Wyklad I[1], karne(1)

Odpowiedzialność karna funkcjonariuszy publicznych

Wykład I 21.10.2007r.prof.dr hab. T.Dukiert-Nagórska

Roman Góral i O. Górniak - Przestępstwa p-ko instytucjom państwowym i wymiarowi sprawiedliwości.
Marian Fleming, Janina Wojciechowska - Zbrodnie wojenne i przestępstwa p-ko pokojowi, państwu i obronności.
Stanisław Choc - Przestępstwa p-ko RP / wydawnictwo Uni.Opolskiego/.

Egzamin - test nie proste odwołanie się do posiadanych wiadomości ale zastosowanie ich do rozwiązania problemu. Co roku jest opracowany nowy zestaw pytań.

Na wykłady trzeba przynosić kk.

Problematyka tego wykładu w przeważającej części dot. Części szczególnej kk. Ustawodawca wprowadzając na liście przestępstw poszczególne rodzaje zachowań czyni to konstruując tzw. Typizację, w ramach której określa się / są to ustawowe znamiona /:

przedmiot przestępstwa
podmiot
stronę przedmiotową
stronę podmiotową.

Jest to taki schemat który odnosi się do każdego typu przestępstwa.

1. Przedmiot - używamy zamiennie, jak synonimu - przedmiot zamachu, przedmiot ochrony. Określa ta nazwa wartość, dobro prawne przepisem prawnym chronione a przez sprawcę atakowane. Jeżeli patrzymy ze strony ustawodawcy do mamy przedmiot ochrony a jeżeli z punktu zachowania sprawcy to będzie to przedmiot zamachu.

Przedmiot przestępstwa określa się zawsze pewną nazwą o charakterze abstrakcyjnym./ nazwy abstrakcyjne to takie które odnoszą się do stery przeżyć, zjawisk a nie realnie istniejących przedmiotów , osób, rzeczy, zwierząt./ Nazwą abstrakcyjną jest np. życie, zdrowie , wolność, szczęście. Przedmiot przestępstwa określa się zawsze pewną nazwą abstrakcyjną co odróżnia go od przedmiotu wykonawczego.

Pojęcie przedmiotu przestępstwa ma trzy znaczenia :

ogólne odnosi się do sumy dóbr prawnych, którym prawo karne przyznaje ochronę / tym nie będziemy się zajmować/
rodzajowy przedmiot ochrony
bezpośredni przedmiot ochrony

Rodzajowy przedmiot ochrony - jest to ta wartość, to dobro którego ochronie służy pewien zespół przepisów.

Rodzajowy przedmiot ochrony stanowi podstawę systematyki części szczególnej kodeksu karnego i jest uwidoczniony w tytule poszczególnych rozdziałów. / nas dot. Przestępstwa p-ko działalności instytucji państwa i samorządu../ Działalność instytucji państwowych i samorządowych to jest rodzajowy przedmiot ochrony.

Bezpośredni przedmiot ochrony jest to ta wartość którą chroni konkretny przepis ustawy.

Przykład art. 228 kk - przestępstwo łapownictwa - przedmiotem bezpośrednim ochrony jest niesprzedajność osób pełniących funkcje publiczne.

Najczęściej rodzajowy przedmiot ochrony stanowi sumę bezpośrednich przedmiotów ochrony , ale nie zawsze tak jest czasami bezpośredni przedmiot ochrony nie da się wkomponować w rodzajowy przedmiot ochrony . Chodzi tu o rozdziału - Przestępstwa p-ko porządkowi publicznemu. Są tu różne typizacje np. przestępstwo wzięcia zakładnika, znieważenie zwłok. Całkowicie różny przedmiot.

Można jeszcze wyodrębnić główny i uboczny przedmiot ochrony.

Np. jeżeli jest przestępstwo zamachu na życie Prezydenta RP art. 134 kk - przedmiotem ochrony jest tu życie głowy państwa, naczelnego organu wykonawczego, ale cierpią na tym również najbliżsi tej osoby i one także są pokrzywdzonymi. Oznacza to, że ten przepis chroni życie głowy państwa nie tylko w znaczeniu życia osoby sprawującej określony urząd ale tez życie tej konkretnej osoby fizycznej co ma znaczenie w przypadku śmierci Np. do ustalenia kręgu spadkobierców. Pokrzywdzonym więc nie jest tylko RP ale i najbliżsi prezydenta.

2. Podmiot przestępstwa - to osoba sprawcy.

1/ Typ podstawowy lub typ zasadniczy - ustawodawca kieruje się pewnym obrazem zachowania opierając się na dotychczasowym doświadczeniu. Ujmuje to w typie w/w .

Np. art. 148 kk - kto zabija człowieka to jest to pozastawowy typ zabójstwa.

2/ Typ uprzywilejowany - konstruowany jest w ten sposób, że do znamion typu podstawowego dodaje się znamiona dalsze, czyli uzupełnia się zestaw znamion typu podstawowego o znamiona dalsze . Właśnie te dodatkowe znamiona opisują różnicę stopnia społecznej szkodliwości. W typie uprzywilejowanym są to okoliczności pomniejszające stopień społecznej szkodliwości w stosunku do typu podstawowego..

