ANTROPOLOGIA-WYKŁADY

Wykład 1

SYSTEM I KULTURA-MIĘDZYKULTUROWOŚĆ

Struktura społeczna (R. Dekendorf- ja mam napisane Ralf Dachrendorf) to:

1. Całość składająca się z elementów,

2. Elementy struktury społecznej są od siebie wzajemnie zależne,

3. Elementy struktury współdziałają ze sobą na rzecz struktury,(ja mam - jej istnienia)

4. Elementy struktury muszą zgadzać się, co do sytemu systemu wartości danej struktury

Wspólny system wartości różni strukturę społeczną od struktury biologicznej

Zależność systemów wymyślona przez Parssonsa:

W danej społeczności można wyróżnić 3 systemy:

1. System kulturowy - wszystko co wiąże się, składa się na funkcjonowanie człowieka w danej kulturze, na jego zachowanie- ideologia, role społeczne, socjalizacja. Rozpatrywany jako nadrzędny. Idee, religie, mity założycielskie niektórych społeczeństw.

2. System społeczny - ramy prawne oraz normy społeczne stworzone przez dane społeczeństwo, które umożliwiają nagradzanie i karanie jednostki oraz funkcjonowanie w grupie społecznej. Wynika z sytemu kulturowego.

3. System osobowości - jednostki, poszczególni ludzie, na których te dwa systemy powyżej oddziałują i tworzą one osobowość danej jednostki.

Świadomość międzykulturowa - jednym z aspektów pedagogiki jest pedagogika międzykulturowa. Spotykana po roku 1980 - wprowadzenie edukacji regionalnej i projektu dotyczącego edukacji.

Kategorie stopni świadomości międzykulturowej:

Hanvey wyróżnił 4 stopnie świadomości. Zrobił badania, które pokazały, że większość badanych przez niego osób pozostaje w I stopniu świadomości (turystycznej).

1. Stopień turystyczny - reprezentuje większość osób, informacje z podróży, ze szkoły. Nastrój egzotyzowania obcości - inne od nas obyczaje, wytwarzamy obraz czegoś innego, ale nie rzeczywistego np.: jedziemy na wycieczkę i poznajemy inne kraje.

2. Szok kulturowy - fascynujące różnice kulturowe jedzenie, ubiór, szok- rodzinne życie w innej kulturze, radzenie sobie z przestrzenią publiczną, szok- bo człowiek jest zdeterminowany. Pojawia się kiedy człowiek musi dać sobie radę funkcjonować w innej kulturze. Wszystko co fascynowało na początku staje się codziennością. Musimy przejść przez etap totalnej fascynacji początkowej innością. Może powodować rezygnację z przebywania w danym miejscu.

3. Analiza intelektualna - spotkanie się z odmienną kulturą stawiamy wówczas pytanie, dlaczego ludzie jedzą coś innego ? śmieją się z żartów, które dla nas nie są śmieszne. Pomimo szoku kulturowego postanawiamy zostać w danej kulturze, próba zrozumienia mechanizmów rządzących daną grupą społeczną, język, sposób wyrażania myśli, wiadomości historyczne. Kształtowanie się danego społeczeństwa, aby zrozumieć symbolikę kultury.

4. Zanurzenie kulturowe - niemożliwe do osiągnięcia spojrzenie na obcą kulturę. Najbardziej dyskusyjny stopień co do tego kiedy możemy się z nim spotkać.

Socjalizacja to proces uspołeczniania, któremu jednostka jest poddawana już od narodzin. Socjalizowani jesteśmy przez instytucje. Uczymy się jak powinniśmy pełnić swoje role społeczne, w które wchodzimy machinalnie, aż do momentu kiedy rola, którą powinniśmy pełnić i spełniać oczekiwania społeczne w danej grupie zaczyna nas przerastać.

Zanurzenie kulturowe może osiągnąć osoba, której tożsamość własna jest jeszcze nie osiągnięta. Nasza pierwotna kultura jest wyparta i zastąpiona przez kulturę, w której obecnie się wychowujemy. Najlepsze przystosowanie mają dzieci.

ISLAM

• Wstęp:

• VII wiek n.e.- wyłanianie się islamu

• w wieku XII - XIV odgrywał szczególną rolę na Półwyspie Iberysjskim

• Islam powstał na Półwyspie Arabskim - Mekka (dziś Arabia Saudyjska) to ośrodek religijny, ważna dla wyznawców Islamu, bo urodził się w niej Mahomet.

• Medyna- drugie ważne miasto po Mekk`cie

• to nie tylko dogmat religijny

• to najmłodsza monoteistyczna religia (wiara w jednego Boga)

• Założyciel: Muhammad Ibn Abd Allah (Mahomet)- był człowiekiem nie miał przymiotów boskich, był tylko narzędziem Boga.

• Mahomet wyjechał z Mekki do Medyny: początek ery muzułmańskiej 622 r.

