Zaliczenie wiedza i informacja, studia kierunek administracja, zarządzanie wiedzą


1.Opisz co rozumiesz pod pojęciem wiedzy. Wskaż różnicę między informacją
a wiedzą

Wiedza nie jest pojęciem łatwo definiowalnym. Badaniem natury pojęcia wiedzy zajmują się filozofowie, psycholodzy jak i specjaliści od sztucznej inteligencji. Istnieje wiele różnych definicji wiedzy. Z punktu widzenia logiki wiedza jest zbiorem reguł i faktów. We-dług Słownika Języka Polskiego PWN, wiedza stanowi ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp. , czyli jest to zasób informacji z jakiejś dziedziny. Nieco inną definicję podają podręczniki do psychologii poznawczej. Według nich, wiedza to forma trwałej reprezentacji rzeczywistości, mająca postać uporządkowanej i wzajemnie powiązanej struktury informacji, kodowanej w pamięci długotrwałej. Z perspektywy systemów ekspertowych wiedzę możemy zdefiniować jako zbiór wiadomości z określonej dziedziny, wszelkie zobiektywizowane i utrwalone formy kultury umysłowej i świadomości społecznej

powstałe w wyniku kumulowania doświadczeń i uczenia się. Wiedza jest więc symbolicznym opisem otaczającego nas świata rzeczywistego[12].Istotnym aspektem wiedzy jest uczenie i wnioskowanie nowych faktów. Gromadzenie wiedzy nie jest tylko jej akumulacją, dodawaniem nowych faktów, a przynajmniej tym być nie powinno. Wymagany jest tu proces tworzenia związków z już istniejącą wiedzą.

Informacją nazywamy dane (w postaci zarówno tekstu czy liczb, ale również dźwięków, zapachów itd.), dzięki którym zmniejsza się stopień niewiedzy odbiorcy oraz które wnoszą do jego świadomości element nowości. Odbiorcą tych danych może, co prawda być zarówno człowiek jak i maszyna jednak tylko i wyłącznie człowiek posiada umiejętność zinterpretowania danych, dzięki czemu stają się one dla niego informacjami, maszyna natomiast nie ma możliwości wnioskowania ani logicznego myślenia, nie posiada również stopnia wiedzy ani świadomości, koniecznych, aby dane efektywnie interpretować, dlatego maszyna operuje jedynie na danych natomiast informacja jest skierowana wyłącznie do człowieka. Za przykład niech posłużą liczby: 1,43,9,23,2,7. Dla osoby patrzącej na nie są nic nieznaczącym ciągiem liczb, nic nie znaczą a więc nie są informacją a jedynie danymi. Natomiast gdyby ktoś wywróżył nam, że są to numery totolotka, które padną w następnym losowaniu to wtedy ten sam ciąg liczb jest już dla nas, (ale tylko i wyłącznie dla nas no i może dla wróżącego) cenną informacją.

2. Wymień i opisz znane typy wiedzy

wiedza deklaratywna, wiedza proceduralna, wiedza jawna (explicite), wiedza ukryta (tacit), wiedza zindywidualizowana, wiedza organizacyjna, wiedza racjonalna - naukowa, potoczna (zdrowo rozsądkowa), artystyczno - literacka, spekulatywna, wiedza irracjonalna, wiedza metawiedza wiedza dziedzinowa, wiedza potoczna (ogólna), wiedza zasadnicza, wiedza zaawansowana, wiedza czynna lub bierna, wiedza przydatna lub nieprzydatna. Sprawy klasyfikacji wiedzy nie są trywialne i opierają się o pojęcia związane z psychologią.

Wiedzę możemy dzielić między innymi na:

• wiedza deklaratywna - inaczej „wiedza, że“, dotyczy konkretnych faktów dotyczących obiektów jak i zdarzeń, przykład: ptaki maj skrzydła, pada deszcz - wiedza deklaratywna - termin wprowadzony przez T. Winograda, oznacza system  wiedzy o różnych faktach („wiem że") zakodowany w -"-pamięci deklaratywnej, którego elementy mogą być wydobywane, tzn. wprowadzone do procesora centralnego niezależnie od ich potencjalnych zastosowań. Wiedza deklaratywna ma charakter głównie semantyczny; zwykle Wiedzy deklaratywnej można łatwo werbalizować i tą drogą przekazywać innym, można ją wykorzystywać w sytuacjach zupełnie różnych od tych, w których została nabyta. Wiedza deklaratywna, choć niezależna, współdziała z wiedzą proceduralną, wykorzystując procedury, które przypuszczalnie są mało wyspecjalizowane, tzn. mogą być stosowane do większości informacji zakodowanych deklaratywnie, np. reguły wnioskowania. Zastosowanie określonych informacji do konkretnej procedury (i vice versa) wymaga decyzji procesora centralnego, przy czym zarówno informacje, jak i procedury mogą być odtwarzane z pamięci niezależnie. W.d. dzięki praktyce może zostać sproceduralizowana i wówczas jest wykorzystywana w sposób automatyczny.