3/ Typ kwalifikowany - jak wyżej , te dodatkowe znamiona opisują okoliczności sprawiające, że tu stopień społecznej szkodliwości jest wyższy od typu podstawowego.

Np. art. 148 par. 1 - to typ podstawowy. / bardziej społecznie szkodliwe/

§ 4. Kto zabija człowieka - znamiona typu podstawowego

pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami - znamiona dodatkowe - typ uprzywilejowany .

§ 2 Kto zabija człowieka: - typ podstawowy

ze szczególnym okrucieństwem - znamiona dodatkowe - typ kwalifikowany / społeczna szkodliwość wyższa od typu podstawowego/.

Ze względu na osobę sprawcy czyli podmiot przestępstwa dzielimy na :

- powszechne

- indywidualne

właściwe
niewłaściwe

Przestępstwa powszechne to takie których sprawcami może być każdy człowiek , niezależnie od tego jakie ma właściwości. Przestępstwo zabójstwa jest przestępstwem powszechnym.

Przestępstwa indywidualne to takie których sprawcą może być tylko osoba opisana w ustawie, posiadające pewne cechy wskazane w ustawie.

Np. art. 149 kk Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, - jest to przestępstwo, którego sprawcą nie może być mężczyzna, nie może być każda kobieta a tylko ta kobieta dopiero co urodziła dziecko i jeszcze pozostaje pod wpływem przebiegu porodu. A więc przestępstwo dzieciobójstwa z art. 149 kk jest przestępstwem indywidualnym.

Przestępstwo indywidualne właściwe - jest zawsze w typie podstawowym, bowiem mamy tu do czynienia z zachowaniem , które o tyle tylko jest przestępstwem o ile znajduje to zachowanie osoba opisana w ustawie.

Np. art. 228 kk § 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, - przestępstwo łapownictwa tzw. Łapownictwo bierne. / profesor daje 5.000 zł studentowi - to student nie popełnia przestępstwa ale w odwrotną stronę student daje profesorowi to prof. Popełnia przestępstwo./ Przyjęcie korzyści majątkowej od kogokolwiek jest o tyle tylko przestępstwem o ile robi to osoba pełniąca funkcje publiczne i czyni to w związku z pełnieniem tej funkcji. Przestępstwo łapownictwa biernego jest przestępstwem indywidualnym właściwym.

Przestępstwo indywidualne niewłaściwe jest zawsze albo typem uprzywilejowanym albo typem kwalifikowanym. Czyli indywidualne właściwość sprawcy opisana w ustawie powoduje, że osoba tę właściwość posiadająca odpowiada inaczej niż ogół osób a mianowicie albo z przepisu surowszego albo z przepisu łagodniejszego. / art. 160 kk/.

3. Strona przedmiotowa - to opis czynu lub czynu-skutku , czynu i skutku oraz okoliczności towarzyszących czynowi.

Do znamion strony przedmiotowej zaliczamy:

znamiona czasownikowe - opisujące albo sam czyn albo czyn i skutek
znamiona opisujące przedmiot wykonawczy
znamiona opisujące tzw. Znamiona modalne czyli czas, miejsce , sytuacje, sposób działania sprawcy, środek jakiego użył..

Spośród tych znamion strony przedmiotowej niektóre występują w każdej typizacji a niektóre tylko niekiedy. Tym najistotniejszym znamieniem występującym w każdej typizacji jest znamię opisujące czyn lub czyn i skutek.

Kiedy mamy do czynienia tylko z opisem czynu a kiedy czynu i skutku. Rozróżnienie to wiąże się z podziałem przestępstw na przestępstw bezskutkowe czyli formalne i skutkowe czyli materialne..

Przestępstwo bezskutkowe / formalne / - to jest przestępstw. Które jest dokonane z chwilą ukończenia czynu przez sprawcę. Dla jego dokonania bez znaczenia pozostaje co wyniknęło z tego czynu. Każdy ludzki czyn powoduje jakieś skutki , ale przy przestępstwie formalnym one są dla bytu przestępstwa bez znaczenia. Np. art. 180 kk - Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, pełni czynności związane bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu pojazdów mechanicznych, - ustawodawca przesądził z góry, że ten typ zachowania jest niebezpieczny i wystarczy tylko podjąć takie działanie aby zaistniało przestępstwo formalne.

Przestępstwo skutkowe / materialne / - jest dokonane nie z chwilą zakończenia czynu ale z chwilą wystąpienia zmiany w świecie zewnętrznym., od wystąpienia której ustawa uzależnia dokonanie tego przestępstwa. Np. przestępcy pobili i pozostawili w parku a ofiara zmarła po kilku dniach to do chwili jej śmierci nie popełnili zabójstwa gdyż zabójstwo jest przestępstwem skutkowym dla jego wystąpienia konieczne jest wystąpienie tej zmiany w świecie zewnętrznym o której mowa w art. 148 kk. Tą zmianą w świecie zewnętrznym jest spowodowanie zgonu człowieka.

Przy przestępstwach formalnych ustawodawca opisuje tylko czyn, a przy przestępstwach materialnych czyn i skutek.

