Wykład 2. - Rozwój fizyczny, psychomotoryczny i społeczny dzieci od okresu niemowlęcego

Okresy rozwojowe człowieka

• okres prenatalny - 38 do 42 tygodni

• okres postnatalny:

• noworodkowy (pierwsze 28 dni życia),

• niemowlęcy (pierwsze 12 miesięcy życia)

• poniemowlęcy - wczesne dzieciństwo (2-3 rok życia),

• przedszkolny (4-6 rok życia)

• szkolny (7-15 rok życia),

• faza obojętnopłciowa (7-10/12 rok życia)

• faza dojrzewania płciowego (10/12 - 15/16 r.ż),

• młodzieńczy(16-20 r.ż.)

• dojrzałości(od 20-25 do 40-50 r.ż.)

• starzenia się (od 40/50 r.ż., osobniczo zmienne)

Okres niemowlęcy

• obejmuje pierwsze 12 miesięcy życia(łącznie z okresem noworodkowym),

• przyrosty masy ciała/miesiąc:

• w 1. mies. życia przyrost ok. 600g

• w 2.m.ż. przyrost 800-900g

• 3-6 m.ż. przyrost ok.700g

• między 6-12 m.ż. przyrost średnio 500g

• 5 m.ż. - podwojenie masy ciała

• 11-12 m.ż. - potrojenie masy ciała

Rozwój psychomotoryczny w 1-2 miesiącu życia

• 1m.ż. - na światło i silny dźwięk dziecko reaguje rozchyleniem rąk lub płaczem, odruch wodzenia gałkami ocznymi za światłem,

• 1-2m.ż. - dziecko potrafi na kilka sekund „fiksować” spojrzenie np. na kolorowych przedmiotach

• 2 m.s. - dziecko potrafi na kilka sekund unieść głowe podczas leżenia na brzuszku, pojawia się uśmiech na dźwięk spokojnego głosu matki (pierwszy objaw kontaktu społecznego)

Okres niemowlęcy - krzywizny kręgosłupa

• 3-4 m.ż. - wykształca się lordoza szyjna

• 8-9 m.ż - wykształca się lordoza lędźwiowa

• 11m.ż. - obie lordozy powinny być wykształcone

Okres niemowlęcy - „kamienie milowe” psychoruchowego rozwoju dziecka:

• 3m.ż. - niemowlę unosi głowę w pozycji leżącej na brzuchu i „trzyma” ją przez 1 minutę (pod koniec 3.m.ż.),

• 6-7m.ż - niemowlę posadzone siedzi samodzielnie,

• 9.m.ż - wstaje przy barierce lub z pomocą,

• 12.m.ż. - samodzielnie chodzi

Rozwój psychomotoryczny w 3-4. miesiącu życia

• 3.m.ż. - trzyma w dłoni przedmioty np. grzechotkę i niezgrabnie nią potrząsa, wodzi oczami za wolno poruszającymi się przedmiotami, pod koniec 3. mies. podczas podciągania z pozycji leżącej na plecach do pozycji siedzącej potrafi unieść głowę na ok.30s, pierwsze dźwięki przypominające „r” i pojedyncze sylaby (tzw. gurzenie lub gruchanie),

• 4.m.ż. - dziecko śmieje się, bawi się własnymi rączkami oraz zabawkami, zadowolenie wyraża ruchami rąk oraz mimiką

Rozwój psychomotoryczny w 5-6 mies. życia

• 5.m.ż. - dziecko zwraca uwagę na słabe bodźce akustyczne, przekręca się z brzucha na plecy, różnicuje mimikę i ton głosu matki,

• 6.m.ż. - chwytanie dłoniowe proste (zgina 4 palce bez udziału kciuka), dziecko przekręca się z pleców na brzuch, podtrzymywane siedzi, rozpoznaje osoby bliskie (wita je uśmiechem)

Rozwój psychomotoryczny w 7-8. mies. życia

• 7.m.ż. - precyzyjne czynności manipulacyjne, np. otworzenie pudełka, pierwsze słowa „mama” (złożenie proste sylab), samodzielnie siedzi,

• 8.m.ż. - dziecko obraca się wokół własnej osi, chwytając palce osoby dorosłej potrafi podciągnąć się do pozycji siedzącej, poszerza się zakres czynności manipulacyjnych dłoni, zwiększa się uwaga i koncentracja na określonym przedmiocie, nasila się rezerwa wobec obcych(reaguje nawet płaczem), zmienia natężenie głosu (wypowiada sylaby nawet szeptem)

Rozwój psychomotoryczny w 9-10. mies. życia

• 9.m.ż - dziecko podparte na ramionach pełza, podtrzymywane za ręce stoi samodzielnie przez kilka sekund,

• 9-10m.ż. - chwyt pęsetkowy - chwytanie przedmiotów pierwszym i drugim palcem,

• 10.m.ż. - coraz częściej podpiera się na dłoniach i kolanach, samodzielnie podnosi się i siada, powtarza proste gesty (np. pa-pa) i sylaby