• wiedza proceduralna - „wiedza jak“ opisuje jak wykonywać pewne zadania, realizować pewne czynności, zazwyczaj trudniejsza do werbalizacji, przykład: prowadzenie samochodu, pływanie - wiedza proceduralna - termin wprowadzony przez T. Winograda, oznacza system  wiedzy leżącej u podstaw wykonywania różnych czynności („wiem jak"), zakodowany w -*-pamięci proceduralnej. Człowiek w ciągu życia przyswaja sobie wiele zinternalizowanych procedur oraz reguł heurystycznych i algorytmicznych, jak wykonywać różne czynności fizyczne i umysłowe. Informacje (dane) zakodowane są wewnątrz struktury tych procedur i poza nimi są z reguły niedostępne; korzystanie z tak zapisanej Wiedzy proceduralnej odbywa się pośrednio przez realizację procedury w konkretnym kontekście. Wiedza proceduralna często ma charakter zautomatyzowany, wówczas nic jest kontrolowana uwagą, W systemie Wiedzy proceduralnej człowiek dysponuje przynajmniej elementarnymi metaprocedurami, tzn. systemem ogólnych reguł kontrolowania, np. w przypadku nabytych procedur, bez których nie mógłby działać w sytuacjach nieznanych. Przykładem w.p. jest znajomość języka rodzimego u dziecka, wiedzę tę się przyswaja poprzez długie ćwiczenia. Wiedzy proceduralnej trudno z reguły nadać postać — wiedzy deklaratywnej. W niektórych przypadkach wiedza deklaratywna musi zostać przekształcona w postać proceduralną, np. jako wynik uczenia się języka obcego. 

• metawiedza - inaczej „wiem, że wiem“, to wiedza o tym, co wiemy, przykład: „Wiem, że nic nie wiem“ (Sokrates) Pojęcia te wydają się dość abstrakcyjne ale wcale takie złe na jakie wyglądają nie są. Otóż metawiedza to wiedza o własnej wiedzy. Zaś wiedza metapoznacza to wiedza o własnych zdolnościach i słabościach poznawczych. Ważne jest by uczący się posiadał metawiedzę i metapoznanie. To umożliwia mu świadome kierowanie swoim rozwojem, życiem. Umożliwia też głębsze przetwarzanie informacji, czyli elaboracje.

Pozwala na samoregulacje. Wiem, co potrafię, wiem, co jeszcze chciałabym umieć, wiem ile czasu zajmuje mi przyswajanie wiedzy, dlatego tak planuje swój dzień, tydzień, a nawet lata by osiągnąć to, na czym mi zależy. Osoby, które nie potrafią tego robić, nie powinny podejmować kursów zdalnych, ponieważ nie będą potrafiły się same zmobilizować do pracy. Szkoła oducza nas samoregulacji.

• wiedza jawna - lub innymi słowami, może być wyrażona w słowach i liczbach, łatwa do przekazania - jawną (wyraźną, wyartykułowaną, wydobytą) (explicite knowledge, formal knowledge) wyrażoną w postaci znakowej i zapisanej na nośnikach wiedzy. Wiedza jawna to wiedza wydobyta ze świadomości człowieka i wyrażona w określonej formie. W tym sensie mówi się, że jest to wiedza sformalizowana (uformowana), gdyż jej wydobycie ze świadomości człowieka, uzewnętrznienie, powoduje nadanie jej określonej formy. Formy, jakie można nadać wiedzy, inaczej mówiąc sposób, w jaki można ją reprezentować, są różnorodne. Wiedza jawna (skodyfikowana) nadaje się do przekazywania za pomocą sformalizowanego i usystematyzowanego języka naturalnego lub sztucznego. Wiedza dostępna, czyli jawna może być, zatem wyrażona także w języku formalnym, przy zastosowaniu reguł gramatyki, formuł matematycznych, zestawień itp. Ten rodzaj wiedzy może być przekazywany między jednostkami w sposób sformalizowany i prosty. Jest to typ wiedzy dominujący w zachodniej tradycji filozoficznej.

Uwaga większości menedżerów zachodnich skupiona jest na wiedzy jawnej (explicit knowledge), sformalizowanej i uporządkowanej, łatwej do zakomunikowania, wyrażonej w języku formalnym, w formułach matematycznych, zestawieniach itp. Stąd też organizacja traktowana jest tu jako swego rodzaju mechanizm „przetwarzania informacji” potrzebnych dla osiągnięcia celów firmy. Tę wiedzę, zwaną też uzewnętrznioną - jasno sprecyzowaną i usystematyzowaną można przedstawić w sposób formalny przy pomocy słów, liczb, znaków i symboli - stanowią głównie dokumenty, bazy danych i inne rodzaje zapisanych informacji mające na celu wspomożenie podjęcia właściwych decyzji.

To, co dobre w wiedzy formalnej, to możliwość jej zapisu w materialnej postaci, na nośniku, który można przemieszczać bez względu na miejsce, odległość i czas. Niestety, pojawiają się i przeszkody by ją w pełni wykorzystać - informacje znajdują się w wielu miejscach, w różnych postaciach i formatach; nie zawsze oczywiste jest, gdzie daną informację (skodyfikowaną wiedzę) można znaleźć; często nie jest wiadomo, jak różne

dostępne informacje łączą się ze sobą, by stworzyć użyteczną wiedzę; dodatkowy problem sprawia odseparowanie aktualnej wiedzy od tej, która jest już nieaktualna (Nonaka i Takeuchi, 1995; Penny, 1998).

