KRYMINOLOGIA- wyklady Jaroch, Prawo II rok - UWM, Kryminologia


KRYMINOLOGIA:- wykłady 2012/2013 UWM dr Jaroch

Wpływ na to czy popełnimy przestępstwo mają:

1) osobowość

2) stan psychiczny

3) sytuacja/okoliczności

Źródła:

1) Czynniki endogenne (zew.)

2) Czynniki biopsychologiczne

KRYMINOLOGIA - to nauka o przestępstwie

- nauka empiryczna, korzysta z metod innych dyscyplin naukowych

np. medycyny, socjologii, psychologii, ekonomii.

LOMBROZO - skatalogował budowę anatomiczną ciała człowieka - i jaką mają sprawcy poszczególnych przestępstw. Twórca koncepcji „zbrodniarza z urodzenia” - wskazywał 5 cech z okolicy czaszki.

Powstanie i rozwój kryminologii:

- XIX w. - szkoła pozytywna prawa karnego

- nurt pro-europejski, czynniki determinujące sprawcy- resocjalizacja

Przeciwstawny - nurt neoklasyczny (klasyczny) - srogie karanie sprawców - efekt odstraszający ma wywrzeć.

- Istnieją źródła wskazujące na wcześniejsze (XVIII w.) że już były początki kryminologii:

- powszechnie jednak przyjęcie nazwy - kryminologia nastąpiło dopiero około połowy XX wieku

- w europie kryminologią zajmują się głównie prawnicy, w USA jest uprawiana przez socjologów.

KRYMINOLOGIA- od początku swego powstania zajmuje się zjawiskiem przestępstwa. Do jej przedmiotów można zaliczyć: przestępstwo, przestępcę, formy objawowe tj. dynamikę i strukturę przestępczości, geografię kryminalną. Ponadto badania nad ustalaniem przyczyn przestępczości oraz przyczyn następnych zjawisk społecznych.

Podstawowe definicje kryminologii:

  1. Wg Leszka Lornela:

- w ścisłym znaczeniu: nauka o czynniku genetycznym przestępstwa,

- w znaczeniu szerokim: nauka o czynniku genetycznym przestępstwa, o różnorodnych formach i objawach przestępczości oraz o strukturach i dynamice kryminalnej.

  1. Wg Leona Tyszkiewicz:

- Kryminologia jest nauką, która wszechstronnie bada: przestępstwo, przestępczość, przestępcę oraz funkcjonowanie środków przeciwdziałania przestępczości,

- wszechstronnie tzn. w różnych aspektach: prawnym, kryminalistycznym, psychologicznym, socjologicznym, statystycznym.

  1. Wg Brunona Hołysta:

- Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępcy, objawach i przyczynach przestępczości i innych z nią związanych zjawiskach społecznej oraz o ich zapobieganiu, a także funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej.

  1. Wg j. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski:

- Kryminologia to nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego, a także osoby sprawcy przestępstwa, jak również ofiary przestępstwa, a także instytucji i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą społeczeństwa w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości.

KLUCZOWE TERMINY:

- Przestępstwo jako pewna forma zachowania dewiacyjnego

- Przestępczość jako pewne zjawisko społeczne

PRZEDMIOT BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH:

- przestępstwo jako pewna kategoria społeczna

- przestępczość jako zjawisko społeczne

- osoba sprawcy przestępstwa

- ofiara przestępstwa

- kontrola społeczna i reakcja na przestępstwo

PRZEDMIOT BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH:

1) przestępstwo jako pewna kategoria społeczna

2) przestępczość jako zjawisko społeczne

3) osoba sprawcy przestępstwa

4) ofiara przestępstwa

5) kontrola społeczna i reakcja na przestępczość

PRZESTĘPSTWO - kryminologię interesuje poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o społeczną istotę przestępstwa jako zachowania, które narusza pewien rodzaj norm społecznych.

Pytanie jakie stawia kryminologia: czym jest przestępstwo, czym przestępstwo odróżnia się od innych zachowań człowieka, czy pojęcie przestępstwa ma charakter stały czy zmienny w czasie i przestrzeni, czy przestępstwo jest kategorią normatywną.

