Funkcje socjologii: poznawcza, diagnostyczna, teoretyczna, demaskatorska, apologetyczna, socjotechniczna, prognostyczna
Techniki badawcze w socjologii: obserwacja uczestnicząca i nie uczestnicząca, badania ankietowe, sondaż sporadyczny i powtarzalny, wywiad, analiza dokumentów osobistych, eksperyment, metoda scenariusza
Socjologia to wiedza na temat naszego życia wśród ludzi we wszystkich aspektach tego życia, w mikro i makro skali.
Działy socjologii: socjologia wielkich struktur społecznych wg 3 zmiennych wykształcenia, dochodu, uczestnictwa we władzy
Socjologia wg kryterium przestrzeni: miast, wsi, małych społeczności lokalnych
Socjologia wg działów: s. pracy, s. przemysłu
Socjologia poznania: wiedzy, nauki, kształcenia
Socjologia wg obszarów aktywności: polityki, wojska, wojny, zdrowia, moralności, etyki, s. małych grup społecznych
Społeczeństwo w s. to zbiorowość ludzka, znajdująca się na ograniczonej przestrzeni współdziałająca ze sobą tak iż jest w stanie zapewnić swym uczestnikom istnienie i rozwój
Psychologia społeczna zajmuje się badaniem interakcji zachodzących między ludźmi, tym jak ludzie wiążą się ze sobą i jak na siebie wpływają. W jaki sposób możemy zrozumieć owe relacje oraz wpływ społeczny? Badając sposób w jaki ludzie odczuwają i sposób w jaki myślą - mówiąc krótko badając serce i umysł.
Kultura jest całokształtem zobiektywizowanych zachowań ludzi i rezultatów ich zachowań w danej społeczności przykazywanych w obrębie tej społeczności z pokolenia na pokolenie.
Stefan Czarnowski „Całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych zdolny rozszerzać się przestrzennie.”
F. Znaniecki „Świat kultury jest światem wartości, wartości zaś są pierwotnym faktem ludzkiego doświadczenia niesprowadzalnym do żadnych kategorii przyrodniczych.”
J. Szczepański „Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom.” Zobiektywizowane tzn. takie, które się utrwaliły w pamięci innych.
W skład tak rozumianej kultury wchodzą: 1) wytwory materialne i niematerialne ludzkiej pracy, 2) wzory postępowania i oceny wartościujące, 3) instytucje organizujące ludzkie zachowania,
Cechami kultury są : 1) to że jej elementy są wynikiem ludzkiej pracy, 2) to że są zobiektywizowane, 3) to że są trwałe oraz mogą być przekazywane zarówno w przestrzeni jak i w czasie,
Kultura osobista jednostki to ogół jej osobistych wzorców postępowania, jej metod działania, wytworów jej działalności, jej idei i myśli często nie znanych innym osobom.
Kultura zbiorowości to ogół wytworów, wartości i sposobów zachowania się, które zostały przyjęte i zaakceptowane przez jej uczestników wyznaczając zachowania uznane za obowiązkowe.
Dziedzictwo kulturowe to jest ta część systemów kulturowych, które zostały przekazane następnym pokoleniom. Jest bardzo ważnym czynnikiem budującym naszą świadomość w zakresie pytania: kim jestem?
Kompleks kulturowy jeśli uznamy samochód jako odrębny element kultury to wszystko co z nim związane: urządzenia, instytucje, wzory zachowań tworzą jeden kompleks kulturowy. Występowanie, lub brak występowania różnych k. kulturowych świadczy o stopniu rozwoju społeczeństwa. Szereg k. może się łączyć w szersze całości zwane konfiguracjami lub wzorcami kultury.
Wpływ kultury na życie społeczne jednostki: 1 Przez socjalizację (s. to te wpływy całkowitego środowiska, które wprowadzają jednostkę do udziału w życiu społecznym), 2 Przez kształtowanie osobowości jednostki, 3 Przez wartości, 4 Przez wzory działania i postępowania, oraz przez stwarzanie modeli instytucji i systemów społecznych.
Rola społeczna jest formą za pomocą której określona jednostka wypełnia zobowiązania wynikające z zajmowanej pozycji społecznej korzystając z przysługujących jej przywilejów i praw.
3 aspekty roli społecznej: 1Rola teoretyczna(formalna - prawa i obowiązki), 2Rola oczekiwana (to treść adresowana do nas przez inne osoby odnośnie roli przez nas pełnionej), 3Rola faktycznie pełniona(to jacy jesteśmy naprawdę, jest wypadkową dwóch wpływów roli formalnej i oczekiwanej)
Przez rolę społeczną oczekiwaną rozumie się zachowanie, którego grupa oczekuje od danej jednostki w wyniku zaakceptowania określonej pozycji tej jednostki w łonie grupy. Kultura przekazuje nam wzór roli, jakiej od nas oczekuje. Wzory zachowań są zależne od pozycji społecznej, płci itp.
