Myśl ekonomiczna w starożytności

KSENOFONT - zwolennik niewolnictwa, opowiadał się za bogactwem, gdyż to pomoże mu ulepszyć siebie. Jego główne dzieło to OIKONOMIKOS - zbiór praw pomagających w kierowaniu gospodarstwem, zbiór rad o gospodarowaniu i zarządzaniu majątkiem. Dla Ksenofonta najważniejszą dziedziną było rolnictwo. Korzyści z rolnictwa są nauką praw wielorakich a nawet rolnictwo kształtowało cechy osobowości, wartości ludzkich jak i uczyło patriotyzmu. Rzemiosło oceniał negatywnie poprzez złe jego cechy odsuwające od rodziny i państwa. Zarządzanie gospodarstwem rolnym porównywał z władaniem i zarządzaniem wojskiem poprzez naukę dyscypliny, posłuszeństwa stosując kary i nagrody za pracę. Rozdzielał on prace pomiędzy kobietę i mężczyznę poprzez podział obowiązków (mężczyzna narzucał obowiązki kobiecie - dbać o zapasy i nimi zarządzać, przyuczać pracowników do pracy).

PLATON - podejmował kwestie państwa w dziełach „ Państwo”, „Prawa”. Państwo traktował jako niedoskonałe odbicie państwa rzeczywistego do państwa idealnego. Człowiek potrzebuje państwa aby przeżyć, funkcjonować. W państwie wszystko co ziemskie i materialne powinno podlegać temu co niematerialne i metafizyczne. Przedstawił on swoją wizję państwa idealnego. Wizja ta polegała na podziale społeczeństwa na 3 warstwy:
1.mysliciele filozofowie , których celem było zarządzanie i kierowanie państwem,
1. żołnierze wojownicy, którzy bronili państwa i dbali o przestrzeganie prawa.
2. ludzie trudniący się działalnością zarobkową tj. kupcy, rzemieślnicy.
Dwie pierwsze warstwy pozbawione były własności osobistej. Platon twierdził jednak, że w państwie w którym te trzy warstwy są sobie nawzajem podporządkowane panuje harmonia i sprawiedliwość a właśnie na sprawiedliwość społeczną powinno być zorientowane państwo. Cel państwa według Platona jest idealny i jest nim dążenie do doskonałości, której rezultatem miało być zespolenie myśli wszystkich obywateli.

Niewolnicy są nikim i powinni zajmować się tylko pracą na roli (nie ujmował ich w ogóle w klasyfikacji). Stosunek do pieniądza - wypośrodkowany. Ludzie nie mogą być za bardzo biedni ani za bardzo bogaci bo to rodzi konflikty. Kierować państwem nie powinni ani najbogatsi ani najbiedniejsi, ponieważ bogactwo i nędza szkodzą wydajności pracy. Dla państwa szkodliwa jest także pogoń za zyskiem.

ARTSTOTELES - Wprowadził pojęcie ekonomika na stałe w naukę. Głosił on hołd natury (twory natury są doskonałe) natura się nie myli. Nie powinno postępować się wbrew naturze. Prawdziwym bogactwem jest bogactwo z natury przetworzone przez ludzi. Przedstawił zasadę „złotego środka”- niewolnictwo jest dobre gdy zgodne z naturą, złe gdy niewolnikiem jest człowiek który sam sobie w życiu może poradzić, ale mu nie pozwolono. Podział pracy w zależności od chłonności rynku. Bogactwo nie jest głównym warunkiem szczęścia. Bogactwo jest złe gdy bogaci się poprzez gromadzenie samego pieniądza:

Chrematystyka - sztuka zdobywania pieniędzy, zarobkowania, bogacenia się:

• Handel

• Lichwa - pożyczanie pieniędzy na procent

• Praca najemna

Rodzaje wymiany towarów wg Arystotelesa:

• Towar za towar

• Towar - pieniądz - towar

Paradoks wody i diamentu:

"Dlaczego woda, która jest niezbędna do życia, jest tania, podczas gdy diamenty są bardzo drogie, choć można się bez nich obejść?".

Wynika to z rzadkości występowania dóbr.