PRZESTĘPCZOŚĆ- jako przedmiot badań kryminologii interesuje opis przestępczości jako zjawiska społecznego czyli chodzi o określenie rozmiarów przestępczości (ile zdarzeń określanych jako przestępstwa ma miejsce w danej społeczności w danym przedziale czasu) chodzi tu o nasilenie przestępczości, określenie dynamiki i struktury przestępczości.

SPRAWCA PRZESTĘPSTWA- pytaniem zasadniczym jest pytanie etiologiczne, dlaczego jedni ludzie popełniają przestępstwa, a inni nie?

- Sprawcą jako przedmiot badań zainteresował się C. Lombroso w II połowie XIX w.

- Tutaj: osobowość sprawcy, wiek, stan zdrowia, motywy, pobudki działania, sytuacja rodzinna, majątkowa, poziom wykształcenia itp.

OFIARA PRZESTĘPSTWA- po II wojnie światowej wyodrębniona została dyscyplina o samodzielnym przedmiocie zainteresowania zwanym- wiktymologią (od słowa victina i logos - ofiara i nauka), która w szerokim zakresie podchodzi do problematyki pokrzywdzenia.

- Kryminologię interesuje zagadnienie pokrzywdzenia przestępstwem (wiktymologia kryminalna- rola ofiary w genezie, problem wiktymologiczny, zapobieganie).

KONTROLA SPOŁECZNA I REAKCJA NA PRZESTĘPCZOŚĆ- problematyka instytucji i mechanizmów kontrolnych jakie tworzą społeczeństwa w celu przeciwdziałania przestępczości (dotyczy zapobiegania i zwalczania); głównym nurtem zainteresowania jest badanie praktyki funkcjonowania instytucji wymiaru sprawiedliwości ścigania i innych.

- Właściwa organizacja tego systemu zapewnia odpowiednie kontrole przestępczości.

DZIAŁY KRYMINOLOGII:

Wg B. Hołysta- ze względu na finalny cel kryminalny, którym jest zapobieganie przestępczości, można wyróżnić działy:

1) Symptomatologia kryminalna/fenomenologia

2) etiologia kryminalna

3) profilaktyka kryminalna

4) funkcjonowanie systemu sprawiedliwości

FENOMENOLOGIA/SYMPTOMATOLOGIA KRYMINALNA- zajmuje się formami objawowymi przestępczości, jest ukierunkowana na sporządzenie opisu zjawisk przestępczych.

Do przedmiotowego opisu zaliczamy:

ETIOLOGIA KRYMINALNA- koncentruje uwagę na badaniach czynników przyczynowych przestępczości, zajmuje się badaniem przyczyn występowania przestępczości, czyli chodzi o konkretne poszukiwania i analizę czynników. Analiza przyczyn obejmuje także budowę osobowości przestępcy i ma na celu wyciąganie wniosków odnośnie indywidualnych czynników deterministycznych zachowania przestępczego konkretnego sprawcy.

- Zdaniem B. Hołysta- dla pełnego naświetlenia problematyki etiologii kryminalnej wydaje się słuszne włączenie do zakresu rozważań również zagadnień dotyczących motywacyjnego uwarunkowania czynu przestępczego.

Badanie obejmuje zatem:

W ten sposób uzyskuje się całokształt cech statycznych i dynamicznych, które sprawiają, że konkretna osoba popełnia przestępstwo.

2 nurty:

1) Kierunek biopsychologiczny- w którym endogenne

2) kierunek socjologiczny - w którym przyczyn upatruje się w wadliwie funkcjonującej strukturze społecznej, do tych uwarunkowań można zaliczyć procesy społeczno-ekonomiczne (bezrobocie, niewydolność wychowawczą, negatywnie wpływająca grupa rówieśnicza).

3) Profilaktyka kryminalna- dział zajmujący się .............. metod i środków zapobiegania przestępstwom, ..... których są działem ogólnopo..... charakterze; ekonomiczne, społeczne, wychowawcze itp. oraz działania organów państwowych w tym sądów, prokuratury i poszczególnych obywateli.

