marii Konopnickiej (str. 148), Zamiewski ( str. 151 ), Janczewski ( str. 150 ). One zawierają emocjonalny stosunek do tej wartości. Inne czasy to czasy Konopnickiej - czas zaborów, ale odniesienie jest to samo. Osowski istotę małej Ojczyzny nazwał prywatną, osobistą w odróżnieniu do dużej, wielkiej Ojczyzny. Określenie mała funkcjonuje jako ojcowizna lub swojszczyzna, u Nikotorowicza jako domowizna.

Według Osowskiego to najbardziej naturalne środowisko człowieka, oaza człowieka przed zniekształconymi formami życia. Mała Ojczyzna, to miejsce w którym się rodzimy. Można przyjąć, że mała Ojczyzna jest przestrzenią psychofizyczną, powstałą w wyniku szczegółowych związków intelektualnych i emocjonalnych jednostki z otoczeniem oraz praktycznych działań w miejscowym środowisku. Zatem mała Ojczyzna jest rzeczywistością realną, konkretną i materialną, a jednocześnie naznaczoną wartościami, znaczeniami, symbolami i nitami.

Istotą małej Ojczyzny są tam żyjący ludzie na określonym terytorium, pozostający w kręgu kultury, przyrody. Jest źródłem tożsamości zarówno indywidualnej jak i łączy kulturę z przeszłością poprzez przekaz historii, więzi rodzinne. Mała Ojczyzna łatwo odpowiada na pytaniem kim jestem? Dokąd zmierzam? Daje poczucie zakorzenienia, bycia u siebie, ale jednocześnie obowiązek uczestnictwa i ulepszania istniejących warunków.

Współczesne odniesienie do małej Ojczyzny - pisze o tym Theiss, który zwraca uwagę na to, że Ojczyzna jest źródłem życia lokalnego, źródłem opartym na wolności, samorządności, wspólnym dobrze, dialogu i przestrzeganiu prawa. Jest współcześnie strukturą dobrze znaną, nadal stawia wymagania starań, wysiłku i nakładu; jest miejscem przekształcania się wspólnoty lokalnej. Grupa tam mieszkających ludzi skupiona jest wokół ludzi, który w toku dyskusji szukają najlepsze rozwiązanie w drodze do celu.

Okres transformacji jest czasem niemożności. W. Theiss wprowadził określenie syndromu gminnej rozpaczy. Polega na tym, że w obliczu biedy, bezrobocia, rodzi się brak wiary w to, że może się coś zmienić; szerzy się apatia szczególnie w środowiskach po pegerowskich ( PGR-y ).

W tych warunkach mała Ojczyzna staje się środowiskiem ryzyka kulturotwórczego. Chęć dokumentowania swojej przeszłości. Od szkoły poprzez gimnazjum same dzieci zdobywają wiedzę poprzez drzewo genealogiczne. Rola kulturotwórcza polega na przekazie - przekaz tradycji i obyczajów np. tradycje świąteczne, zwyczaje, obyczaje, obrzęd dożynek, legendy, pieśni i tańce.

Szczególną rolę odgrywają towarzystwa regionalne związane z danym miastem.

Kultura ludowa elementem istoty tożsamości kulturowej społeczeństwa polskiego.

  1. Zaznajomienie się z pojęciami: kultura ludowa i folklor.

  2. Rozumienie cech funkcji kultury ludowej.

  3. Dostrzeżenie zmian warunkujących tworzenie kultury lokalnej.

Kultura ludowa to oryginalny wytwór ludu, jego tradycje wytworzone w przeszłości, niezmienne, samoistne i zamknięte. Według prof. Bursztry regionalny typ kultury charakteryzują: kultura materialna - są to narzędzia, techniki pracy, ubiór, budownictwo oraz elementy kultury społecznej umysłowej - zwyczaje, obyczajowość, język, zasady moralne, poczucie przynależności do grupy.

Do sztuki ludowej należy sztuka plastyczna, dekoracyjna, budownictwo, narzędzia gospodarstwa domowego, tkactwo, ceramika, pieśni ludowe, muzyka.