Rozwój psychomotoryczny w 11-12 mies. życia

• 11.m.ż - dziecko raczkuje przesuwając się rytmicznie do przodu, dość pewnie stoi, podtrzymywane za ręce zaczyna stawiać pierwsze kroki, samo je, rozumie wypowiedziane zakazy, ale je zapomina,

• 12.m.ż. - samodzielnie podnosi się, stawia pierwsze kroki ale nadal chętnie raczkuje, chętnie bierze udział w prostych zabawach z rodzicami, reaguje na proste polecenia, rozumie treść krótkich zdań, mówi pojedyncze słowa ze zrozumieniem

Okres poniemowlęcy - wczesne dzieciństwo

• maleje szybkość wzrastania

• przyrost masy ciała ok. 2,5 kg rocznie; wysokości - 12 cm w 2.r.ż, 8 cm w 3.r.ż.,

• z końcem 3.r.ż. dziecko osiąga około ¼ masy ciała i 1/3 powierzchni ciała oraz 90% obwodu głowy człowieka dorosłego,

• pojawia się niewielka lordoza i uwypuklony brzuch (pionizacja),

• kontynuacja wyrzynania zębów mlecznych - ich liczba osiąga 20 w 24 - 30 mies. życia

15-18 miesiąc życia

• rozwój umiejętności samodzielnego chodzenia, w 18.m.ż. potrafi się schylać, stać na palcach,

• potrafi zbudować wieżę z kilku klocków, naśladuje rysowanie kredką, bawi się „piramidką”,

• przechodzi od reagowania na obrazki do nazywania przedmiotów na obrazkach, zaczyna wskazywać części ciała,

• rozwój mowy: od kilku do kilkunastu słów, wyrażanie uczuć gestami,

• uczestnictwo w ubieraniu i rozbieraniu, picie z kubeczka,

• okazywanie przywiązania do najbliższych, rozumienie zakazów, kapryszenie, powoli zaczyna naśladować czynności rodziców,

Dziecko 18. miesięczne:

• samodzielnie chodzi,

• pojawia się niewielka lordoza i uwypuklony brzuch

• buduje wieżę z klocków,

• nazywa przedmioty na obrazkach,

• pije z kubeczka

20-24 miesiąc życia

• samodzielne wchodzenie po schodach, kopanie piłki, przykucanie przy zabawie,

• umiejętność szeregowania klocków, pchanie zabawek na kółkach, rysuje kropki i pojedyncze kreski

• używa od kilkudziesięciu do ok. 300 wyrazów, wypowiada zdania 2-3 wyrazowe, początki odmiany przez przypadki

• mowa rozwija się szybciej u dziewczynek,

• charakterystyczna jest niemożność koncentracji uwagi na jednym zagadnieniu przez dłuższy okres czasu,

• zaczyna jeść za pomocą sztućców, początki samodzielnego ubierania, samodzielne mycie rąk,

• zabawa wśród innych dzieci, ale bez współdziałania, zabawy naśladowcze

25 - 30 miesiąc życia

• chodzi po schodach stawiając nogi na przemian, potrafi przenieść naczynie z wodą,

• nawleka na sznurek korale, rysuje pionowe i poziome kreski,

• zapamiętuje krótki wierszyk,

• rozpoznaje drogę do domu,

• tworzy zdania do 5 wyrazów,

• nie moczy się w nocy,

• pojęcie „ja sam”,

• początek zabaw tematycznych z innymi dziećmi, ale wzmożona agresja wobec innych dzieci,

• wrażliwość na pochwały i nagany słowne

Dziecko 3 - letnie

• stoi na jednej nodze, tańczy, przeskakuje przez przeszkody,

• lepi kule z plasteliny, początek dominacji jednej ręki, aktywne zabawy z piłką,

• zdania wielokrotnie złożone,

• zmyślanie opowiadań, wyimaginowanych sytuacji,

• „wiek pytań”,

• używa ok. 1000 wyrazów, rozwój gramatyki, swobodne porozumiewanie się z otoczeniem,

• samodzielne spożywanie posiłków,

• samodzielne ubieranie i rozbieranie się,

• początek zabaw w rolę, bawi się w małych grupach dzieci, przejawy uczuć wyższych (litość, współczucie, pomoc),

• kontakty z rodzicami: upór, negatywizm, przekora

Okres przedszkolny

• nadal utrzymuje się zwolnienie tempa rozwoju,

• przyrosty wysokości i masy ciała: ok. 6-8 cm i 2kg na rok,

• intensywniej rosną chłopcy pomiędzy 3 a 6r.ż., a dziewczynki pomiędzy 3 a 4 r.ż.,

• sylwetka bardziej smukła,

• do ok. 4. r.ż. zanika nadmierna lordoza i wypukły brzuch,

• przyspieszenie wzrastania twarzoczaszki, poszerzenie żuchwy,

• zaczyna zaznaczać się dymorfizm płciowy - wymiary klatki piersiowej, szerokość barków i bioder w kierunku sylwetki męskiej u chłopców,

