PRAWO ADMINISTRACYJNE
1. Prawo ustrojowe - KTO? - to przepisy, które określają, kto wykonuje zadania administr.(jakie podmioty, jakie organy).
2. Prawo materialne- JAKIE DZIEDZINY? - są to przepisy, które określają sfery działania administr. Czyli, w jakich dziedzinach działa administr. np. ustawa o..., prawo budowlane.
3. Prawo procesowe(formalne) -JAK? - są to przepisy określające, w jaki sposób działa administr.
PROCEDURY POSTĘPOWAŃ:
1. Postępowanie administr. ogólne
Jest to postępowanie uregulowane w k.p.a. i kończy się wydaniem decyzji administr.
2. Postępowanie administr. szczególne.
Kończy się wydaniem decyzji, ale posiada inne regulacje, inną podstawę prawną, ma szczególne cechy:
- postępowanie podatkowe(uregulowane w ordynacji)
- postępowanie w sprawach celnych
- postępow. w sprawach ubezpieczeń społ.
3. Postępow. w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami organami administr. publicznej (art.22,23 k.p.a.), kończy się postanowieniem.
4. Postępow. w sprawach wydawania zaświadczeń uregulowane w k.p.a. rozdz.7, kończy się wydaniem zaświadczenia lub postanowieniem o odmowie wydania zaświadcz.
5. Postępow. w sprawach skarg i wniosków, dział 8 k.p.a., kończy się zawiadomieniem.
6. Postępow. administr. egzekucyjne, uregulowane w ustawie z dn. 17.06.1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administr., kończy się wykonaniem obowiązku - w toku postępowania egzekucyjn. Wydawane są postanowienia, może występować przymus bezpośredni.
7. Postępow. sądowo-administr. to znaczy postępowanie przed sądem administr., kończy się wyrokiem lub postanowieniem.
ZAKRES OBOWIĄZYWANIA k.p.a.
Przedmiotowy, art. 1,2 - kodeks reguluje cztery postępowania:
1- administracyjne ogóle
2- spory o właściwość
3- zaświadczenia
4- skargi i wnioski
Podmiotowy zakres obowiązywania k.p.a. jest szeroki, bo obejmuje organy administr. publicznej.
WYŁĄCZENIA Z ZAKRESU OBOWIĄZYW k.p.a.
Wyłączenia bezwzględne:
1- sprawy karne, skarbowe,
2- postępowanie podatkowe, bo uregulowane jest ordynacją, z wyjątkiem dwóch działów 4 i 8.
Wyłączenia względne (warunkowe), gdy jest zastrzeżenie, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej:
1- sprawy należące do polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych,
2- sprawy wewnętrzne administr.(relacje między organami administr., relacje między pracownikiem i przełożonym w administr.)
Celem postępow. administracyjnego ogólnego jest rozstrzygnięcie indywidualnej sprawy poprzez wydawanie decyzji, art.1 k.p.a..
CZTERY PRZESŁANKI STOSOWANIA KODEKSU W POSTĘPOW.ADMINISTR.
1. Charakter organu, oznacza, że przepisy KPA stosują wyłącznie organy administr. publicznej.
2. Właściwość organu, czyli organ musi być właściwy rzeczowo, miejscowo i instancyjnie.
3. Rodzaj sprawy. Musi być to sprawa indywidualna i administracyjna.
a) Sprawa indywidualna to sprawa o podwójnej konkretności, tzn. dotycząca konkretnego podmiotu, osoby znanej z imienia i nazwiska oraz dotycząca konkretnej sytuacji, w jakiej .znalazła się konkretna osoba fizyczna lub prawna.
b) Sprawa administracyjna, tzn., że sprawa jest uregulowana prawem administracyjnym - jego przepisami.
4. Forma rozstrzygnięcia sprawy. Przepisy administr. przewidują załatwienie sprawy poprzez wydanie decyzji administracyjnej. Decyzją może być: koncesja, licencja, zezwolenie, pozwolenie, nakaz, zakaz, uprawnienie, obowiązek, zaświadczenie.