Folklor - zakres sztuki ludowej, oryginalna twórczość ludowa, pieśni, tańce, melodia, ale i też wiedza ludu obejmująca praktyki czarodziejskie i lecznictwo.

Związany jest z warunkami życia i z ludźmi żyjącymi na danym obszarze. W treści i formach jest odbiciem życia ludności.

Cechy kultury ludowej - Ojczyzna jest pewną swoistością, zawiera sztukę ludową i folklor. Przykładem kultury plebejskiej były zespoły, które dawały ogromną radość. Kultura ta zawiera elementy kultury dworskiej i mieszczańskiej, zawsze zawierała zróżnicowanie elitarne. Główną cechą kultury ludowej jest tworzenie i przekaz, który dokonuje się w kontaktach bezpośrednich. Podłożem są więzy społeczne. Jest to kultura o charakterze oralnym, różniąca się od kultury piśmiennej elitarnej i od współczesnej. Twórcami są ludzie wyspecjalizowani. W kulturze ludowej może być rolnik, który wykonuje jakąś pieśń. Odbiorcy w kulturze są bardziej swobodni. Tworzy się ona w międzyosobowych kontaktach, a tym samym łączy ludzi w bliskości przestrzeni. Kultura ludowa jest treścią przestrzeni, podstawą tożsamości i wytrwałości związków tego środowiska. Bez kultury ludowej nie byłoby treści materialnej. Dzięki niej ludzie mają własną Ojczyznę, mogą głębiej wszystko przeżywać. Kultura ludowa tworzy wartości lub określa co jest najważniejsze, co jest mądre i godziwe. Jednostki, które uczestniczą w niej, mają poczucie swojskości, poczucie odrębności do kultury elitarnej. Są oni świadomi odmienności słownictwa w zakresie poezji, obrzędów, mitów, budownictwa i uroczystości weselnych.

Tworzy wizje, opiewa wszystko co jest ważne. Kultura ludowa posiada funkcję stymulującą, pobudza do działania. Występuje różnicowanie i dynamizowanie kultury ogólnospołecznej ( inne są warunki na nizinach, inne nad morzem ). Kultura ludowa realizuje wartości ogólnospołeczne. Jest charakterystyczna dla danego środowiska przez co wzbogaca kulturę ogólnospołeczną.

Przyczyny kryzysu:

Przejście od kultury ludowej do lokalnej stało się szansą utrzymania tożsamości. Podłożem dla tej kultury jest odmienna od kultury społecznej. Odmienność może się wyrażać odmiennym stylem życia. Ludzie muszą być zintegrowani, dalszy rozwój wymaga poczucia wartości. Zależy on od infrastruktury społeczno - kulturalnej np. krzyże, kapliczki, kościoły.

17.01.2003 r.

Aksjologiczny wymiar kultury regionalnej w wychowaniu dzieci i młodzieży

Czy wartości kultury regionalnej mogą stanowić świat wartości sprzyjający wychowaniu młodego człowieka?

Aksjologia - nauka o wartościach, teoria wartości. Jest to dział filozofii zajmujący się badaniem natury wartości, ustala co jest cenne, o co warto zabiegać; ustala normy i kryteria wartościowania.

Wartość - pojęcie to ma charakter wieloznaczny. Wartością jest to wszystko, co cenne, godne pożądania i wyboru, to co stanowi ostateczny cel ludzkich dążeń. W naukach humanistycznych wartością jest to, co człowiek ceni, grupa społeczna, wszystko, to co jest uważana za ważne, godne przeżywania. Do wyróżniania tego co cenne i wartościowe służą przekonania.

M. Roceach wyróżnił wartości ostateczne i instrumentalne. Wartości instrumentalne - ambitny, zdolny, czysty, odważny - to cechy zachowania człowieka.

Wartości ostateczne - wolność, szczęście, pokój na świecie, dojrzała miłość - to stan rzeczy albo dążenia człowieka.

Wychowanie - jest to proces kształtowania wielostronnej osobowości wychowanka zgodnie z celami aprobowanymi przez społeczeństwo, którego jest członkiem i w którego obowiązkach będzie brał udział w życiu dorosłym. Celem ostatecznym wychowania jest człowiek i jego doskonalenie.