Rola społeczna jest konsekwencją określonej pozycji jednostki w grupie, choć jej realizacja zależy od wielu innych czynników. Wśród czynników określających ludzkie zachowanie zespoły norm i oczekiwań, które noszą nazwę roli społecznych, odgrywają ogromne znaczenie. Rola społeczna nie jest jednak jedynie odzwierciedleniem pozycji już posiadanej. Bywa ona czasem odzwierciedleniem pozycji, do której jednostka dopiero aspiruje.
Podsumowując można zdefiniować rolę społeczną jako zorganizowany wzór oczekiwań, które odnoszą się do zdań, zachowań, postaw, wartości i wzajemnych stosunków jakie muszą być utrzymywane przez osoby zajmujące określone pozycje i wykonujące dające się określić funkcje w ramach tej grupy.
Czynniki wpływające na realizację roli oczekiwanej:
predyspozycje psychofizyczne,
akceptacja oczekiwań,
gotowość do spełnienia oczekiwań,
system wzmocnień pozytywnych i negatywnych,
konflikt ról i presja krzyżujących się wpływów,
kompetencja intencje nadawcy wzoru,
stopień otwartości (zamknięcia) wzoru.
Systemy normatywne wskazują jednostce jak powinna postępować, jakiego postępowania powinna unikać, jakie oczekują ją nagrody i kary za stosowanie lub nie do narzuconych przez społeczeństwo wzorów zachowań.
Relatywizm moralny wyraża się tym, że nie ma wiecznych i niezmiennych, zawsze i wszędzie obowiązujących norm postępowania.
Typy indywidualnego przystosowana (do celów kulturowych i zinstytucjonalizowanych środków):
1)Konformizm to mechanizm, który sprawia, że członkowie grupy przestrzegają norm grupowych. Rodzaje konformizmu: uleganie, identyfikacja, internalizacja.2)Innowacja(elementy twórcze w przystosowaniu) 3)Rytualizm 4)Wycofanie 5)Bunt
Dysonans poznawczy jest stanem napięcia, który występuje wtedy, gdy dana osoba posiada(postrzega) jednocześnie dwa elementy poznawcze(idee, postawy, opinie, przekonania), które są psychologicznie niezgodne ze sobą. Teoria dysonansu człowiek nie tyle chce mieć słuszność ile chce wierzyć w to że ma słuszność(np. teoria kar i nagród).
Grupa jest to pewna liczba osób połączona układem więzi, relacji, interakcji, która się charakteryzuje świadomością swojej odrębności.
Grupa odniesienia, grupy tożsamościowe - jesteśmy świadomi uczestnictwa w jakiejś g. , g. mogą się zmieniać; może być stała; może być punktem przed nami obszarem naszej aspiracji.
Mała grupa to zbiorowość licząca od 2-3 osób do 30 osób, między którymi zachodzą interakcje, które mają wspólny cel, normy, strukturę, świadomość przynależności do grupy i odrębności od innych grup.
O grupie społecznej możemy mówić, kiedy spełnione są warunki:1)pomiędzy członkami grupy istnieją interakcje 2)osoby mają wspólny cel, normy, światopogląd 3)w zbiorze jednostek istnieją normy (kodeksy postępowania) 4)istnieje struktura, system pozycji, z którymi związane są role społeczne, świadomość swojej odrębności w stosunku do innych struktur grupowych, świadomość granic, poczucie tożsamości, ośrodek skupienia (to, co grupa uzna za ośrodek).
interakcje - bezpośrednie kontakty między członkami grupy (jakakolwiek forma kontaktu między 2 osobami)
normy - przepisy, które mówią jak powinien lub nie powinien zachowywać się członek grupy. Są to przepisy formalne(prawne) lub moralne. Uczymy się funkcjonować w jakiejś grypie ucząc się norm tej grupy.
system wartości jest to zbiór wartości ułożonych według kryterium ważności, bywa często dualistyczny(formalny i rzeczywisty)
System sankcji czyli zbiór kar i nagród
Więź społeczna 1)więź formalna - rzeczowa, pośrednia i bezemocjonalna, np. wymiana notatek, całkowicie neguje osobę; 2)więź nieformalna - bezpośrednia, emocjonalna, ma wielką wartość dla nas, może dać nam satysfakcję
Typy grup 1)g. pierwotne(rodzina) 2)g. wtórne(g. o różnym poziomie więzi formalnych, g. celowe, w ich obrębie mogą się utworzyć g. pierwotne)
Systemy normatywne, System norm: 1)Religijny sankcje [grzech], egzekutor [istota nadprzyrodzona] 2)Moralnych [zadowolenie z siebie] [ja sam] 3)Obyczajowych [ocena otoczenia aprobata banicja] [g. społeczna] 4)Prawnych [przymus fizyczny] [specjalnie powołane instytucje]
Kryteria grup: liczebność(małe, średnie, duże); więzi(formalne, nieformalne);
Osobowość to ogólna suma tych sposobów reagowania na innych ludzi i obiekty, oraz sposobów wchodzenia z innymi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej jednostki. Osobowość jest sumą wpływów świata wewnętrznego i zewnętrznego.