PODZIAŁ PODMIOTÓW I UCZESTNIKÓW
POSTĘPOWANIA
1- Podmioty obligatoryjne, tzn. obowiązkowe, bez których postępow. nie może istnieć. Należą do nich dwa podmioty:
- organ prowadzący postępowanie
- strona postępowania.
2- Podmioty fakultatywne, są to tzw. podmioty na prawach strony. Jest to grupa podmiotów, które mają uprawnienia procesowe na prawach strony, ale sprawa ich nie dotyczy. Występują w cudzej sprawie dla ochrony pewnych wartości. Należą do nich:
- organizacja społeczna, która chroni interes społeczny, np. Liga Ochrony Przyrody,
- prokurator, który chroni praworządność,
- rzecznik praw obywatelskich, który chroni prawa i wolności obywatelskie.
3- Uczestnicy postępowania
Są to osoby, które mają pojedyncze uprawnienia lub obowiązki w toku postępowania, ale też występują w cudzej sprawie. Należą do nich:
- świadkowie, którzy składają zeznania,
-biegły, czyli specjalista w danej dziedzinie, np. geodeta, historyk sztuki, inżynier budownictwa wydający ekspertyzę,
- osoba trzecia jest to osoba mająca obowiązek przedstawić przedmiot oględzin.
ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ to osoba lub grupa osób. Organem jest organ i urząd do niego przynależny (minister, wojewoda, wójt, burmistrz).
ORGANY W ZNACZENIU PROCESOWYM art.5&2pkt.3.
1- Organy administr. rządowej. Dzielą się na naczelne i centralne organy administr. rządowej, pkt.4.
2- Terenowe organy administr. rządowej dzielimy na:
- zespolone, tj. wojewoda oraz kierownicy wojewódzkich służb, inspekcji i straży (inspekcja sanitarna, straż pożarna),
- niezespolone (specjalne). tj. naczelnik US, organy administracji skarbowej, leśnej, wojskowej, górniczej, morskiej, organy statystyczne.
3- Organy samorządu terytorialnego.
I instancja
- W gminie decyzje wydaje wójt, burmistrz i prezydent.
- W powiecie decyzje wydaje starosta lub zarząd powiatu, jeżeli przepis prawa tak stanowi.
- W województwie samorządowym decyzje wydaje marszałek województwa i urząd marszałkowski lub decyzje wydaje zarząd województwa, jeżeli przepis tak stanowi.
II instancja
Decyduje Samorządowe Kolegium Odwoławcze
4- Organy w znaczeniu funkcjonalnym, są to inne organy państwowe oraz inne podmioty, gdy są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień, zawartych z innymi organami do wydawania decyzji. Takim organem jest prezydent, decyduje w sprawach nadania obywatelstwa i nadawania odznaczeń. Należą tutaj także organy organizacji społecznych (zawodowych, spółdzielczych, samorządowych), poza tym zakłady administracyjne, fundacje i inne.
POJĘCIE STRONY art.28-na pamięć!
1.cz.art. dotyczy postępowania z urzędu (organ sprawdza, kto jest stroną)
2.cz.art. dotyczy wszczęcia postępow. na wniosek.
Stroną jest ten, kto ma interes prawny.
POJĘCIE INTERESU PRAWNEGO
Interes prawny jest to uprawnienie lub obowiązek, określony w przepisach materialnego prawa administr., tzn. istnieje ustawa, która przewiduje dany interes prawny, stwarza szansę bycia stroną.
POJCIE OSOBY ZAINTERESOWANEJ
Jest to osoba, która ma interes faktyczny, a nie ma interesu prawnego. Interes faktyczny wynika z rzeczywistości, okoliczności, w których znalazła się osoba, z sytuacji życiowej, ale nie wynika z prawa.
