Historia języka polskiego - egzamin (studia dzienne)

sesja zimowa 2006 r.

Grupa I

1.Wymień:

a) XVI-wieczne przekłady Starego i Nowego Testamentu.

b) twórcę pierwszej teorii kultury języka polskiego

c) autora gramatyki języka polskiego dla szkół narodowych (opracowanej na zlecenie KEN)

2. Omów typy zapożyczeń na wybranych przykładach.

3. Wyjaśnij znaczenie terminów: latynizm i makaronizm. Omów wpływy języków obcych na polszczyznę w dobie średniopolskiej.

4. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu zostały użyte podkreślone wyrazy, i określ mechanizm zmian znaczeniowych.

Języki germańskie zdawały się leżeć w ognisku tego rozległego obszaru językowego, na którego ukrainach działały wpływy podłoży etnicznie obcych (A. Gawroński XIX/XX w.);

Plan obronny ukrain obu państw ma być postanowiony na zjeździe (A. Prochaska XIX w.).

Ofiara u nich zawisła (tj. polegała) na rzeźbie baranów (H. Kłokocki (XVII-XVIII w.);

Fidiasz, sławny w kamiennej rzeźbie artysta (Monitor Warszawski)

Edward, król duński, matki swej naród do książąt polskich przytaczał (M. Kromer);

Naród nasz albo familija (J. Herburt XVI w.)

5. Omów pierwszy słownik ogólny języka polskiego - zasady opracowania, zakres materiału, kwalifikatory, źródła.

6. Uzupełnij tabelę

Nazwisko autora lub redaktora	Tytuł	Miejsce wydania	Rok wydania	Układ alfabetyczny	Układ tematyczny	Układ alfabetyczno- gniazdowy
J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki
Witold Doroszewski
			1807-1814
	Thesaurus polono-latino-graecus			X

7. Świadomość językowa w XVI w. - polemiki poprawnościowe.

8. Przyporządkuj imię określonemu typowi nazewniczemu:

Imię	Stp. nazwa złożona	N. skrócona	N. odapelatywna	N. patronimiczna	N. pochodzenia chrześcijańskiego
Sulidziad
Sulichna
Sarbinowic
Szyman
Kłobuczek

9. Podkreśl archaizmy, określ ich typy, wyjaśnij znaczenia na podstawie kontekstu:

W tychże ogrodach lasy cyprysowe, laurowe, które podczas gorąca przechodzącym się umbrę dają; ptastwa rozmaitego podostatku w klatkach, jak w domach wielkich drutowych;

nawięcej tego w papieskim ogrodzie w Monte Cavallo. Nawiększa to rozkosz widzieć flory różnych odorów i kolorów, potem fontanny, na które ta nawiększa sumptów odwaga; w tychże fontannach dziwne są artificia i igrzyska i rózne samołapki, któremi się spectatores całe oblewają. (W. Radoliński, pamiętnik podróży....)

10. Omów jeden z poniższych tematów:

a) Periodyzacja dziejów języka polskiego a główne tendencje rozwojowe polszczyzny (fonetyka, fleksja). Periodyzacja historycznojęzykowa a periodyzacja historycznoliteracka.

b) Przekłady Biblii w średniowieczu i odrodzeniu. Działalność translatorska jako czynnik stylo- i normotwórczy.

c) Dziedzictwo prasłowiańskie w języku polskim.

Historia języka polskiego - egzamin (studia dzienne)

sesja zimowa 2006 r.

Grupa II

1. Wymień:

a) najważniejszych drukarzy XVI w.

b) autora pierwszego polskiego traktatu ortograficznego.

c) autora pierwszej gramatyki języka polskiego.

2. Omów typy zapożyczeń na wybranych przykładach.

3. Podaj znaczenie terminów - rutenizm i rusycyzm. Omów wpływy języków obcych na polszczyznę w dobie nowopolskiej.

4. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu zostały użyte podkreślone wyrazy, i określ mechanizm zmian znaczeniowych:

Księga rodzaju oraz Wszystkich rodzajów od Abrahama do Dawida rodzajów czternaście (Leopolita) XVI w.;

Nie była wolna od kokieterii, tak jak cały rodzaj niewieści (Siem. XIX w.).