Dziecko 4 - letnie

• wskazuje na przedmioty na obrazku wg ich funkcji,

• rozróżnia kształty geometryczne,

• wskazuje podobieństwa i różnice na obrazku,

• na rysunkach zaczynają pojawiać się pierwsze określone kształty,

• rozwija się umiejętność jazdy na trójkołowym rowerze lub hulajnodze,

• początki identyfikacji z płcią

Dziecko 5-letnie

• staje się mniej ruchliwe, zaczyna panować nad swoimi reakcjami emocjonalnymi,

• liczy do 5,

• rozwój słowotwórstwa i umiejętności układania zdań,

• rozróżnianie pojęć czasu: wczoraj, dziś, jutro,

• wzrost potrzeby kontaktów społecznych i zabawowych z rówieśnikami

Dziecko 6-letnie

• rozróżnianie stron: lewa - prawa,

• określanie podobieństwa rzeczy,

• liczenie do 10,

• prawidłowa artykulacja głosek,

• zdolność do analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej i wzrost koordynacji wzrokowo-ruchowej niezbędnej do nauki pisania i czytania,

• wzrasta samodzielność, poczucie obowiązkowości,

• dojrzałość szkolna - gotowość intelektualna, emocjonalna i społeczna do sprostania wymaganiom oraz obowiązkom szkolnym

Okres wczesnoszkolny

• przyrost masy ciała: 3-3,5 kg rocznie; wzrastanie ok. 6cm na rok,

• do 12 r.ż. mózg osiąga ostateczną wielkość,

• progresja rozwoju zatok obocznych nosa; zatoka czołowa pojawia się w 7 r.ż.

• pierwsze zęby stałe ok. 6-7 roku życia; kontynuacja zastępowania zębów mlecznych przez kolejne 5 lat (ok. 4 zębów na rok),

• zanik nieznacznej koślawości kolan i płaskostopia,

• klatka piersiowa ulega spłaszczeniu, pogłębia się kifoza piersiowa,

• zmiana proporcji ciała - względnemu wydłużeniu ulegają kończyny dolne,

Dziecko 11-12 - letnie

• umiejętność interpretacji skomplikowanej sytuacji na obrazku,

• rozwój pojęć abstrakcyjnych,

• znajomość podstawowych działań matematycznych i zasad gramatyki,

• w czynnościach intelektualnych zaczyna dominować myślenie abstrakcyjne, w miejsce konkretnego

Okres dojrzewania

• proces dojrzewania jest coraz lepiej zrozumiały dla młodzieży dzięki rozwojowi oświaty zdrowotnej,

• następuje coraz szerszy rozwój świadomości,

• pojawiają się problemy związane ze zmianą proporcji ciała, zmianami skórnymi, nieprawidłową sylwetką,

• pojawiają się problemy związane z reakcjami nieadekwatnymi do sytuacji w wyniku narastania wewnętrznych wątpliwości i dylematów,

• zachowania ekscentryczne, początki przynależności do subkultur,

Wczesny okres dojrzewania - początek pokwitania

• początek pokwitania u chłopców: 10-14 rok życia,

• początek pokwitania u dziewcząt: 10-13 r.ż.

• przyrost masy ciała ok. 2kg rocznie

• wzrastanie ok. 6-8 cm rocznie

Okres dojrzewania - skoku pokwitaniowego:

• przyspieszenie wzrastania masy i wysokości ciała,

• rozwój wtórnych cech płciowych,

• zwiększenie masy tkanki tłuszczowej u dziewcząt,

• zwiększenie masy mięśniowej u chłopców,

• skok wzrostu: ok. 8cm na rok u dziewcząt i 10 cm na rok u chłopców

Późny okres dojrzewania

• osiągnięcie proporcji i wymiarów młodego dorosłego,

• zakończenie rozwoju wtórnych cech płciowych

Dojrzewanie płciowe; skala Tannera

Zastosowanie

• Podstawowym zastosowaniem skali jest monitorowanie rozwoju dzieci i młodzieży w celu wykrycia anomalii.

• Cechy morfologiczne stanowią bowiem bezpośrednie odwzorowanie zmian zachodzących wewnątrz organizmu i mogą pozwolić na wczesne rozpoznanie nieprawidłowości w dojrzewaniu płciowym.

Akceleracja

• przyspieszenie rozwoju biologicznego człowieka oraz osiąganie coraz większych rozmiarów ciała przez kolejne pokolenia,

• zjawisko występujące od ok. 150 lat,

• przyczyny - wieloczynnikowe (rozwój cywilizacji, postęp i dostępność wiedzy, lepsze żywienie, rozwój medycyny, większe nasłonecznienie, mieszanie populacji, wymiana genów,

• Na akcelerację składa się:

• przyspieszenie rozwoju i dojrzewania

• zmiany proporcji ciała (dłuższe kończyny dolne)

• późniejsze starzenie

Problemy związane z akceleracją:

• mniejszy wymiar akceleracji w odniesieniu do rozwoju intelektualnego,

• brak akceleracji w zakresie rozwoju emocjonalnego oraz społecznego (brak równowagi między dojrzewaniem biologicznym a emocjonalno - społecznym),

• częstsze wady postawy,

• wcześniejsza krótkowzroczność,

• konieczność uaktualniania norm

©by paulajna

1

---