1. Kryształy soli wapnia

• Szczawian wapnia

• Węglan wapnia - w postaci cystolitów

• Siarczan wapnia

• Fosforan wapnia

Szczawian wapnia

• Wzór - Ca(COO)₂

• Powstaje w wodniczkach

• Wydalina odkładająca się w komórce

• Zobojętniony jonami wapnia Ca²⁺ trujący kwas szczawianowy

• Nierozpuszczalny w H₂O

• Lokalizacja:

• Komórki - redukcja jej treści, ściany ulegają skorkowaceniu

• Przestwory międzykomórkowe

• Postacie:

• Jednowodne

• Rafidy

• Piasek

• Dwuwodne

• Pryzmaty

• Druzy

• Formy kryształów - znaczenie diagnostyczne roślin:

• Jedyńce:

• Pojedyncze kryształy

• Postacie:

• Pryzmaty

• Romboedrowe

• Styloidy (słupy):

• pojedyncze kryształy, wydłużone

• postacie zrostów (bliźniacze, dwojaki)

• Rafidy:

• zbiorowe kryształy,

• wiązka igieł,

• najczęściej powleczone śluzem,

• ściany komórek najczęściej skorkowaciałe

• Druzy (gruzły):

• Zrosty licznych i drobnych kryształów

• Piasek krystaliczny:

• liczne i drobne kryształy, zebrane luźno

• prawie całkowicie wypełniają światło komórki

• Szczawian wapnia inkrustuje ściany komórkowe, np. zewnętrzną warstwę skórki

• Wewnątrz tkanek może tworzyć pasma włókien okrysztalonych

Węglan wapnia - Cystolity

• Odkłada się wewnątrz ścian komórki skórki niektórych rodzin

• Kształt:

• Groniasty

• Kulisty

• podługowaty

• Po rozpuszczeniu w kwasie odsłania się błonnikowy trzoneczek wysycany krzemionką

• Nierozpuszczalny w kwasach organicznych (kwas octowy),

• Rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach mineralnych - wydzielanie CO₂

• Pod wpływem kwasu siarkowego wydzielają się charakterystyczne igły siarczanu wapnia.

Ziarna aleuronowe

Ziarna aleuronowe (aleuron):

• Materiał zapasowy nasion

• Forma białka

• Występuje też w organach podziemnych, (krystaloidy), jądrach komórkowych, soku mlecznym, chromatoforach, skórce

• Powstawanie:

• zagęszczenie się soku komórkowego wodniczek

• wytrącenie się białka nagromadzonego w soku komórkowym

• rozpuszczenie ziaren w czasie kiełkowania i ponowne wytworzenie wodniczek zawierających białko niezbędne do odżywiania młodej rośliny

• Ziarna aleuronowe złożone:

• duże ziarna (20 µm)

• zazwyczaj bezbarwne

• kuliste, gruszkowate, klapowane

• obecne w roślinach bogatych w tłuszcze

• zbudowane z substancji podstawowej krystaloidu i globoidów

• Substancja podstawowa:

• Płynne, bezpostaciowe białko typu albuminy

• Wypełnia wnętrze ziarna aleuronowego

• Oddzielona od cytoplazmy oponką - odpowiada tonoplastowi wodniczki

• Krystaloid:

• Wykrystalizowane białko typu globuliny

• Główny składnik ziarna aleuronowego

• Rozpuszczalny w wodorotlenkach

• Nierozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach

• Ulega pęcznieniu

• Występuje m.in. w soczystych organach podziemnych (bulwy ziemniaka), zlokalizowane są w warstwie obwodowej miękiszu

• Globoid:

• Zawiera substancje mineralne m.in.: sole magnezowe i wapniowe kwasu inozytoheksafosforowego

• Okrągłe ziarna

• Zlokalizowane obok krystaloidów

• Rozpuszczalne w rozcieńczonych kwasach

• Nierozpuszczalne w wodorotlenkach

• Mogą zawierać kryształy szczawianu wapnia - druzy

• Ziarna aleuronowe proste:

• Drobne (3-5µm)

• Zawierają białko bezpostaciowe, liczne globoidy

• liczne globoidy zlokalizowane są w:

• specjalnej warstwie aleuronowej

• zarodek nasienia

• warstwa aleuronowa:

• najczęściej jednowarstwowa, rzadziej dwuwarstwowa

• przylega do skórki

• uformowana w części obwodowej bielma

• obecna w nasionach bielmowych bogatych w skrobię lub śluz

• zawiera ziarna aleuronowe, tłuszcze, enzymy, witaminy

• nie zawiera skrobi

• Wolutyna (glikoproteina):

• U bakterii i okrzemek

• Materiał zapasowy

Skrobia (amylum)

Skrobia:

• Martwy składnik komórki roślinnej

• Powstaje w wyniku działalności plastydów

• Ważna substancja zapasowa

• Skrobia asymilacyjna:

• Tworzy się w chloroplastach podczas fotosyntezy

• Odkłada się w postaci drobnych ziaren w wydzielonych obszarach stromy

• W nocy rozpuszcza się i zamienia się w cukier

• Cukier odtransportowywany jest rurkami sitowymi do organów rośliny

• Skrobia tranzytoryczna:

• Powstaje, gdy skrobia wypadnie z rurki sitowej podczas jej transportu do organów rośliny

• Skrobia zapasowa (spichrzowa):

• Tworzy się przy udziale amyloplastów

• W organach podziemnych, bez dostępu do światła (korzenie, kłącza)

• Ziarna skrobi powstają przez apozycję - nakładanie się poszczególnych warstw (lamelli) skrobi

• Skrobia statolitowa:

• Wierzchołek wzrostu korzenia (czapeczka)

• Pochwy skrobiowe łodyg

• W endodermie warunkuje zjawisko zwane geotropizmem ujemnych pędów

• Zawartość skrobi:

• Bulwy ziemniaka 20 - 30%

• Ziarna pszenicy 70%

Morfologia ziaren skrobi zależy od:

Budowy ziaren, uwarstwienia, wielkości, kształtu

• Rodzaje ziaren:

• Pojedyncze ziarna:

• Jeden ośrodek skrobiotwórczy

• Dookoła ośrodka układają się warstwy - lamelle

• W amyloplastach po jednym ziarnie skrobi

• Złożone ziarna:

• Kilka ośrodków

• Dookoła nich lamelle

• Jakby złączone pojedyncze ziarna (ryż - 100, owies - 200, szpinak - 30 000)

• Przy jej tworzeniu w amyloplastach odkładają się liczne ziarna skrobi

• Półzłożone ziarna:

• Od złożonych różnią się tym, że mają na obwodzie wspólną warstwę skrobi, wytworzoną przez amyloplast

• Uwarstwienie:

• Koncentryczne (dośrodkowe) - gdy ziarna w czasie wzrostu były równomiernie otoczone amyloplastem i jednakowo wzrastały

• Ekscentryczne (mimośrodkowe) - gdy ziarna w czasie wzrostu nie były równomiernie otoczone amyloplastem i niejednakowo wzrastały

• Nie zawsze widoczne

• Wewnątrz uwarstwienia może być obecny ośrodek: punkt, szczelinka

• Wielkość ziaren:

• Największe w bulwach ziemniaka (do 100 µm)

• Najmniejsze pojedyncze ziarenka skrobi złożonej ryżu (3-10 µm)

• Kształt ziaren:

• Owalny, klapowany, okrągły, gruszkowaty, soczewkowaty

• Cecha diagnostyczna

Chemizm skrobi:

• Wzór (C₆H₁₀O₅·H₂O)_N

• Powstaje przez:

• polimeryzacje glukozy w większe cząsteczki,

• łączą się wiązaniami α-glikozydowym,

• tworzą długie łańcuchy

• Składa się z dwóch frakcji:

• Amylozy:

• Mniejsze cząstki,

• Rozpuszczalna w H₂O

• Amylopektyny:

• Tworzy rozgałęziona łańcuchy,

• Z H₂O na gorąco daje zawiesinę koloidalną

• Po ogrzaniu do 70 C tworzy klajster - stanowi zawiesinę amylopektyny w roztworze amylozy. Podobny przebieg reakcji podczas hydrolizy wodorotlenkami

• Pod wpływem stężonego kwasu siarkowego skrobia przemienia się w glukozę

• Krochmal - czysta skrobia

• Podgrzanie skrobi na sucho do 200 C otrzymanie dekstryny - rozpuszczalna w H₂O

• Pod wpływem enzymów amylolitycznych (α- i β-amylazy) łatwo ulega rozkładowi i przechodzi w związki rozpuszczalne

• Enzymy amylolityczne (α- i β-amylazy) hydrolizują skrobię do dekstryn i maltozy

• Maltaza przemienia sacharyd w glukozę

• Skrobia + amylaza (ptialina) = korozja zauważalna pod mikroskopem. Korozja - stopniowe rozpuszczanie i zanikanie ziaren

• W świetle spolaryzowanym - na tle ziarna widoczny jest ciemny krzyż, a miejscem skrzyżowania jest ośrodek ziarna

• To zachowanie wskazuje na krystaloidalną budowę ziaren skrobi (sferokryształ)

• Roztwór jodku (I w KI) - zabarwia ziarna skrobi na niebiesko, granatowo.

• Skrobia florydynowa - w glonach morskich (krasnorosty) pod działaniem KI zabarwia się kolor czerwony. Podobną reakcję dają również dekstryny.

---