Strzelba gęsto szła na oblężonych (M. Bielski);

Z dział strzelba długo trwała (M. Stryjkowski)

Ja jestem tym, co nazywają aferzysta. Mam dom komisowo-handlowy (H. Sienkiewicz);

Przynoszą mi jak na półmisku interes bardzo świetny; takiej afery opuścić niepodobna (E. Orzeszkowa)

5. Omów tzw. Słownik warszawski - zasady opracowania, zakres materiału, kwalifikatory, źródła.

6. Uzupełnij tabelę

Nazwisko autora lub redaktora	Tytuł	Miejsce wydania	Rok wydania	Układ alfabetyczny	Układ tematyczny	Układ alfabetyczno- gniazdowy
	Mownik polsko-francusko-niemiecki
			1621
Jan Mączyński
wydany staraniem M. Orgelbranda

7. Początki kultury języka polskiego. Teoria kultury języka Łukasza Górnickiego.

8. Zaklasyfikuj nazwy miejscowe do właściwego typu

Nazwy miejscowe	N. dzierżawcze	N. patroni- miczne	N. etniczne	N. służebne	N. topograficzne	N. kulturowe
Częstochowa
Piotrowice
Holendry
Grotniki
Górzno
Środa

9. Podkreśl archaizmy, określ ich typy, wyjaśnij znaczenia na podstawie kontekstu:

Na noc przybyliśmy do miasta niewielkiego nazwanego Arbona, czyli Arbosia, gdzie w austeryi znaleźliśmy wiele kawalerów, którzy nam powiedzieli, iż za wałem miasta są tu Kapucyni, rozumiejąc nas być kapucynami bez bród, i tak chętnie sama córka austeryjarki nas przeprowadziła do Kapucynów, którzy, mając wzgląd na rekomendacyją domowej damy, przyjęli nas na noc. Jakoż tu i ks. gwardyjan cale był grzeczny i charitativus

(J. Charkiewicz, Dyjariusz podróży)

10. Omów jeden z poniższych tematów:

a) Problemy dyskusyjne powstania polskiego języka literackiego

b) Sytuacja języka polskiego w wieku XIX..

c) Dzieje polskiej ortografii.

Historia języka polskiego - egzamin (studia dzienne i wieczorowe)

sesja letnia 2006

Zestaw I

1. Proszę podać interpretację językoznawczą swojego imienia i nazwiska.

2. Proszę krótko przedstawić następujących autorów:

a) Onufry Kopczyński

b) Jan Januszowski

c) Stanisław Murzynowski

d) Józef Mroziński

3. Proszę wymienić:

a) przynajmniej dwa szesnastowieczne przekłady innowiercze Biblii

b) twórcę pierwszej teorii kultury języka polskiego

c) autora pierwszej gramatyki języka polskiego.

4. Proszę określić, z jakich języków pochodzą następujące wyrazy:

a) cedr, kałamarz, kapusta, tablica, kolumna, natura, lawenda, traktat, cysterna, apetyt

b) amant, bilet, bukiet, komplement, romans, krem, żandarm, pejzaż, felieton, bandaż

c) ratusz, blacha, cech, rura, kuchnia, gmach, wihajster, gmina, sztuka, światopogląd

d) kaftan, bazar, haracz, atłas, chałwa, horda, tapczan, kotara, kawa, kefir

e) bokser, lord, dok, partner, mecz, sport, kort, strajk, dżem, rower.

5. Proszę określić rodzaj zmiany semantycznej wyrazów wyodrębnionych kursywą, porównując ich znaczenie z przytoczonych kontekstów ze znaczeniem współczesnym:

a) Nikt nie mógł bezpiecznie chodzić po tle kościelnym, bo zlane było krwią; też: Ujrzał marmurową na tle tablicę, a owo po nim deptać nie chciał.

b) Nie uczynisz sobie ryciny ani żadnego podobieństwa, które jest na niebie; też: Zhańbieni będą ci, którzy się kłaniają rycinom i którzy się chełpią w obrazach swoich.

c) Obiedwie stronie gonić drugich rzucą się, wzajemnie jedna o drugiej rozumiejąc, że przekonana, ucieka; też: Prusacy rozproszeni i przekonani władzy Hermana poddają się

d) Ociec i mać więcej oni młodsze dziecię miłują niżli starsze.

e) Człowiek, że się przeciwko panu krnąbrnym a skrzętnym stawił, zginie z ludu swego; też: Strofował ją, iż była harda i skrzętna.