• wiedza niejawna - inaczej wiedza ukryta, lub też wiedza milcząca, oznacza wiedzę, o której nie wiemy, że ją posiadamy, często jest intuicyjna, przykładem może być wiedza ekspertow z danej dziedziny i problem z werbalizają ich doświadczeń. Niejawną (niewyartykułowaną, niewyraźną) (tacitknowledge), istniejącą tylko w umyśle człowieka, który ją posiada, wytworzoną w wyniku doświadczenia i nie w pełni uświadomioną („wiem, że umiem to”), przejawiającą się tylko poprzez umiejętne działanie, Wiedza niejawna jest ważnym rodzajem wiedzy. Jest to wiedza niewyrażona expresis verbis w sposób znakowy (np. słownie) przez jej posiadacza, gdyż trudno jest wyrazić ją za pomocą języka, osoba posiadająca ją nie potrafi tego zrobić. Jest ona zawarta w osobistym doświadczeniu jej właściciela. Jej tworzenie zależy od tak nieuchwytnych cech, jak osobiste przekonania, nastawienia i wartości. Wiedza niejawna jest indywidualna, specyficzno-kontekstowa, trudna do wyartykułowania, sformalizowania i zakomunikowania. Ma, zatem charakter subiektywny, oparty na doświadczeniu (zmysłach), bardziej związany z praktyką. Jest tworzona „tutaj i teraz”, tzn. w określonym kontekście. Jedną z charakterystycznych cech wiedzy jest to, że jej wykorzystywanie w toku rozwiązywania problemów przez osobę lub zespół osób prowadzi do nowej wiedzy. Nowa wiedza - początkowo zazwyczaj niejawna - poprzez dokumentowanie doświadczeń, a następnie ich udostępniane (poprzez pocztę elektroniczną, prezentacje, publikacje, bazy danych itp.) staje się wiedzą jawną (sformalizowaną) wyrażoną w sposób znakowy (symboliczny). Wiedza sformalizowana w postaci zasobów tradycyjnych lub elektronicznych jest używana przez inne osoby do rozwiązywania nowych problemów. Ważną umiejętnością inżyniera wiedzy jest pozyskiwanie wiedzy od osób, które uważamy za ekspertów w danej dziedzinie, gdyż taką wiedzę (ekspertów a nie dyletantów) uważamy za wartościową. Proces ten bywa określany różnymi terminami, m.in.: pozyskiwanie, uzewnętrznianie, uświadamianie, wydobywanie wiedzy.

Debata na temat wiedzy niejawnej zwykle zaczyna się od pracy M.Polanyi (1958), który opisał ukryty (tacit) wymiar wiedzy, sugerując, że wiemy więcej niż jesteśmy w stanie powiedzieć


3. Scharakteryzuj co rozumiesz pod pojęciem organizacji uczącej się

Organizacja ucząca się (ang. Learning organization) - określenie zaproponowane przez Petera Senge w książce "Piąta Dyscyplina" oznaczające organizację zdolną do uczenia się, adaptującą się do zmiennych warunków funkcjonowania. Stan ten osiąga poprzez otwartość pracowników na nowe idee i trendy oraz stałe doskonalenie się pracowników. Organizacja inicjuje i wspiera te działania i sama ciągle się przekształca. Ważne jest pozyskiwanie informacji na temat popełnianych błędów i wskazówek, w jaki sposób należy te błędy skorygować.

Pojęcie organizacyjnego uczenia się, nie jest terminem nowym, choć ostatnio stało się one nadzwyczaj popularne. „Organizacja ucząca się” (OUS) to jedno z bardzo modnych pojęć ostatnich lat. Wielu specjalistów do spraw personalnych chętnie nadstawia ucha, gdy jest mowa o OUS. Jednocześnie rodzima wiedza na temat organizacji uczących się (OUS) pochodzi głównie z polskiego tłumaczenia książki P. Senge pt. „Piąta Dyscyplina” oraz z nielicznych opracowań w prasie. Wiele organizacji szczyci się tym, że wprowadziły działania służące budowaniu takowej organizacji, podczas gdy w rzeczywistości znajduje się znacznie dalej od modelu OUS niż niejedna lokalna firma zatrudniająca kilka osób.
Autor nie określa wprawdzie szczegółowo, co rozumie pod samym pojęciem organizacji, jednakże z książki wynika, że można przyjąć niezwykle szerokie rozumienie tego terminu. Pasuje tu określenie zaproponowane przez T. Kotarbińskiego i J. Zieleniewskiego, którzy filozoficznie nazywają organizacją "system, którego uporządkowanie polega przede wszystkim, na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane jego części w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenia części". Możnaby tu więc powiedzieć, że takimi organizacjami są szkoły, przedszkola, zakłady pracy, stowarzyszenia, fundacje, ale również koła miłośników psów, starych samochodów, pojedyncze oddziały szkolne, grona pedagogiczne, rady rodziców, wspólnie wędrujący turyści, grupy przyjaciół, rodziny i praktycznie wszelkie zbiorowiska ludzkie, które powiązane są wzajemnymi zależnościami i posiadają jakikolwiek wspólny cel.
Niewątpliwie najbardziej znanym, doświadczonym i cenionym ośrodkiem zajmującym się praktyczną implementacją koncepcji OUS w firmach jest działający we Framingham w USA „Organizational Learning Center”, założony i prowadzony pod kierownictwem wspomnianego wcześniej Petera Senge. Pierwszym krokiem podejmowanym przez Ośrodek wobec organizacji, która pragnie stać się "organizacją uczącą się" jest uświadomienie członkom tej organizacji, iż muszą być przygotowani na "galilean shift", czyli totalną przemianę stanu umysłu. Następnie wyjaśnia się kandydatom, co właściwie przyjęcie takiej zmiany będzie oznaczało dla wartości indywidualnych oraz kultury organizacji.
Praktycy zajmujący się wprowadzaniem koncepcji OUS zgodnie twierdzą, iż budowanie takiej organizacji - która jest zdolna dobrze prosperować w zmiennym świecie współzależności - wymaga podstawowych przeobrażeń sposobu, w jaki zwykli jesteśmy myślećidziałać.
Peter M. Senge definiuje organizację uczącą się jako taką organizację, która ciągle rozszerza swoje możliwości kreowania własnej przyszłości. Jak autor sam zauważa, nigdy nie można powiedzieć „jesteśmy organizacją uczącą się”, gdyż OUS to „sposób na życie” organizacji. Gdy ktoś z zadowoleniem stwierdzi, że jego firma stała się doskonałą „organizacją uczącą się”, zaprzecza definicji tej organizacji: nigdy nie można stwierdzić, że jesteśmy doskonali. Uprawianie dyscypliny „organizacji uczącej się” to nie naśladowanie wzoru. Organizacja ucząca się to organizacja adaptująca się do zmiennych warunków oraz zapewniająca stałe doskonalenie się uczestników, czyli nabywanie przez nich nowych umiejętności, możliwości, wzorców działania; istotnym elementem uczenia się jest uzyskiwanie informacji na temat popełnianych przez siebie błędów i wskazówek, w jaki sposób należy te błędy skorygować.