Myśl ekonomiczna w średniowieczu

ŚW. TOMASZ Z AKWINU - posiadanie jest środkiem do osiągnięcia wyższego celu - zbawienia wiecznego.

Cena sprawiedliwa - cena która pokrywa całkowity koszt produkcji danego dobra, adekwatna do danego towaru, a zależy od:

• Pracy (ilość i jakość)

• Nakładów rzeczowych

• Usług pomocniczych.

Jakość pracy- godność i przynależność klasowa

Własność prywatna jest prawem czysto ludzkim a nie boskim. Celem własności nie mogą być tylko korzyści osobiste ale także dla innych. Korzyści z własności prywatnej:

•   Przyczynienie się do większej pracowitości ludzi

• Przyczynienie się do większego porządku w życiu społecznym

Prawo Kopernika-Greshama - zasada mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy, ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten "gorszy". Krótko mówiąc, gorszy pieniądz wypiera lepszy.

Merkantylizm (XVI-XVIII)

MERKANTYLIZM - Termin merkantylizm został ukuty przez słynnego ekonomistę Adama Smitha, który wywiódł go z łacińskiego słowa mercari, oznaczającego "handlować", "prowadzić handel".

Podstawowym dogmatem merkantylizmu było twierdzenie, że eksportowanie materiałów surowych lub niewykończonych jest szkodliwe dla kraju (narodu), ponieważ więcej bogactwa można by uzyskać z ich przemysłowego przetwarzania w kraju.

Rodzaje merkantylizmu:

• Wczesny - cechował się dodatnim bilansem kruszcowym

• Właściwy - cechował się dodatnim bilansem handlowym oraz protekcjonalizmem państwowym

Źródłem bogactwa jest pieniądz kruszcowy!!!

ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA - jeśli rozmiary handlu są stałe , ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do podaży pieniądza. Im więcej pieniądza tym cena wyższa.

Zdaniem merkantylistów płaca niewolników miała motywować do pracy, bo płaca miała wystarczyć tylko na podstawowe potrzeby. Motywowało to bo jeśli ktoś nie przepracował odpowiedniej ilości godzin, nie starczało mu na jedzenie.

Fizjokratyzm (Francja II poł. XVIII w.)

Źródłem bogactwa jest ziemia, działalność rolnicza powinna być wolna, zgodna z naturą (liberalizm gospodarczy, leseferyzm), własność prywatna, wolność osobista.

Filary fizjokratyzmu:

• Wolność osobista

• Wolność prywatna

• Wolność gospodarcza

LESEFERYZM - pozwólcie działać, pozwólcie przychodzić - główne hasło liberalizmu gospodarczego, wolności gospodarczej.

CZYSTY PRODUKT - nadwyżka nad kosztami wytworzenia, która występuje w postaci renty gruntowej otrzymywanej przez właścicieli ziemskich.

TABLICA EKONOMICZNA (Francis Quesney) - przedstawia graficzny obraz ogólnych współzależności za pomocą skrajnego uproszczenia systemu gospodarczego do 3 współdziałających ze sobą klas:

• Klasa produktywna - najliczniejsza, dostarcza produkt czysty

• Klasa posiadaczy ziemskich - król, dwór, arystokracja, szlachta, kościół

• Klasa jałowa - rzemieślnicy (nie tworzyli oni nowego produktu, tylko przetwarzali to co już istniało)

Schemat tablicy ekonomicznej przedstawia z jednej strony przepływ strumienia pieniądza a z drugiej zaś strumienia produktów (dóbr).

Podatek jedyny - dla właścicieli ziemskich, bo tylko oni czerpali zyski z czystego produktu.

Ekonomia klasyczna (schyłek XVIII w. - XIX w.)

Rynek jest samo regulowany, państwo nie powinno ingerować w gospodarkę! Zakłada że gospodarka kraju powinna cechować się leseferyzmem.

Ekonomia wg Ricarda - podejmuje problemy związane z prawami rządzącymi podziałem dochodów, jako głównym przedmiotem badań ekonomi politycznej.

Ekonomia wg Saya - nauka o sposobach tworzenia, podziału i konsumpcji bogactwa zaspokajającego potrzeby społeczeństwa.