• Al Kaaba- podróżują tam muzułmanie, pielgrzymki

• Meczet znajduje się na środku, recytuje się tam Koran

• Medlesy- szkoły religijne

• pisanie i czytanie od strony prawej do lewej

• W Arabii nie było podziałów administracyjnych. Społeczeństwo zorganizowane w klasy i rody.

• 3 kategorie islamu:

1) islam jako religia

2) islam w aspekcie politycznym

3)islam w aspekcie społecznym

• Religia

• Islam - dobrowolne poddanie się woli Boga.

• Allah- słowo Bóg oddające znaczenie monoteizmu. Nie jesteśmy w stanie stworzyć liczby mnogiej dlatego jest symbolem tego, że w islamie Bóg jest monoteistyczny.

• Muslim- osoba dobrowolnie akceptująca islamski sposób życia

• Muzułmanin - osoba, która dobrowolnie akceptuje islamski sposób życia.

• Koran (Al-Qur'an) - objawienie, święte pismo Muzułmanów. Jest tekstem, który stanowi podstawę do prowadzenia liturgii. Liturgia oparta jest na czytaniu fragmentów Koranu.

• Trzy podstawowe prawdy wiary:

• Tauhid- jest tylko jeden Bóg

• Risala- Mahomet był ostatnim prorokiem i wysłannikiem Boga

• Akhira- wiara w istnienie życia po śmierci

*Judaizm, chrześcijaństwo, islam - wiara w monoteistycznego boga Abrahama. Islamiści akceptują proroctwa głoszone, ale objawienie przekazywane ludziom za pomocą judaizmu i chrześcijaństwa, islam uważa za źle interpretowane przez ludzi, dlatego w pełni ich nie uznaje.

• Polityka

• Umma - zjednoczenie w imię islamu, z systemu kulturowego zostały stworzone ramy państwa. Od momentu śmierci Mahometa powstał problem z dziedziczeniem władzy. Miał córkę Fatimę, jego synowie umierali we wczesnym wieku niemowlęcym. Fatima została wcześnie wydana za mąż i zięć Mahometa został uznany przez część pewnego stronnictwa za jego dziedzica a przez innych nie. Dlatego powstały 2 nurty.

• Dwa główne nurty:

• Islam Sunnicki (sunna- tradycje) - zbiór tekstów ważnych dla muzułmanów, przypowieści. Związany z opcją wybierania proroka pośród kalifów.

• Islam Szyicki- (szyi'a -stronnictwo) -sytuacja polityczna po śmierci Mahometa, wówczas islam podzielił się na dwa nurty. Władza pochodząca z generacji na generację w tzw. domu proroka.

• Społeczeństwo (Islam jako koncepcja społeczna)

• Filary islamu:

• Szahada - wyznanie wiary, najkrótsza modlitwa, deklaracje tożsamości religijnej

• Salad- modlitwa (muzułmanin powinien modlić się 5 razy w ciągu doby: przed wschodem, po wschodzie, w południe, przed zachodem, po zachodzie). Jego życie powinno być podporządkowane porom modlitwy. Modlitwy są na co dzień odmawiane indywidualnie, a raz w tygodniu modlitwa zbiorowa w meczecie- nie jest jednak obowiązkowa.

• Saum- post i abstynencja w miesiącu ramadan, jest to nazwa miesiąca kalendarzowego od wschodu do zachodu przestrzega się postu (jedzenie, używki, seks). Ma to związek z Mahometem, który zastanawiał się czy głosić słowo boże.

• Zakat- jałmużna (dawanie drobnych, swoich prywatnych pieniędzy na rzecz gminy lub renowacje meczetów, szkoły religijne, dobrowolne opodatkowanie się, fundowanie stypendiów, sfinansowanie pielgrzymki do Mekki dla kogoś), forma pomocy socjalnej, wszystko na cel wspólnoty. Jest to ok. 2% dochodu rocznego.

• Hadżdż- pielgrzymka do Mekki, Wielki hadżdż- pora świąt -pielgrzymka trwa 5 dni, mężczyźni obcinają włosy, szczególne uznanie tego, że coś się zmienia. Mały-… Filar niekonieczny, można go spełnić, ale nie trzeba.

Społeczeństwo islamu mocno rozdziela przestrzeń prywatną od publicznego. Podstawowym rozgraniczeniem jest szariat.

• Szariat- prawo religijne (koraniczne); podział na:

• Haram- to co zabronione, inaczej część domu

• Hallal- to co dozwolone, inaczej żywność

Mieszczą się one w kontekście prawnym i życiu codziennym.