6. Proszę omówić następujące nazwiska:

Michalak, Góra, Bartoszewicz, Szymanowski, Krawiec, Szmid, Adamski

7. Jakiego typu są następujące nazwy miejscowe:

Maciejowice, Sokolniki, Środa, Czechy, Piotrków, Brzeziny, Poznań

8. Proszę wybrać archaizmy, określić ich typy, wyjaśnić znaczenia na podstawie kontekstu:

Wszyscy tedy katolickiej religijej ludzie byli i są kontenci z tej króla, pana naszego, rezolucyjej, oprócz luteran i kalwinów, bo oni tę wojnę za swoję mieli i Pana Boga prosili, żeby Turczyni zwyciężyli, mówiąc, że to in rem ich ujmując się za opresyją Tekielego i wszystkich dysydentów. Jak tam już z gazetów cokolwiek doczytali się, że się Tekielemu poszczęściło, zaraz tryumfy. Obrazy Tekielego na koniu, armatnego, przedawano; awizy drukowane ci, którzy przedawali, zaraz je i śpiewali.

9. Proszę uzupełnić tabelę

Nazwisko autora lub redaktora	Tytuł	Miejsce wydania	Rok wydania	Krótka charakterystyka, np. układ, dobór, liczebność haseł itp.
J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki
Jan Mączyński
			1807-1814
	Thesaurus polono-latino-graecus

10. Proszę omówić jeden z poniższych tematów:

a) Periodyzacja dziejów języka polskiego a główne tendencje rozwojowe polszczyzny (fonetyka, fleksja). Periodyzacja historycznojęzykowa a periodyzacja historycznoliteracka.

b) Przekłady Biblii w średniowieczu i odrodzeniu. Działalność translatorska jako czynnik stylo- i normotwórczy.

c) Wpływy języków obcych na polszczyznę w dobie średniopolskiej.

Historia języka polskiego - egzamin (studia dzienne i wieczorowe)

sesja letnia 2006

Zestaw II

1. Proszę podać interpretację językoznawczą swojego imienia i nazwiska.

2. Proszę krótko przedstawić następujących autorów:

a) Mikołaj Volckmar

b) Piotr Statorius Stojeński

c) Onufry Kopczyński

d) Stanisław Zaborowski

3. Proszę wymienić:

a) przynajmniej trzech drukarzy XVI w.

b) autora pierwszego polskiego traktatu ortograficznego

c) autora gramatyki języka polskiego dla szkół narodowych

4. Proszę określić, z jakich języków pochodzą następujące wyrazy:

a) Wacław, rusznica, straż, błagać, masarz, hańba, hardy, śmiertelny, własny, starosta

b) szpinak, fraszka, kalafior, pałac, karoca, szpada, impresario, tort, aria, pizza

c) grunt, duszpasterz, rynek, wójt, murarz, folwark, rachunek, kram, bal, szyba

d) hajduk, kontusz, hejnał, szereg, szyszak, juhas, gazda, szałas, dobosz, giermek

e) skrypt, pergamin, statut, reguła, kanał, dekret, burak, sukces, data, edukacja

5. Proszę określić rodzaj zmiany semantycznej wyrazów wyodrębnionych kursywą, porównując ich znaczenie z przytoczonych kontekstów ze znaczeniem współczesnym:

a) Tak z woli rzemieślnika jest wyciąć z kamienia podły posąg - wyraz godny ludzi czczenia.

b) Dobra żeńszczyna jest okrasa żywota; też: Potem gdyż się dokonało niebo i ziemia i wszystka ich okrasa.

c) Chocia oni nas zową białegłowy, prządki, ku więtszemu zelżeniu kobietami zową, każdy dzień by chciał pojąć żonę sobie nową.

d) Zaprawdę, siostra mi jest, dziecię mego oćca, ale nie dziecię mej macierzy.

e) Skoro po śmierci Krzywousta odstali od Polski Prusowie; też: Skoro rzekę przebyliśmy, konie poszły cwałem.