Skupiając się na opracowaniu klasycznym, należy wyróżnić pięć niezbędnych warunków funkcjonowania OUS:
· mistrzostwo osobiste,
· modele myślowe,
· wspólna wizja,
· zespołowe uczenie się,
· myślenie systemowe


4. Wyjaśnij w jaki sposób kultura organizacyjna wpływa na możliwość zarządzania,wiedzą
Kultura to zbiór wartości, które pomagają członkom organizacji zrozumieć, za co organizacja odpowiada, jak pracuje i co uważa za ważne.

Określa ona atmosferę panującą w organizacji.

Kultura wykształca się i rozwija w ciągu całego cyklu życia przedsiębiorstwa.

Zadaniem menedżera jest przede wszystkim zrozumienie kultury panującej w chwili obecnej w organizacji.

Jej znajomość będzie kluczem do skutecznego zarządzania firmą.

Kultura organizacyjna jest wysoce sprawnym sposobem kształtowania zachowań

podwładnych, pod warunkiem, że wzorce i normy zachowań wyznaczane przez daną

kulturę muszą są spójne z oczekiwaniami firmy zawartymi w strategii.

Kultura organizacyjna i jej elementy jako

W kształtowaniu odpowiedniej kultury zintegrowanej z procesem zarządzania zauważa się dużą szansę na odniesienie sukcesu ekonomicznego.

Rozumienie Kultury Organizacyjnej

„System wartości, norm, symboli, typowych dla danej organizacji, rozwijających się

w danym czasie w wyniku, którego powstają wzory postępowania dla całej instytucji oraz odpowiednia hierarchia wartości”

„Zbiór norm społecznych i systemów wartości, które są stymulatorami zachowań

członków instytucji istotnych dla realizacji określonego celu”

„Zespół charakterystycznych związków myślenia i zachowania się wdanej instytucji/biurze”

„Zbiór wartości uważanych za oczywiste, założeń, wspólnych oczekiwań, definicji oraz elementów pamięci zbiorowej”

Aspekty formalne (jawne) - oficjalnie sformułowane cele organizacji, technologia,

struktura, zasady polityki i postępowania, zasoby finansowe.

Aspekty nieformalne (ukryte) -wspólne postrzeżenia, postawy i uczucia oraz wspólne wartości dotyczące natury ludzkiej oraz stosunków międzyludzkich.

Funkcje kultury organizacyjnej

integracyjna - akcentuje wartości wspólnie podzielane przez wszystkich członków organizacji i zapewnia poprzez fakty zgodności tych wartości spójność grupy,

percepcyjna - akceptuje sposób postrzegania środowiska i nadania znaczenia społecznemu i organizacyjnemu życiu,

adaptacyjna - stabilizuje warunki działania organizacji poprzez wyjaśnienie sensu zjawisk i procesów oraz wzorców do działań przystosowanych.

kontrolna - kształtuje wspólne układy odniesienia, język, normy postępowania uczestników, a tym samym dostarcza pracownikom wskazówek umożliwiających

znalezienie rozwiązania nietypowych problemów, co sprzyja osiąganiu efektywności zarówno przez poszczególne osoby, jak i organizację jako całość.

kultura danej organizacji zawiera wzory podstawowych założeń,

które umacniają lub nie dotychczasowe wartości

Coraz większa liczba współcześnie działających podmiotów gospodarczych przesuwa swoje środki ciężkości ku zarządzaniu wiedzą. Aby to jednak mogło być w pełni zrealizowane potrzebne jest w danej firmie przebudowanie istniejącej kultury organizacyjnej. Musi ona zostać w taki sposób zorganizowana aby dała pracownikom tej jednostki możliwość uczenia się. Kultura organizacyjna jest definiowana jako „zbiorowe zaprogramowanie umysłu, które odróżnia członków jednej organizacji od drugiej”. Inne stanowisko mówi, że kultura organizacyjna „obejmuje zachowania ludzkie, ale te, które stały się społecznym nawykiem, odznaczające się regularnością właściwą dla licznych członków określonej grupy, podporządkowane pewnym wzorcom i modelem oraz przedmioty stanowiące rezultat zachowań ludzkich”.