Wychowanie musi mieć charakter wielostronny, czyli musi obejmować wszystkie strony człowieka ( fizyczną, moralną, intelektualną, emocjonalną, estetyczną, operacyjną oraz stronę duchową ). Pominięcie którejś z tych stron zuboży wychowanie. W tak rozumianym wychowaniu nie może zabraknąć świata wartości. Pytania aksjologiczne zadawane przez dzieci i młodzież. Wpajamy dzieciom jak odróżnić dobro od zła itp. Wychowawca proponuje wychowankowi konkretny świat wartości służących wychowaniu młodego pokolenia.

Rozwój wychowanka powinien być pełny tzn., że powinien dotyczyć każdego człowieka i nie tylko mojego umysłu, rozwoju fizycznego, stosunku do innego człowieka - tak określa się rozwój integralny ( ogarnia wszystkie sfery człowieka tj. psychiczna, biologiczna, intelektualna, duchowa, moralna ).

Przestrzeń wartości tworzy kultura regionalna. Między kulturą regionalną a człowiekiem istnieje sprzężenie zwrotne tj. człowiek tworzy kulturę, a kultura człowieka. Kultura jest właściwym sposobem bytowania człowieka - słowa Jana Pawła II na konferencji UNESCO 1991 r. ). Środowisko kulturowe uważa się za ważny element rozwoju człowieka.

Wartości tkwiące w kulturze regionalnej

Podmiotem kultury regionalnej jest wspólnota regionalna rozumiana jako wspólnota osób, gdyż tę kulturę tworzą ludzie, zespół osób oraz konkretne osoby należące do tej wspólnoty. Dziedzictwo kulturowe każdej wspólnoty powstaje z różnego sposobu używania rzeczy.

Wyróżniamy następujące płaszczyzny kultury regionalnej, które są nośnikami wartości.

Płaszczyzna kultury

wartości

  1. Kultura materialna

  2. Kultura intelektualna ( literatura, opowiadania, legendy );

  3. Religia

  4. Moralność

  5. Estetyczna

  6. Techniczna

  • materialne

  • intelektualne

- duchowe ( Bóg, wiara )

  • społeczno - moralne

  • estetyczne

  • techniczne

Kierunki oddziaływania kultury regionalnej na wychowanie

W oddziaływaniu kultury regionalnej na wychowanków można wyodrębnić trzy kierunki:

  1. Kształtowanie wychowanka

  2. Wychowanie

  3. Tworzenie warunków urzeczywistniania własnej podmiotowości.

Józef Burszta - kultura ludowa, narodowa 1973 r., człowiek oprócz celów, indywidualnych cech, jest odbiciem i reprezentantem własnego środowiska, własnej grupy terytorialnej, jest nosicielem społecznych wartości i cech ukształtowanych według obowiązującego regionalnego wzoru kulturowego.

Kultura regionalna tworzy, kształtuje człowieka w sferze być i mieć. Oznacza to, że wartości kultury regionalnej stwarzają przestrzeń rozwoju wychowania ( przestrzeń moralną, religijną itp. ). Wartości uczą człowieka, kształtują świadomość, postawę moralną i sferę duchową.

Kultura to przede wszystkim wychowanie człowieka. Wartości moralne, etyczno - społeczne, religijne, które ukazują i wyznaczają, ale i przekazują sposób zachowania człowieka w stosunku do siebie itp. Wychowanie do zdolności otwierania się na wartości oraz umiejętność rozstrzygnięć sytuacji w oparciu o wartości. Wyrabianie właściwego postępowania, wypracowanie własnych wzorów zachowań.

Kultura regionalna poprzez wartości, których jest nośnikiem pełni trzy funkcje:

  1. Funkcja poznawczo - motywacyjna - tzn., że kultura ta pozwala poznawać właściwe zachowania i słuszność takiego, a nie innego zachowania.

  2. Funkcja modelowo - wzorcowa - kultura ta dostarcza przykładów właściwego postępowania we wspólnocie.

  3. Funkcja wspomagająca - polega na dostarczeniu pomocy w kształtowaniu własnego człowieczeństwa.

Funkcje te pozwalają ukształtować stosunek wychowanka do otaczającej rzeczywistości i do siebie samego.