3 asekty [ciało, duch, inni ludzie] [biologia, psychika-intelekt, społeczne otoczenie] [dorosły, rodzic, dziecko] [id libido(popędy), ego(mediator), superego(cenzor)]
Homeostaza stan harmonii wewnętrznej osiąganej w każdych z trzech kwestii
Potrzeba to sytuacja braku plus motywacja. Nie każdy brak jest potrzebą. Tylko taki który uruchamia jakieś działanie, motywację staje się potrzebą. Potrzeby występują w dwóch formach 1)aktiv(aktywne) 2)latentis (uśpione). Uśpienie może być trwałe lub okresowe, a my nie jesteśmy w stanie tego stwierdzić.
Podział potrzeb: (góra) potrzeby wzrostu, wtórne, psychospołeczne {g.p. estetycznych, samorealizacji, uznania i prestiżu, wiedzy i rozumienia}; (dół) potrzeby niedostatku, biologiczne, pierwotne(historycznie pierwsze) { g.p. przynależności, zabezpieczenia(redukcji), bezpieczeństwa, fizjologicznych}
Koncepcje człowieka
1)k. behawiorystyczna - Zgodnie z nią człowiek jest układem reaktywnym; jego zachowanie jest całkowicie sterowane przez środowisko zewnętrzne. System nagród i kar znajdujący się w otoczeniu decyduje o tym, czego człowiek unika i do czego dąży. Jednocześnie procesy psychologiczne nie odgrywają żadnej roli w sterowaniu ludzkim zachowaniem, pojęcie silnej woli jest semantyczną fikcją. Do zmian reakcji służy tzw. inżynieria behawioralna
2)k. psychodynamiczna - Według niej zachowanie ludzi zależy od wewnętrznych sił dynamicznych, zwanych czasem popędami, potrzebami lub dążeniami. Popędy te są z regóły nieświadome; często występują między nimi konflikty, których człowiek nie może samodzielnie rozwiązać; ludzie są niedoskonałymi tworami natury. Podstawową metodą zmian zachowania jest psychoterapia.
3)k. poznawcza - Zakłada że człowiek to istota autonomiczna, wyposażona przez naturę w sposób wystarczający do własnego działania. Poznaje świat za pomocą konspektów poznawczych na które składa się: świat wartości, norm, zespół celów ważnych dla nas, struktura potrzeb(hierarchia), kontekst kulturowy, archetypy kulturowe(podświadomość; tkwi głęboko, odruchowo), wpływy społeczne, doświadczenia.
Frustracja to stan przykrego napięcia psychicznego spowodowanego nie zaspokojeniem jakichś potrzeb, a niemożnością osiągnięcia jakiegoś celu. Liczba doznanych frustracji negatywnie się kumuluje.
Wskaźniki frustracji 1)agresja prosta - gdy w stosunku do obiektu który nas sfrustrował; agresja przeniesiona - gdy wyżywamy się na obiekcie innym niż ten który wywołał frustrację; agresja introwersyjna - okazywanie swojej frustracji w sposób trudny do identyfikacji np. unikanie spojrzeń na drugą osobę, jakieś aluzje, lekkie szyderstwa; 2)regresja - cofnie się np. używanie słów, z których używania postanowiło się zrezygnować; 3)fiksacja - powielanie zachowania które nie jest skuteczne; 4)rezygnacja -wycofanie się polegające na odstąpieniu od prób eliminacji przeszkody
Nastawienia do frustracji:1)z uwagą skierowaną na cel; 2)z uwagą skierowana na własne poczucie bezpieczeństwa
Mechanizmy obronne to irracjonalny sposób reagowania (jeżeli uważamy że stosując m.o. pozbawimy się frustracji to ulegamy iluzji)
Mechanizmy obronne przed frustracją 1)fantazjowanie - zaspakajanie sfrustrowanych pragnień w wyobraźni na jawie 2)identyfikacja - zwiększanie poczucia własnej wartości poprzez utożsamianie się z wybitną osobą, instytucją 3)izolowanie - oddzielanie ładunku emocjonalnego od sytuacji urazowych 4)substytucja (kompensacja lub sublimacja) kompensacja - ukrywanie słabych stron przez podkreślanie cechy pożądanej lub powetowanie sobie frustracji zaspokojeniem „z nawiązką” w innej dziedzinie; sublimacja - zaspokojenie lub pozbycie się sfrustrowanych pragnień w zastępczych czynnościach lub działaniach akceptowanych w danej strukturze np. pracocholizm 5)odizolowanie emocjonalne - to wycofanie się w bierność aby uchronić swoje uczucia od zranień 6)odkupienie - to zadośćuczynienie za jakieś niemoralne pragnienia lub czyny nie akceptowane przez samą osobę 7)projekcja czyli rzutowanie - obwinianie innych za własne trudności, przypisywanie innym własnych nieetycznych pragnień 8)racjonalizacja - próba udowodnienia, że własne zachowanie jest racjonalne i uzasadnione, a więc godne zaufania własnego i innych 9)wyparcia - to niedopuszczanie do świadomości przykrych lub niebezpiecznych myśli, utrzymywanie ich w nieświadomości 10)zaprzeczenie rzeczywistości - to bronienie się przed nieprzyjemną rzeczywistością poprzez niedopuszczanie jej do siebie
Mechanizmy obronne są irracjonalne, sens ich i częste stosowanie wiąże się z kojeniem bólu istnienia. Stosowane są pojedynczo lub w różnych kombinacjach.