Na gruncie prawa karnego obowiązuje zasada zgodnie z którą istota przestępstwa musi być określona w prawie ale kształt tego obowiązku ustawodawcy jest różny w zależności od tego czy mamy do czynienia z przestępstwem formalnym czy materialnym. Ciężar gatunkowy przestępstwa skutkowego , jego społeczna szkodliwość wiąże się z tym, rezultatem zachowania sprawcy - skutkiem. Co do zasady jest obojętne w jaki sposób , jakim czynem sprawca doprowadził do powstania skutku. Przy przestępstwie formalnym którego społeczna szkodliwość kształtowana jest właśnie zachowaniem sprawcy - ustawodawca musi dogłębniej w sposób dokładniejszy określić istotę czynu. Ten obowiązek ustawodawcy trzeba mieć na uwadze dokonując oceny czy dane przestępstwo można popełnić tylko przez działanie , czy tylko przez zaniechanie czy też zarówno przez działanie jak i zaniechanie.

W rozumieniu prawa karnego czyn człowieka może polegać albo na działaniu albo na zaniechaniu.

Zaniechanie - kierunkowa bezczynność czyli bezczynność w kierunku w którym prawo wymagało aktywności. O zaniechani można mówić tylko wtedy gdy ktoś nie dopełnił ciążącego na nim prawnego obowiązku.

Opis przestępstwa formalnego musi pozwalać na sformułowanie odpowiedzi czy dane przestępstwo można popełnić tylko przez działanie czy też przez zaniechanie.

Pryz przestępstwie skutkowym nie ma takiej potrzeby bowiem ustawodawca o tym przesądził w części ogólnej KK w art. 2 stanowiącym o tym, że przestępstwo skutkowe może być popełnione przez zaniechanie. Prawny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi może wynikać z różnych aktów prawnych . Nieraz ustawa to mało konieczne jest uszczegółowienie w aktach niższej rangi. /wg Pani Prof. Musi wystąpić prawny szczególny obowiązek i dopiero można mu zarzucić zaniechanie/.Przestępstwo skutkowe najczęściej może być popełnione przez działanie i zaniechanie chyba, że coś innego wynika z istoty danego czyny np. niealimentacji nie można popełnić przez działanie, albo wyraźnego stanowiska ustawodawcy . Przestępstwo formalne natomiast może być popełnione tylko w takiej postaci czynu jak to wynika z ustawowego opisu czynu. W KK większość przestępstw to przestępstwa skutkowe. Ustawodawca stosunkowo o odwołuje się do konstrukcji przestępstw formalnych gdyż w ten sposób znacząco poszerza się pole kryminalizacji. Konstrukcja przestępstwa formalnego pozwala na uruchomienie represji wcześniej jeszcze nim coś złego z czynu wyniknie. Praw karne ma charakter subsydiarny - ostateczna ostateczność.

Skutek może przybrać dwojaką postać:

1/ może polegać na naruszeniu dobra prawnego

2/ narażeniu dobra prawnego na niebezpieczeństwo konkretne.

Przestępstwa narażenia na niebezpieczeństwo dzielimy na przestępstwa abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo i konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Przestępstwa abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo należą do przestępstw formalnych a przestępstwa konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo należą do przestępstw skutkowych .Np art. 180 kk jest przestępstwem abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo. Ustawodawca przesądził, że pewien rodzaj zachowania jest n niebezpieczny i na tej podstawie zachowanie to uznał za przestępstwo. Podstawą odpowiedzialności karnej nie jest tu rzeczywiste zagrożenie , sprawca odpowie nawet wówczas gdy jego zachowanie nie wywoła żądnego rzeczywistego zagrożenia. Przy przestępstwach konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo dla ich bytu wymagane jest powstanie zmiany w świecie zewnętrznym polegające właśnie na zwiększeniu niebezpieczeństwa w porównaniu ze stanem jaki istniał wcześniej. Np. art. 160 kk trzeba wykazać komu to niebezpieczeństwo zagrażało, na czym polegało, z jaką intensywnością zagrażało czyli kształt tego niebezpieczeństwa musi być wykazany gdyż to jest skutek .

Przedmiot wykonania albo przedmiot bezpośredniego działania , jest to realni istniejący przedmiot na który swoje zachowanie skierowuje sprawca. Używamy dla określenia przedmiotów wykonawczych nazw konkretnych. Przedmiotem zamachu przy zabójstwie jest życie człowieka a przedmiotem wykonawczym jest ciało żywego człowieka. Każde przestępstwo musi posiadać swój przedmiot ochrony ale są przestępstwa , które nie mają przedmiotów wykonawczych . Przedmiot wykonawczy nie charakteryzuje każdego typu przestępstwa. Np przestępstwo nawoływania do wojny nie ma przedmiotu wykonawczego. Pozostałe znamiona strony przedmiotowej czyli znamiona opisujące okoliczności czasu miejsca sytuacji i sposobu działania sprawcy i środka występują w nielicznych opisach przestępstw i ich wystąpienie ma takie znaczenie, że popełnienie czynu w innym czasie, innym miejscu, inny sposób, przy użyciu innego środka oznacza niewypełnienie znamion danego przestępstwa. Np. art. 241 kk Kto uwalnia się sam, będąc pozbawionym wolności na podstawie orzeczenia sądu lub prawnego nakazu wydanego przez inny organ państwowy - znaczenie ma tu cezura czasowa.

