Polityka jako sfera zainteresowania psychologi. TEROIA OSOBOWOŚCI AUTORTARNEJ

- bezkrytyczny stosunek do autorytetów

- Konwencjonalizm- ścisłe przestrzeganie wartości klasy średniej

- myslenie przy pomocy stereotypów

- autorytarna agresywność w stosunku do osób łamiących konwencjonalne normy.

- kult siły i twardości.

POLITYKA - EKONOMIA: KONCEPCJA RACJONALNEGO WYBORU: w zachowaniach politycznych ludzie powielają reguły typowe dla zachowań klientów w gospodarce rynkowej. Podstawową reguła tego typu jest maksymalizacja oczekiwanej użyteczności podejmowanych decyzji. Człowiek jest więc przede wszystkim aktorem ekonomicznym, w zachowaniach politycznych stosowane są strategowi decyzyjne wcześniej wypróbowane na polu wolnego rynku.

PODSTAWOWE TRADYCJE BADAWCZE
W NAUCE O POLITYCE

1880 - powstaje pierwszy Wydział Nauk Politycznych w USA

Główne nurty badawcze w nauce o polityce:

- Tradycja normatywna (analiza życia politycznego z punktu widzenia wartości kluczowych w sferze społecznej).

- Tradycja prawno-instytucjonalna (opisowa analiza głównych instytucji politycznych - przede wszystkim państwa - z punktu widzenia norm regulujących ich funkcjonowanie).

- Tradycja behawioralna (zachowanie polityczne jako jedyny przedmiot badań, nacisk na obiektywizację procesu badawczego i ilościowe metody badań).

PRZEDMIOT SOCJOLOGII POLITYKI.

-Stratyfikacja społeczna i analiza elit.

-Analiza władzy jako relacji społecznej.

-Instytucje i struktury polityczne (państwo, partie polityczne, grupy nacisku).

-Proces mobilizacji politycznej. Dynamika ruchów społecznych.

-Partycypacja polityczna.

-Mechanizm funkcjonowania systemu demokratycznego. Proces artykulacji interesów.

-Kultura polityczna. Wartości jako czynnik determinujący zachowania polityczne.

PREKURSORZY SOCJOLOGII POLITYKI.
ARYSTOTELES (IV w. p.n.e.)

-Empiryczny i indukcyjny charakter analizy polityki.

-Studia porównawcze i typologizacja.

Typologia systemów politycznych systematyzacja form rządzenia w 158 państwach-miastach w starożytnej Grecji.

NICOLO MACHIAVELLI (1469-1527)

-Oddzielenie analizy opisowej od ocen normatywnych, a własnych emocji od chłodnej kalkulacji.

-Relatywizacja sfery polityki: Nie istnieje idealny model państwa. Postępowanie należy dostosować do okoliczności.

-Nie ma recepty na sukces, ale stosując określone reguły można zwiększyć szanse na powodzenie własnych działań:

-Reputacji politycznej nie buduje się na środkach, lecz na efektach.

- Politykowi nie wolno być niewolnikiem własnych słów.

- Podstęp zasługuje na potępienie w każdym wypadku z wyjątkiem wojny. Na wojnie godzien on jest pochwały. Zwycięstwo odniesione przy jego pomocy równie jest zaszczytne, co zwycięstwo przy pomocy siły.

- Człowiek, który pragnie zawsze i wszędzie wytrwać w dobrem, paść koniecznie musi między tylu ludźmi, którzy nie są dobrymi.

MAKIAWELIZM SPOŁECZNY JAKO ZMIENNA OSOBOWOŚCIOWA

-Uzasadnione kłamstwo jest często rzeczą dobrą

-Większość ludzi nie wie, co jest dla nich najlepsze

-Lepiej jest być człowiekiem skromnym i uczciwym, niż ważnym i nieuczciwym

-Użycie podstępu w prowadzeniu wojny jest rzeczą chwalebną i zgodną z honorem

-Nie miał racji ten, który powiedział, że co minutę rodzi się frajer

-Jeśli coś jest moralnie dobre, kompromis jest wykluczony

-Wysoki poziom makiawelizmu: relatywizm norm zachowania, elastyczne funkcjonowanie w sytuacjach stresu i napięcia emocjonalnego - dających możliwość improwizacji i manipulacji.

-Niski poziom makiawelizmu: absolutny charakter norm postępowania, destrukcyjny wpływ napięcia emocjonalnego, niechęć do

ALEXIS DE TOCQUEVILLE (1805-1859)

O demokracji w Ameryce - pierwsza dojrzała analiza porównawcza w pracach opisujących sferę polityki.

-Ustrój Francji jako punkt odniesienia dla demokracji w USA.

-Ogólny model („typ idealny”) systemu demokratycznego.

-Analiza relacji wolności i równości oraz amerykańskich prób realizacji obydwóch tych wartości.

-Epicki opis socjologiczny społeczeństwa amerykańskiego.