Prawo Saya (prawo rynku) - podaż pociąga za sobą wzrost popytu. Niemożliwe jest wystąpienie ogólnego kryzysu nadprodukcji.

Agflacja - zjawisko cenowe w gospodarce światowej polegające na wzroście cen żywności w skali globalnej i związanym z tym zwiększaniem się tempa wzrostu cen (inflacji) w poszczególnych krajach. Zjawisko obserwuje się od 2007 r.

Teoria wartości wg A. Smitha i D. Ricardo - prawdziwa wartość towarów jest związana z pracą potrzebną do ich wyprodukowania.

Teoria wartości Ricardo:

1. wartość użytkowa- wynika ze sposobu w jaki dana osoba będzie używała danego dobra

2. wartość wymienna- to taka wartość, która powstaje w wyniku wymiany dobra na coś innego

Teoria akumulacji - by zwiększyć bogactwo trzeba inwestować, inwestycje natomiast powstają z oszczędności. O tempie akumulacji decydują: wysokość stopy zysku, siła konkurencji, efektywność produkcji, wielkość inwestycji.

Praca produkcyjna - jest to praca w wyniku której powstaje dobro materialne, praca która pomnaża wartość jest źródłem zysku.

Praca nieprodukcyjna - praca świadcząca usługi, prac a która łączy się tylko z konsumpcją czyli przejadaniem dochodu.

T. kosztów komparatywnych Ricardo dowiódł że korzyści z handlu zagranicznego pojawiają się, gdy istnieją różnice w kosztach względnych (inaczej gdy istnieją różnice w kosztach alternatywnych). Tzw. przewaga komparatywna pozwala czerpać korzyści z międzynarodowej wymiany towarów również krajom znajdującym się na niższym poziomie rozwoju gospodarczego.

T. renty różniczkowej - związaną z różną wydajnością gleby i korzyściami płynącymi z dogodnego położenia działki w stosunku do rynku zbytu (koszty transportu, magazynowania). Zysk tłumaczył przy pomocy renty. Uważał, że każdy kapitał opowiada pewnej ilości ziemi, która przynosi rentę, dlatego kapitał zainwestowany w przemysł również powinien przynosić zysk.

Prawo ludności - korelacje zachodzące pomiędzy przyrostem ludności, a poziomem zamożności społeczeństwa, upatrując we wzroście demograficznym zagrożenie, prowadzące nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy.

Pauperyzacja - zubożenie społeczeństwa

Przedsiębiorca - inteligentny, pozorny, budzi zaufanie, ma własny sąd, znajomość rzeczy, zdolność walki z przeciwnościami, talent administracyjny, zdolność do podejmowania ryzyka

Teoria Marksa (XIX w)

Myśl socjalistyczna:

• zapowiada stworzenie systemu, w którym wypracowany w społeczeństwie dochód będzie dzielony sprawiedliwie,

• wywodzi się z krytyki kapitalizmu,

• wskazywano tu, iż system, w którym kto inny się bogaci, a kto inny pracuje na ten zysk i nie widzi szans zmiany tej sytuacji, nie ma perspektyw rozwojowych,

• większość dóbr gospodarczych jest własnością kolektywną, a w przypadku dóbr prywatnych ograniczona jedynie do prawa do sprzedaży dobra lub nieodpłatnego przekazania (przed lub po śmierci) dowolnej osobie fizycznej,

Jedynym źródłem pomnażania wartości jest praca ludzka!! Celem marksizmu jest zbudowanie  "społeczeństwa bezklasowego". Warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat. Drogą zaś osiągnięcia go jest rewolucja, która powinna objąć cały świat.

Teoria wartości - wartość towaru zależy od ilości czasu pracy społecznie niezbędnego do wytworzenia danego towaru w przeciętnych warunkach produkcji.

Teoria wartości dodatkowej - źródło zysku stanowi nadwyżka wartości wytworzonej nad wartością należną robotnikowi. Wartość ta jest przywłaszczana przez różne klasy kapitalistów.

Rewolucja - zapewni społeczeństwu możliwość dalszego rozwoju poprzez stworzenie nowych stosunków ekonomicznych opartych na społecznej własności środków produkcji i sprawiedliwym podziale dochodu narodowego.

