Pytanie: Co to jest filozofia? Jest samo w sobie problemem filozoficznym, z którym zmagało się już wielu myślicieli. Interpretowanie w sposób różny odpowiedzi wiązało się z ogromem zadań, które są ciągle stawiane samej filozofii. W swojej pracy powinnam odpowiedzieć na pytanie: Co to jest filozofia?. Jednak na wstępie pragnę zaznaczyć, że pewnej odpowiedzi nie będę w stanie przytoczyć, a jedynie spróbuję przeanalizować dany problem.
Definicja filozofii może wyglądać różnie w zależności od tego jaką filozofię weźmiemy pod uwagę. Jednak w powszechnej opinii istnieje ogólny termin-filozofia, który każdy powinien znać. Z tej przyczyny rozpocznę próbę poszukiwania odpowiedzi na pytanie: Co to jest filozofia? Od wyjaśnienia ogólnego terminu, by móc potem dokonać głębszej analizy tego terminu.
Nazwa filozofia pochodzi z języka greckiego. Tłumaczyć go można jako „umiłowanie mądrości” lub „miłość mądrości”(od file- miłować, lubić i sofia- mądrość).Z samego tego terminu wynikałoby, że filozofią mogą zajmować się jedynie ci, którzy mądrość umiłowali najmocniej ze wszystkiego i swe życiowe poczynania ukierunkowali w stronę jej zdobycia.1 Filozofię można dzielić według różnych kryteriów podziału. Najczęściej spotykanym podziałem (ze względu na przedmiot badania) jest podział na:
· Ontologię, czyli metafizykę, badającą najogólniejsze problemy rzeczywistości przyrodniczej i społecznej.
· Gnoseologię lub teorię poznania, badającą naturę i rozwój ludzkiego poznania, problematykę możliwości poznawczych człowieka i problematykę prawdy i kryteriów prawdy.
· Logikę, badającą prawa poprawnego rozumowania.
· Etykę, zajmującą się moralnością w aspekcie opisowym i normatywnym.
· Estetykę, zajmującą się problemami piękna i brzydoty.
· Filozofię społeczną, rozważającą najważniejsze problemy teoretyczne życia społecznego ludzi.
Do niedawna ważnym działem filozofii była też psychologia, jednak obecnie została wyodrębniona jako oddzielna nauka specjalistyczna. Natomiast jak pisze Stanisław Jedynak twierdzenie, że filozofia powstała w jednym kręgu kulturowym(najczęściej greckim) w ściśle określonym czasie jest twierdzeniem fałszywym. Filozofia względem autora tak jak literatura, sztuka czy religia kształtowała się w długotrwałym procesie w różnorodnych środowiskach kulturowych. Rozwinięta myśl filozoficzna mogła powstawać w środowiskach społecznych „otwartych”, podatnych na wpływy kulturowe z innych środowisk kulturowych, nie przyjmujących ślepo żadnych autorytetów, w tym przede wszystkim autorytetów religijnych. Początki filozofii były trudne zwłaszcza wśród religijnych środowisk. Dotyczy to przede wszystkim Egipcjan, Żydów czy Babilończyków. Znacznie swobodniej myśl filozoficzna mogła rozwijać się w Indiach, w Chinach i Grecji. Na pytanie: Kiedy narodziła się filozofia? Można odpowiedzieć szybko, gdy bada się filozofię grecką. „Pierwszym” filozofem był Tales, a następnie Anaksymander, Anaksymenes, Pitagoras, Heraklit itd. O wiele trudniej jest odpowiedzieć na pytanie, gdy bada się filozofię Indii czy Chin.2
3. Dużym problemem szczególnie w Polsce jest złe postrzeganie filozofii jako nauki i ludzi, którzy się jej poświęcili. Jak pisze Stanisław Judycki w swoim artykule, że filozof postrzegany jest jako osoba bujająca w obłokach, która rozważa problemy nierozstrzygalne i praktycznie bezużyteczne. Częściowo takie zachowanie zostało wywołane zaniechaniem nauki filozofii szczególnie w szkołach średnich przez ostatnich kilkadziesiąt lat.3 Jednak należy wziąć pod uwagę filozofię jako dziedzinę naukową.