4. Strona podmiotowa - to inaczej psychiczne nastawienie sprawcy do czynu. Ze względu na stronę podmiotową przestępstwa dzielimy na :

1.Przestępstwa umyśle

2.Przestępstwa nieumyślne.

O tym czy dane przestępstwo można popełnić tylko umyślnie czy także nieumyślnie decyduje ustawodawca. Możliwość popełnienia p0072estępstwa w sposób nieumyślny musi być wyraźnie przewidziana w ustawie. Odbywa się to najczęściej poprzez wprowadzenie odrębnego paragrafu tego samego artykułu. Nie można snuć dywagacji czy dany rodzaj zachowania można popełnić nieumyślnie czy nie , bo to jest rozumowanie zwodnicze. Gdyż może być tak, że ustawodawca nie uznał za słuszne operować sankcją karną wobec takiego zachowania. Np. art. 288 kk -Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku. Można cudzą rzecz zniszczyć nieumyślnie ale nie ma takiego przestępstwa. Dla karalności za przestępstwo nieumyślne konieczna jest wzmianka w ustawie, pozytywny przepis o tym mówiący. Zbrodnie można popełnić tylko umyślnie a występek także nieumyślnie o ile ustawa tak stanowi.

Istota umyślności i nieumyślności - polski ustawodawca opisuje istotę strony psychicznej w sposób archaiczny opierając się na trójpodziale zjawisk psychicznych tj. na Stefę świadomości czyli intelektu woli i uczucia . Współczesne psychologia uważa, że te trzy Stefy świadomości, intelektu i woli wzajemnie na siebie oddziałują.

Świadomość czyli proces intelektualny może przejawić się w dwojakiej postaci jako świadomość konieczności lub świadomość możliwości. Świadomość konieczności mówimy wówczas jeżeli sprawca rozważając swoje przyszłe zachowanie dochodzi do wniosku, że na pewno dojdzie do popełnienia czynu zabronionego . Np. (1) jeśli ktoś chce zabić drugiego człowieka, jest toksykologiem i dokładnie wie ile trzeba danej trucizny aby człowieka takiego a takiego ., pozbawić życia. Dobiera precyzyjnie truciznę. To możemy powiedzieć, że on był pewien podając człowiekowi truciznę jego śmierci. Cechowała go świadomość konieczności. W sferze woli towarzyszyła temu chęć bo on chciał skutek śmiertelny spowodować. (2) Ale może też być inaczej skutek …śmiertelny może spowodować w ten sam sposób osoba nie znająca się na toksynach, które czyni miksturę w jej przekonaniu ze środków mniej szkodliwych dla zdrowia. Ma jedynie świadomość możliwości spowodowanie śmierci , przypuszcza , że podanie takiej mikstury ofierze spowoduje jej śmierć i właśnie tego chce. Zamiar bezpośredni cechuje się zawsze chęcią , która towarzyszy albo świadomości koniecznej albo świadomości możliwej.

(3) Przestępstwo umyślne może polegać także na zamiarze ewentualnym. Istotą zamiaru ewentualnego jest to, że sprawca zamiarem bezpośrednim ,swoją chęcią obejmuje jakiś cel , który może być zresztą zgodny z prawem ale osiągnięcie tego celu sprzężone jest z ryzykiem, niebezpieczeństwem spowodowania jakiegoś ujemnego skutku. Skutku, którego powodowania prawo zabrania a mimo to sprawca działa i to go nie powstrzymuje czyli on ma świadomość możliwości spowodowania ujemnego skutku i na to się godzi. Np wypalanie łąk, właściciele tych łąk są przekonani, że ich podpalenie zwiększy plony w przyszłym roku co jest celem zbożnym nie jest to cel zakazany przez prawo, ale dymy , które się unoszą z tego powodu nad drogami powodują taki zmniejszenie widoczności na drogach , że może dojść do katastrofy drogowej. Zdrowo myślący człowiek wie, że podpalone trawy dają dymy i one unoszą się nad sąsiadującą drogą liczy się więc z możliwością doprowadzenia do katastrofy drogowej i to jego intensywne dążenie do osiągnięcia celu że na taki efekt uboczny się godzi.

Czy każde przestępstwo opisane jako umyślne może być popełnione w obydwu postaciach zamiaru czyli zarówno jako zamiar bezpośredni i jako zamiar ewentualny - nie. W części szczególnej kk są niektóre przestępstwa opisane w taki sposób , że mogą być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim. Szczególną ich kategorię stanowią przestępstwa kierunkowe.

Przestępstwa kierunkowe - to takie ,których zestaw ustawowych znamion obejmuje znamion szczególnego podmiotowego nastawienia sprawcy. Jest to nastawienie wynikające z celu do którego zmierza sprawca albo motywacji jaką się kieruje. Np. kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jak ktoś zmierza do osiągnięcia korzyści majątkowej to oznacza , że chce tej korzyści. Przestępstwa kierunkowe mogą być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim.