Tworzenie warunków urzeczywistniania własnej podmiotowości. W wychowaniu podmiotowość sprowadza się do kształtowania u młodzieży sprawstwa ( chęci działania ).

Działanie podmiotowe:

Poczucie podmiotowości - chęć bycia podmiotem; postępowanie podmiotowe.

Kultura regionalna jest nośnikiem wartości. Wartości te są stałe i sprawdzone w wyniku wielowiekowej tradycji. Wartości te bliskie są wychowankowi dlatego, że powstały ukształtowane przez wspólnotę regionalną. Wartości są nieodzownym elementem rozwoju wychowanka, są wielorakie i bliskie człowiekowi - wywodzą się z tego samego środowiska, umożliwiają wychowankowi dobry rozwój.

Kultura ludowa regionu

Zasięg terytorialny Kujaw, nazwa Kujawy pochodzi od bardzo żyznej i ubogiej w lasy i łąki gleby. Położone są na obszarze lewobrzeżnej części Wisły. Od Północy granice wyznaczał Kanał Bydgoski aż za Koronowo, od Południa miasto Skulsk. Od Wschodu Ziemia Dobrzyńska, Chełmińska, zaś od Zachodu Wody Noteci.

Ludność Kujaw i ich zajęcia

Główne zajęcie rolnictwo ( z uwagi na teren ), ale ludność zajmuje się hodowlą lub myślistwem. Przeciętne gospodarstwo hodowało drób, bydło; uprawiano len, który służył do wyrobu bielizny, pościeli itp. Pszczelarstwo, obróbka rogów, skór, wyrabiano świece, robiono przedmioty z wikliny.

Na wsi byli kowale, stelmachowie - wytwarzali kości; bednarze; szlak bursztynowy przechodził przez Kujawy. Odrębność Kujaw zaznacza się w stroju, języku, piosenkach, tańcach, legendach oraz w kulturze materialnej itp.

Kujawiacy to naród prosto i zdrowo myślący. Odrębność językowa Kujaw - język gwarowy, pielęgnowany na Kujawach - cechy fonetyczne klasykalne.

01.02.2004 r.

Folklor kujawski - jest elementem kultury ludowej, związany ściśle z podłożem dawnej społeczności. Folklor jest odbiciem życia ludzi, warunków w jakich się żyje, przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. Zmienia się wraz ze zmianami jakie zachodzą w społeczeństwie.

Folklorem są wszelkie dobra kulturowe, które spełniają określone funkcje np.: zaklęcia, które miały w przekazie ludowym wpływać na przyrodę, przysłowia, które są uważane za mądrość narodu.

Podania i legendy tworzyły wizję przyszłości. Najbogatsze w folklorze są zwyczaje i obrzędy dotyczące życia rodziny ( np. wesele ) z życiem religijnym, względnie wprowadzenie nowego adepta do grupy zawodowej ( np. do żniwiarzy ).

Wesele to śpiewy, teksty robione na poczekaniu.

Folklor wyraża się w sztuce, zdobnictwie artystycznym. Związany był ze wszystkimi dziedzinami ( stronami ) życia. Tworzywa w tej twórczości były robione z dostępnych materiałów ( drzewo, glina, korzenie, kamień itp. ).

Wszyscy twórcy w dziełach przedstawiają życie religijne i codzienne. Twórcy ludowi upiększali sprzęty użytku domowego.

Matka Boska Skępska; hafty na chustach, obrusach, budownictwo i architektura drewniana - kaplice przydrożne, rzeźbione słupy z wizerunkiem świętych; ludowe meblarstwo, kredensy, skrzynie, które do dziś budzą zainteresowanie.

Pająki - ze słomy i bibułki, a także ozdoby choinkowe. Skrzynie wienne - wiano dla dziewczyny ( skrzynie malowane ornamentami roślinnymi, zamykane na kłódkę, zamek - była tam pościel, stroje itp. )

Strój kujawski był codzienny i odświętny, niebiesko - czarny i czerwony, bogato ozdobiony koronką i haftem. Charakterystycznym elementem były czepce czyli kopki, jedwabne fartuchy, kiecki oraz buty „wywrotki”, spodnie iskrzoki oraz męskie kaftany. Mężczyzna musiał mieć filcowy kapelusz. Koronka i haft - motywy roślinne, dopełnienie mankietów rękawów i kołnierzyków koszul.