13.KLASYCZNA DEFINICJA PRAWDY - WADY I ZLALETY |
Jest to zdolność, adekwatność treści sądu z rzeczywistym stanem rzeczy, którego ten sąd dotyczy.
WŁAŚCIWOŚĆ poznania dającego wierne odbicie rzeczywistości, podkreśla polega na tym, że źródłem poznania prawdziwego jest jego korelatem są zawsze określone właściwości zjawiska przedmiotów obiektywnego świata, nie zaś umysł, świadomość itp. danego przedmiotu.
WZGLĘDNOŚĆ - prawdy rozumienia jako przybliżone, niepełne odbicie rzeczywistości ale dostatecznie wierne, by było przydatne w realizacji aktualnych potrzeb praktyki, cecha sądu prawdziwego warunkowo, w określanych okolicznościach.
KONKTERTNOŚĆ - prawdy wyraża się w tezie, iż każdy prawdziwy sąd jest taki nie abstrakcyjnie, lecz w odniesieniu do konkretnych warunków, kontekstu sytuacyjnego, w określonym stopniu, granicach i pod określonymi względami.
24. MARKSA KONCEPCJA NATURY LUDZKIEJ |
Człowiek - istota ekonomiczna wytwarzająca dobra, zamieniająca je itd. Człowiek to HOMOFABER - człowiek pracujący. Człowiek ma taki sam system filozoficzny jak u ssaków . od zwierząt różni nas to, że pracujemy. Nasze potrzeby ciągle się rozwijają.
8. Sokrates (470 - 399 p.n.e.)
Pochodził z Aten. Brał udział w wojnie peloponeskiej, później prowadził życie ulicznego nauczyciela. Nie pozostawił żadnych pism. Poglądy i działalność Sokratesa są głównie znane z przekazów jego uczniów: Platona i Ksenofonta. W centrum zainteresowania Sokratesa była etyka. Głosił istnienie obiektywnej i powszechnie obowiązującej prawdy. Twierdził, ze niemożliwe jest moralne postępowanie bez uzyskania wiedzy o tym, co dobre i złe, moralne i niemoralne, choć sam podkreślał własna niewiedzę ("wiem, ze nic nie wiem"). Siedemdziesięcioletniego Sokratesa posądzono o bezbożność i demoralizowanie młodzieży, po czym skazano na śmierć przez wypicie trucizny - była to cykuta.
7. Platon (427 - 347 p.n.e.)
Właściwie nazywał się Arystokles. Był uczniem Sokratesa, po śmierci mistrza udał się w podróż między innymi do Egiptu, Cyreny, Italii i na Sycylię. Po powrocie w 387 roku p.n.e. założył w Atenach szkołę zwaną Akademią Platońską, gdzie do końca życia pracował naukowo i nauczał. Podstawą systemu filozoficznego Platona jest teoria idei (jednym prawdziwym bytem są idee, a świat jest tylko ich odbiciem świata idei) oraz wynikający z niej dualizm świata (idealnego - niedostępnego zmysłom i materialnego - zmysłowego). System ten zapoczątkował obiektywno-idealistyczne koncepcje filozofii europejskiej i wywarł wielki wpływ na jej rozwój. Poglądy polityczne Platona były związane z okresem walk politycznych w ówczesnej Grecji, kryzysem tej formy państwowości, jaką było miasto-państwo i poszukiwaniem nowych koncepcji ustrojowych. Platon stworzył teorię idealnego ustroju państwowego - państwa o charakterze totalitarnym, wyznaczającego ścisłe funkcje społeczne poszczególnych obywateli. Postulował ich podział na trzy podstawowe grupy: mędrcy (kierowanie państwem), żołnierze (obrona), rzemieślnicy (wytwarzanie dóbr). Swoje poglądy Platon przedstawiał w formie dialogów ("Rzeczpospolita", "Polityka", "Gorgiasz", "Fedon", "Uczta", "Obrona Sokratesa", "Timajos") i listów. Znalazły one wielu naśladowców, wywarły wielki wpływ nie tylko na rozwój filozofii, ale również literatury oraz teologii.