4) Właściwa organizacja tego systemu umożliwia odpowiednie kontrolowanie przestępczości, co związane jest z polityką karną państwa, czyli działalności polegającej na staraniu i skuteczności systemu, środkach karnych i poza-karnych.

KRYMINOLOGIA A KRYMINALISTYKA- są to 2 odrębne dyscypliny, zajmujące się innym zagadnieniem i spełniające odmienne funkcje.

KRYMINALISTYKA- jest nauką zajmującą się przede wszystkim opracowaniem metod i sposobów wykrywania przestępstw i ich sprawców oraz dowodzeniu tych przestępstw w sądzie.

Kryminalistyka podobnie jak medycyna sądowa, psychiatria i psychologia sądowa spełnia rolę usługową w procesie karnym w zakresie ustalania prawdy materialnej.

Poza specyficznymi dla kryminalistyki działaniami takimi jak taktyka kryminalistyczna .........

Jest rzeczą oczywistą, że pewne części wiedzy kryminalistycznej i kryminologicznej szczególnie w obszarze fenomenologii przestępczości pokrywa się (np. sposoby działania sprawców). W tym sensie kryminalistyka wkracza w obszary badawcze, którymi zajmuje się kryminologia.

PARADYGMATY/GŁÓWNE NURTY KRYMINOLOGII:

3 podstawowe:

1. Kryminologia klasyczna

2. Kryminologia pozytywistyczna

3. Kryminologia antynaturalistyczna

4. Kryminologia neoklasyczna

Kolejność odpowiada chronologii ich pojawienia się w nauce, co nie oznacza, że pojawienie się jednej wypierało całkowicie poprzednie.

- Wiek XVIII i początek XIX zdominowane przez paradygmat klasyczny.

- Druga połowa XIX wieku i pierwsza XX w - kryminologia pozytywistyczna.

- Lata 60 i 70 XX w. Przyniosły dynamiczny rozwój nurtu antynaturalistycznego, a także renesans myślenia klasycznego.

We współczesnej kryminologii współistnieją poszczególne nurty, a być może zaczęła się synteza pewnych ich elementów.

KRYMINOLOGIA KLASYCZNA- to nurt określany mianem szkoły klasycznej prawa karnego. Do głównych tworów zalicza się:

- Cesare Beccaria, autor „O przestępstwach i karach” 1764r.

- Jeremy Bentham

- Immanuel Kant

- Anselm Feuerbach

Powstanie i rozwój kryminologii jako odrębnej dyscypliny umiejscowione jest w połowie XVIIIw.

Powstanie kryminologii łączone jest z powstaniem tzw. szkoły pozytywnej prawa karnego.

W związku z tym, że szkoła klasyczna prawa karnego, jej koncepcje prawno karne i kryminalistyczny charakter, ujęcie co do powstania kryminologii w połowie XIX w jest podwo........(str.630) i przerwane 100 lat wcześniej (połowa wieku XVIII).

Szkoła klasyczna prawa karnego uchodzi za nurt o charakterze prawno karnym, co najwyżej kryminologicznym, który położył ogromne zasługi dla stworzenia podstaw nowoczesnych zasad odpowiedzialności karnej i nowoczesnej problematyki karnej.

Nie dopatrzono się w niej istotnych treści, które dzisiaj określamy mianem kryminologicznych.

Koncepcje tej szkoły stworzonych jakieś pewne koncepcje sprawcy przestępstwa i społecznej reakcji na jego czyn.

Założenia: Zgodnie z założeniami szkoły klasycznej, każdy człowiek, w tym także sprawcy przestępstw są przede wszystkim jednostkami racjonalnymi tzn. w sposób świadomy wybierają pomiędzy różnymi alternatywami postępowania.

Każdy człowiek jest równocześnie jednostką wolną wybierającą w nieskrępowany sposób pomiędzy różnymi alternatywnymi postępowaniami.