Kujawska pieśń - smutna, pełna zadumy. Obrzędowe formy życia wzbogaca folklor ( podkoziołek, przywoływanki, frycowanie kośnika - pasowanie młodego chłopaka na żniwiarza ).

Odrębność tego regionu była w przedmiotach materialnych - naczynia gliniane, wyroby plecionkarskie ( słoma, wiklina ), tace, misy, wyroby kowalskie ( okucia drzwi, okucia przy wozach ).

Rzemiosło kujawskie - związane było z rolnictwem. W XIX i XX wieku rzemieślników dzieliło się na dworskich i gromadzkich. Zawód rzemieślniczy przechodził z ojca na syna - kowale, bednarze, kołodzieje, garncarze. Wyrabiano naczynia czarne i siwe ( Kowal i Lubień Kujawski ) - regulacja dopływu powietrza przy wypalaniu. Kosze plecione służyły do przechowywania nabiału ( jaj ) oraz do wylęgu kurcząt. Z wikliny wytwarzano kufry, stoliki, krzesła, formy do chleba i bule tzw. koszki.

Budownictwo - na Kujawach przeważały wsie ulicówki, owalnice albo rzędówki. Ulicówki - wsie o zwartej zabudowie najczęściej po obu stronach drogi. Owalnice - wieś koncentrująca się w koło wspólnie wykorzystywanego placu. Rzędówki - często bagienne, tworzyły ciąg zabudowań wzdłuż rzeki. Zagrody stawiano w prostokąt z oddzielnymi budynkami. Budynek mieszkalny naprzeciw drogi, a naprzeciw domu kilkadziesiąt metrów dalej stała stodoła, zaś szczytem do drogi stał budynek gospodarczy. U bogatych gospodarzy stał spichrz, po środku stała studnia z żurawiem, były też piwnice nazywane sklepem, płoty, bramy wjazdowe i inne elementy. Najważniejszym elementem zagrody była chałupa, od połowy XIX wieku nazywana domem. Dachy były ze słomy lub strzecha z trzciny. Domy budowano z gliny i słomy, którymi wypełniano rusztowanie drewniane. Budownictwo przemysłowe to wiatraki, wiatraki słupowe koźlaki - dwie kondygnacje, 1 - system kół zębatych przenoszących siłę na młyn. Młyny wodne występowały rzadko na Kujawach, ze względu na nizinny teren.

Tradycyjna chata kujawska - podział domu na sień i dwie izby z komorami. W komorze stało łóżko, w którym spał parobek. Ilość poduszek na łóżku świadczyła o zamożności gospodyni; kolebka dla dziecka, pod oknem ołtarzyk, przy piecu ława.

Stroje - zróżnicowane u bardziej zamożnej ludności. Ubrania kobiece to szmaty, a męskie to łachy. Mężczyźni - Kujawiacy - białe koszule wiązane pod szyją jedwabnymi chustami zakładane na koszule czerwone jedwabne, jak i z długimi rękawami granatowe falbany, bez rękawów kaftany; przywiązywano czerwonym wełnianym paskiem z frędzlami; bogato farbowana sukmana ( sukmany wyróżniają chłopów ). Spodnie sukienne wyrzucane na buty; buty mają cholewy układane w harmonijkę. Kujawiak nie chodził boso, nosił buty z podkówkami, na głowie miał czarny filcowy kapelusz. W zimie kapelusze zastępowano czapkami rogatymi bez daszka. W stroju kujawskim dominował kolor szafirowy.

Odświętny strój dziewczyny składał się z lnianej koszuli, podkoszulki, sznurówki i dwóch lub trzech spódnic. Dziewczęta jak i kobiety nosiły czerwone korale, pojedyncze bądź sznury korali - w zależności od zamożności. Na dożynki głowy przystrajano wiankami i wstążkami. Mężatki miały kiece do kostek i nie były kolorowe. Nosiły też broszki i pierścionki. Mężatki od panien wyróżniały czepki; w zimie nosiły grube dubeltowe chusty tureckie.