Szczególne znamiona odnoszące się do podmiotowego nastawienia sprawcy najczęściej wyrażane są wprost w ustawie, najczęściej dotyczą celu i wówczas w ustawie mamy zwrot „ kto chce”. Szczególne podmiotowe nastawienie sprawcy jest decydujące dla kształtu bezprawia decyduje o kwalifikacji prawnej czynu. / przykład z kradzieżą samochodu i zaborem w celu krótkotrwałego użycia - jest to w obu przypadkach przestępstwo kierunkowe bo sprawca działa z określonym nastawieniem/.

Nieumyślność - art. 9 pat. 2 kk określa poprzez wskazania najpierw dwóch cech wspólnych nieumyślności - 1/ brak zamiaru i 2/ naruszenie zasad ostrożności obowiązujących w danych okolicznościach.

Dwie postacie nieumyślności :

1. świadomość

2. nieświadomość.

Nieumyślność świadoma (4) cechuje się tym, że sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego ale bezpodstawnie uważa , że takiej okoliczności uniknie .

Nieumyślność nieświadoma (5) to brak jakiejkolwiek refleksji nad przebiegiem zdarzeń , chociaż sprawca mógł przewidzieć możliwość popełnienia czynu zabronionego .

Istota umyślności i nieumyślności

Świadomość				Wola
		Konieczności	Możliwości	Chęć	Na to się godzi
UMYŚLNOŚĆ	Zamiar bezpośredni	+ (1)		+ (1)
					+ (2)	+ (2)
			Zamiar ewentualny		+ (3)		+(3)

	NIEUMYŚLNOŚĆ			+(4)	_(4)	_(4)	Bezpodstawnie uważa, że uniknie popełnienia czynu zabronionego
				- (5)	- (5)	- (5)	Mógł przewidzieć możliwość popełnienia czynu zabronionego

Strona podmiotowa mieszana - art. 9§ 3 kk - Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. - czyli spełnione są wymogi nieumyślności . Konstrukcja strony podmiotowej mieszanej odnosi się do typów kwalifikowanych przez następstwo.

Typ kwalifikowany opisany jest przez ustawodawcę w ten sposób, że do znamion typu podstawowego dodawane są dalsze , te które powodują wzrost społecznej szkodliwości czynu w porównaniu z typem podstawowym.

O wzroście społecznej szkodliwości czynu mogą decydować:

1/ okoliczności czynu - czyli pewne właściwości czynu jego cechy występujące równolegle z czynem okoliczności np. szczególne okrucieństwo przy zabijaniu jest to okoliczność kwalifikowana bo występuje równocześnie z czynem

2/ dalszy rezultat czynu , jego następstwo - np. przy przestępstwie aborcji niezgodnej z ustawą to jest typ podstawowy ale na skutek tego postępowania lekarza doszło do trwałego okaleczenia kobiety lub jej śmierci to mamy do czynienia ze wzrostem społecznej szkodliwości wynikającej z tego dalszego następstwa. Pierwszym skutkiem zachowania sprawcy jest unicestwienie płodu a dalszym pozbawienie kobiety życia. W takim przypadku mówimy o następstwie kwalifikującym .

Typy kwalifikowane to typy kwalifikowane albo przez okoliczności albo kwalifikowane przez następstwo.

Art. 9 §3 kk - muszą być spełnione wymogi nieumyślności w w/w przykładzie sprawca umyślnie przerywał ciążę - umyślnie realizował bez upoważnienia ustawowego cel - aborcję. Był to umyślnie zrealizowany typ podstawowy ale z tego wyniknął skutek dalszy - śmierć kobiety .Jeżeli śmierć kobiety była zawiniona przez sprawcę w sposób nieumyślny czyli np.,. wykonywał ten zabieg w braku higieny i w wyniku tego doszło do ogólnego zakażenia organizmu kobiety to mógł on przewidzieć, że dojdzie do zgonu kobiety, zatem odpowie nie tylko za niezgodną z prawem aborcję ale także za spowodowanie śmierci kobiety. Jest to połączeniu umyślności z nieumyślnością umyślna - aborcja, nieumyślna - śmierć kobiety. Jest to więc typ strona podmiotowa mieszana. Jeżeli do skutku śmiertelnego doszło gdy kobieta zataiła istotne wiadomości, np. że pobiera leki na krzepliwość krwi a przyczyną jej śmierci był masywny nie dający się zatamować krwotok to wówczas lekarz nie mógł tego przewidzieć- to za skutek śmiertelny kobiety nie odpowie bo nie można mu przypisać winy do zejścia kobiety. Odpowie tylko za nielegalną aborcję.

Przestępstwo o stronie podmiotowej mieszanej to takie w przypadku którego typ podstawowy jest zrealizowany umyślnie a następstwo kwalifikujące - nieumyślnie. Ta konstrukcja nie odnosi się do typów kwalifikowanych przez okoliczności. Odnosi się tylko do typów kwalifikowanych przez następstwo.