• Podział przestrzeni na:

1. przestrzeń prywatna

2. przestrzeń publiczna

• Rola i miejsce kobiet w patriarchalnym społeczeństwie muzułmańskim

• kobiety pracują do czasu małżeństwa, po małżeństwie zajmują się domem i również mogą się uczyć lub pracować- to zależy od otwartości na świat zewnętrzny ich męża

• kobiety w mieście mają większe możliwości niż te ze wsi, gdyż na wsi zamiany społeczne są dużo wolniejsze

• Edukacja

• wyznacza się obowiązki i cele, tak jak w innych krajach

• w mieście jest większa jakość obowiązku szkolnego niż na wsi

• dziewczynki często nie kończą szkoły (ze względu na obyczaje lub trudną sytuację materialną)

• w niektórych miastach edukacja jest bezpłatna

• Nowoczesność

• orient- coś trudnego do wyobrażenia, nie z tej ziemi

• nowoczesność w sensie techniki, technologii, budynków (przykład zdjęcia- Emiraty Arabskie, Dubaj)

• są też slumsy

Wykład 2

JUDAIZM

• Definicja ogólna: wierzenia, rytuały i instytucje związane z istnieniem Świątyni Jerozolimskiej do 70 r. n.e., a po jej zburzeniu z narodem żydowskim.

• Żydowska literatura religijna stanowiąca podstawy judaizmu: Biblia Hebrajska, Miszna, Talmud Jerozolimski i Babiloński, literatura midraszowa, komentarze biblijne, egzegeza, homiletyka, komentarze prawne do Talmudu, responsy i kodeksy

• Języki:

• starohebrajski (przestał funkcjonować jako język mówiony),

• aramejski,

• współczesny hebrajski (alfabet hebrajski tzw. drukowany)

• pisanie i czytanie od prawej do lewej strony (Alfabet hebrajski od Alef do Taw)

• proces wokalizacji- dodawanie samogłosek do spółgłosek

• Judaizm - Religia

• Tradycyjnie- był to zbiór nauk i przykazań jako konsekwencja zawarcia przymierza pomiędzy Bogiem a Abrahamem ( ofiarowanie Izaaka-aqeda) potwierdzona przyjęciem Tory na górze Synaj (rola Mojżesza w przekształceniu społeczności nomadycznej w grupę etniczno-narodową z wykształconym pojęciem tożsamości żydowskiej. Mojżesz nazywany prawodawcą)

• Tora- Pięcioksiąg Mojżesza, rozwinięcie dekalogu; determinuje sposób życia i myślenia związanego z koncepcją tożsamości żydowskiej. Cechy Tory:

• partykularyzm Tory- przymierze Boga z Izraelem i dziedziczenie przymierza przez wszystkie pokolenie narodu żydowskiego (tożsamość człowieka jest zdefiniowana już od początku jego życia- narodzin)

• uniwersalizm Tory- przesłanie Boga skierowane do każdego człowieka (przesłanie do innych nie tylko do Izraelitów)

• Halacha - część nauki żydowskiej dotyczącej rytuału i norm postępowania, prawna strona judaizmu (w tłumaczeniu: żydowska droga)

• Micwa- przykazanie, nakaz spełniania dobrych uczynków, całość sposobu życia zgodnego
  z wzorcem moralnym judaizmu

• Tarjag micwot - zbiór 613 nakazów i zakazów, wyjaśnienie i interpretacja dekalogu oparta na Pięcioksiągu Mojżesza (to stanowi treść życia religijnego)

• Szulchan Aruch- komentarz rabina Józefa Karo z XVI wieku- kształtowało życie wszystkich gmin żydowskich poza jemeńskimi(nakryty stół- dom gotowy na przyjście gościa)

• Judaizm i Izrael

• Izrael- ten, który zmaga się z Bogiem

• świątynia była centrum starożytnego Izraela; rola elity kraju

• Świątynia Jerozolimska i jej upadek. Była budowana dwa razy (dwa razy upadek- 1 zniszczenie w 500 r. p.n.e, 2- w 70 r. n.e.). Jej przemiany przyczyniły sie do powstania:

• Wielka diaspora żydowska-gminy sefardyjskie (funkcjonowały do 1500 roku), aszkenazyjskie, Żydzi orientalni (mizrachim)

• Języki żydowskie: ladino, jidisz

• Syjonizm -świecka koncepcja państwa Izrael (idea emancypacji środowisk żydowskich Haskala [oświecenie]); poszukiwanie drogi uwolnienia się od religii, wyjście poza tradycyjne ramy nakreślone przez religię.

• 1948 r. -powstanie współczesnego Izraela na bazie istniejących społeczności

• Konflikty polityczne:

• zewnętrzne- związane z tym, że kraje arabskie nie zgadzały się do włączenia Izraela- wojny

• wewnętrzne- ponad 60 lat funkcjonowania tego kraju, a nadal daleki od stabilizacji

• Etniczny podział społeczności żydowskiej

• sefardyjczycy- niższa klasa średnia, około 20%, półwysep Izraelijski, Ameryka Południowa

• aszkenazyjczycy- pochodzenie europejskie, USA, Kanada, ok.70%

• mizrachim- ok.10 %

• Religijny podział społeczności żydowskiej:

• zlaicyzowana- system edukacyjny dla osób świeckich wygląda tak jak zwykły system; dużą wagę przyjmuje się do edukacji wczesnoszkolnej; bardzo ważna jest natura- egzamin maturalny, który jest przepustką na studia; studia są płatne, są stypendia