Zwyczaje i obrzędy - dotyczyły wróżb magicznych, zabiegów w celu zapewnienia zdrowia, urodzaju. Niektóre z nich zachowały się do dziś np. obchodzenie Wigilii - dzieci wyciągają drobne monety, dorośli zaś źdźbła zboża - długość zboża wróżyła odpowiednio długość życia.. W koncie chaty stawiano snop żyta i pszenicy, aby zapewnić dobrobyt. Na podłodze rozsypywano słomę i przez trzy dni nie sprzątano jej, co miało chronić dzieci przed chorobami. Pierwszego dnia świąt dzielono się kolorowym - czerwonym opłatkiem i jedzenie z wigilii dawano zwierzętom.

W dniu Św. Szczepana z chóru kościelnego rzucano ziarno zbóż i grochu ( symbol męczeństwa Św. Szczepana, lub zapewniało to zdrowie i siły ). W okresie Świąt Bożego Narodzenia obserwowano przez 12 dni pogodę i wróżono na cały rok. W Święto Trzech Króli chodzono z heroldem ( 9 młodych osób ), anioł, diabeł, żydówka i żołnierze.

Okres między środą popielcową, a Bożym Narodzeniem nazywano zapustami. Tłusty tydzień - parobkowie mieli prawo do codziennego tłustego posiłku. Swatano - swat dawał wódkę dla rodziny. Zaręczyny nazywano zmówinami. Jaskółki i bociany przynosiły szczęście domowi.

14.02.2004 r.

Edukacja wielokulturowa i międzykulturowa

Uznanie odrębności kultur, które znajdują się na styku, obrzeżach kultur. Ukazanie istoty edukacji wielokulturowej i międzykulturowej.

Edukacja wielokulturowa

Społeczeństwa w większym lub mniejszym stopniu stają się wielokulturowe. Społeczeństwa są zróżnicowane pod względem etnicznym, językowym i wyznaniowym. Edukacja wielokulturowa odrzuca dominację jednej kultury na rzecz uznania innych kultur.

Edukacja wielokulturowa stoi na stanowisku pluralizmu kulturowego ( odrzuca rasizm, antysemityzm, odrzuca wszelką dyskryminację grup, jednostek ze względu na ich odmienność ). Postuluje kształtowanie kulturowej i etnicznej tożsamości oraz właściwych relacji między grupami, osobami o różnym języku.

Przekonanie, że kultura etniczna jest niższą kulturą ( np. wyrażanie się w swoim języku - dialekcie w szkole, urzędzie itp. Tzn. używanie języka innego niż obowiązuje ).

Kierunki zmian w edukacji kulturalnej w reformującej się szkole:

  1. Traktowanie edukacji wielokulturowej jako edukacji antyrasistowskiej ( edukacja ta ma być tolerancyjna ). Szkoła powinna zdiagnozować społeczność, zjawiska i nie może dopuszczać dyskryminacji.

  2. Traktowanie edukacji wielokulturowej jako edukacji zasadniczej, podstawowej. Oznacza to, że w programach szkoły, placówki oświaty muszą być uwzględniane zwyczaje innych grup niż dominujące.

  3. Traktowanie edukacji wielokulturowej jako ważnej dla wszystkich tzn. szkoła interesuje się wszystkimi uczniami, a zainteresowanie tymi mniejszościami, nie może ograniczać się tylko do patologicznych sytuacji. Szkoła powinna stwierdzić, czy istnieją nierówności edukacyjne ze względu na swoją kulturę.

  4. Traktowanie edukacji wielokulturowej jako rozwijającej się. Ta edukacja powinna przenikać wszystkie środowiska. Program powinien być przesiąknięty wszystkimi treściami grup etnicznych.

  5. Traktowanie edukacji wielokulturowej jako zmierzającej do sprawiedliwości społecznej. Powinno się troszczyć o dobrą relację między uczniem, a nauczycielem.