Szkoła klasyczna opiera się więc na indeterministycznej koncepcji człowieka, a tym samym sprawcy przestępstwa.

INTERMINIZM- doktryna filozoficzna przeciwstawna determinizmowi, głoszą, że nie istnieją żadne ogólne prawa ani powszechne prawidłowości determinujące rozwój świata, w etyce- uznają wolność woli jaka jest niezależna od czynników zewnętrznych.

W konsekwencji oznacza to, że przestępca to zupełnie normalna, nie różniąca się niczym od wszystkich ludzi jednostka, która w świadomy sposób wybrała zachowanie przestępcze: w takiej sytuacji wszyscy jesteśmy potencjalnymi przestępcami i każdy człowiek jest w jednakowym stopniu zdolny do popełnienia przestępstwa.

Pesymistyczna wizja natury ludzkiej:

- szkoła klasyczna przyjmuje takie założenie, iż każdy człowiek jest nie tylko zdolny, ale i skłonny do popełniania przestępstwa,

- przyjmując pesymistyczną wizję natury ludzkiej zakładającą, iż człowiek jest ze swojej natury istotą złą.

- Nawiązując do koncepcji społecznej szkoła klasyczna stoi na stanowisku, że bez prawa karnego, bez groźby ukarania niemożliwe byłoby istnienie społeczeństwa.

- Utrzymanie złej natury ludzkiej w ryzach możliwe jest dzięki temu, iż człowiek kieruje się pradawną chęcią uniknięcia bólu i cierpienia, a uzyskiwania przyjemności.

-W myśl takiej hedonistycznej koncepcji człowieka rozwijanej przede wszystkim przez Jeremy-ego Bentham-a człowiek jest istotą, której zachowania mogą być manipulowane za pomocą obawy przed karą.

Kwestia odpowiedzialności:

- ponieważ człowiek jest racjonalny i wolny, jest również odpowiedzialny za swoje postępowanie. Prowadzi to wprost do absolutnej koncepcji kary, która ma wymiar i sens przede wszystkim empiryczny i stanowi odpłatę za wyrządzone zło.

- W sferze kryminologicznej konsekwencją powyższych założeń była koncepcja prawa karnego czynu- podstawą wymiaru kary ma być przede wszystkim to co sprawca uczynił, odpłata za wyrządzone zło, a więc przesłanki odnoszące się do przeszłości. Kara uzyskuje w takim wyniku pewien wymiar pragmatyczny, nie(?) powstrzymywać ukaranego i innych przed popełnieniem przestępstw, w czym tkwi związek celowej koncepcji kary, mającej .................. .

KRYMINOLOGIA POZYTYWISTYCZNA- powstanie nurtu pozytywistycznego łączy się z powstaniem w II połowie XIX w z tzw. szkołą pozytywnego prawa karnego, reprezentowana przede wszystkim przez:

- Cesare Lombroso

- Enrico Ferrego

- Rafaele Gerofalo

przy czym szczególną rolę przypisuje się Cesare Lombroso. W dziale „Człowiek-zbrodniarz” w stosunku do antropologii, jurysdykcji i dyscypliny (1876r.) Lombroso zarysował słynną koncepcję urodzonego przestępcy.

Założenia:

1) scjentyzm- przekonanie, iż prowadzi i w pełni uzasadnia teorię o rzeczywistości poza uzyskaną tylko przez poznanie nauk. Kult nauki, wiara w nieograniczone możliwości i wykorzystanie nauki dla dobra ludzkości.

2) naturalizm metodologiczny- przekonanie …………….. nauk społecznych na wzór systemu.

3) deterministyczna koncepcja człowieka i sprawcy przestępstwa- ponieważ wszelkie zdarzenia w świecie przyrody mają swoje określone przyczyny, także przyczyny musi mieć także zachowanie człowieka, w tym szczególny rodzaj zachowania jakim jest zachowanie przestępcze.