Rozwój społeczno - ekonomiczny ujmowany jest w marksizmie jednokierunkowo i skończenie - do osiągnięcia systemu komunistycznego, w którym:

• państwo obumiera,

• społeczeństwo będzie bezklasowe przy wysokim poziomie rozwoju gospodarczego,

• nastąpi wspólna wartość środków produkcji

Teorie marginalistyczne (II poł. XIX w.)

• analiza ma mikroekonomiczny charakter,

• analiza dotyczy teorii marginalnych (krańcowych),

• w centrum analizy znajduje się pojedynczy punkt gospodarczy,

• subiektywizm.

Szkoła austriacka (psychologiczna):

• kładła nacisk na analizę użyteczności i przyrostów krańcowych

• analizę konsumpcji, kosztów i utargów.

Teoria wartości - powiązała wartość towaru z jego użytecznością dla klienta 9subiektywna teoria wartości)

Społeczeństwo - to suma potrzebujących jednostek, szukających na rynku możliwości

Matematyczna bo przedstawia rzeczywistość w postaci zależności funkcyjnych

Dorobek:

• prawo popytu

• ogólna teoria równowagi

• krzywe objętości

• optimum Pareto

• zasada 20/80

Prawo popytu - Gdy cena towaru maleje - popyt rośnie, a gdy cena wzrasta - popyt maleje

Prawo podaży - Gdy cena towaru rośnie to rośnie również ilość tego towaru dostarczana na rynek (podaż), Gdy cena maleje to podaż też maleje.

Optimum Pareto - termin ekonomiczny oznaczający taki podział dostępnych dóbr, że nie można poprawić sytuacji jednego podmiotu (dostarczyć mu większej ilości dóbr) nie pogarszając sytuacji któregokolwiek z pozostałych podmiotów.

Zasada 20 80 - zasada opisująca wiele zjawisk, w których 20% badanych obiektów związanych jest z 80% pewnych zasobów. Nazwy Zasada Pareta użył dla opisu większej ilości zjawisk w 1941 roku Joseph Juran w swoich badaniach nad jakością, zauważając, że 80% problemów jest powodowanych przez 20% przyczyn.

Instytucjonalizm

Kapitalizm - system ekonomiczny oparty na prywatnej własności środków produkcji czyli kapitału, który jest maksymalizowany przez właściciela.

System kapitalistyczny opiera się na zasadach:

• wolnego obrotu towarami i usługami

• wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami

• wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Naturalna stopa bezrobocia (bezrobocie naturalne) - poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi. Ekonomiści często definiują naturalną stopę bezrobocia jako sumę bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.

Ekonomia ortodoksyjna - należą do niej szkoły ekonomiczne rygorystycznie przestrzegające swoich modelowych teorii i założeń przyjętych dla nich przez twórców szkół.

W szkole klasycznej jest to założenie o zmienności cen i płac, osiąganiu równowagi w warunkach wolności gospodarczej i nieingerencji państwa;

W neoklasycznej szkole w ekonomii - pełne wykorzystanie zasobów, maksymalizacja użyteczności i zysku;

W keynesizmie - stałość płac i cen, równowaga w warunkach niepełnego wykorzystania zasobów (bezrobocie), konieczność interwencji państwa przywracająca równowagę.

Przedmiot badań ekonomii ortodoksyjnej dotyczy alokacji zasobów, dystrybucji wytworzonego dochodu, stabilności gospodarki i jej wzrostu. Ekonomia ortodoksyjna w przeciwieństwie do ekonomii heterodoksyjnej nie analizowała zjawisk ekonomicznych w kontekście różnych czynników, oddziałujących na nie. Przyjmowała zjawiska za dane i na ich tle analizowała działalność gospodarczą ludzi.

Ekonomia heterodoksyjna - Kierunki w ekonomii niezaliczane do ekonomii głównego nurtu ze względu na odmienność metody badawczej oraz na przedmiot analizy.