Edukacja wielokulturowa powinna być drogą nabywania tożsamości.

W wyniku tego dialogu powstają, zanikają i przeobrażają się różne uczucia w zakresie afilacji kulturowej, regionalnej i etnicznej. Powstaje potrzeba samookreślenia się kim jestem?! W wyniku tej edukacji powinien nabyć tożsamość kulturową ( swoiste myślenie, działanie itp. ) na drodze dialogu, działania i negocjacji poprzez:

Brak tolerancji prowadzi do ksenofobii.

Edukacja międzykulturowa - to proces oświatowo - wychowawczy, którego celem jest kształtowanie rozumienia odmienności kultur od subkultur we własnej społeczności, po kultury przestrzennie odległych społeczeństw, oraz przygotowanie do dialogowych interakcji z przedstawicielami innych kultur.

Ma chronić przed globalizacją, homogenizacją oraz przed lokalnym egocentryzmem.

Edukacja międzykulturowa czyli edukacja na pograniczu wielu kultur. Celem tej edukacji jest wychodzenie na pogranicze kulturowe, wzbudzanie zainteresowań, co pozwala na zrozumienie siebie.

Strategia edukacji międzykulturowej i wielokulturowej:

  1. Zbliżenie narodowe i narodowościowe jest faktem i będzie się pogłębiać.

  2. Edukacja musi przygotować dzieci i młodzież do życia w nowych warunkach i dać podstawę poszanowania dla innych.

  3. Po roku 1990 w Polsce odrodziła się podmiotowość, w której człowiek chce uczestniczyć.

  4. Następuje proces akomodacji ( dokonywanie przekształceń w myśleniu, zwyczajach ).

  5. Na pograniczu kultur, gdzie od wieków żyją ludzie posługujący się różnymi językami, uczęszczający do różnych kościołów, uczestniczących w różnego rodzaju obrzędach występują strategie edukacyjne:

    1. strategia rozdzielania edukacji obok siebie np.: powoływanie szkół średnich z językiem wykładowym kaszubskim, białoruskim, itp. Daje wysoki stopień zaangażowania tej społeczności, która tam zamieszkuje. Zwrócona jest do jednej tylko nacji;

    2. strategia integracji kultur mniejszościowych i podporządkowanie jej kulturze dominującej. Jest to strategia integralnej edukacji. Tą strategią posługiwano się w II RP i w Polsce Ludowej, celem usprawnienia stosunków w podzielonym społeczeństwie. Celem tej strategii jest przystosowanie grup mniejszościowych do większościowych. Prowadzi do negacji kultury regionalnej itp.;

    3. strategia tygla - polega na edukacji każdej grupy mniejszościowej we własnej kulturze i fuzji tej kultury z kulturą dominującą przy zachowaniu elementów odrębności;

    4. strategia edukacji międzykulturowej z tendencją równego traktowania i z tendencją przyznawania pierwszeństwa grupom mniejszościowym jako grupom słabszym np. szkoły w Belfaście ( Irlandia ), katolicy i protestanci. Nauka w tej strategii polega na zasadzie równości z rozszerzaniem nauczania historii, kultury i nauk politycznych narodów i społeczeństw. Przygotowuje strategia ta do dorastania obok siebie i tolerancji.

Wykorzystanie treści regionalnych w placówkach wychowawczych, resocjalizacyjnych i penitencjarnych.

Treści regionalne stwarzają szerokie możliwości wykorzystania w pracy wychowawczej poprzez budzenie zainteresowania ( wiedza, działanie, zainteresowanie, zamiłowanie ).

Rola krajoznawstwa i turystyki w edukacji regionalnej stwarza warunki do poznania własnego środowiska lokalnego, regionu i kraju.

Rodzaje wycieczek:

    1. dydaktyczne

    2. krajoznawczo - turystyczne

  1. Humanistyczny wymiar wycieczek.

  2. Kształtowanie postaw i zaspokajanie potrzeb młodzieży poprzez wycieczki.

  3. Rola wycieczek w zdobywaniu i wzbogacaniu wiedzy i umiejętności wychowanków.

  4. Rola wycieczek w wychowaniu patriotycznym.

  5. Znaczenie wycieczek w wychowaniu społeczno - moralnym.

  6. Kształtowanie wrażliwości na piękno przyrody.

  7. Zdrowotne walory wycieczek.

Literatura: Kazimierz Denek, O nowy kształt edukacji. Rozdział IX.