Kryminologia pozytywistyczna- to przede wszystkim nauka o przyczynach przestępstwa tj. etiologia przestępczości, a jej podstawowym pytaniem, które zadaje Lombroso : Dlaczego jedni popełniają przestępstwa, a inni nie? Odpowiedź na tak postawione pytanie zwane czasem lombrozjańskim, sprowadza się do tego, iż sprawca przestępstw różni się w jakiś sposób od innych ludzi, jest odmieńcem.

Sprawcy przestępstw to szczególna kategoria osób wyróżniających się szczególną cechą. Przyczyny zachowania przestępczego.

Cechą kryminologii pozytywistycznej jest koncentracja na osobie sprawcy jako podstawowym przedmiotem badania. Kryminologię pozytywistyczną można określić jako określenie na sprawcy.

POZYTYWIZM - (poza koncepcją…………..) opiera się na optymistycznej wizji natury człowieka. Opiera się na twierdzeniu, że większość ludzi jest z natury skłonna do dobra i konformizmu, natomiast żeby popełnić przestępstwo należy posiadać pewne szczególne właściwości.

Przestępcy to jedynie dotknięta specyficznymi „wadami” mniejszość każdego społeczeństwa.

…………………………………, który jest k……………. założenia o odmianie sprawcy.

Jeżeli odmiana sprawcy jest przyczyną jego zachowań przestępczych to najprostszym sposobem ich likwidacji jest likwidacja owej odmienności.

- ………… środków walk z przestępczością muszą sięgać …………..przyczyn przestępczości.

- Rzeczywisty wpływ na rozwój przestępczości ………….gdy nauczymy się redukować jego przyczyny.

Stanowiska takie powodują cały szereg konfliktów z …………… ………………….

- Pozytywizm prawa karnego jest prawem karnym sprawcy, a kara czy inne rzadko mogą być dostosowane do tego kim sprawca jest, a nie do tego co zrobił.

Kara ma mieć celowy charakter, ma być karą prewencyjną wyrażoną ze względu na …………. .

Ostatnią cechą kryminologii pozytywistycznej związanej jest ściśle z kolejną wielką kontrowersją socjologiczną, a mianowicie ze sporem o naturę ładu społecznego czy też zasady organizacji społeczeństwa,

- Czy ład społeczny i istnienie społeczeństw jest warunkiem istnienia pewnych immanentnych sił dośrodkowych, szerokiego komentarz w ramach którego przeważająca większość społeczeństwo dobrowolnie akceptuje jego istnienie,

- Czy też w każdym społeczeństwie istnieją zawsze potężne siły odśrodkowe, tak, że jest ono targane nieustannym wewnętrznym konfliktem grożącym w każdej chwili jego destrukcją.

W tym co temu zapobiega jest przymus stosowany przez sprawujących władzę.

W tym konflikcie kryminologia należy stać jednoznacznie na stanowisku konsensualnym: traktowanie przestępcy jako odmieńca na społecznym marginesie, przestępca jako zachowanie rzadkiego, a prawa karnego jako reprezentacji interesu …………………….. objętego powszechnym społecznym konsensusem.

KRYMINOLOGIA ANTYNATURALISTYCZNA- przez niemal 100 lat kryminologia pozytywistyczna zdominowała jednoznacznie badania nad przestępczością.

W latach 60 i 70 XX w. „monopol” pozytywizmu został jednak złamany przez nowy paradygmat kryminologiczny, który określono antynaturalistycznym.

Paradygmat ten nie zdołać uzyskać pozycji monopolistycznej, uzyskał natomiast prawo bytu w kryminologii, doprowadzając do przewartościowania całego szeregu tez i oceny przestępczości.

Właściwe pytanie dla nurtu antynaturalistycznego to tzw. pytanie reaktywne: dlaczego pewne zachowania są uznawane za przestępstwo i pewni ludzie uznawani za przestępców a inni nie?

Kryminologia antynaturalistyczna jest kryminologią …….. na nową.

To co przede wszystkim interesuje przedstawicieli tego nurtu to pytanie o mechanizmy funkcjonowania instytucji kontroli społecznej, przede wszystkim zaś pytanie o źródło i mechanizmy społecznych procesów kryminologicznych oraz o ……….. w funkcjonowaniu ……… formalnej kontroli społecznej.