• ortodyksyjna- podobna do struktury świeckiej; mężczyźni mają obowiązek pójścia do wojska, kobiety mogą lub nie; skrajna prawica; połączenie programu świeckiego ze studiowaniem literatury religijnej

• ultraaortodyksyjna- ¼ społeczności; charakterystyczny wygląd, strój, stereotyp wyznawcy judaizmu: mężczyźni- pejsy, kapelusze, kobiety- chustki na głowę lub też kapelusze, długie suknie; edukacja osobna dla chłopców, osobna dla dziewczynek; obowiązek szkolny dla chłopców- od 3 roku życia, dla dziewczynek od 6; nauczycielem chłopców był mężczyzna, dziewczynek kobieta; pierwsze wypowiedzenie słowa dziecka odnoszące się do Boga; Ministerstwo ds. Religii, żeby treści nie były sprzeczne z państwem Izrael

• Konflikty te najbardziej widać w edukacji, ze względu na wartości

• Finansowanie nauczania poprzez budżet państwa

Wykład 3

MIĘDZYKULTUROWOŚĆ

Różnice międzykulturowe wg:

1. Geert Hofstede -wymiary różnic międzykulturowych

2. Harry Triandis - indywidualizm i kolektywizm

3. Edward Hall- style komunikacji

4. Richard Gesteland- wymiary różnić międzykulturowych

Pytania dotyczące badań kultur, m.in. o:

• władzy

• znaczenie grypy i jednostki

• relacje między płciami

• organizację i przewidywanie przyszłości

• zakorzenienie w tradycji versus otwarcie na zmianę

• wyrażanie emocji

ad.1- Geert Hofstede

Cztery wymiary różnic międzykulturowych:

1. dystans władzy -postawa wobec zjawiska nierówności społecznych; stopień w jakim słabsi członkowie społeczeństwa akceptują fakt nierównomiernego podziału władzy

2. indywidualizm i kolektywizm - postawa wobec oczekiwań grupy: dobro grupy przedkładane na dobro jednostki , dobro jednostki przedkładane na dobro grupy

3. męskość / kobiecość - przypisywanie płciom określonych ról społecznych

4. unikanie niepewności -stopień, w jakim ludzie czują się zagrożeni przez dwuznaczność oraz tworzą instytucje i przekonanie pozwalające jej uniknąć

ad.2- Harry Triandis

Indywidualności:

• mają o sobie dobrą opinię i silną potrzebę jej wyrażania. Ich oczywista organizacja jest właściwością ich kultury

• są entuzjastyczni i cechują się bogatą ekspresją w kontaktach z innymi ludźmi

• ważna jest dla nich dobra zabawa

• szybko podejmują decyzję, ale ich wdrażanie zabiera więcej czasu, ponieważ mało osób jest zaangażowanych w podejmowanie decyzji

• ważna jest dla nich spójność pomiędzy postawą i zachowaniem, jej brak określają jako hipokryzję

• nie widzą specjalnej różnicy pomiędzy zachowaniem publicznym i prywatnym

• znacznie bardziej jest prawdopodobnie, że zrobią coś dla dobrej zabawy niż z poczucia obowiązku

• oczekują wyraźnego formułowania oczekiwań: jeśli zrobisz to dla mnie, to ja zrobię ...

• nie nastawiają się na długotrwałe relacje

Kolektywiści :

• lubią skromność

• szczęście jest znacznie mniej istotne niż obowiązek

• czasami maja trudności w podejmowaniu decyzji - często podejmują je wolno, po namyśle i konsultacjach z innymi, co może zaowocować krótkim czasem ich wdrażania (np. Amerykanie w Afganistanie)

• poznawcza spójność nie jest przedmiotem ich troski

• zwracają uwagę na różnice pomiędzy tym, co prywatne a tym, co publiczne

• wykonywanie obowiązków jest ich zdaniem samonagradzające się

• oczekują długotrwałych relacji

• nie jest dla nich pewne, w jakim kierunku rozwinie się relacja

ad.3- Edward Hall

Dwa typy komunikacji:

1. wysoce skontekstualizowane (kultury południowe) - większość informacji bądź zawiera się w fizycznym kontekście, bądź jest zinternalizowana na człowiek a tylko nieznaczna jej część mieści się w zakodowanej, bezpośredniej nadawanej części przekazu

2. nisko skontekstualizowane - większość informacji mieści się w kodzie bezpośrednim

ad.4- Richard Gesteland

W wymiarach podkreśla:

• rola relacji

• kultury protransakcyjne- nastawienie na zadania (pewni siebie, agresywni, grubiańscy)

• kultury propartnerskie - nastawione na więzi międzyludzkie (opieszali, niezdecydowani, nieodgadnieni)

• kultury nieceremonialne - nieprzywiązywanie wagi do konwenansów; kultury egalitarne (rażąca bezceremonialność)