KAPITALIZM JAKO NOWY MODEL STRATYFIKACJI

Społeczeństwo przed-kapitalistyczne

-Stabilna, sztywna - często legitymizowana i chroniona przez normy prawne - pozycja poszczególnych grup statusu w strukturze społecznej.

-Pozycja jednostki w hierarchii społecznej zdeterminowana przez miejsce urodzenia.

Społeczeństwo kapitalistyczne

-Klasy definiowane przez pozycję ekonomiczną (rynkową), a ta przez indywidualne osiągnięcia.

-Znacznie wyższy poziom elastyczności struktury społecznej i mobilności społecznej.

YUPPIES (YOUNG URBAN PROFESSIONALS) - Młodzi, miejscy specjaliści:

- Wspólnota generacyjna (ludzie młodzi)

- Wspólny status materialny (wysoki )

- Podobny poziom wykształcenia (wysoki)

- Podobna hierarchia wartości (najpierw sukces zawodowy)

- Podobny styl życia (zdrowy: jogging, Coca-cola bez cukru)

Segregacja - prawnie lub obyczajowo usankcjonowane oddzielenie różnych grup społecznych w życiu publicznym, przy formalnym zapewnieniu równych praw.

-Uzasadnieniem segregacji jest zazwyczaj tradycja, tożsamość kulturowa grupy dominującej, albo motywy religijne.

-Kryterium segregacji jest najczęściej rasa.

Equal but separated (Równi, ale oddzieleni) - doktryna wprowadzona w roku 1896 w południowych stanach USA, będąca oficjalną wykładnią zasady równości zagwarantowanej w amerykańskiej konstytucji. Obejmowała urzędy administracji publicznej, szkolnictwo, restauracje, komunikację miejską, itd.

Dyskryminacja - formalne zamknięcie możliwości realizacji praw politycznych dla członków określonej grupy lub obejmowania przez nich określonych pozycji społecznych.

Dyskryminacja może dotyczyć płci, rasy, czy religii.

Numerus nullus - stosowana np. w carskiej Rosji zasada całkowitego uniemożliwiania obejmowania pewnych stanowisk członkom konkretnej grupy etnicznej (w carskiej Rosji głównie Żydom).

Apartheid - system polityczny funkcjonujący w RPA w okresie 1948 -1993, dzielący ludność na 4 kategorie rasowe (Biali, Kolorowi [osoby o rasie mieszanej], Azjaci, Czarni), odbierający Czarnym wszelkie prawa wyborcze i szczegółowo precyzujący gdzie mogą mieszkać reprezentanci poszczególnych grup, jakie zawody mogą wykonywać, jakie mogą uzyskać wykształcenie, itd.

Apartheid delegalizował większość kontaktów społecznych między członkami różnych grup.

TYPY DEFINICJI ELIT

-Definicje przedmiotowe - członkowie grup społecznych rywalizują o maksymalny udział w posiadaniu określonych wartości. Ci, którym udało się zapewnić sobie największy udział w określonej wartości to elita, a definicje przedmiotowe wskazują obszar (wartość) w odniesieniu do którego określona grupa może zostać uznana za elitę. Można więc mówić o elicie bogactwa, elicie wiedzy, elicie szacunku (tzw. autorytety moralne), czy elicie władzy.

-Definicje funkcjonalne - elitę stanowi najbardziej wpływowa część określonej grupy, a więc ludzie podejmujący kluczowe decyzje dotyczące dużej grupy ludzi lub mający bezpośredni wpływ na tych podejmujących decyzje.

Być członkiem elity w sensie funkcjonalnym to mieć znacznie większy udział we władzy niż pozostali członkowie określonej zbiorowości. Władza nie jest jednak tu tożsama z instytucjami politycznymi i państwem.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA ELITYSTYCZNEJ KONCEPCJI SPOŁECZEŃSTWA

-Podział na nielicznych rządzących i licznych rządzonych („elity” i „masy”), jest podstawowym podziałem w społeczeństwie. Istnienie elit jest obiektywną właściwością każdej złożonej struktury

-Członkowie elit nie są reprezentatywni dla całego społeczeństwa.

-System elit ulega wzmocnieniu, jeżeli utalentowani i ambitni członkowie nie-elity mają szanse zostać członkami elity. Proces ten musi być jednak ograniczony - by nie zagrażać stabilności systemu.

-Masy są generalnie bierne i słabo zorientowane w kwestiach społecznych - a zwłaszcza kwestiach dotyczących rządzenia. Elity znacznie silniej wpływają więc na masy, niż odwrotnie.

GŁÓWNE KATEGORIE ANALIZY ELIT. DYNAMIKA KSZTAŁTOWANIA SIĘ ELITY.

-Stopień otwartości elity.

-Elastyczność elity. Na ile skład elity nadąża za zmianami składu społeczeństwa.

-Stopień cyrkulacji (zmienności) personalnej elity.