Przestępstwa składające się na zamachy na prawidłowość funkcjonowania instytucji państwowych i samorządowych . Dzisiejszy kształt tych uregulowań zawdzięczmy Rewolucji Francuskiej. Do tej pory aparat urzędniczy traktowany był jak przedłużenie ręki władcy feudalnego władca nieomylny, nieomylnie urzędnicy więc nie mogła istnieć pojęciowo kategoria przestępstw której sprawcami byliby urzędnicy. Obowiązywała konstrukcja, że zamach na urzędnika jest zamachem na władcę, zamach na urzędnika stanowi l zamach na państwo. Rewolucja Francuska rozerwała więź pomiędzy państwem a aparatem urzędniczym . Pojawiła się kategoria przestępstw urzędniczych. Urzędnik przestał być nieomylny. Od tego czasu mówiąc o przestępstwach p-ko prawidłowemu funkcjonowaniu instytucji państwowych i samorządowych mamy na uwadze dwie kategorie przestępstw - :

1/ przestępstwa popełniane od wewnątrz czyli przez funkcjonariuszy publicznych

2/ przestępstwa popełniane od zewnątrz czyli przeciwko funkcjonariuszom publicznym.

Podstawowym pojęciem dla tej grupy przestępstw jest pojęcie funkcjonariusza publicznego, które określa albo podmiot przestępstwa albo określa podmiot wykonawczy.

Funkcjonariusz publiczny - art. 115§13 kk Funkcjonariuszem publicznym jest:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

2) poseł, senator, radny,

2a) poseł do Parlamentu Europejskiego,

3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,

4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,

5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,

6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,

7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,

8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową

Art. 116. Przepisy części ogólnej tego kodeksu stosuje się do innych ustaw przewidujących odpowiedzialność karną, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie.

W definicji art. 115$13 kk ustawodawca posłużył się trojakiego rodzaju określeniami , jest to wyliczenie wyczerpujące enumeratywne, jeżeli nie są wyraźnie wymienione nie mogą być uznane za funkcjonariuszy publicznych . Niektóre jednak określenia są tak szerokie, że wymagają zastosowania wykładni.

Podział na trzy kategorie :

używając nazw - poseł, senator , prezydent
ustawa daje charakterystykę czynności wykonywanych przez daną osobę np. osoba uprawiona do wydawania decyzji adm. Osoba orzekająca w sprawach dyscyplinarnych …
wskazanie zatrudnienia w określonych instytucjach lub organach z wyłączeniem osób pełniących funkcje usługowe .

najmniej problemów dot. Tej części definicji gdzie wskazuje się czynności wykonywane przez dany podmiot np. podmiot, który wydaje decyzje adm. chociaż działa po za organami państwa , po za instytucjami państwa np. dziekan rady adwokackiej , który podejmuje decyzje o przyjęciu na listę adwokatów, Prezes Izby Lekarskiej, osoby orzekające w sprawach dyscyplinarnych w korporacjach gdzie działają sądy dyscyplinarne skopiowane są zasady funkcjonowania procesu karnego jest odpowiednik prokuratora jest nim rzecznik oskarżenia, jest sąd orzekający i obwiniony, któremu służy prawo do obrony - zasada kontradyktoryjności. Rzecznik, czy oskarżyciel nie podlega tej ochronie ponieważ on nie orzeka dyscyplinarnie, orzeka sąd dyscyplinarny. Nie jest on funkcjonariuszem publicznym.

Problem jest z pewnymi sformułowaniami w tej definicji : pkt. 4 innego organu państwowego lub JST, pkt instytucji państwowej , przepis z części szczególnej kk art. 226§3 kk - konstytucyjny organ państwowy. Funkcjonują te pojęcie na gruncie tej ustawy i trzeba uwzględnić relacje zachodzące między nimi.

Konstytucyjny organ  jest to organ, którego podstawowa regulacja zawarta jest w konstytucji .Są organy państwowe, które nie są organami konstytucyjnymi to znaczy nie ma o nich wzmianki w Konstytucji - jest to prokuratura , PIS, RPDz . Organ konstytucyjny to pojęcie węższe niż organ państwowy .

Organ państwowy - to wyodrębniona struktura organizacyjna aparatu państwa , jest to część aparatu państwa wyodrębniona pod względem organizacyjnym, kompetencyjnym i działająca w oparciu o określoną procedurę.

Instytucja państwowa / mamy orzecznictwo dot. Tego/

- przez instytucję państwową należy rozumieć organy państwowe, organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sadowniczej , organy kontroli państwowej wraz z urzędami powołanymi do ich obsługi Oran instytucje typy NBP, PAN

- instytucją państwową jest obecnie każda jednostka organizacyjna , której funkcje społeczne można przyrównać do funkcji organów administracji rządowej, organy państwowego lub samorządowego np ZUS

Te trzy pojęcie pozostają względem siebie w relacji podrzędności organ konstytucyjny jest to organ państwowy, którego podstawy działalności ujęto w Konstytucji Organ państwowy rozumiany tak jak

osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego - czy strażnik miejski jest funkcjonariuszem publicznym / to jest już takie d…/, że odpuszczam/ postanowienie SN z 21.09.05 IKZP 28/05 czerwone orzecznictwo poz. 10 - jest funkcjonariuszem.