• kultury ceremonialne - ceremonialność (etykieta, ubiór); kultury hierarchiczne (rażące uwrażliwienie na punkcie pozycji społecznej)

Stosunek do czasu:

• kultury monochroniczne - zwraca się uwagę na punktualność, terminowość, „niewolnicy czasu” (wyniośli pedanci, będący niewolnikami arbitralnie wyznaczonych terminów)

• kultury polichroniczne - koncentracja na ludziach (leniwi, niezdyscyplinowani, niegrzeczni), czas nie płynie jednakowo lecz w sposób nielinearny, nie ma arbitralnego przywiązania się do czasu; im bardziej na południe (np. w Afryce), np. „jutro” nie ma tej samej treści, zakresu co np. w Niemczech, „jutro” może tam oznaczać np. miesiąc

Zachowania niewerbalne:

• kultury ekspresyjne - głośność , ruchliwość, przerywanie, kontakt wzrokowy, (inwazyjność, arogancja, niedojrzałość - zachowanie się jak dzieci)

• kultury powściągliwe - milczenie, kolejność wypowiedzi, umiarkowany kontakt wzrokowy (zimni, wyrachowani, nieprzystępni); fizyczny dystans , oddalanie się. Ludzie mówią ciszej, przerywają sobie rzadziej i lepiej się czują, gdy zapada cisza, niż to jest w przypadku kultury ekspresyjnej

• (...)

Wykład 4

ŚWIĘTY MIKOŁAJ

• Boże Narodzenie w różnych krajach:

• USA

• Hiszpanii

• Szwecji

• Węgrzech

• Włoszech

• Australii

• Holandii

• Francji

• Polsce

• Dlaczego akurat 25 grudnia?

• w IV wieku n.e.

• Cesarz Konstanty

• Dlaczego zielona choinka?

• symboliczna moc

• przetrwanie

• Dlaczego całowanie się pod jemiołą?

• opłakiwanie, zamiana łez w kuleczki

• Mit Świętego Mikołaja

• wiele wątków i wyjaśnień

• hojność dla ubogich

• ewolucja od skrzata, gnoma, aż do starszego otyłego pana

• Pomocnicy Świętego Mikołaja

• kanwą jest folklor w baśni braci Greem

Wykład 5

T: Kategoryzacja na swoich i obcych powoduje wzmacnianie więzi społecznych.

Funkcje więzi:

• poznawcza - to uproszczenie obrazu rzeczywistości, co służy redukcji nadmiaru informacji i prowadzące do ujednolicenia cech przedstawicieli grupy obcej;

• związana z samooceną jednostek - dotycząca przynależności do określonej grupy (swoich), która to przynależność jest szczególnie ceniona na tle innych grup (obcych), co pozwala na podwyższenie samooceny. Samoocena według O.W. Teufel (czyt. tajfel) jest podstawowym motywem różnicowania grup na swoich i obcych, a wzmocnienie samooceny następuje, gdy własna grupa postrzegana jest jako nadrzędna.

T: Obcość jako korelat* tożsamości.

(*rozumiany jako jeden z elementów lub jako odpowiednik)

Dwa znaczenia tożsamośi:

• Tożsamość - bycie kimś, kto pozostaje tym samym (dotyczy to kontynuacji i stałości w czasie) - bliska pojęciu E. Eriksona, wg którego to aspekt tożsamości dotyczący jaźni.

• Odrębność - bycie kimś, kto jest odróżniany, inny od innych.

Paul Ricoeur twierdził, że na tożsamość składają się 3 elementy:

1. Poczucie stałości

2. Poczucie spójności

3. Poczucie odrębności

Podział Hanny Mamzer:

1. Tożsamość jednostkowa (osobista). To tendencja do wyróżniania „ja” i „oni”.

2. Tożsamość społeczna (grupowa). Poszukujemy podobieństwa do pozostałych przedstawicieli grupy - to szukanie powoduje, że jednocześnie zauważamy tło innych grupy.

3. Tożsamość kulturowa. Identyfikacja, która niesie ze sobą chęć akceptacji i przynależności do zbioru wartości reprezentowanego przez kulturę danej zbiorowości.

Maria Jarymowicz ukazała podział tożsamości według 3 ujęć:

1. „my” grupowe - dotyczy tożsamości grup, w których możliwe jest utrzymanie bezpośrednich kontaktów pomiędzy członkami grupy

2. „my” kategorialne - dotyczy tożsamości w ramach zbiorowości wydębionych według określonych cech społeczno - demograficznych i strukturalnych

3. „my” atrybucyjne - dotyczy tożsamości w ramach zbiorowości wyodrębnionych według określonych wspólnych cech lub celów niezależnie od przynależności do kategorii społecznych (gdy mówimy np. „my, ludzie tolerancyjni”)

Samuel Huntington dzieli tożsamość grupową na 6 elementów:

1. Element przypisany (askryptywny) - np. wiek, płeć

2. Element kulturowy - religia, język, tradycja

3. Element terytorialny - miasto, kraj, kontynent, sąsiedztwo

4. Element polityczny - państwo, w którym mieszkamy, nasza ideologia, partia, na którą głosujemy, która na odpowiada

5. Element ekonomiczny - związany z zawodem, jaki wykonujemy, branżą, sektorem gospodarczym

6. Element społeczny - styl życia, który prowadzimy, nasi znajomi, koledzy

T: Komunikacja z obcymi*.