Komunikacja to proces nieodwracalny.
Podstawy dobrego kontaktu 1)nie oceniaj 2)nie uogólniaj 3)nie interpretuj 4)nie dawaj dobrych rad 5)daj się poznać 6)poznawaj partnera 7)przekazuj informacje zwrotne
Nadawco 1)oddzielaj sprawy ważne od mnij istotnych 2)mów do partnera, a nie o nim 3)wyrażaj potrzeby, uczucia, obawy, nie bój się mówić o sobie
Odbiorco 1)nie przeszkadzaj 2) daj czas i uwagę 3)sprawdzaj czy dobrze rozumiesz
Bariery komunikacyjne krytykowani; obrażanie; orzekanie; chwalenie połączone z oceną; osądzanie; rozkazywani; grożenie; nadmierne wypytywanie; doradzanie; zmienianie tematu; logiczne rozumowanie nie mające wiele wspólnego z daną sytuacją;
Błędy percepcyjne 1)Zakładanie, że inni reagują na świat tak jak my 2)Oczekiwanie, że to co widzimy będzie miało wyraźne barwy 3)Przypisujemy niewłaściwe znaczenie pierwszemu wrażeniu 4)negatywne informacje wywierają na nas większy wpływ niż pozytywne 5)łatwiej rejestrujemy niezadowolenie innych niż ich satysfakcję 6)Przypisujemy więcej wolności innym niż jej naprawdę mają 7)Czujemy się mniej odpowiedzialni za nasze położenie
Prawa w naszym kontakcie z innymi 1)Prawo do zmiany zdania 2)Prawo do popełniania pomyłek 3)Prawo do podejmowania decyzji lub wypowiadania opini bez konieczności ich uzasadniania 4)Prawo do powiedzenia nie wiem i nie rozumiem 5)Prawo do przeżywania i wyrażania uczuć zarówno pozytywnych i negatywnych bez jednoczesnego oceniania tego 6)Prawo do nieangażowania się w problemy innych ludzi jeśli nie mamy na to ochoty 7)Prawo do odmowy 8)Prawo do bycia sobą bez konieczności podejmowania działań na rzecz innych ludzi
4 człony ekspresji niewerbalnej 1)Mimika twarzy 2)Kinematyka 3)Proksemika 4)Parajęzyk
Sztuka odpowiadania na pytania nie udzielaj informacji za darmo, wymieniaj informacje. W niektórych przypadkach powinniśmy dawać odpowiedzi wprost, unikać jej, wykręcać się.
Techniki nie dawania jednoznacznych odpowiedzi 1)Odpowiadanie pytaniem na pytanie 2)udzielanie częściowej informacji na jakimś poziomie ogólności 3)Dwuznaczna odpowiedz 4)Gra na czas 5)Prośba o wyjaśnienie
Techniki unikania jednoznacznej odpowiedzi 1)Gniew 2)Dystansowanie się 3)Podważanie przesłanek 4)Obrócenie pytania w żart 5)Milczenie, lub zignorowanie pytania
Potęga języka 1)Nasze słowa kształtują nasze życie 2)Nasze słowa wyrażają nasze myśli i myśli innych 3)Kontrolowanie naszych słów daje świadectwo kontroli nad samym sobą 4)Twórczy sposób wyrażania się przyspiesz realizację naszych życzeń 5)Mówmy w uprzejmy sposób o swoich bliźnich, w ten sposób uzyskujemy pozytywne nastawienie do nich 6)Nie mówmy o swoich kłopotach 7)Chwalmy a inni będą nas chwalić 8)Twórczy sposób wyrażania się zależy od nas