Tak po…….. kryminologia staje się nauką o genezie, mechanizmach, funkcjonowaniu, społecznych funkcjach norm społecznych, w tym norma prawa karnego.

Z nauki o przestępcy i jego zachowanie przekształca się w socjologii prawa karnego i kontroli społecznej.

Antynaturalizm charakteryzuje się bardzo istotną zmianą patrzenia na prawo karne i wymiar sprawiedliwości czy też postaw wobec tych instytucji.

Reprezentował co najmnej postawę sceptycznego krytycyzmu wobec instytucji kontrolo społecznej, a w skrajnych wypadkach nawet do całkowitej ich negacji i odrzucenia.

KRYMINOLOGIA NEOKLASYCZNA- w latach 70 XX w nastąpiło głównie w USA swoiste „odkrycie na nowo” różnych wątków kryminologicznej myśli klasycznej.

Ów renesans doprowadził do wykształcenia nurtu zwanego neoklasycyzmem.

Czerpiąc z dorobku innych koncepcji kryminologicznych i innych dyscyplin społecznych, stał się bardzo wpływowym w kryminologii i polityce kryminalnej.

Główne tezy neoklasycyzmu:

1) Przestępstwo- to zachowanie człowieka stanowiące akt wolnej woli, a więc jest on za nie odpowiedzialny.

2) Kara- wymierzana za przestępstwa jest zarazem odpłatą za wyrządzone zło jak i sposobem powstrzymania przed popełnianiem przestępstw.

3) Najlepsza metoda zapobiegania przestępstwom jest o............ karą kryminalną, która musi czynić zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości oraz odstrasza potencjalnych sprawców przestępstwa.

4) społeczeństwo musi dążyć do ograniczenia przestępczości, gdyż stanowi ona zagrożenie dla tworzących społeczeństwo jednostek, a tym samym dla społeczeństwa jako całości.

TEORIE KRYMINOLOGICZNE:

1. KIERUNEK BIOPSYCHOLOGICZNY:

a) TEORIA LOMBROSO- Cesare Lombroso (1835-1909)- włoski psychiatra i antropolog, twórca teorii „przestępcy z urodzenia”, teoria antropocentryzmu z 1876r. Badania Lombroso prowadzone na więźniach i zwłokach, doprowadziły do twierdzenia, że niektórzy ludzie wykazują tendencję do popełniania przestępstw, które można rozpoznać po cechach budowy ciała. Wymienił cały katalog cech: przypisał im cały katalog przestępstw. Na podstawie badań psychiatrycznych i medycznych wysnuł wniosek, że czynnik przestępczy to zjawiska przyrodnicze i biologiczne, uwarunkowane właściwościami psychicznymi i fizycznymi sprawcy tego czynu. Około 40% skazanych wg Lombroso to przestępcy z urodzenia, którzy posiadają określone cechy ciała zwłaszcza czaszki. Wg Lombrosa przestępca z urodzenia musiał mieć co najmniej 6 cech występujących najczęściej w obrębie głowy (np. cofnięte czoło, deformacja czaszki, zniekształcona szczęka, wystające kości policzkowe, specyficzna budowa ucha), ale także polegających na odmienności budowy organów wewnętrznych lub palców, leworęczność itd. Zdaniem Lombroso w zależności od konfiguracji takich cech można określić na popełnienie jakich kategorii przestępstw jest nastawiony dany osobnik (…………………..).

Wyróżniał: przestępców z urodzenia, nielogicznych, z namiętności, przypadkowi, jak również tzw. kryminoidalnie (za których uważał osoby nieodporne na czynniki zewnętrzne, często są alkoholikami). Poglądy Lombroso zostały odrzucone. Jego krytycy zarzucili mu popędy/poglądy? Metodyczne. Lombroso pod wpływem krytyki zmienił poglądy, wskazując na obciążenia dziedziczne, wynikające z chorób psychicznych czy alkoholizmu, uwzględnił także wpływ czynnika środowiska jako kształtujący tendencje do popełniania przestępstw.


Wyszukiwarka