KONCEPCJA KRĄŻENIA ELIT V. PARETO

-Ludzie obdarzeni naturalnymi predyspozycjami do kierowania, tworzą elitę (1). Pozostali (większość) obejmują inne pozycje społ.

-Elita broniąc swej pozycji, zamyka się przed wejściem członków kontrelity (2) i stopniowo - nie odnawiając się - podlega osłabieniu i degeneracji (3).

-Po przekroczeniu punktu krytycznego, kontrelita (przy pomocy mas) zastępuje starą elitę (4), po czym broniąc swej pozycji zamyka się. Powstaje nowa kontrelita i cały proces powtarza się.

-Część posiadających predyspozycje do rządzenia, nie mogąc zostać członkami elity (ze względów społecznych i polit.), tworzy kontrelitę (1).

-Kontrelita, dzięki napływowi nowych (odrzucanych przez elitę) ludzi, staje się silniejsza - ilościowo i jakościowo (3).

KONCEPCJA ELITY WŁADZY W USA
C. W. MILLSA

-Amerykańska elita władzy składa się z trzech kręgów: politycznego (czołowi politycy na szczeblu federalnym), gospodarczego (szefowie największych korporacji) i wojskowego (szefostwo sił zbrojnych).

-Twarde „jądro” elity władzy stanowi wspólna część wszystkich kręgów, tworzona przez tych samych ludzi wymieniających się często pozycjami zajmowanymi w poszczególnych kręgach. Ludzi tych łączy także pochodzenie z tej samej sfery społecznej i wyznawane wartości.

-Taki model rekrutacji do elity jest możliwy dzięki osłabieniu pozycji parlamentu na rzecz administracji prezydenckiej. Prowadzi to do dominacji polityków powoływanych na stanowiska (a nie wybieranych), często zaczynających swą karierę polityczną na szczeblu centralnym.

EWOLUCJA DEMOKRATYCZNEGO SYSTEMU POLITYCZNEGO (I).

Demokracja bezpośrednia w starożytnej Grecji.

Demokracja była systemem rządzenia funkcjonującym w miastach-państwach, na które podzielona była ówczesna Grecja. Podstawą systemu było prawo każdego obywatela do udziału w debatach publicznych i podejmowaniu decyzji dotyczących całej społeczności. Prawo to realizowano głównie w formie zebrań obywateli na centralnym placu miasta.

Demokracja przedstawicielska.

Istotą demokracji przedstawicielskiej jest wybór przez ogół uprawnionych obywateli swoich reprezentantów. Reprezentanci ci będąc członkami parlamentu podejmują decyzje, mające w maksymalnym stopniu realizować interesy ogółu.

Demokracja elektroniczna.

Istotą elektronicznej demokracji jest wykorzystanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych (przede wszystkim Internetu, ale także np. telefonu komórkowego) w procesach wyborczych, w celu wzmocnienia wpływu obywateli na proces podejmowania decyzji i kierunek realizowanej polityki.

GŁÓWNE ELEMENTY WSPÓŁCZESNEJ DEMOKRACJI.

-Zasada konkurencyjności partii politycznych.

- Wolne wybory.

- Podział władzy.

- System praw i wolności obywatelskich (praw człowieka).

- Rządy prawa.

PODZIAŁ WŁADZY W PAŃSTWIE DEMOKRATYCZNYM.

W państwie demokratycznym trzy podstawowe rodzaje władzy powinny być oddzielone i działać niezależnie. Podstawowym celem takiego rozwiązania jest uniemożliwienie poszczególnym rodzajom władz osiągnięcia dominacji nad pozostałymi i w konsekwencji nadużywania władzy.

Amerykański system checks & balances jest próbą zrównoważenia funkcjonowania poszczególnych władz, poprzez wzajemną kontrolę i ograniczenie w pełni samodzielnego działania.

SYSTEM PRAW I WOLNOŚCI OBYWATELSKICH (PRAW CZŁOWIEKA).

Istota systemu praw człowieka polega na uznaniu, że podstawowe prawa przypisane są każdemu jako osobie i nie są nadane decyzją żadnego ciała politycznego. Oznacza to także, że nikt - włączając w to państwo - nie może obywatela arbitralnie pozbawić jego praw.

Katalog praw obywatelskich jest podstawą systemu ochrony jednostki przed nieuzasadnionym ograniczeniem jej wolności. Ochrona ta dotyczy dwóch podstawowych relacji:

- obywatel versus państwo

- mniejszość versus większość

RZĄDY PRAWA.

Państwem rządzi system norm prawnych, a nie konkretni ludzie. Osoby pełniące kluczowe pozycje polityczne i administracyjne muszą poruszać się w granicach wyznaczonych przez prawo.

System rządów prawa w centrum demokratycznego modelu państwa stawia konstytucję - zbiór podstawowych regulacji prawnych.

1787 - Konwencja w Philadelphii przyjmuje Konstytucję USA, pierwszy tego typu dokument na świecie.

1789 - po ratyfikacji konstytucja amerykańska wchodzi w życie.