7. Arystoteles
W 367 roku p.n.e. udał się z Stagiry w Tracji do Aten, gdzie studiował przez dwadzieścia lat w Akademii Platona. W latach 343-336 p.n.e. był nauczycielem Aleksandra III Wielkiego. W 335 roku p.n.e. powrócił do Aten i założył własną szkołę filozoficzną przy świątyni Apollina, tzw. Likejon (Liceum) lub Perypat, w której przez 12 lat nauczał i prowadził badania naukowe. Po śmierci Aleksandra Wielkiego osiadł w Chalkis na wyspie Eubei. Legenda głosi, że utopił się w cieśninie Euripos. Arystoteles odrzucił platońską naukę o ideach i stworzył własną doktrynę filozoficzną. Głównie interesowała go filozofia bytu. między innymi opracował teorię materii i formy, sformułował klasyczną definicję prawdy. Położył podwaliny pod rozwój większości wyodrębniających się wówczas z filozofii dyscyplin szczegółowych, zwłaszcza logiki, biologii, psychologii. Pierwszy podjął analizę zjawisk psychicznych. Był pierwszym myślicielem starożytnym, który opierał się na materiale doświadczalnym. W Likejonie zapoczątkował empiryczne metody badań przyrodoznawczych. Stworzył pierwszy teoretyczny system nauki o państwie ("Ustrój polityczny Aten"), zajmował się także zagadnieniami etycznymi ("Etyka Nikomachejska") i teorią sztuki ("Poetyka"). Dorobek filozoficznonaukowy Arystotelesa odegrał znaczącą rolę w rozwoju myśli. Początkowo jego idee interpretowali i upowszechniali uczniowie Likejonu (perypatetycy), później w pierwszych wiekach naszej ery komentowano i wydawano jego pisma. Odrodzony w średniowieczu arystotelizm stał się w XIII wieku tomizmu, systemu teologicznofilozoficznego stworzonego przez Tomasza z Akwinu.
10. Metafizyka (filozofia pierwsza, filozofia bytu, dawniej ontologia) - nauka filozoficzna, która zgodnie z właściwym przedmiotem intelektu możnościowego identyfikuje wewnętrzne i zewnętrzne pryncypia bytu jednostkowego. Stanowi ją rozpoznawanie wewnętrznych pryncypiów jako istnienia i istoty, przejawów aktu istnienia i wspartych na tych przejawach relacji istnieniowych, ujęcie istoty jako ąuidditas i natury wskazującej na przyczyny celowe, z kolei ujęcie istoty jako subsystencji, tematu osoby, zewnętrznej przyczyny sprawczej istnienia zapoczątkowującego byt, teorii stwarzania, przypadłości i relacji istotowych, podstaw poznania i postępowania.
10. ONTOLOGIA
dział filozofii, nauka o bycie; termin o. został wprowadzony przez R. Gocleniusa, a rozpowszechnił się dopiero w XVIII w. dzięki dziełu C. Wolffa Philosophia prima sive Ontologia (1729), w którym zastąpił termin metafizyka. Niektórzy do dziś tych terminów używają zamiennie; częściej używa się terminu o. na określenie podstawowej części metafizyki jako nauki o bycie. O. stawia sobie dwojakie zadanie: 1. określenie właściwości bytu (w sensie kolektywnym) lub bytów (w sensie dystrybutywnym); 2. klasyfikację bytów. Określenie właściwości bytu prowadzi do rozróżnienia pojęć bytu, rzeczywistości, konieczności, możliwości, istnienia, przypadku, itd. i tym też zajmuje się o. Dla R. Ingardena o. to nauka o koniecznych związkach zachodzących między (czystymi) jakościami idealnymi oraz o wyznaczonych przez te jakości czystych możliwościach. W tym ujęciu o. musi poprzedzać metafizykę jako teorię tego, co faktycznie istnieje w aspekcie konieczności.