Wpływ kultury organizacyjnej na zarządzanie wiedzą może posiadać charakter zarówno pozytywny, jaki również negatywny. Pozytywne oddziaływanie kultury na efektywność przedsiębiorstwa gdzie następują procesy zarządzania wiedzą może polegać na:

Negatywny wpływ kultury na organizację zarządzającą wiedzą może polegać zaś na:

Firma która zarządza wiedzą powinna tak oddziaływać na poszczególne elementy kultury organizacyjne by ta zapewniała jak najszybsze i prawidłowe przesyłanie wiedzy, informacji i danych. Najważniejszymi elementami kultury organizacyjnej, które to wspierają zarządzanie wiedzą są: współpraca, otwartość, zaufanie, stale uczenie się, uczenie się na popełnianych błędach, łamanie reguł oraz kształtowanie nowego porządku.

Najpoważniejszymi barierami są wynikającymi z kultury organizacyjnej, a przekładającymi się na słabe zarządzanie wiedzą są:

5. Opisz zegarową strukturę wiedzy (jest w książce K. Raczkowski, Zarządzanie wiedzą w administracji celnej w systemie bezpieczeństwa ekonomiczno-społecznego, Difin, Warszawa 2010).


6. Wymień przykłady technik i narzędzi pozyskiwania i tworzenia wiedzy

Przez pojęcie pozyskiwania wiedzy rozumiane jest uczenie (pozyskiwanie informacji symbolicznej) połączone z nabyciem umiejętności efektywnego wykorzystywania wiedzy. Celem pozyskiwania wiedzy dla potrzeb związanych z systemami doradczymi jest zwiększenie efektywności tych systemów.

Tak przeprowadzony podział metod związany jest z kryterium uwzględniającym ilość informacji przekazanej do systemu uczącego (tutaj systemu doradczego), a wymaganej dla realizacji każdej z metod.

Pozyskiwanie wiedzy na podstawie przykładów stanowi szczególny przypadek uczenia o charakterze indukcyjnym. Ten sposób pozyskiwania wiedzy jest dość często wykorzystywany przy konstruowaniu baz wiedzy. Metoda polega na generacji ogólnego opisu pojęć (klas) na podstawie zbioru przykładów i/lub kontrprzykładów obiektów reprezentujących te pojęcia (klasy). Tym sa­mym opis ogólny otrzymywany jest na podstawie zasady indukcji. Metody pozyskiwania wiedzy na podstawie przykładów można rozgraniczać w zależności od źródła dostarczanych przykładów. Może nim być nauczyciel, który znając zasób wiedzy ucznia potrafi tak dobrać przykłady, aby generowany ciąg przykładów pozwolił na optymalną realizacje procesu pozyskiwania wiedzy.

Pozyskiwanie wiedzy na podstawie obserwacji, zwane też uczeniem bez nauczyciela, stanowi ogólną formę uczenia indukcyjnego, gdzie w schematach pozyskiwania wiedzy nie korzysta się z pomocy nauczyciela. Wymaga to znacznie większego udziału uczącego się podczas procesu uczenia. Tego rodzaju sposób pozyskiwania wiedzy w znacznie ograniczonym zakresie można znaleźć w tzw. technikach grupowania i rozpoznawania obrazów. W zależności od interakcji uczącego się z otoczeniem można wyróżnić tutaj metody obserwacji biernych (tj. obserwator uczy się i klasyfikuje różnorodne obserwacje pochodzące z otoczenia) oraz metody obserwacji czynnych, tzn. eksperymentowanie. W ich trakcie uczący się wpływa na zmiany w otoczeniu i obserwuje skutki tych zmian.

Poniżej przedstawiłem strategie uczenia się ze względu na jakość i stopień kompresji informacji przekazywanej do uczącego się systemu:

Bezpośrednie zapisywanie wiedzy - rozważana metoda stanowi tzw. Uczenie się na pamięć. Nie wymaga ona od systemu podlegającego uczeniu się zadanego działania jak wnioskowanie i przekształcanie wiedzy. Przykładem takiego postępowania jest uczenie się przez bezpośrednie zaprogramowanie, czy tez przez zapamiętanie określonych stwierdzeń bez dyskutowania mechanizmów wnioskowania. Metoda ta się stosowana przy prostych bazach wiedzy

Pozyskiwanie wiedzy na podstawie instrukcji - w tej grupie metod pozyskiwania wiedzy występuje konieczność współdziałania nauczyciela z uczącymi się. Polega ona na wykorzystaniu źródeł wiedzy wskazanej przez nauczyciela i ich przekształceniu w język akceptowalny przez uczącego się. Następnie jest dokonywana agregacja wiedzy pozyskiwane z wiedza dana a priori, co jest konieczne dla jej efektywnego zastosowania. Należy podkreślić podstawową rolę odgrywana przez nauczyciela, który przekazuje wiedze narzucając jej odpowiednia strukturę tak, aby mogła być ona dołączona do istniejącej już wiedzy.

Pozyskiwanie wiedzy na podstawie analogii - metoda ta polega na takim przekazywaniu wiedzy, aby mogła być ona użyteczna do opisów faktów podobnych(ale nie takich samych) do tych, które już wcześniej zostały zawarte w bazie wiedzy. Przykładem może być tu modyfikacja programu komputerowego do realizacji zadań różniących się od tych zadań, dla których został on oryginalnie opracowany. Ten sposób przeszukiwania wiedzy wymaga znacznie większego udziału ucznia, gdy fakty analogiczne do występującego muszą być odszukane w bazie wiedzy, a następnie ogólna wiedza musi być przekształcana.