*obcy - to nie tylko mówiący w innym języku, ale przynależący do innej grupy.

Interakcjonizm symboliczny (=nasz punkt widzenia na komunikację) - przyjmuje się w nim założenie, że interakcja między ludźmi oparta jest na ustalaniu i wymianie znaczeń symboli.

5 etapów procesu integracji:

1. Pojawienie się w świadomości partnera interakcji (obcego).

2. Identyfikacja znaczenia tej osoby.

3. Definicja sytuacji składająca się z:

- rozpoznania okoliczności,

- kontekstu interakcji,

- przypisania roli kluczowych sobie i partnerowi interakcji.

4. Interpretacja znaków (gestów, symboli, słów, mimiki).

5. Postawienie się w roli obcego → spojrzenie na interakcję z perspektywy partnera.

*Osiągnięcie tego etapu oznacza wzajemne zrozumienie.

Istotne i kluczowe jest zaufanie i nieufność obcych i wobec obcych w komunikacji międzykulturowych.

• Piotr Sztompka definiuje zaufanie jako „zakład podejmowany na temat niepewnych, przyszłych działań innych ludzi”.

• Zaufanie jest niezbędne, by zaistniał proces komunikacji.

• Według Giddensa obcy reprezentują świat nieznany, zewnętrzny wobec naszego świata, ukształtowany przez obcą dla nas tradycję.

• Akceptacja warunkuje rozumienie różnic kulturowych (zresztą jakichkolwiek różnic).

• Dzięki zaufaniu nie postrzegamy tych różnic jako zagrożenia.

• Zaufanie tłumi przejawy międzygrupowej wrogości czy ksenofobii.

• Im większy jest stopień obcości tym większa jest nieufność. Im większe jest poczucie swojskości, tym większe jest zaufanie.

• Obce środowisko jest to okoliczność, w której nie mamy bezpośredniego kontaktu z przedstawicielami tego środowiska i jednostka dokonuje tzw. „lokacji zaufania”.

• Dwie sytuacje...:

• zadowolenie gdy...

• rozczarowanie

• Stereotypizacja obcych - aby lepiej umiejscowić przedstawiciela grupy obcej na mapie własnej percepcji, stosujemy mechanizm stereotypizacji. Polega ona na ujednoliceniu lub upodobaniu wzajemnie do siebie przedstawicieli obcych grup. Przypisujemy im wtedy pewne cechy obcych grup, określane przez nas jako typowe. Ten mechanizm nazywany jest także „domniemaniem jednorodności grupy obcej”.

• Wg. Baumana - obcy wyzbyty jest indywidualności.

• Stereotyp (według Lippmana - twórcy tego pojęcia) to „obraz” w naszej głowie. Dotyczy on jakiegoś zjawiska, które postrzegamy jako jednostronne, uproszczone i schematyczne. Opinia jest taka sama - jednostronna, schematyczna.

• Według wielu badaczy, stereotyp jest to forma świadomości całkowicie lub częściowo niezgodnej z faktami.

• Stereotyp może być:

• pozytywny (czarnoskóre osoby są muzykalne)

• negatywny (czarnoskóre osoby są leniwe).

• Stereotypizacja międzygrupowa (ja ma międzykulturowa)- zacieranie różnic w odniesieniu do grupy obcej wewnątrz grupy własnej (gdy w naszej grupie wszyscy mamy takie samo zdanie na temat obcych) i pomniejszanie różnic międzygrupowych (powiększamy dystans między naszą a obcą grupą). Opinie o członkach własnej grupy są bardzo zindywidualizowane, zaś wszystkich przedstawicieli grup obcych traktujemy tak samo.

• Zgodnie z poglądem stereotypy powiązane są z uprzedzeniami - stereotypy pojawiają się wówczas, gdy określone kategorie obciążone są ocenami emocjonalnymi. Ich celem jest uzasadnienie (racjonalizowanie) uprzedzenia.

Uprzedzenia* wobec obcych.

*uprzedzenie - afektywny komponent postawy. Jest to postawa wroga lub negatywna wobec danej grupy, oparta na uogólnieniach.

4 przyczyny uprzedzeń, według E. Aronsona:

1. Ekonomiczna i polityczna - przejawiająca się jako rywalizacja bądź konflikt

2. Przemieszczona agresja - gdy grupa mniejszościowa spełnia rolę kozła ofiarnego. Rozładowuje się agresję grupy większościowej (dotyczy to szczególnie okresu, gdy rośnie bezrobocie w kraju i jako element łatwy do wytłumaczenia podaje się powód imigrantów).