Twórcy heterodoksyjni stosują opisową i historyczną metodę badawczą. Odrzucają koncepcję homo oeconomicus. Analizują zjawiska gospodarcze w wielu aspektach (społecznych, politycznych, psychologicznych, historycznych itp.). Stosują ewolucyjne podejście do gospodarki. Postulują ingerencję państwa w sprawy gospodarcze, czyli interwencjonizm państwowy.

Monetaryzm

Główny przedstawiciel Milton Friedman

Teoria dochodu permanentnego - stworzona przez amerykańskiego ekonomistę Miltona Friedmana w 1957 roku. Zgodnie z teorią dochodu permanentnego wielkość konsumpcji w danym okresie zależy od poziomu dochodu permanentnego, czyli przeciętnego, długookresowego dochodu gospodarstw domowych, nie zaś od wysokości ich dochodu w danym okresie. Friedman twierdził, że przejściowe zmiany dochodu ludzi nie powodują wzrostu ich konsumpcji.

Ilościowa teoria pieniądza - twierdzenie o istnieniu zależności przyczynowo-skutkowej między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen. Jeśli rozmiary handlu są stałe, ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do podaży pieniądza.

Teoria racjonalnych oczekiwań głosi, że podmioty gospodarcze podejmują swoje decyzje w oparciu o wszystkie dostępne informacje o aktualnych uwarunkowaniach ekonomicznych oraz o potencjalnych skutkach tych decyzji. Posiadają również umiejętność wyciągania wniosków ze zdarzeń w przeszłości, co pozwala im przewidywać możliwe scenariusze wydarzeń w przyszłości.

2

Carl Menger (1840 - 1921)

„ Zasady nauki ekonomicznej”

Wszystkie poszukiwania teoretyczno-gospodarcze zaczynają się od uświadomienia faktu istnienia potrzebującej natury ludzkiej - potrzeby wywodzą się więc z pierwotnych popędów i pożądań

Aspekty wartości:

• obiektywna - zasoby dóbr są ograniczone (występują także dobra rzadkie)

• subiektywna - ocena dóbr według pilności potrzeb, wartość nadają pożądania i wrażenia zmysłowe

zaspokojenia swoich potrzeb (użyteczności)

Podział dóbr:

• dobra pierwszego rzędu + dobra drugiego rzędu

(obecnie: środki konsumpcji + środki produkcji)

• dobra gospodarcze + dobra niegospodarcze (obecnie: dobra ekonomiczne + dobra wolne)

Szkoła lozańska (matematyczna)

Vilfredo Pareto (1848 - 1923)

Dokonał analizy zachowania producenta i konsumenta:

• producenci i konsumenci są racjonalni

• producenci i konsumenci w działaniach ekonomicznych posługują się celem (maksymalizacja zysku/korzyści z konsumpcji)

• producenci i konsumenci potrafią porównywać dostępne rozwiązania i wybrać najkorzystniejsze

Warunki punktu idealnej równowagi w gospodarce:

• wszyscy konsumenci musieliby osiągnąć maksimum zaspokojenia potrzeb przy pełnym wykorzystaniu zasobów - nie można już lepiej, chyba, że kosztem kogoś innego (tworzą takie kombinacje posiadanych zasobów, przy których osiągnęliby maksimum korzyści)

• wszyscy producenci musieliby osiągnąć maksymalizację zysku w ramach posiadanych zasobów czynników produkcji (wszyscy producenci tworzą takie kombinacje posiadanych czynników produkcji, przy których osiągnęliby maksimum zysków)

• na wszystkich rynkach dóbr i czynników produkcji musiałyby się ukształtować ceny równowagi popytu i podaży

• Gospodarka cały czas oscyluje wokół tego punktu, ale nigdy nie osiąga go stale, bo wtedy gospodarka musiałaby się zatrzymać.

Szkoła neoklasyczna
(anglo-amerykańska)

Głównym przedmiotem badań jest rynek.

W neoklasycznych modelach zakłada się, że jednostki gospodarujące optymalizują swoje zachowania bez względu na to w jakich warunkach działają.

Dzieło „Zasady ekonomiki” - odcina się w nim od nazwy ekonomika polityczna, zbliżając tym samym ekonomikę do problemów praktyki ekonomicznej.

Alfred Marshall (1842 - 1924)

Płaca

Jest ceną siły roboczej (ktoś sprzedaje swoją siłę roboczą).