Omawiane podejście bazujące na pewnych spostrzeżeniach sformułowanych w zakresie hipotez organizacji pamięci człowieka. Rozpatrując nowa sytuacje, w której należy podjąć działanie, człowiek przypomina sobie sytuacje zaistniałe w przeszłości, wykazujące wyraźne podobieństwo do sytuacji teraźniejszej, przy czym podobieństwo to występuje na różnych poziomach abstrakcji. Zebranie doświadczeń umożliwia odszukanie zachowań, które byłyby właściwe w przeszłości i następnie ich modyfikacji do specyfiki sytuacji aktualnej. Wykonanie wybranego na tej podstawie działania, doprowadzi ono do niewłaściwego skutku, dostarczenie informacji użytecznej dla reorganizacji zawartości pamięci.

W celu instrukcji sposobu zastosowania tej metody rozpatrzymy system, w którym wiedza jest reprezentowana w formie ram. Pozyskiwanie wiedzy przez analogie może być traktowane jako przesłanie wiadomości z klatek jednej z ram, nazywana rama źródłową, do klatek drugiej ramy - ramy docelowej. Jest to realizowane w dwóch krokach. W pierwszym z nich wykorzystuje się ramy źródłowe do wyboru tych klatek, których wartości będą przesłane do ramy docelowej (propozycja analogii). W drugim kroku wykorzystuje się istniejąca już informacje ramie docelowej do filtrowania analogi zaproponowanych w kroku 1.

W sformułowanym sposobie pozyskiwania wiedzy należy sprecyzować zasadę wyboru klatek oraz filtrowania analogii. Należy zaznaczyć, że zasady te maja poważnie charakter heurystyczny.

Pozyskiwanie wiedzy na podstawie przykładów - podejście to jest szczególnym przypadkiem uczenie się o charakterze indukcyjnym. Sposób ten jest dość często stosowany do konstruowania baz wiedzy. Metoda polega na generowaniu ogólnego opisu pojęć na podstawie zbioru przykładów i/lub kontrprzykładów obiektów reprezentujących te pojęcia. Opis ogólny jest otrzymywany na podstawie zasady indukcji. Przykłady mogą np. przechodzić od nauczyciela. Można je podzielić na pozytywne i negatywne.

Tworzenie wiedzy korporacyjnej może odbywać się na kilku pozio­mach:

Jeden człowiek nie jest w stanie ogarnąć całej wiedzy korporacyjnej. Praca grupowa oznacza zespołowe uczenie się oraz dążenie do osiągania konsensu. Taki sposób tworzenia wiedzy zdobył już uznanie, jednak w dużym stopniu zależy od jakości komunikowania się członków zespołu. Najnowsze teorie mówią, że sukces firmy można osiąg­nąć tylko analizując sieć powiązań firmy z otoczeniem.

Dla sukcesu biznesowego równie ważne znaczenie ma to, co się dzieje wewnątrz, jak i na zewnątrz organizacji. Sieci powiązań nadają wagę strategiczną tworzeniu zasobów wiedzy. Sieć wraz z pozys­kiwanymi dzięki niej zasobami może stać się źródłem względnie trwałej przewagi konkurencyjnej, źródłem trudnym do naśladowania. Stąd też ważne znaczenie ma kompetencja w zakresie tworzenia takich powiązań, stosowania właściwych mechanizmów nadzoru, budowania sposobów dzielenia się wiedzą, doskonalenia układów partnerskich, utrzymywania centralnej pozycji w sieci.


7. Wymień przykłady technik i narzędzi przyswajania i wykorzystania wiedzy

Pozyskiwanie wiedzy

Pod pojęciem pozyskiwania wiedzy należy rozumieć ogół czynności (zadań) realizowanych cyklicznie w celu pozyskania niezbędnej wiedzy w ramach dziedziny. Wiedza powinna być zapisywana w sformalizowany sposób, zgodnie z uprzednio określonymi założeniami na etapie projektowania metod jej przetwarzania. Należy zwrócić wobec tego uwagę, że sposoby pozyskiwania wiedzy i jej zapisu wynikają bezpośrednio z metod przetwarzania wiedzy i pod potrzeby tych metod powinny zostać dostosowywane. Proces budowy tej klasy narzędzia wspomagającego organizacje uczące się musi być więc realizowany sekwencyjnie. Wszelkie iteracje (związane z weryfikacją i ewentualną zmianą założeń) muszą odbywać się w pełnym cyklu.

Udany projekt systemu, oparty na poprawnych założeniach nie jest wystarczającą gwarancją pożądanej jakości działania systemu. Zależy ona także (a w zasadzie głównie) od jakości wiedzy. Jakość pozyskiwanej wiedzy zależy od stanu wiedzy w organizacji (jej uporządkowania, zarządzania itd.). Wiedza organizacyjna może okazać się niedostępna lub

trudna w sformułowaniu. Jak wspomniano wcześniej, może być ona także niedoskonała (a więc charakteryzująca się niską użytecznością dla decydenta).

Wiedza w systemach gromadzenia i przetwarzania wiedzy (np. systemach ekspertowych).

reprezentowana jest zwykle poprzez fakty i reguły. Fizycznie są to zwykle dwa typy struktur: baza faktów i baza reguł.