3. Potrzeby osobowościowe - związane z koncepcją osobowości autorytarnej - sformułowanej przez Teodora Adorno.

4. Konformizm w stosunku do obowiązujących norm społecznych - jest to zjawisko występujące, gdy normy społeczne nakazują określone traktowanie danej grupy mniejszościowej.

Stygmatyzacja* grupy obcej.

*prowadzi do wykluczenia osób poza obszar akceptowalności. W skrajnych przypadkach - dehumanizacja (odbieranie cech ludzkich).

Stygmatyzacja językowa wobec obcych może przybierać 3 formy:

1. Symboliczna patologizacja i kryminalizacja obcego i jednoczesne symboliczne przypisanie obcości przyczynom patologicznym i kryminalnym (podługujemy się określeniem jakiejś grupy posługując się negatywnymi słowami, np. ocyganić, żydzić, oszwabić).

2. Pejoratywna etykietyzacja obcego - są to określenia autonomiczne o różnym nasileniu ładunku negatywnego (czarnuch, białas, asfalt, dzikus) lub zdrobnienia lekceważące (Szkot, Armenie, Polaczek, żydek).

3. Pejoratywizacja terminów neutralnych - określenie wybranych kategorii obcych poprzez zachowanie parajęzykowe (związane np. z intonacją głosu), np. myrzyn, Żyd, szwab.

Dyskryminacja obcych. Wśród czynnych działań wynikających z uprzedzeń autor wymienia:

- antylokucję - werbalne wyrażanie uprzedzeń

- unikanie osób, których dotyczą uprzedzenia

- dyskryminację - nierówne, krzywdzące traktowanie członków danych grup w określonych obszarach życia

- ataki fizyczne - przemoc, chuligaństwo wobec obcych

- tzw. eksterminację (mordowanie) obcych -czystki etniczne, pogromy, masakry. (wspólność dla wszystkich - klimat polityczny.

Wykład 5

Mit wg Golki

- jest to forma świadomości, która cechuje się subiektywnym poczuciem prawdziwości. Przy czym niemożliwe jest obiektywne zweryfikowanie stopnia prawdziwości i stopnia fałszu.

- Mit obejmuje przekonania wyrażone obrazowo i emocjonalnie, co sprawia, że mit nie zawsze ma wyraźną postać.

Mieletiński

- okresy ważne dla rozwoju cywilizacji (rozwoju narodu) są naznaczone rolami przypisywanymi mitom. Miało to miejsce za czasów Nietschego i Wagnera. Wiek XX wg Wagnera przyczynił się do wyraźnego remitologizowania, co widoczne jest w odradzaniu się mitów we wszystkich kulturach europejskich.

Mity pełnią różne funkcje społeczne:

• umacnianie wartości społecznych poprzez wzbudzanie wiary w ich nadzwyczajny rodowód ( rodowód jest nadprzyrodzony albo wyrastający w niezwykłych warunkach historycznych).

• wspieranie emocjonalne i mentalne jednostki w momentach kryzysów (zagrożeń, przejść, poczucia niewiedzy, niepewności, itp.). Jest to próba racjonalizacji świata spleciona z jego mistyfikacją.

• wywoływanie w ludziach poczucia zdumienia

• sankcjonowanie przywilejów pewnych grup społecznych, przez co mit zbliża się do ideologii

• pobudzanie do działania zarówno całych społeczności wyznawców mitu jak i poszczególnych jednostek, tworzenie programów działania i ukazywanie ich celów

• cechą charakterystyczną mitów jest to, że są trwałe

• Te wszystkie niejednoznaczne cechy mitów określają ich przesłanie.

• mit-opowieść rozciągająca się pomiędzy prawdą, a fałszem, tym, co jesteśmy w stanie rozpoznać, a co nie, rozgrywa się pomiędzy realnością, a imaginacją.

• Cambell nazywał mity snami świata- coś co jest pomiędzy rzeczywistością a baśnią.

Mistyfikacja/ Mit a sztuka i obrzędy

• Mit znajduje się pomiędzy rozumem a wiarą.

• Mit wyrasta ze zdarzeń i ich opisów przeistaczając się z czasem w ich mistyfikację.

• Mistyfikacja jest uzasadnieniem do użycia słowa wiary.

• Mit istnieje także, kiedy się w go nie wierzy.

• Staje się literaturą, co powoduje, że przywiązujemy się do jego narracji, że potrafimy się z nim silnie związać.

• Mit opiera się o użycie sztuki i może stać się przedmiotem czci, wtedy gdy zbliża się do ideologii. Obrzędy przyczyniają się do wzbudzania wiary.

• Mit łączy w sobie elementy teoretyczne i artystyczne to znaczy, że zawiera w sobie opis jak i samą twórczość.