5. Działy filozofii
Teoria bytu (inaczej: metafizyka, ontologia) - metafizyka oznacza etymologicznie „po fizyce”, zaś ontologia oznacza „nauka o będącym, o tym co jest”
Dawniej określeń tych używano zamiennie. Od czasu Husserla zwykle traktuje się metafizykę jako refleksję nad tym, co jest nad bytem rzeczywistym, a ontologię jako refleksję nad bytem możliwym. Byty możliwe są szerszym zespołem możliwości.
ontologia
metafizyka
Teoria bytu zajmuje się bytem, strukturą, warstwami poznania.
Teoria poznania. Dzieli się na dwa działy:
gnoseologia
epistemologia
Używane zamiennie albo przy stosowaniu pojęcia „gnoseologia” do czynności i aktów poznania. Teoria poznania zajmuje się:
źródła,
rodzaje
ogólne metody poznania,
kryteria prawdy
Aksjologia - refleksja nad wartościami. Zajmuje się:
genezy wartości
hierarchie wartości
relacje między różnymi typami wartości
Dzieli się na działy :
etyka - teoria wartości moralnych. Przedmiotem są: oceny moralne, problem dobra i zła itd.
estetyka - teoria piękna i sztuki. Przedmiotem refleksji są właściwości przeżycia estetycznego.
11. PRAGMATYZM
William James (1842 - 1910)
Charles S. Pierce (1839 - 1914)
Pragmatyzm powstał jako reakcja przeciw idealizmowi racjonalistycznemu i metafizycznemu, usiłował przeciwstawić mu bardziej trzeźwy i praktyczny sposób myślenia. Wyrósł w Ameryce. William James najwięcej przyczynił się do jego powstania i był centralna postacią całego ruchu. Ideę i nazwę „pragmatyzmu” wymyślił nie sam James, lecz towarzysz jego młodszych lat, Charles Pierce. James twierdził, że w całym pokoleniu nie było bardziej oryginalnego myśliciela, niż Pierce i że osobiście nikomu nie zawdzięcza tyle, co jemu. Wyznawali te same teorie, niemniej mieli zupełnie inny typ umysłowości i te same teorie nabierały w ich ujęciu innego znaczenia. Różnice te nie mogły nie objawić się w ich teoriach. Pierce, wymyślając pragmatyzm, chciał jako kryterium prawdy wprowadzić przydatność twierdzeń, ale przydatność teoretyczną. James zaś, zgodnie z własną aktywistyczną postawą, pojął ją jako przydatność w postępowaniu. Pierce'owi chodziło w pragmatyzmie o wprowadzenie do filozofii rodzaju eksperymentalnej metody, James'owi zaś o zbliżenie jej do życia. James kładł nacisk na podobieństwo teorii, jakie obaj wyznawali. Pierce zaś, któremu chodziło o precyzje, podkreślał ich odrębność. Twierdził wręcz, że pragmatyzm w tej postaci, jaką głosił James, jest samobójcza i dla odróżnienia swego stanowiska przestał nazywać go „pragmatyzmem” i przyjął nazwę „pragmatycyzmu”.
17. Nieklasyczna definicja prawdy- opiera sie na rozumie. Aby twierdzenie uznac za prawdziwe należy oprzec się na doświadczeniach i zgodności twierdzenia z ogolnymi prawdami. O tym co postrzegamy zmysłami, możemy mieć tylko zludne pojecie iż jest prawda.