Dąży się do kompletnego modelu wiedzy. Oznacza to, że baza reguł powinna zawierać opis

wszystkich potencjalnych stanów wynikających z ilości kombinacji zmiennych wejściowych.

Może się jednak okazać, że w systemach społecznych (w odróżnieniu od dobrze opisanych

systemów technicznych) wiedza pochodzi z różnych źródeł, co prowadzi np. do potencjalnych niespójności. Może się okazać, iż jest częściowo niepewna (ekspert w niektórych aspektach może wyrażać swoje wątpliwości). Projektant musi zdecydować o tym, czy dopuszczalne jest jej wykorzystanie, czy też może należałoby ją odrzucić. W zarządzaniu, gdzie wiele decyzji opiera się na przesłankach niemierzalnych, nawet wiedza niedoskonała może okazać się wartościową referencją dla wiedzy decydenta.

Obszar pozyskiwania wiedzy nie ogranicza się jedynie do jej wewnętrznej organizacji, ale również do interakcji ze źródłami wiedzy (najczęściej ekspertami). Tak więc kolejnym aspektem związanym z pozyskiwaniem wiedzy, który musi być brany pod uwagę dla systemu wspomagającego rozwój organizacji uczącej się, jest opracowanie metod pozyskiwania wiedzy. Chodzi o ustalenie najbardziej efektywnych sposobów zbierania wiedzy w ramach organizacji. Kryterium efektywności jest w tym przypadku liczba „jednostek wiedzy” (faktów, reguł) pozyskanych w ramach ograniczonych czasowo sesji z ekspertami. Należy zwrócić także uwagę na to, że pozyskiwanie wiedzy nie jest procesem jednorazowym. Nie da się bez wielu iteracji zrozumieć i opisać organizacji uczącej się w sposób dostateczny do uruchomienia systemu w środowisku produkcyjnym.

Cykliczność powinna być więc zaplanowana. Trzeba być jednak świadomym potencjalnych

zagrożeń związanych z czynnikiem ludzkim. Nie każdy ekspert może okazać się dobrym

współpracownikiem. Nie chodzi bynajmniej o jego wiedzę, ale o czynniki determinujące powodzenie projektu mające „miękką” naturę. Mowa o cechach charakteru eksperta — tych,

od których zależy komunikacja: umiejętność przekazania własnej wiedzy, zdolności wyciągania wniosków ze znanych sobie faktów lub zależności, ale także zrozumienie projektu, jego poparcie, nastawienie. Jednocześnie z racji zakładanych wielu iteracji

pozyskiwanie wiedzy dla systemu wspomagającego rozwój organizacji uczącej się trzeba

traktować jako przedsięwzięcie długoterminowe. To z kolei prowadzi do konieczności

utrzymywania relacji z ekspertami, czyli wymusza konieczność budowy solidnych relacji.

Procesy te, jakkolwiek trudne do precyzyjnego zaprojektowania, muszą być brane pod uwagę jako ważne w obszarze pozyskiwania wiedzy.

Opisane powyżej czynności niezbędne podczas projektowania systemu opartego na

wiedzy warto uzupełnić szczegółowymi informacjami dotyczącymi aktualnego stanu wiedzy

na temat tych systemów. W kolejnych rozdziałach opisano systemy oparte na wiedzy, ich

właściwości, architekturę i aspekty związane z wdrażaniem. Zawarto w nich także teorię

dotyczącą metod przetwarzania wiedzy (wnioskowania) w sposób formalny.

Przetwarzanie wiedzy

Wspieranie decyzji systemami

opartymi na wiedzy będzie więc pożądane. Stanie się jednak wtedy skuteczne, jeśli wiedza ta będzie możliwa do przetwarzania jasno określonymi metodami, które uwzględniać będą

specyfikę domeny.

Przetwarzanie wiedzy jest tu rozumiane jako wszelkie działania prowadzące do poprawnego wnioskowania na zadany problem użytkownika (decydenta), który podając pewien zestaw parametrów oczekuje odpowiedzi.

W ramach przedstawionego wcześniej na rysunku 19 modelu podejmowania decyzji

wpieranego systemem ekspertowym aspekty przetwarzania wiedzy dotyczą wewnętrznej

struktury i mechanizmów działania systemu, jak również interakcji z użytkownikami.

Przetwarzanie wiedzy wewnątrz systemu należy rozumieć przede wszystkim jako realizowanie jego podstawowej funkcji, czyli wnioskowania. Istnieje wiele metod wnioskowania, najważniejsze z nich zostały opisane w kolejnym rozdziale.

Pod pojęciem przetwarzania wiedzy trzeba także rozumieć realizację algorytmów

wnioskowania, które muszą zostać opracowane, by system mógł odpowiadać na stawiane mu pytania. Przykładowo, w sytuacji, gdy użytkownikowi zależy na uzyskaniu odpowiedzi na

pytanie o poziom dojrzałości procesu w jego organizacji uczącej się, konieczne jest podanie

odpowiednich przesłanek opisujących obecne parametry procesu. Na takiej podstawie system musi wygenerować odpowiedź (i opcjonalnie jej uzasadnienie). Inaczej jednak przebiegać będzie sesja decydenta z systemem w sytuacji, gdy oczekiwać będzie się zaleceń co do sugerowanych zmian w organizacji, które zapewniłyby jej przejście na wyższy poziom dojrzałości. W takim wypadku system musi pozwolić na wprowadzenie danych o innym charakterze, np. dodatkowo określenia pożądanego stanu. Analogicznie wnioskowanie daje innego rodzaju wynik. Takie scenariusze działania systemu opracowane pod potrzeby konkretnej klasy pytań (problemów) decydenta nazywane są w niniejszej pracy modelami ocenowymi.