28, 29.02.2004 r. EGZAMIN

28.02.2004 r.

Dokument dotyczący dziedzictwa kulturowego -

Rekomendacja o ochronie folkloru i sztuki ludowej, uchwalonej na konferencji UNESCO 1989 roku - stanowi załącznik do tej uchwały.

Folklor

Dokument składa się z dwóch części:

  1. Definicja folkloru - folklor jest utożsamiany z tradycją lub kulturą ludową i oparty jest na tradycyjnej twórczości społeczności kulturowej, realizowanej przez osoby indywidualne lub osoby społeczne, odzwierciedlające tożsamość społeczną lub kulturalną. Formą tego folkloru jest język, literatura, muzyka, taniec, zabawy, mitologia, zwyczaje, obrzędy, architektura, rękodzieło i inne formy sztuki.

  2. Identyfikacja folkloru: folklor jest formą ekspresji kulturowej i musi być chroniony, dlatego prowadzi się przedsięwzięcia badawcze formy kulturowej.

Krajowy Ośrodek Dokumentacji np. w Ciechanowie ( jest tam Muzeum Rolnicze i ten ośrodek prowadzi rejestr dóbr kultury, wydaje czasopisma ), w naszym województwie jest w Toruniu.

Zachowanie folkloru jest związane z zachowaniem tradycji kulturowej, gromadzenie wszelkich dóbr: prowadzenie archiwum. Włączenie do tematów szkolnych problematyki ludowej, nie tylko związanych z rolnictwem, ale pielęgnować folklor przez zbieractwo ( odgrywa ważną rolę w placówkach oświatowych i wychowawczych ), zajmują się tym historycy w szkołach, rozwijanie zainteresowań folklorem u wychowanków.

Upowszechnienie folkloru - w tym dokumencie stwierdza się, że uwaga każdego narodu powinna być zwrócona na folklor jako element tożsamości kulturowej. Upowszechnieniu folkloru służą: Kongresy Towarzystw Kulturalnych, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy.

Współpraca międzynarodowa: wymiana informacji, wymiana specjalistów. Najbardziej powszechna jest w rejonach przygranicznych np. Ziemia Lubuska.

Sejna - tam odbywają się festiwale z udziałem różnych narodowości ( Polacy, Litwini, Żydzi, Niemcy - kiedyś tam zamieszkiwali ), Moleny świątynie starowierców ( długie brody ), ( Polacy i Litwini ).

Rio De Janerio - 1992 r. deklaracja mówiąca o integracji problemów środowiska i rozwoju - Szczyt Ziemi „Środowisko i rozwój”.

Celem deklaracji jest integracja problemów środowiska i rozwój:

  1. Eko - rozwój regionu ( zrównoważony rozwój odnoszący się do teraźniejszości jak i przyszłości );

  2. zawiera zalecenia dotyczące dziedzictwa kulturowego w regionie;

  3. ludność tubylcza i ich wspólnoty, a także wspólnoty lokalne odbywają znaczącą rolę w środowisku, ze względu na swoje doświadczenia i tradycje;

  4. rekomendacje nr 5/98 R/98/5 - Rady Komitetu Ministrów Rady Europy dotycząca dziedzictwa kulturowego;

Zachowanie i pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego w Europie. Kształtowanie u młodzieży programowania dla różnorodności kulturowej zachowań obywatelskich.

Konieczność prowadzenia edukacji w zakresie dziedzictwa kulturowego i promowania wśród dzieci i młodzieży świadomości tego dziedzictwa.

Rekomendacja stwierdza, że dziedzictwo kulturowe jest istotnym czynnikiem tolerancji integracji społecznej.

Edukacja w zakresie dziedzictwa jest drogą nadawania sensu przyszłości przez zapewnienie lepszego zrozumienia przeszłości.

Karta regionalizmu polskiego:

15


Wyszukiwarka