1992 - wchodzi w życie 27 poprawka do konstytucji - tekst konstytucji pozostaje przez cały czas niezmieniony.

PODSTAWOWE KONFLIKTY W DEMOKRACJI (I).

-Konflikt między różnymi wymiarami wolności (wolność osoby A versus wolność osoby B)

-Konflikt pomiędzy wolnością i równością.

Mimo, że system demokratyczny wprowadzano pod hasłami równości, demokracja nie jest w stanie w pełni pogodzić idei równości z wolnością, a każda konkretna decyzja oznacza konieczność wyboru.

- Konflikt pomiędzy interesem publicznym, a interesem prywatnym

Dylemat pasażera na gapę (free rider's dilemma) - dostępności dóbr publicznych - w przeciwieństwie do prywatnych - nie można ograniczyć tylko do tych ludzi, którzy popierają dane rozwiązanie lub wspierają je finansowo.

CZYNNIKI STABILIZUJĄCE DEMOKRATYCZNY SYSTEM POLITYCZNY (wg B. CRICKA).

-Społeczeństwo ma charakter zróżnicowany - i samo postrzega się w taki sposób.

-Społeczeństwo jest postrzegane jako zbiorowość jednostek.

-Rządząca elita jest choćby względnie otwarta na inne grupy społeczne.

-Sfera rządzenia i struktury władzy mają charakter świecki.

-Konflikty społeczne uznaje się za normalny element życia politycznego i istnieją instytucjonalne ramy dla ich rozwiązywania.

-Choćby w dłuższej perspektywie czasowej zapewniony jest wzrost gospodarczy.

-Istnieje rozróżnienie pomiędzy sferą prywatną i sferą publiczną. Rozróżnienie to jest uznawane i akceptowane zarówno przez prawo, jak i obyczaje.

-W społeczeństwie istnieje silna klasa średnia, będąca ostoją wartości stabilizujących system i najsilniej zainteresowana w trwaniu i sile systemu.

System sprawowania władzy	Mechanizm rozwiązywania konfliktów	Postawa oczekiwana od obywateli
Autokracja	Arbitralny wybór jednego spośród interesów grupowych i jego realizacja przez państwo.	Bierne posłuszeństwo.
Totalitaryzm	Likwidacja istniejącego konfliktu interesów, przez stworzenie nowego modelu społeczeństwa, w którym interesy nie są skonfliktowane.	Entuzjazm dla nowego porządku.
Demokracja	Znajdowanie kompromisu między sprzecznymi i rozbieżnymi interesami.	Aktywny udział w życiu publicznym.

Floyd Hunter - czołowy przedstawiciel szkoły uznającej, że dane empiryczne zebrane na szczeblu lokalnym potwierdzają tezy teorii elitystycznej.

Community Power Structure (1953) - praca opisująca elitę lokalną w Atlancie, przy zastosowaniu metody reputacyjnej. Miastem rządzi wąski, zamknięty krąg składający się wyłącznie z najbogatszych, białych mężczyzn.

Robert Dahl - czołowy przedstawiciel szkoły uznającej, że dane empiryczne zebrane na szczeblu lokalnym potwierdzają tezy teorii pluralistycznej.

Who Governs? (1961) - analiza struktur władzy lokalnej w New Haven, będąca odpowiedzią na tezy sformułowane przez F. Huntera. Dahl zastosował metodę decyzyjną, uznając że metodą reputacyjną można ustalić wyłącznie dominujące w środowisku opinie o posiadanej władzy. O rzeczywistym uczestnictwie w elicie decyduje wpływ na decyzje podejmowane przez władze lokalne.

Według Dahla na szczeblu lokalnym nie istnieje jednolita elita władzy tylko kilka sub-elit (niejednorodnych personalnie, podlegających dużej fluktuacji i decydujących tylko w poszczególnych sferach życia lokalnego).

WYBRANE DEFINICJE WŁADZY

-Władza to zdolność czynienia czegokolwiek. Można więc ją rozumieć dwojako: jako zdolność do dokonywania zmiany albo podatność na wszelką zmianę. Ta pierwsza może być nazwana władzą aktywną, druga - bierną. (…) Ogień ma władzę topienia złota, złoto zaś ma władzę bycia topione. Encyclopaedia Britannica (1771)

-Władza to możliwość człowieka lub pewnej liczby ludzi realizowania swej woli, nawet wbrew oporowi pozostałych uczestniczących w działaniu osób. Max Weber

-Władza jest formą mobilizacji energii społecznej dla osiągania kolektywnych celów.

PODSTAWOWE TYPY DEFINICJI WŁADZY

-Władza jako atrybut

(np. T. Hobbes, B. Russell)

Władza jest rozumiana jako cecha osobowa, właściwość lub zespół właściwości

-Władza jako relacja (np. M. Weber)

Władza jest rodzajem stosunku społecznego. Dla jego zaistnienia koniecznych jest, co najmniej dwóch aktorów. Władzą jest to, co rozgrywa się pomiędzy uczestnikami tej relacji.