Osoby zainteresowane nie mają żadnych uprawnień, w postępow. administr., nie mogą nawet brać w nim udziału.
Osoba zainteresowana może:
- zwrócić się o pomoc do organiz. społecznej, żeby działała w jej imieniu,
- osoby zainteresow. mogą złożyć skargę powszechną, która może wywołać wszczęcie postępow. z urzędu.
ZDOLNOŚĆ ADMINISTRACYJNO- PRAWNA STRONY, (kto może być stroną)
- to zdolność albo możliwość bycia stroną w postępowaniu. Mogą nimi być osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
ZDOLNOŚĆ PRAWNA art.30- to zdolność bycia podmiotem, posiadana od urodzenia.
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
- to zdolność do wykonywania czynności prawnych i wywoływania skutków prawnych posiadana od uzyskania pełnoletności.
ZDOLNOŚĆ ustala się najpierw na podstawie przepisów prawa administrac. a potem przepisów prawa cywilnego, jeśli w przepisach prawa administrac, nie ma szczególnych rozwiązań.
PEŁNOMOCNICTWO PROCESOWE art.33
Strona nie musi działać sama, może wyznaczyć pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być wyłącznie osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Wystarcza forma pisemna lub ustna do protokołu, udzielenia pełnomocnictwa.
DOMNIEMANIE PEŁNOMOCNICTWA art.33&4 (to założenie, którego nie trzeba udowadniać) - organ traktuje jako pełnomocnika osobę, pomimo braku na piśmie pełnomocnictwa. Warunki:
- W sprawach mniejszej wagi jak dostarczenie brakujących dokumentów, wniesienie opłaty. Złożenie podania nie zalicza się do tych spraw.
- Jeżeli w imieniu strony występuje członek najbliższej rodziny lub domownik. Domownikiem jest osoba, która mieszka i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.
- Organ nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia (odbieranie listu, złożenie PIT-u, wysłanie pisma do urzędu).
Przedstawiciel działa wtedy, kiedy osoba nie ma zdolności do czynności prawnych.
ORGANIZACJA SPOŁECZNA W POSTĘPOWANIU
Pojęcie organizacji - art.5&2pkt.5 są to organizacje zawodowe (np. rada adwokacka, izba lekarska), samorządowe (samorząd gospodarczy) i inne (związki zawodowe, partie, związek wędkarski).
Organizacja musi zaistnieć formalnie art.31.
FUNKCJE, UPRAWNIENIA ORGANIZ. SPOŁECZNEJ:
1. Organizacja może być podmiotem na prawach strony. Wówczas może:
a- żądać wszczęcia postępowania ale tylko wtedy, gdy przepisy przewidują wszczęcie postępowania z urzędu,
b- przyłączyć się do toczącego postępowania, gdy jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji lub gdy przemawia za tym interes społeczny(dwie przesłanki).
Organ administracyjny w formie postanowienia rozstrzyga o dopuszczeniu organiz. społ. Do postępowania. Na postanowienie odmowne służy organiz. zażalenie.
2. Organizacja nie uczestnicząc w postępowaniu, przedstawia organowi swój pogląd w sprawie.
3. Organizacja może być w postępowaniu stroną.
4. Organizacja może być organem w znaczeniu funkcjonalnym administracji publicznej.
ZASADY OGÓLNE POSTĘPOW. ADMINIST.
Zasady ogólne - to reguły postępowania, które wyznaczają jednocześnie obowiązki organu prowadzącego postępowanie jak i odpowiednie uprawnienia strony. Mają rangę taką, jak inne przepisy a ich naruszenie jest rażącym naruszeniem prawa.
ZRÓDŁA ZASAD OGÓLNYCH:
a) konstytucja
- zasada do procesu czyli do postępow. administr.(odpowiedni tryb postępow.),
- zasada dwuinstancyjności, zasada równości,
b) przepisy prawa europejskiego i ratyfikowane umowy międzynarodowe
- konwencja o ochronie praw człowieka i wolności,
- prawo do szybkiego, rzetelnego i sprawiedliwego procesu,
c) ustawy procesowe - k.p.a., ordynacja podatkowa-dział IV, ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administr.,
d) poglądy teoretyczne (doktryny) przedstawicieli nauki prawa administr.