38. Kartezjusz uważany jest za ojca nowożytnej filozofii. Sam podawał się za myśliciela, który zerwał z bezwartościową tradycją i zaczął tworzyć naukę od początku. Jednocześnie był bardzo związany z prądem augustyńskim i tradycją scholastyki. Metafizyka i postawa podczas rozwiązywania zagadnień były bliskie poglądom Augustyna, Bonawentury, Dunsa Szkota. Słynne słowa: "cogito, ergo sum"- myślę, więc jestem - zostało wypowiedziane przez św. Augustyna. Pomimo tego Kartezjusz wprowadził nową metodologię i zbudował nowy system filozofii.
15. Egzystencjalizm
To współczesny kierunek filozoficzny występujący również w literaturze pięknej zajmujący się rolą indywidualnej jednostki w świecie, głoszący, że ma ona wolny wybór i jest bezwzględnie odpowiedzialna za własne czyny, co stwarza poczucie lęku i beznadziejności, prowadzi do skrajnego pesymizmu.
PRZEDSTAWICIELE:
- Blaise Pascal
- Martin Heidegger
- Karl Jaspers
-
39. Poglądy HEIDEGGERA
Wiele własności rzeczy wynika z ich istoty, która przesądza, że muszą być takie, a nie inne. Ogólna ich istota stanowi o ich konkretnym istnieniu, czyli esencja stanowi o ich egzystencji. Ten rozpowszechniony pogląd został zakwestionowany przez egzystencjalistów. Według nich esencja nie stanowi o egzystencji, bo nie ma w ogóle żadnej esencji. I jeżeli nie ma istoty rzeczy, to nic nie przesądza ich losu. Uznali, że człowiek nie został przez nikogo stworzony wedle żadnej idei, nic z góry nie przesądza o jego własnościach, a jaki będzie, to zależy co z siebie zrobi, może być wszystkim albo niczym. Egzystencjaliści zawężali zresztą znaczenie wyrazu „egzystencja” do egzystencji ludzkiej.
42. Tomizm - św. Tomasz z Akwinu, rozważając miejsce człowieka na "drabinie bytów", uznał, że szczebel hierarchii jest celowo przewidziany i naturalny. Głosił konieczność hamo-wania pożądań. Człowiek cnotliwy był wartościową jednostką społeczną. Tomizm odzwier-ciedlał się w feudalnym układzie społeczeństwa; stanów - od najwyższego do najniższego - harmonijnie zespolonych i zapewniających ład na świecie. Niedopełnianie własnych obowiąz-ków, a więc naruszenie porządku społecznego, uznawano za grzech.
43. Patriotyzm to postawa społeczno polityczna oparta na zasadach miłości i przyjaźni do ojczyzny , jedności i solidarności z własnym narodem, poczuciem więzi społecznej i wspólnoty kulturowej z innymi członkami narodu. Patriotyzm to forma ideologii narodowej postulująca podporządkowanie i poświęcenie dążeń osobistych sprawom narodu i ojczyzny, jeżeli tego wymaga ich dobro. Patriotyzm polegający na stawianiu wysoko hierarchii wartości dobra własnego narodu i ojczyzny wiąże się z uczuciem innych wartości społecznych, a zwłaszcza z szacunkiem wobec innych narodów i poszanowaniem ich suwerenności.
43. Państwo- polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w suwerenną władzę, jest organizacją terytorialną i przymusową.
43. naród- Trwała wspólnota ludzka wytworzona na podstawie wspólnych losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego, świadoma własnej odrębności spośród innych narodów.
46. Myślę, że dla Pascala niczym są wartości doczesnego świata, słaba jest kondycja istoty ludzkiej. Pisze bowiem: „Szukamy szczęścia - a znajdujemy jedynie nędzę i śmierć”. Moim zdaniem człowiek najczęściej źle rozumie istotę szczęścia. Dla jednych są to pieniądze, dla innych wspaniały dom, a szczęścia tak naprawdę powinno się szukać nie w dobrach doczesnych, ale duchowych. Powinniśmy przede wszystkim skoncentrować się na uczuciach, na naszych przeżyciach, potrzebach. Jak napisał kiedyś Exupéry, „człowiek nosi w sobie większego od siebie”. Najważniejsze jest nasze wnętrze, bo tam znajduje się to, co dla nas najcenniejsze, co może być dla nas prawdziwym szczęściem.