Cena ta zależy od kosztu krańcowego, użyteczności krańcowej i przychodu krańcowego.

Wskazuje na czwarty czynnik produkcji - organizację (przedsiębiorczość)

Rozdzielenie analizy krótko- i długookresowej

Renta konsumenta

miarą korzyści konsumenta jest różnica między tym ile konsument byłby gotów zapłacić, a tym ile płaci

Hermann Heinrich Gossen
(1810 - 1858)

1. Prawo Gossena

(pierwowzór „prawa malejącej użyteczności krańcowej” Clarka)

- pożytki płynące z kolejnej porcji dobra maleją w miarę wzrostu zaspokojenia danej potrzeby

2. Prawo Gossena

(pierwowzór optymalnej alokacji zasobów Clarka)

- człowiek dążąc do maksymalizacji swego zadowolenia musi tak dzielić dostępne mu ilości dobra między różne potrzeby, aby krańcowe pożytki były równe we wszystkich zastosowaniach

Instytucjonalizm amerykański

• Postępowaniu człowieka towarzyszą określone reguły, które w grupie społecznej staja się wzorcem i nabierają cech instytucji

• Instytucje to zespoły zwyczajów i nawyków myślenia, sposobów i metod działania, uświęconych przez długotrwałą praktykę i prawne usankcjonowanie

• Instytucją gospodarczą jest np.. Własność prywatna, pieniądz i gospodarka pieniężna, podział dochodu i pracy, formy organizacji rynku, itp.

• Podstawą kształtowania się instytucji jest czynnik psychiczny

• Odrzucenie abstrakcyjnej analizy ekonomicznej.

• Ekonomia jako nauka społeczna

• Uznanie roli statystyki

„Człowiek jest istotą o silnych i irracjonalnych popędach, łatwowierna, niewyrobioną i rytualistyczną. Ulega złudnej sile komunałów, jest łatwą ofiarą reklam.”

„Człowiek jest w istocie powierzchownie cywilizowanym barbarzyńcą, gardzi pracą fizyczną i akceptuje wystawność jako wzorzec osobowy”

Teoria klasy próżniaczej

• Społeczna organizacja pracy i ekonomiczna psychopatologia życia społecznego

• Klasa próżniacza - najbardziej aktywne jednostki, które siłą lub sprytem zdobywają bogactwo i władzę

• Natura ludzka pochodzi z okresu barbarzyńskiego rozwoju ludności

• Stabilizacja społeczna jest możliwa nie w drodze subtelnej gry interesów, lecz współzawodnictwa robotników z klasą próżniaczą

„Fordowie i Rockefellerowie nie są zainteresowani wytwarzaniem dóbr lecz manipulowaniem masami nieuchwytnych bogactw.”

Opis systemu gospodarczego
(teoria przedsiębiorstwa)

• Kapitalista nie jest centralnym generatorem postępu społecznego

• Kapitalista wykorzystuje system gospodarczy dla swoich celów, powoduje jego nierównowagę i wahania

• Społeczeństwo pracujące jest wielka zazębiającą się maszyną zainteresowaną produkcją dóbr.

• Przestoje w regularnej produkcji i spowodowane tym zamieszanie pozwala klasie próżniaczej osiągać nadzwyczajne zyski

• Przenikliwa analiza człowieka działającego w systemie monopolistycznym, ujawniającego pierwotne instynkty w walce o bogactwo i wysoka pozycję społeczną

• Dostrzegł znaczenie nauki i techniki, jako wiodących sił w rozwoju społeczeństwa i gospodarki XX w. Wprowadzenie maszyn rzeczywiście wywołało głęboką rewolucję.

• Niepotrzebnie przenosił skrajności rozwijającego się systemu kapitalistycznego do analizy ekonomicznej.

• Podważenie mitu wolnej konkurencji

• Uznanie monopolu za system eksploatujący zasoby ludzkie, techniczne i mechanizmy rynkowe tylko dla własnych celów, bynajmniej nie w interesie społecznym

• Instytucjonalizm przygotował grunt do ingerencji państwa w życie gospodarce

Ocena instytucjonalizmu

---