- zasada praworządności decyzji,
- pojęcie decyzji nieistniejących,
- orzecznictwo sądowe.
ZASADY WEDŁUG k.p.a. art.6-16.
1.Zasada praworządności art.6 i pocz.7 - organy działają na podstawie przepisów prawa, udział prokuratury.
2.Zasada prawdy obiektywnej art.7 - organ ma obowiązek w sposób wszechstronny i wyczerpujący, wyjaśnić stan faktyczny sprawy, czy jest realizowana jak najlepiej w stadium dowodowym oraz obiektywności postanowienia służy instytucja wyłączenia pracownika z postępowania.
3. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - są różne relacje między interesem społecznym a indywidualnym:
- interesy mogą być sprzeczne,
- interesy mogą się pokrywać,
- interesy mogą być obojętne wobec siebie.
4. Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa art.8 - działania konsekwentne, jednolite rozstrzyganie, działania legalne, zgodne z prawem.
5. Zasada wpływu wychowawczego na obywateli art.8 - organy powinny tak działać, aby pogłębiać świadomość i kulturę prawną obywateli.
6. Zasada udzielania informacji art.9 - organ ma obowiązek informować strony i innych uczestników postępowania o wszelkich okolicznościach faktycznych i prawnych i czuwać aby strona nie poniosła szkody, z powodu nieznajomości przepisów.
7. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu art.10 - strona ma prawo brać czynny udział w każdym stadium postępowania, tzn. może składać wnioski, żądać przeprowadzenia dowodu, zawieszenia postępowania, umorzenia postępowania, a przed wydaniem decyzji powinna wypowiedzieć się, co do zebranych materiałów dowodowych.
8. Zasada przekonywania stron art.11 - organ ma wyjaśnić stronom przesłanki, na których poparł się przy wydawaniu decyzji (powinna być zrealizowana w uzasadnieniu decyzji).
9 Zasada szybkości i prostoty postępowania art.12:
- sprawy należy załatwiać niezwłocznie,
- do celu należy zmierzać najprostszymi środkami.
10. Zasada ugodowego załatwiania spraw, art.13, tam gdzie to jest możliwe organ powinien nakłaniać strony do ugody.
11. Zasada pisemności, art.24, wszelkie istotne czynności w postępowaniu, powinny być przedłożone w formie pisemnej, np.. złożenie podania, sporządzenie przez organ protokołu, adnotacji, decyzja.
12. Zasada dwuinstancyjności, art.15, każdy ma prawo do dwukrotnego merytorycznego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy, (co do istoty), odwołanie od decyzji, zażalenie.
13. Zasada trwałości decyzji administracyjnych, art.16&1, decyzje ostateczne są trwałe, tzn., że można je uchylić lub zmienić tylko, jeżeli przepis prawa tak stanowi.
Decyzja ostateczna to taka, od której nie służy odwołanie.
Gdy minął termin 14 dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji, do odwołania i przekroczymy go:
- decyzja organu odwoławczego - decyzja II instancji,
- jeżeli przepis prawa tak stanowi, że decyzja jest ostateczna.
14. Zasada sądowej kontroli aktów prawnych, art.16&2, decyzje i postanowienia mogą być zaskarżone do sądu administr. z powodu ich niezgodności z prawem (wojew. sąd administr.).
STADIA POSTĘPOWANIA ADMINISTR.
Wszczęcie postępowania:
Podmiotem, który wszczyna postępow. zawsze jest organ administracyjny!
Wszczęcie postępowania na wniosek (zasada skargowości), występuje wtedy, gdy do organu wpływa podanie z żądaniem wszczęcia postępowania przez osobę uprawnioną.