6. Proszę omówić następujące nazwiska:

Cieśla, Adamiak, Wróbel, Dobrowolski, Michalski, Szwarc, Szymonowicz

7. Jakiego typu są następujące nazwy miejscowe:

Piątek, Piotrowice, Radom, Bagniska, Holendry, Bobrowniki, Tomaszów

8. Proszę wybrać archaizmy, określić ich typy, wyjaśnić znaczenia na podstawie kontekstu:

Poszedłem tedy tam w niedzielę na odwieczerzu, wtenczas kiedy wszystek prawie lud z Gdańska wychodzi i wyjeżdża na spacyjery. Idąc od tamtego kupca nazad już, deszcz począł padać. Więc żem w pogodę wyszedł, nie wzięli mi opończy, wstąpiłem do austeryjej chcąc przeczekać ów deszcz. Owi też spacyjernicy,gdzie kto mógł, to uciekał pod dach; wpadło ich tedy kilka i do owej izby, gdzie ja siedziałem, posiedli u stołów i poczęli sobie o wojnie dyszkurować.

9. Proszę uzupełnić tabelę

Nazwisko autora lub redaktora	Tytuł	Miejsce wydania	Rok wydania	Krótka charakterystyka, np. układ, dobór, liczebność haseł itp.
	Mownik polsko-niemiecko-francuski
			1621
wydany staraniem M. Orgelbranda
	Lexicon Latino-Polonicum

10. Proszę omówić jeden z poniższych tematów:

a) Świadomość językowa w wieku XVI (pierwsza teoria kultury języka, polemiki poprawnościowe).

b) Troska o język polski w Oświeceniu.

c) Podręczniki polszczyzny dla cudzoziemców w dobie średniopolskiej.

Tematy z dialektologii (dla osób bez zajęć z dialektologii)

zestaw I

1. Proszę określić typ cech gwarowych występujących w poniższych przykładach i ustalić ich przynależność dialektalną.

reno, bźały, corny, jeskułka, uoko, jedan, śfat, bokamy, ptouk

2. Ugrupowania gwar polskich - najważniejsze cechy gwarowe jako podstawy ich podziału.

3. Charakterystyka dialektu mazowieckiego - cechy, zasięg, podziały.

4. Do której grupy wyrazów odnosi się termin fonetyka międzywyrazowa udźwięczniająca:

a) kwiat róży, brat matki, wuz ojca, nad lasem, nieraz mowili, pisaliśmy;

b) brad matki, vuz ojca, p*y*edłem, zańuzem, jeźli, jezdem, pisaliźmy;

c) kwiat róży, brat matki, vuz ojca, jeśli, jestem, p*y*edłem, zańosłem, pisaliśmy;

d) zaraz oddaj, teraz kościół, nad lasem, nieraz mówili, p*y*liśmy, ot tego domu.

5. Proszę podać trzy przykłady poświadczające prejotację nagłosowej samogłoski.

6. W której grupie wyrazów są jednakowe, te same kontynuanty dawnego a długiego:

a) chłopok, pognoł, ubogo baba, ćę*ka źima, *yto 'czyta', *ytała;

b) panna młoda, pognał, chłopak, ćę*ka źima, *yta, *ytał, *ytała;

c) ćę*kou źima, iou čytou 'czytałem', čytou 'czyta', ubogou baba, čytała.

Tematy z dialektologii (dla osób bez zajęć z dialektologii)

zestaw II

1. Proszę określić typ cech gwarowych występujących w poniższych przykładach i ustalić ich przynależność dialektalną.

copka, majevy, trouva, ćamno, jedło, śfyńa, mńasto, pśasek, nogamy

2. Dialektyzm a regionalizm

3. Kaszubszczyzna - problem statusu, cechy, zasięg.

4. Do której grupy wyrazów odnosi się termin fonetyka międzywyrazowa ubezdźwięczniająca:

a) zaras oddaj, teras kościół, nat lasem, nieras mówili, p*y*liśmy, ot tego domu;

b) brat matki, vuz ojca, p*y*edłem, zańusem, jeśli, jezdem;

c) kwiat róży, brat matki, wus ojca, nat lasem, nieras mowili;

d) kwiat róży, brat matki, vus ojca, jeśli, jestem, p*y*etłem, zańusem, pisaliśmy.

5. Proszę podać trzy przykłady poświadczające prelabializację nagłosowej samogłoski

6. Występujące na północy \\ południu Polski (proszę zaznaczyć właściwy obszar) przejście nagłosowego ja- w je-, ra- w re-, oraz śródgłosowego -ar- w -er- jest obecne w następujących wyrazach:

a) jek, reno, poradzić, jesion, jemioła, remię, zaperty, umerł;

b) jek, reno, poredzić, jesion, remię, zaperty, umerł;

c) jek, reno, poradzić, jasion, jemioła, remię, zaperty, umerł.

2

---