Wyliczenie funkcjonariuszy publicznych w art. 115§13 kk nie bez przyczyny zaczyna się do Prezydenta RP dzieje się tak, gdyż przepisy służące ochronie prawidłowego funkcjonowania instytucji państwowych i samorządowych podzielić można na trzy grupy:

Przepisu dotyczące ochrony Prezydenta / nie ma przepisów których miałby być wyłącznie Prezydent , jest tylko szczególna regulacja co do Prezydenta jako przedmiotu wykonawczego
Przepisu dotyczące pozostałych funkcjonariuszy publicznych /obejmująca zarówno typy przestępstw których podmiotem jest funkcjonariusz jak i typy w przypadku których funkcjonariusz publiczny jest przedmiotem wykonawczym /
Przepisu służące ochronie prawidłowości wymiaru sprawiedliwości / przepisy wyłącznie odnoszące się do zamachów na prawidłowy wymiar sprawiedliwości czyli od zewnątrz/.

PRAWNO-KARNA OCHRONA PREZYDENTA RP - art. 134 i art. 135 kk.

.art. 134 kk opisuje zamach na życie Prezydenta

art. 135 kk czynna napaść i znieważenie Prezydenta.

Zamach na życie Prezydenta jest to przestępstwo powszechne, każdy może je popełnić .

Przedmiot ochrony - głównym jest życie osoby sprawującej funkcję prezydenta a ubocznym to życie w powiązaniu , z przynależnością tej osoby do określonego kręgu osób najbliższych .

Znaczenie dobra prawnego jakim jest życie osoby pełniącej funkcję Prezydenta - wynika z art. 126 Konstytucji - Prezydent jest naczelnym organem wykonawczym, gwarant ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności, bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Z tych postanowień wynika ranga tego funkcjonariusza państwowego , szczególna ranga, która tłumaczy odrębność ochrony jaka została mu przydana a także doświadczenie zarówno historyczne jak i innych państw poucz, że zamach na głowę państwa destabilizuje całe państwo - dlatego Prezydent musi mieć tą szczególną ochronę.

Strona przedmiotowa - tego przestępstwa użyto zwrotu zamach.

Istotne jest czy będziemy kierować się zasadą wykładni, że temu samemu pojęciu na gruncie tej samej ustawy nie powinno się przypisywać równych znaczeń. W myśl tego poglądu ilekroć w KK jest mowa o zamachu to należałoby rozumieć pod tym pojęciem to samo. Czy też drugi pogląd można nazwę zamach rozumieć różnie. Kierując się tym pierwszym pojęciem - jest ono dominujące , przyjmuje się, że o przyjęciu różnego rozumienia tego samego pojęcia na gruncie tej samej ustawy, muszą zadecydować jakiejś szczególne względy a mianowicie efekt dysfunkcjonalności w przypadku rozumienia w sposób tożsamy. Kierując się w/w posłużymy się rozumieniem zamachu z Oborny koniecznej. Na gruncie tego przepisu ustalono, że zamach to stworzenie rzeczywistego niebezpieczeństwa . Zamach na życie Prezydenta nie wymaga śmierci Prezydenta tylko skutkiem jest tu narażenie życia Prezydenta na niebezpieczeństwo. Jest to przestępstwo konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. / Wg Choca jest to przestępstwo formalne ale Pani Profesor nie podziela tego poglądu i uważa, że jest to przestępstwo skutkowe konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo/.

Znamiona strony podmiotowej są ubogie - mamy tylko określenie samego czynu i skutku oraz przedmiot wykonawczy. Tym przedmiotem wykonawczym jest Prezydent. Żadnych innych znamion strony podmiotowej nie ma

Strona podmiotowa jeżeli zamach to niebezpieczeństwo dla dobra prawnego to w tym przypadku niebezpieczeństwo dal życie Prezydenta to nie można zacieśniać stronę podmiotową tylko do zamiaru bezpośredniego. Jest to przestępstwo tylko umyślne bo nie ma wzmianki o nieumyślności. Popełnione być może zarówno z zamiarem bezpośrednim jak i zamiarem ewentualnym. Motywacje są tu bez znaczenia .Dla bytu tego przestępstwa nie jest ważne czy do zamachu doszło z powodów politycznych czy osobistych. Istotne jest to, że dana osoba w tej chwili pełni urząd prezydenta i dokonano zamachu na jej życie.

W pozostałym zakresie ochrona Prezydenta wynika z innych przepisów / dwóch /, zdrowie Prezydenta chroni przepis o czynnej napaści

Cześć, godność Prezydenta chroni art. 135§2 kk odnoszący się do zniewagi.

Zniewagi Prezydenta - oprócz art. 135 kk jest art. 226 kk - kto znieważa funkcjonariusza publicznego … i art. 216 kk -kto znieważa inną osobę w jej obecności… .

Publiczna zniewaga to zniewaga dokonana w taki sposób, że odbiorcami tego zachowania może być bliżej nieokreślony krą osób, albo prawie określony ale liczebny krąg osób. Np. wypowiedz telewizyjna, radiowa, w gazecie trafia do odbiorców których nie sposób określić ale jest liczebny krąg odbiorców. - art. 135 kk.