Wszczęcie postępowania z urzędu:
1) Organ administr. publicznej posiada wiadomości pozwalające na wszczęcie postępowania.
2) Kiedy wnosi o to prokurator, organiz. społeczna, rzecznik praw obywat. Jako podmioty na prawach strony.
3) Kiedy zostanie wniesiona skarga powszechna.
Informacja o tym, w jaki sposób następuje wszczęcie postępow., wyprowadzona jest z przepisów prawa materialnego.
W przypadku, kiedy przepis prawa materialnego nie wskazuje sposobu wszczęcia postępowania (czy z urzędu, czy na wniosek), należy przyjąć:
a) W sprawach o przyznanie lub rozszerzenie uprawnienia oraz o ograniczenie lub zniesienie obowiązku, przyjmuje się, że postępowanie powinno być wszczynane na wniosek.
b) W sprawach o odebranie lub ograniczenie uprawnienia oraz o nałożenie obowiązku, przyjmuje się, że postępowanie powinno być wszczynane z urzędu.
SZCZEGÓLNY SPOSÓB WSZĘCZCIA POSTPOWANIA, art.61&2, następuje wtedy, kiedy:
1- przepis prawa , do wszczęcia postępowania wymaga wniosku strony,
2- ze względu na szczególnie ważny interes strony, organ z urzędu wszczyna postępowanie,
3- organ administracyjny ma obowiązek, uzyskać od strony zgodę do przeprowadzenia wszczętego w ten sposób postępowania.
Organ administr. publ. powinien wystąpić o zgodę do strony, przy pierwszej czynności procesowej skierowanej do tejże strony (zawiadom. o wszczęciu postępow.).
Wyrażenie zgody powinno mieć charakter wyraźny, w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, z której treści zgoda będzie wprost wynikała.
Ze względu na ekonomię procesową, organ powinien wyznaczyć stronie termin do wyrażenia zgody, po którego bezskutecznym upływie, postępowanie będzie umorzone.
DATA wszczęcia postępowania,art.61&3.
Jeżeli postępowanie jest wszczęte z urzędu, datą wszczęcia jest data pierwszej czynności procesowej.
FORMA - prawo nie przewiduje formy wszczęcia postępowania. Zostaje wydana decyzja, za wyjątkiem:
1- kiedy wszczęcia żąda organ na prawach strony, ponieważ wszczęcie postępow. i odmowa następują na podstawie postanowienia,
2- w trybach nadzwyczajnych wszczęcie następuje na podstawie postanowienia, a odmowa na podstawie decyzji.
KONKRETNOŚĆ PODMIOTU SZCZEGÓLNOŚĆ SPRAWY
Jeżeli złożymy wniosek do niewłaściwego organu, data wszczęcia postępowania nadal jest datą złożenia.
art.64, art.65&1-4, art.66&4, art.1991
WIELOŚĆ STRON A WSPÓŁUCZESTNICTWO FORMALNE
WIELOŚĆ STRON - następuje wtedy, kiedy w jednej sprawie, więcej niż jeden podmiot ma interes prawny lub obowiązek, np. koncesja.
- Następuje bez względu na rodzaj wszczęcia postępow.(czy na wniosek, czy z urzędu).
- Ma obowiązek wezwać do postępowania wszystkie strony - obwieszczeniem, jeśli strony są nieosiągalne.
- Obowiązuje zasada zapewnienia stronom czynnego udziału.
1 sprawa - 1 postanowienie (wiele stron)
1 decyzja administrac.
Zaskarżenie wiąże wszystkie strony postępowania.
WSPÓŁUCZESTNICTWO FORMALNE
Organ administracji publicznej może wszcząć i prowadzić postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony w sprawach, gdy prawa i obowiązki wynikają:
- z tego samego stanu faktycznego,
- z tego samego stanu prawnego (podstawa prawna),
- właściwym do ich rozstrzygnięcia jest jeden organ administr.publ..