PODSTAWOWE CECHY RELACJI WŁADZY

- Konflikt- Jeżeli władza oznacza możliwość realizowania swej woli nawet wbrew woli lub mimo oporu innych (a nie wyłącznie w przypadku harmonii interesów), to konflikt pomiędzy aktorami zaangażowanymi w relację jest elementem konstytuującym zjawisko władzy.

- Intencjonalność - Władzą nie jest po prostu osiąganie efektów - wpływanie na rzeczywistość -ale osiąganie efektów zgodnych z zamierzeniami osoby efekty te wywołującej.

- Asymetria- Relacja władzy jest zawsze relacją asymetryczną. Pełna symetria (równowaga) relacji dwóch aktorów, oznacza, że stosunek ich łączący nie jest władzą.

TRZY WYMIARY WŁADZY

- Pierwszy wymiar władzy, czyli kto rządzi w New Haven? (R. Dahl) Ten kto te konflikty wygrywa, realizując swoje interesy w formie podejmowanych decyzji, posiada „jawną” władzę.

-Drugi wymiar władzy (P. Bachrach, M. Barratz)

Umiejętność tworzenia barier dla wejścia pewnych kwestii do debaty publicznej, po to by je ignorować, to drugi, „ukryty” wymiar władzy.

-Trzeci wymiar władzyS. Lukes) Możność kontroli świadomości masowej to trzeci, „latentny” wymiar władzy.

TYPOLOGIA PODSTAW WŁADZY J.FRENCHA I B. RAVENA

-Władza nagradzająca - podstawą relacji jest zdolność aktora A do nagrodzenia aktora B.

- Władza przymus -podstawą jest oczekiwanie aktora B że zostanie ukarany w razie niepodporządkowania się aktorowiA

= Władza legitymowana - podstawą jest internalizacja przez aktora B wartości dających aktorowi A prawo do wpływania na B i nakazujących B akceptować ten rodzaj wpływu

= Władza przypisywana - podstawą jest tu chęć identyfikacji aktora B z aktorem A.

= Władza ekspercka - podstawą jest wiedza, wiarygodność i kompetencja przypisywane aktorowi A przez aktora B w określonej dziedzinie.

TYPOLOGIA RODZAJÓW PANOWANA (PODSTAW LEGITYMIZACJI WŁADZY) M. WEBERA

- Panowanie tradycyjne. Podstawą jest przekonanie poddanych, że władza istniała zawsze i stanowi trwały element porządku społecznego. Rządzący mają więc prawo rządzić, a rządzeni są zobligowani do posłuchu.

- Panowanie legalne. Podstawą są normy prawne, przyjęte przez wspólnotę polityczną. Określają one szczegółowo zarówno istotę relacji władczej, jak i zakres kompetencji władzy. Przywództwo to rola publiczna. Jej pozycja i sposób pełnienia mogą w każdej chwili być zmienione, przez określenie nowych reguł prawnych.

- Panowanie charyzmatyczne. Podstawą są wyjątkowe przymioty i zdolności, w jakie wyposażony jest władca. Rolą władcy jest często realizacja określonej misji, rozpoczęcie nowego rozdziału w historii narodu, państwa lub świata.

ZASOBY WŁADZY

Zasoby władzy to wszystkie środki, które mogą być wykorzystane jako instrument realizacji władzy (to, co może być zaoferowane innym w zamian za realizację naszej woli i co zwiększa prawdopodobieństwo realizacji naszej woli) .

-Pieniądze i kapitał

- Wpływ na obsadzanie miejsc pracy

- Kontrola nad przepływem informacji docierających do innych

- Pozycja społeczna

- Wiedza

- Popularność, szacunek, prestiż

- Legitymizacja własnej pozycji

- Solidarność etniczna

- Prawo głosu

- Czas

- Energia osobista

KOSZTY WŁADZY (I)

W każdej relacji władzy zarówno A (podmiot władzy), jak i B (przedmiot władzy) ponoszą określone koszty. Dla A jest to koszt wprowadzenia w życie swojej woli, dla B koszt podporządkowania się (lub odmowy podporządkowania się ).

Koszty ponoszone przez A, gdy próbuje on zrealizować swoją władzę wobec B

- koszt zakomunikowania B swoich propozycji

- koszt uczynienia swojej propozycji wiarygodną

- koszt monitorowania zachowania B po zakomunikowaniu mu propozycji,

-0koszt wprowadzenia w życie swojej propozycji

POJĘCIE I CHARAKTERYSTYKA
RUCHU SPOŁECZNEGO

Ruch społeczny - zorganizowane działanie znaczącej liczby ludzi mające na celu zmianę (lub powstrzymanie zmiany) istotnego aspektu/aspektów życia społecznego.

Ruchy społeczne mają charakter:

- celowy - są tworzone dla realizacji określonych celów,

- zorganizowany - ruch posiada formalną organizację, podział ról, strukturę wewnętrzną,

- względnie trwały - nie jest ruchem społecznym nawet najbardziej spektakularne, ale epizodyczne, jednostkowe działanie zbiorowe.