Pascal wątpił w możliwości rozumu. Sądził, że człowiek wobec potęgi i nieskończoności Boga jest niczym. Jego zdaniem istota ludzka jest bardzo słaba, „sama sobie przeciwna”, czyli wewnętrznie rozdarta. Jest podzielona miedzy ciało i duszę, podatna na chorobę, ograniczona swoimi zmysłami.
46. Jean Paul Sartre, krótko można określić go jako filozofa, pisarza, dramaturga, krytyka literackiego, "intelektualistę zaangażowanego". Sartre nigdy nie pozbył się "nerwicy literackiej" (choć sam ją u siebie wykrył), w związku z czym pisał bardzo dużo i zostawił po sobie ogromne ilości pism. Sama bibliografia wszystkich jego pism i artykułów stanowi potężny tom.
Sartre-egzystencjalista, przesiadujący w Café de Flore, w Deux Magots, czy w innych kawiarniach, zlokalizowanych z okolicach placu Saint Germain des Pres.
Według egzystencjalistów a szczególnie według Sartre'a byt człowieka nie ma z góry określonego sensu. Odrzuca więc istnienie Boga, człowiek jest wolny, samodzielnie kształtuje swoją rzeczywistość. Taka postawa ma swoje mankamenty, gdyż ogranicza ona istnienie tylko do życia ziemskiego. Jest więc nie do przyjęcia dla większości ludzi, którzy nie chcą godzić się na niebyt po swojej śmierci. Nadzieję może im przynieść tylko religia, obiecująca życie wieczne.Człowiek religijny nie poszukuje uzasadnienia swej postawy. Pokorne przyjęcie losu według egzystencjalizmu Sartre'a, wydaje mu się czymś oczywistym. Przeciwieństwem tego rodzaju zgody na los jest pewien rodzaj ucieczki od ograniczeń ziemskości. Może ona przyjąć formę świadomej rezygnacji przeżywania rozterek losu na rzecz odczucia radości, korzystania z życia.
47. Idee platońskie.
Forma, czyli idea „niewidoczna” rzeczywistość, której „to, co się nakazuje jest naprawdę widoczne” wg Powiedzenia Anaksagorosa. Termin idea narzuca nam wyobrażenie czegoś duchowego, pojęcia poczętego w czyjejś świadomości i tam też mającego swe istnienie. W jego mniemaniu istnienie idei równie mało zależało od umysłu jak i od świata materialnego. Nie ma w nich skazy zmysłowej czy obrazowej, są dla oka niedostrzegalne, dostępne jedynie umysłowi. świat idei platońskiej był uporządkowany w sposób hierarchii- czny na szczycie tego świata znajdowały się 3 idee: piękno, prawda, dobro.
48. INTELEKTUALIZM ETYCZNY
Użył go poraz pierwszy SOKRATES. Oznacza utożsamianie szczęścia, dobra, cnoty z wiedzą o tym co dobre i złe.
49. sceptycyzm: doktryna filozoficzna polegająca na ograniczeniu się do obserwowaniu i powstrzymywaniu się od oceniania i wypowiadania się; w antyku polega głównie na wątpieniu w rzeczywistość świata zewnętrznego przy jednoczesnej wierze w świat duchowy i istnienie Boga; jest też sceptycyzm nowożytny, polegający na wierze tylko w rzeczywistość zmysłową i jednoczesnej niewierze w Boga;
Relatywizm |
pogląd według którego prawda i wartości są względne |
Relatywizm i konwencjonalizm |
wszystko jest względne i umowne. Pojęcie „inaczej” - tak samo, ale jakoś inaczej |