Projektant systemów opartych na wiedzy musi także, analizując aspekty jej przetwarzania,

mieć świadomość potencjalnych niedoskonałości wiedzy. Rozpoznanie dziedziny przedmiotowej, w ramach której będzie gromadzona i przetwarzana wiedza, powinno dać

konkretną wizję obsługi tego rodzaju problemu w proponowanym modelu. Istnieje szereg

metod radzenia sobie z wiedzą charakteryzującą się niekompletnością, brakiem precyzji

i niepewnością.

Wyróżnia się podstawowe trzy typy wnioskowania:

- w przód (progresywne),

- wstecz (regresywne),

- mieszane.


8. Opisz możliwość programowania wykorzystania wiedzy za pomocą modelu foresight (będzie na ostatnich zajęciach),

Foresight (ang. przewidywanie) - metoda prognozowania polegająca na dyskusji nad przyszłością w gronie przedstawicieli decydentów (władzy publicznej), środowisk naukowych, przemysłu, mediów, organizacji pozarządowych i opinii publicznej, przy czym nie chodzi o dokładność prognozy, lecz o uświadomienie perspektyw i przygotowanie do zmian.

Polskie realizacje


„W Polsce odczuwa się potrzebę stworzenia platformy do dyskusji i współpracy pomiędzy decydentami, środowiskiem naukowym, przemysłem i opinią publiczną w zakresie priorytetów badawczych i technologicznych oraz kluczowych problemów społecznych.

Ważnym elementem procesu racjonalnego przewidywania możliwych dróg rozwoju sfery badawczo-rozwojowej jest metoda foresight, stosowana z powodzeniem w większości państw Unii Europejskiej. Dlatego też w grudniu 2006 roku uruchomiony został przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Narodowy Program Foresight „Polska 2020”, obejmujący trzy pola badawcze: Zrównoważony Rozwój Polski, Technologie Informacyjne i Telekomunikacyjne oraz Bezpieczeństwo.

Program realizowany jest przez Konsorcjum Koordynujące, wybrane w drodze konkursu, w składzie: Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN (Koordynator Konsorcjum), Instytut Nauk Ekonomicznych PAN i Pentor Research International.

Pracami merytorycznymi w Programie kieruje Panel Główny pod przewodnictwem prof. Michał Kleibera, prezesa Polskiej Akademii Nauk.

Realizacja Narodowego Programu Foresight „Polska 2020” przez Konsorcjum Koordynujące będzie przebiegała w ścisłej współpracy z działającym przy Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Zespołem Interdyscyplinarnym ds. Narodowego Programu Foresight, zwanym Komitetem Sterującym. Zadaniem Komitetu jest doradztwo w zakresie prawidłowego przebiegu prac przy realizacji Narodowego Programu Foresight.

Termin zakończenia realizacji Narodowego Programu Foresight „Polska 2020” ustalono na 30 października 2008 r” http://www.polska2020.pl/cms/pl/oprogramie/oprogramie.html

Foresight to systematyczny sposób budowania średnio- lub długookresowej wizji rozwoju polityki naukowo-technicznej, jej kierunków i priorytetów, służący jako narzędzie podejmowania bieżących decyzji i mobilizowania wspólnych działań.

Foresight po raz pierwszy zastosowano w Japonii w roku 1970 i upowszechniono na świecie na przełomie XX i XXI wieku w takich krajach, jak: USA, Holandia, Niemcy, Wielka Brytania, Nowa Zelandia, Szwecja, a także na Węgrzech i w Czechach.

Pojęcie foresight nie ma polskiego odpowiednika. Można je rozumieć jako spojrzenie lub sięgnięcie w przyszłość, przy czym chodzi tu zarówno o prognozę, jak i o możliwość wpływu na bieg wydarzeń. Foresight ma na celu wskazanie przyszłych potrzeb, szans i zagrożeń związanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz zaplanowanie odpowiednich działań z dziedziny nauki i techniki. W realizacji projektu typu  foresight wykorzystuje się dyskusje panelowe, warsztaty celowe, metodę Delphi, scenariusze rozwoju dziedzin, seminaria itp.

Ekspertyzy powstałe podczas realizacji procesu foresight mogą dostarczyć informacji o istniejących niszach rynkowych i możliwościach ich wykorzystania oraz o nowych tendencjach rozwojowych i ich odbiorze przez społeczeństwo. W proces foresight zaangażowane są zwykle różne grupy społeczne, jak na przykład naukowcy, przedsiębiorcy, przedstawiciele administracji publicznej, organizacji pozarządowych i społecznych oraz dziennikarze. Dzięki temu jego wyniki mogą być pomocne zarówno dla decydentów zaangażowanych w tworzenie, a następnie realizację polityki naukowej, technicznej i innowacyjnej państwa, jak również dla interesariuszy tego procesu, na przykład dyrektorów instytutów naukowo-badawczych, przedsiębiorców i finansistów.

Dodatkowymi efektami projeku foresight są też zharmonizowanie działań partnerów społecznych zaangażowanych w ten proces oraz tworzenie języka debaty społecznej i kultury myślenia o przyszłości.


Wyszukiwarka