GŁÓWNE MODELE ANALIZY RUCHÓW SPOŁECZNYCH

-Ruch społeczny jako mobilizacja zasobów.

Analiza ruchu społecznego odbywa się w kategoriach rodzaju mobilizowanych zasobów, sposobów mobilizacji, trwałości mobilizacji, itp. (Model analizy dominujący w socjologii amerykańskiej).

-Ruch społeczny jako element budowy tożsamości grupowej.

Ruchy społeczne to obecnie dominujący sposób odpowiedzi na konflikt społeczny. Na ruchy społeczne przenosi się ciężar aktywności obywatelskiej. Stają się one alternatywą dla tradycyjnych struktur oraz źródłem nowej tożsamości społecznej i politycznej. (Model analizy dominujący w Europie).

PRZYCZYNY ZANIKANIA RUCHÓW SPOŁECZNYCH

-Wypełnienie celów ruchu - dotyczy to ruchów mających jednostkowy, konkretny cel działalności

- Zniechęcenie członków kształtem aktywności realizowanej przez ruch - dotyczy to przede wszystkim ruchów nastawionych na poprawę jakiegoś aspektu życia społecznego.

ETAPY ROZWOJU PARTII POLITYCZNYCH

-KOTERIE ARYSTOKRATYCZNE (wiek XVIII). Nieformalne ugrupowania, zazwyczaj tworzące się wokół konkretnych osób lub wpływowych rodzin arystokratycznych, których spoiwem są wspólne interesy polityczne i/lub ekonomiczne. Funkcjonują one na zasadzie „kto trzyma z kim” i „kto może na kogo liczyć”, ale nie mają one formalnej organizacji, a ich działanie jest oparte o personalne, nieformalne relacje.

-KLUBY POLITYCZNE (pierwsza połowa XIX wieku). Mają charakter ideowy, grupują zwolenników określonych rozwiązań politycznych lub gospodarczych, najczęściej związanych z interesami konkretnych grup. Kluby polityczne mają swoich liderów, posiadają też zaczątki form organizacyjnych - regularne spotkania w określonych miejscach, sympatyzujące z nimi gazety.

-PARTIE MASOWE (koniec XIX wieku). Ich rozwój jest związany z procesem upowszechnienia prawa wyborczego oraz procesami industrializacji. Na scenie politycznej pojawia się wielka liczba zupełnie nowych wyborców. Partie wprowadzają więc kategorię członkostwa, powołują struktury terytorialne, wybierają władze oraz tworzą partyjny aparat urzędniczy. Wokół partii powoływane są liczne struktury mające za zadanie jeszcze silniejsze związanie wyborców z organizacją - partyjne gazety, organizacje młodzieżowe.

ŻELAZNE PRAWO OLIGARCHIZACJI (R. MICHELS)

To sama organizacja daje początek dominacji wybranych nad wybierającymi, obdarzonych mandatem nad obdarzającymi mandatem, delegowanych nad delegującymi. Kto mówi organizacja, mówi jednocześnie oligarchia

-Procesy oligarchizacji mają charakter obiektywny i są naturalną konsekwencją istnienia każdej organizacji

- W przypadku partii politycznych oligarchizacja oznacza, że wszystkie kluczowe decyzje podejmowane są przez wąską grupę liderów i etatowych działaczy, a szeregowi członkowie tylko firmują rozstrzygnięcia zapadające za ich plecami.

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE OLIGARCHIZACJI

-Niekompetencja szeregowych członków partii w zakresie mechanizmów funkcjonowania dużych organizacji.

-Apatia szeregowych członków. Tylko zdecydowana mniejszość członków partii to ludzie zainteresowani polityką na tyle, by aktywnie włączać się w codzienne funkcjonowanie organizacji. Większość czuje się usatysfakcjonowana, gdy uda jej się znaleźć osoby, które jej zdaniem będą skutecznie dbać o realizację interesów „szarych ludzi”.

KRYZYS WSPÓŁCZESNYCH PARTII POLITYCZNYCH

Kryzys partii politycznych sprowadza się do: silnego spadku ilości ich członków, gwałtownej zmiany struktury ich przychodów (mniej środków ze składek członkowskich, znacznie większe uzależnienie od wpłat pojedynczych sympatyków lub korporacji) i w konsekwencji coraz mniejszego znaczenia partii jako ogniwa pośredniczącego pomiędzy wyborcą, a realizowaną polityką.

Coraz większą rolę zaczynają odgrywać partie „jednego problemu”, stworzone wokół pojedynczej, charyzmatycznej osobowości.

ROLA GRUP NACISKU W DEMOKRATYCZNYM SYSTEMIE POLITYCZNYM

-Rola grup nacisku (grup interesu) sprowadza się do skutecznego wpływania na rząd, parlament i inne ciała decyzyjne, tak by realizowana przez te ciała polityka była zgodna (lub przynajmniej niesprzeczna) z interesami reprezentowanymi przez te grupy.