Kilka stron - 1 postanowienie.
Kilka decyzji.
Zaskarżenie decyzji wiąże podmioty odnośnie sprawy, której zaskarżenie dotyczy.
ROZSTRZYGNICIA ADMINISTRACYJNE
Organ może podjąć następujące rozstrzygnięcia:
1. Decyzje.
2. Postanowienia.
3. Ugody.
Decyzja i postanowienie są to akty administracyjne, natomiast ugoda jest formą załatwienia sprawy, ale nie jest aktem administrac. Ugoda kończy się postanowieniem.
DECYZJA administrac. Rozstrzyga sprawę, co do istoty -nadaje uprawnienie lub nakłada obowiązek- lub w inny sposób kończy postępow. w sprawie.
Inny sposób, to decyzja o umorzeniu, czyli bez rozstrzygnięcia jego celu.
Elementy decyzji:
1. Oznaczenie organu administr. publicznej.
2. Data wydania, w celu ustalenia czy była wydana na podstawie obowiązującej w tym dniu podstawy prawnej.
3. Oznaczenie strony lub stron, czyli adresata decyzji.(odróżnienie strony od podmiotu, który ją reprezentuje)
4. Powołanie podstawy prawnej.
Musi być podany przepis prawa powszechnie obowiązujący, np. przepis konstytucji, ratyfikowanej umowy międzynarodowej, prawa europejskiego, ustaw, rozporządzeń, przepisy prawa miejscowego wydawane przez lokalną władzę samorządową.
Decyzja jest wydawana na podst. prawa materialnego, na podstawie tej ustawy, która danej sprawy dotyczy. Nie wolno wydać decyzji na podstawie przepisów wewnętrznych.
5. Rozstrzygnięcie, czyli przyznanie uprawnienia &3.lub nałożenie obowiązku.
6. Uzasadnienie faktyczne i prawne.
Uzasadnienie faktyczne - to opis całej sytuacji ze wskazaniem dowodów, na których organ się oparł.
Uzasadnienie prawne - to wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.
7. Pouczenie o środkach zaskarżenia, czyli informacja jak można zaskarżyć decyzję (czy służy skarga, czy służy odwołanie).
8. Podpis pracownika, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego.
9. Decyzja może zawierać także inne elementy wynikające z przepisów szczególnych (warunek do spełnienia, zlecenie, rygor natychmiastowej wykonalności).
Wśród tych elementów są cztery konstytutywne, czyli tworzące minimum konieczne, tworzące decyzję:
- oznaczenie organu,
- oznaczenie strony,
- rozstrzygnięcie,
- podpis.
Brak czterech elementów - decyzja nie istniejąca, akt pozorny, nie-akt.
10. Decyzja wchodzi do obrotu prawnego wtedy, gdy zostaje doręczona lub ogłoszona, art.109,110.
POSTANOWIENIA
Cechy postanowień:
1) Postanowienia dotyczą kwestii procesowych, ale nie rozstrzygają sprawy co do istoty, art. 123-126, np.:
- postanowienie o dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu, art.32&2,
- postanowienie o zawieszeniu postępowania, art.101,
- postanowienie o nałożeniu grzywny na świadka, art.88.
2) Na postanowienie służy zażalenie tylko wtedy, kiedy przepis prawa tak stanowi, np. art.77&2.
Takie postanowienie, na które nie służy zażalenie, można zaskarżyć jedynie w odwołaniu od decyzji.
POSTANOWIENIE - ZAŻALENIE NA POSTANOWIENIE
DECYZJA - ODWOŁANIE OD DECYZJI
3) Podstawą prawną postanowień są przepisy procesowe.
4) Adresatem postanowień mogą być podmioty lub uczestnicy postępowania.
5) Jak na decyzje, tak na postanowienia służy skarga do wojewódzkiego sądu administrac.
6) Mogą być stosowane tryby nadzwyczajne.
UGODA jest to ugoda między stronami, przed organem, art. 114.