Zniewaga niepubliczna - art. 226 kk Prezydent jest tu zrównany z innymi funkcjonariuszami publicznymi. Np. przyjmowanie nielicznej delegacji związków zawodowych wypełnione jest zmamiono podczas plenienia obowiązków.

Zniewaga na gruncie prywatnym - art. 216 kk np. prywatny gość imieninowy Prezydenta znieważył go. Nie ma publiczności, nie ma momentu pełnienia obowiązków służbowych .

Jest to art. Który chroni nas wszystkich w tym wypadku Prezydent jest zrównany z pozostałymi obywatelami. Przestępstwo z art. 216 jest ścigane w trybie prywatnoskargowym.

!!!!!! Art. 226 kk - TK uznał, że w tej części gdzie „ w związku z pełnieniem…” jest to niekonstytucyjne. Czyli powinno być tylko kto znieważa podczas pełnienia …

Podczas pełnienia obowiązków służbowych - to nie godziny urzędowania , znamię to odnosi się do realizowania uprawnień i obowiązków wynikających z funkcji funkcjonariusza publicznego, np. policjant po służbie podejmuje interwencję podlega tej ochronie bo on w tym momencie występuje w charakterze funkcjonariusza

W związku - gdy funkcjonariusz w danym momencie nie realizuje swoich uprawnień czy obowiązków ale czyn sprawcy stanowi reakcję na obowiązki lub uprawnienia funkcjonariusz. Dwie sytuacja - sam fakt posiadania przez tego funkcjonariusza uprawnień czy obowiązków , o jego przynależności do określonej kategorii np. gdzieś, kiedyś jakiś policjant zaszedł sprawcy za skórę i ten postanawia się zemścić na policjancie jakimkolwiek , nie tamto zachowanie nie konkretna czynność funkcjonariusza leży u podstaw tego działania tego sprawcy tylko sam fakt przynależności do tego zawodu. Druga sytuacja przedmiotem zamachu będzie konkretny funkcjonariusz z uwagi na czynność którą aktualnie spełnia lub którą kiedyś spełnił lub będzie spełniał. Np Pani Prokurator wniosła akt oskarżenia p-ko określonemu sprawcy przez jego bliskich została oblana kwasem. Ten związek wyrażał się tym, że ona p-ko określonej osobie wnosiła a/o i jego bliscy ją okaleczyli. Komornik który zamierza przystąpić do zajęcia majątku a więc przyszła jego czynność leży u podstaw tego zachowania . Aktualna czynność - Sędzia ogłasza wyrok a oskarżony słowami obelżywymi wypowiada się na temat tego wyroku. Związek z pełnieniem czynności służbowych jest rozumiany w dotychczasowym orzecznictwie i w świetle dotychczasowych ustaleń doktryny szeroko. Z ego właśnie powodu TK uznał, że to sformułowanie jest niezgodne z zasadami przyzwoitej legislacji skoro pozwala na tak szeroką interpretację.

Zniewaga - zachowanie powszechnie uznane za obraźliwe. Nie indywidualne odczucia bo nie jest to przestępstwo skutkowe. Zniewaga jest przestępstwem formalnym , bezskutkowym. W procesie stawia się tylko problem czy ten rodzaj zachowania jest w odczuciu powszechnym obraźliwy , kryterium obiektywne jest brane pod uwagę a niesubiektywne odczucia danej osoby. W ramach tego kryterium obiektywnego uwzględnia się pewne czynniki kulturowe, środowiskowe uwarunkowania., ponieważ pewne sposobu zachowania w określonych kręgach społecznych są znieważające a w innych nie. Np. pewne gesty .

Zniewaga jest przestępstwem formalnym, jest to zachowanie obiektywnie upokarzające, obraźliwe, może być popełnione zarówno słownie jak i gestem ale tylko przez działanie nie może być popełnione bez zaniechanie słynne „ ja panu nawet nogi bym nie podał „ nie jest zniewagą ponieważ nie ma prawnego obowiązku podawania ręki. Zniewaga jest przestępstwem formalnym tylko z działania.

Strona podmiotowa zniewagi - jest to przestępstwo tylko umyślne i tylko z zamiarem bezpośrednim . Jest to przestępstwo kierunkowe ponieważ w języku polskim jest różnica treści pomiędzy sformułowaniem obraża znieważa . Obrazić można kogoś nawet niechcąco. A zniewaga jest zachowaniem więcej niż umyślnym w tym znaczeniu , że jest to zachowanie nastawione na wyrządzenie komuś przykrości , dolegliwości. Zniewaga jest intencjonalni realizowana, co oznacza, że jest to przestępstwo które ma na celu dotknięcie czyjejś godności a więc przestępstwo kierunkowe a w konsekwencji tego może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim.

Przedmiot wykonawczy w trzech typach przestępstwa zniewagi jest różny: zniewaga Prezydenta, zniewaga innego funkcjonariusza publicznego i zniewaga kogokolwiek.

Wyszukiwarka