• Mit pełni rolę

• wskazującą- jaki przedmiot winien być otoczony czcią

• kulturową

Wg. Malinowskiego i Bartesa

• mit jest rozkazujący, narzucający, imperatywny, posiada intencje, którym ulegają zwolennicy. Mit potrafi być niszczący wobec grupy

• nie uwzględnia różnic pomiędzy naturą a kulturą (szczególnie mitów pierwotnych - dotyczących pojawienia się człowieka w świecie)

• mity wypływają też ze sfery podświadomości, różnych konkretnych grup społecznych, począwszy od rodziny a skończywszy na państwie

• dotyczą spraw ogólnych i poprzez komunikowanie jednostkowe przybliżają te sprawy ogólne jednostce

• wieloaspektowość mitu sprawia, że dotyczy on jednocześnie wewnętrznych przeżyć jednostki, jak i kontekstu społecznego

• mity zawdzięczają swoje trwanie i upowszechnianie dzięki tzw. „mocy społecznej”, która sprawia, że przypominany jest i nagłaśniany konkretny obraz ważny dla danej grupy często obdarzony zbiorowym kultem.

Cambell w swoich badaniach sugerował:

• że ludzie potrzebują mitów, które utożsamiałyby jednostkę nie tylko z jej własną grupą ale też z planetą

• mity dzieją się zarówno w czasie, ale dotyczą również teraźniejszości

• ponieważ te mity nie są najczęściej zdefiniowane w jakiej teraźniejszości istnieją, są ponadczasowe; nie są oznaczone czasowo więc są ponad czasowe

Barbara Szacka

• mity są w historii i jednocześnie poza historią,

• nie posiadają linearnej perspektywy czasowej - brak sekwencji wydarzeń oraz ich homogeniczności

• ciężko oddzielić ideologię od mitu

Ideologiczne aspekty mitu

• dotyczą wszystkich jego treści, które sankcjonują interes jakiejś grupy (zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych).

• Mit pełni funkcję integrującą, ale jednocześnie odróżnia jego wyznawców od innych konkurencyjnych mitów (od nosicieli innych mitów) (ideologie, zawody)

• mit stanowi więc zjawisko społ.- kulturowe, którego cechą charakterystyczną jest swoista, autonomiczna forma kultury, polegająca na nieodróżnianiu świata realnego od idealnego; nieodróżnianie rzeczy od ich wizerunku, przeszłości od teraźniejszości, natury od kultury.

2 aspekty mitu

• atrakcyjność i funkcje składają się na uporządkowaniu mitu w życiu społecznym

Mityzacja mitu- Kołakowski:

• we współczesnym świecie następuje „mityzacja” mitu. Jest połączona z próbami odnajdywania mitów we wszystkich treściach kultury i przekazach symbolicznych. Mit można odnaleźć też w dzisiejszej logice.

• Badania dotyczące mitów są związane z badaniami świadomości (opinii) publicznej bo zakładają margines nieoznaczoności.

• Margines nieoznaczoności- przestrzeń, w której mamy do czynienia z mitami różnego rodzaju

• W dzisiejszym świecie tworzy się pragnienie enigmatyczności, ze względu na to, że świat współczesny cechuje się istnieniem złudzeń w pełnej poznawalności - związek z rozwojem technologii i badaniami fizyki, wszechświata itp. Istnieje potrzeba posiadania czegoś, czego nie możemy wyjaśnić, stąd potrzeba pielęgnowania mitów w świecie współczesnym.(pragnienie poznawania mitów w życiu społecznym)

• mit z natury jest ateoretyczny ze względu na jego naturę, a jego charakter nie ma żadnego znaczenia w obliczu prawd naukowych, które uwarunkowane są empirycznie.

• zderzenie pomiędzy mitem lub ideologią jest realne

• Destrukcja narracji mitycznej jest możliwa podczas zderzeń z innym mitem

• Kołakowski- zwyrodnienie mitu jest jedną z form unicestwienia lub przekształcenia w doktrynę- powoduje to, ze owa doktryna poszukuje dowodu istnienia

• prawdziwe mity nie potrzebują faktów, żadnych potwierdzeń istnienia

Demitologizacja-okres helleński (starożytność)

• podejmowanie polemiki z istniejącymi wierszami

• powstanie kodeksów, opisów które miały na celu podejmowanie poematyki, wątpliwości, opowieści. To doprowadzało do poglądu że poznawanie mitu zmierza do teorii lub sztuki.

XIX wiek:

• proces nauczania sztuki polegał na wytwarzaniu obrazów lub rzeźb, które stanowiły ilustrowanie mitów

• związek mitu z teorią przyczynia się do procesu demitologizacji

Istnieje strach przed konkretnym mitem.

Przyczyny przed mitem i mitologizacją są różne.

Dwie główne obawy przed mitami wg Kołakowskiego:

• Mit jest ekspansywny-rozrastając się próbuje zastępować sobą wszelkie inne racjonalne formy kultury (np. wiedza, prawo)

• Mit może służyć despotyzmowi- inaczej- jednoznacznej ideologii i w ten sposób doprowadzać do zniesienia poczucia odpowiedzialności lub może odbierać pragnienie wolności.

15

---