-Grupy nacisku nie ubiegają się bezpośrednio o udział w sprawowaniu władzy. Nie nominują więc kandydatów na stanowiska publiczne i nie uczestniczą w wyborach, Realizacja ich celów wymaga jednak ścisłego kontaktu ze światem polityki.

- Podstawową dyrektywą działania grup nacisku jest zdobycie informacji istotnych z punktu widzenia reprezentowanych interesów i uruchomienie działań mających na celu zabezpieczenie tych interesów (poprzez bezpośredni kontakt z decydentami i/lub kształtowanie pozytywnego wizerunku reprezentowanych firm, ugrupowań, itd.

PODSTAWOWE PŁASZCZYZNY ANALIZY PARTYCYPACJI POLITYCZNEJ

-Poziom partycypacji. Jak wiele form partycypacji ma miejsce w danym kraju? Ile osób bierze udział w różnych formach partycypacji?

-Uczestnicy procesu partycypacji. Jakie czynniki sprzyjają aktywności politycznej, a jakie prowadzą do bierności?

-Formy partycypacji. Jakie formy partycypacji są najpopularniejsze? Jakie formy partycypacji są funkcjonalne z punktu widzenia systemu politycznego?

HIPOTEZY WYJAŚNIAJĄCE UCZESTNICTWO W PROTESTACH POLITYCZNYCH

- Model deprywacji/frustracji- Uczestnikami protestów są przede wszystkim grupy o niskim statusie, mające poczucie wykluczenia.

-Model protestu jako zasobu politycznego- Uczestnikami protestów są przede wszystkim grupy najbardziej świadome swych praw i najlepiej umiejące z nich korzystać.

CHRONOLOGIA WPROWADZANIA POWSZECHNEGO PRAWA WYBORCZEGO

1850 - prawo wyborcze uzyskują wszyscy biali mężczyźni w USA.

1870 - prawo wyborcze uzyskują wszyscy mężczyźni we Francji.

PRAWO WYBORCZE DLA KOBIET:

1893 - Nowa Zelandia, 1918 - W. Brytania, 1919 - Niemcy

1920 - USA 1944 - Francja

CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI WYBORCZEJ

- OCENA WIZERUNKU - Wyborcy oceniają zgodność postrzeganego przez siebie wizerunku z osobowościowym wzorcem „dobrego polityka”. Dla wyborców w USA trzy najistotniejsze cechy to: uczciwość, wiarygodność i kompetencja.

-OCENA PROGRAMU (ISSUE VOTING)

-Strategia retrospektywna - ocena programu na podstawie wcześniejszych dokonań polityków (Jeśli ostatnie lata były dobre, to poprę dotychczasowy rząd).

-Strategia prospektywna - ocena programu na podstawie antycypacji zachowań polityków oraz adekwatności samych propozycji (To zły program na przyszłość, a oni i tak go nie zrealizują).

PRZYCZYNY SCHYŁKU GŁOSOWANIA KLASOWEGO

-Wzrost przeciętnego poziomu życia

Część robotników przestała identyfikować się z tradycyjnymi hasłami lewicy i w zmienionej sytuacji społecznej nie uznaje partii lewicowych za swego naturalnego reprezentanta.

-Wzrost przeciętnego poziomu wykształcenia

Wyższy poziom wykształcenia obniża tendencję do postrzegania życia społecznego w kategoriach „czarne-białe” i w konsekwencji zmniejsza zapotrzebowanie na radykalizm polityczny typowy dla polityki klasowej.

-Przesuwanie się partii ideologicznych do centrum

Kurczenie się tradycyjnej bazy społecznej (zwłaszcza lewicy) zmusza partie do poszukiwania wyborców wśród nowej klasy średniej, co zniechęca część tradycyjnej klienteli partii lewicowych i prawicowych.

OGÓLNY MODEL PARTYCYPACJI POLITYCZNEJ W USA (wg S. Verby & N. Nie'a)

-System polityczny odpowiada przede wszystkim na oczekiwania tych, którzy już są relatywnie usatysfakcjonowani swoim położeniem (wysoki status społeczny i ekonomiczny), bo oni aktywnie prezentują swoje interesy i aspiracje.

- Poglądy i oczekiwania ludzi mających najwięcej niezrealizowanych interesów (niski status społeczny i ekonomiczny) czekają na realizację, bo ludzie ci pozostają bierni i nie artykułują swych aspiracji.

WYBRANE DEFINICJE KULTURY POLITYCZNEJ

-Kultura polityczna jest wzorcem indywidualnych postaw i orientacji wobec polityki występujących wśród członków systemu politycznego. Jest ona sferą subiektywną, leżącą u podstaw działań politycznych i nadającą tym działaniom znaczenia. (G. Almond, G. Powell - 1966).

-Kultura polityczna jest to ogół postaw, wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków władzy i obywateli. (J. Wiatr - 1973).

-Kultura polityczna to normy, wartości i symbole ułatwiające legitymizację systemu władzy politycznej w danym społeczeństwie. (G. Marshall - 1994).

PODSTAWOWE KATEGORIE ANALIZY KULTURY POLITYCZNEJ

Kulturę polityczną można opisywać w kategoriach: narodowych (k. polit. Irlandczyków), religijnych (k. polit. katolicyzmu), regionalno-historycznych (k. polit. Galicji, „Kongresówki”, zaboru pruskiego), generacyjnych, itd.

KULTURA POLITYCZNA SPOŁECZEŃSTW. TYPOLOGIA G. ALMONDA i S. VERBY

-Typ kultury parafialnej - całkowity brak zainteresowania dla systemu politycznego. Skupienie na najbliższym otoczeniu społecznym. Brak relacji jednostka - system polityczny.

-Typ kultury poddańczej - silne nastawienie na odbieranie efektów funkcjonowania systemu, przy braku aktywnego wpływu obywateli na kształt państwa. Jednostronne relacje jednostka - system polityczny.

-Typ kultury uczestniczącej - aktywny współudział obywateli w funkcjonowaniu systemu politycznego i wpływ na kształt poszczególnych instytucji politycznych. Dwustronne relacje jednostka - system polityczny.

REGIONALNA KULTURA POLITYCZNA. TYPOLOGIA D. ELAZARA

W USA wskazać można trzy główne typy kultury politycznej. Kryterium budowy tej typologii ma charakter terytorialny i etniczny. Główne typy to:

-Kultura moralistyczna (Nowa Anglia - Purytanie, członkowie radykalnych protestanckich grup religijnych). Nadrzędność interesu publicznego nad prywatnym. Udział w życiu politycznym i odpowiedzialność za państwo to moralny obowiązek.

-Kultura indywidualistyczna (stany Środkowego Atlantyku, skupiska miejskie Środkowego Zachodu - Irlandczycy, Niemcy, Polacy). Polityka jest rodzajem biznesu, więc trzeba ją powierzyć fachowcom. Obowiązuje solidarność i lojalność grupowa i dbałość głównie o interes prywatny.

-Kultura tradycjonalistyczna (Południe - głównie imigranci z Anglii, ale dążący do zrobienia majątku, a nie budowy „nowego świata”). Polityka to rodzaj przywileju dla wybranych - „dobrze urodzonych”. Hierarchia jest podstawą porządku społecznego. Modelem do naśladowania jest angielska arystokracja.

MODERNIZACJA JAKO ZMIENNA KULTUROWA. KONCEPCJA R. INGLEHARTA I W. BAKERA (I)

Nowoczesność (modernizacja) jest funkcją dwóch zmiennych:

Tradycjonalizm/Świeckość to wymiar związany ze stosunkiem do religii, szacunkiem dla władzy, autorytetów i hierarchii oraz znaczeniem przypisywanym patriotyzmowi.

Przetrwanie/Auto-ekspresja to wymiar związany ze znaczeniem przypisywanym bezpieczeństwu z jednej, a wolności osobistej z drugiej strony, a także np. z kwestią zaufania do ludzi

„MATERIALIZM-POSTMATERIALIZM”. KWESTIONARIUSZ BADAWCZY

A. Utrzymanie porządku w społeczeństwie.

B. Sprawienie by ludzie mieli większy wpływ na decyzje rządu.

C. Walka z rosnącymi cenami.

D. Ochrona wolności słowa.

E. Utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego.

F. Sprawienie, że kraj będzie miał silne siły zbrojne.

G. Sprawienie by ludzie mieli większy wpływ na decyzje podejmowane w ich miejscu pracy i w społeczności lokalnej.

H. Uczynienie naszych miast i wsi piękniejszymi.

I. Utrzymanie stabilności w gospodarce.

J. Budowa społeczeństwa przyjaznego i opartego o bliższe kontakty między ludźmi.

K. Walka z przestępczością.

L. Budowa społeczeństwa w którym bardziej liczą się idee niż pieniądze.

TEORIA ZMIANY PREFERENCJI WARTOŚCI. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA.

W roku 1971 Ronald Inglehart formułuje teorię opisującą i wyjaśniającą zmiany w zakresie preferowanych wartości zachodzące w społeczeństwach zachodnich. Zgodnie z jego koncepcją zmiany te odbywają się zgodnie z dwoma podstawowymi hipotezami:

-Hipoteza niedosytu - ludzie przywiązują większą wagę do tych wartości, których mają relatywnie mało. Niedostępność określonej wartości czyni ją bardziej pożądaną, ważniejszą.

-Hipoteza socjalizacji - preferencje wartości konkretnej osoby odzwierciedlają warunki (rodzinne i społeczne) dominujące w okresie przed osiągnięciem przez tę osobę dojrzałości, a więc w dzieciństwie i we wczesnej młodości.

---